#+ DISCLAIMER: #+ This transcription of documents of the Dutch East India Company (VOC) was #+ generated in September 2023 by the GLOBALISE project #+ (https://globalise.huygens.knaw.nl/) at the KNAW Humanities Cluster using #+ the Loghi transcription software (https://github.com/knaw-huc/loghi). #+ #+ Please note that the transcription will contain errors. It has not been #+ manually checked for accuracy or completeness. Some labels, #+ characterizations and information about persons, actions and events may #+ be offensive and troubling to individuals and communities. Be careful #+ when relying on this transcription and be aware of its limitations. #+ #+ This is the second version (v2.0) of this transcription. Please share your #+ feedback through the contact form on #+ https://globalise.huygens.knaw.nl/contact-us/. In the future, improved #+ versions will be made available. #+ #+ License: CC0 (http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0). You are #+ free to build upon, enhance, and reuse the transcription for any purposes #+ without restriction. #+ #+ Please reference the GLOBALISE project when using this transcription and #+ please retain this disclaimer when redistributing this file. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0001.xml #+ --- N #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0002.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0003.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0004.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0005.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0006.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0007.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0008.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0009.xml #+ --- Eerste boeck. Batavia. a 358. Originele generale missive in dato 19 Jan. 359 a 386. Als voren in dato 6 Febr. 1654. 387. a 404. Originele missive aen de camer Am. „sterdam in dato 19 Jan. 1654. 405 a 408. Als voren in dato 7 Febr. 1654. 409. . . . . Sommarium der retourlading. 410 a 1111. Balance op de generale negotieboecken van India. 412. . . . Lijste van Comp=s navale macht in Andia. 413 a 415. Gequalificeerde vol 416. . . . . Gequalificeerde militaire vol. 417 a 426. Lijste van vrijgeworden Comp„s dienaars tsedert Junij 1653. 427 a 433. Notitie van aengecomen en vertrocken schepen. 433 a 435 Originele missive van den kerckenraet in dato 19 Jan. 1654. 434 a 435 Copie resolutien des kerckenraets over D. Guilielmus Panserus in datis 21 Dec. 1653 en 1 Jan. 1654. 486 a 443 Extract en copie resolutien des casteels in datis 30 Dec. 1651, 19 Jan. 1652 en 16 Jan. 1654 over kerckelijcke saecken. Register der brieven en papie„ „ren overgecomen in den jare 1654. Caunenacmier 1654. 13. Ch a Ma6E #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0010.xml #+ --- 444. . . . . Copie acte wegens 't verblijven en vastig„ „heijt der predicanten op Batavia ver„ „leent van d' E. Heer Generael Cornelis van der Lijn in dato 24 Aug. 1648. 445 a 448. Extract resolutie des casteels in dato 3 Febr. 1654 over de beroepinge der predi„ „canten. 449. . . . Copie requeste van den burger Jurgen Leseman. 450. . . . . Model van vrijpas om te mogen varen. 451 a 453. Memorie van diverse verdiende reecke„ „ningen. 454 a 458. Register van garnisoens, logie, ende scheepssoldij boucken, om tot slapers de houden. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0011.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0012.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0013.xml #+ --- Fol: 1. 3680 17 Aende Ed:e heeren Bewinthebberen vande Generale geoctroijeerde oost„ Indische Comp:e. ter vergaderinge der 17:e: residerende tot amsterdam dele Erntfeste hoog achtbare Welwijse, voorsienige seer discrete Heeren, — voorleden Jaer, hebben vandese Reede na het vaderlandt geretourneert ende afgesonden 24. december 1612 voor d'eerste besendinge de schepen, Peerl, walvisch ende Malacca voorde Camer— Amsterdam, mitsgaders de princesse Roijael, ende thoff van Zeelandt voorde Camer middelburg, ende voorde tweede besendinge 2. februarij daer„ aenvolgende de schepen Oliphant voor Amsterdam de Provintie voor Zeelandt ende Enckhuijsen voorde Camer Enckhuijsen alle onder de vlagge vanden — Cauresaemer 13. Chave N4 C. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0014.xml #+ --- E. gerard Demmer, Ordinaris Raet van Jndia — met een Cargasoen alderhande geerste Coopmansz ende waren, alhier incoops costende ƒ 2974809:— Alle welcke goederen wij verhoopen dat uEd. e wel geconditioneert toegecomen, ende mette factuijren — ende Cognoissementen overeencomende bevonden — sullen wesen. Deselve schepen sijn alle buijten - ongeluck ende veel tegenspoet buijten sundas Engte in ruijm zee geraect, ende Gode Eijloff :) behouden aende Caep de bonne Esperance gearriveert, — mitsgaders, na genoten goede verversingh, voort na het lieve vaderlandt verseijlt, d'eerste op 17. april, ende de volgende op 6. meij voorleden, alvooren vanden Commandr. aen voors Caep op haer — vertreck ontfangen hebbende de secrete jnstructie, — door uEd. tot dien eijnde derwaerts gesonden, om — haer int vervolch van haer voijagie ende het aendoen De goede Godt onser Landen na te reguleren. wil deselve Schepen voort met sijn vaderlijcke sorge #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0015.xml #+ --- sorge geleijt, voor allen ongeval bewaert, ende behouden binnen de havens derselver Landen— gebracht hebben, ende gunnen dat de Coopmanschappen daermede gesonden tot een goeden prijs aenden man mogen sijn geholpen. Het welck ons te sijner tijt — gantsch lieft zal wesen om verstaen. De — obstaculen ende hindernissen, die veroorsaeckt hebben dat wij deselve schepen niet tijdiger van dese reede — hebben connen crijgen, zijn uEd. metteselve bekent gemaeckt, waervan alhier onnodich achten repetitie te doen, met vast vertrouwen dat uEd. , na hare — gewoone discretie, ons onvermogen ten goeden zullen hebben geduijt ende geexcuseert. Om dat de voorsz eerste schepen door ongeluck ofte abuijs, gelijck uEd. — mette leste geadviseert is, sonder brieven ende factuijren buijten in zee geraect sijn, hadden wij gantschelijck verhoopt dat sij vande tweede aende voorsz. Caep souden achterhaelt ende beloopen sijn geweest, ende dat de brieven ende papieren aldaer over deselve door den E. Gerard Demmer voornt. na behooren souden 2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0016.xml #+ --- souden sijn verdeelt geworden, het welck wij, tot ons hertelijck leetwesen, naderhand verslaen hebben mede gemistrij, ende dat den E: demmer voorm: juijsl twee dagen te vooren van daer sijn reijs vervordert had„ als d'andere daer quamen aente landen. Soo dat UEd. deselve 5. eerste schepen sonder eenige onse Brieven, papieren ofte geschriften sullen toegecomen sijn. Doch willen met God gantselijck verhoopen dat de tweede cort daerop gevolen) sullen sijn, ende dat uEde mitsdien daerbij geen verachteringh ofte ombrage sullen hebben geleden; dat wij in aenstaende mede sullen verlangen te lesen: UEd. mits desen andermael gants eerbiedich versoeckende, het selve abuijs ons niet timputeren; door geen ander oorsaeck— bijgecomen sijnde, als door den grooten ijver die wij hadden, om uEd. Ordre soo naer doenelijck nae — te comen, ende de Schepen spoedich onder seijl te crijgen. waerin ons sullen gerust houden, mette voornoemde acht Schepen hebben wij uie toegesonden twee generale Brieven, gedateert 24. decemb 1652. ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0017.xml #+ --- ende Pmo februarij 1653. , mitsgaders noch een cleen apart briefken vandenselven dato, aengaende de indispositie vanden Heere Gouverneur qurl: Carel Reniers Lostelijcker memorie. wt welcke onse advisen ende vordere bijgesonden Copijen, boecken, dachregisters &. wij verhoopen dat uEd. tot genoegen sullen zijn bericht geworden vanden toestandt van Comp=s saken, soo haren staet als negotie aengaende, in dese Landen, ende dat uEd. in ons doen ende verrichten ten principalen zullen hebben genomen goet contentement, dat mede geen vernemen zullen. Na het vertreck der bovengenoemde acht Costelijcke retoer schepen, zijn Godesijloff) hier vervolgens van uEd. uijt het lieve vaderlandt aengecomen de volgende Schepen, Jachten ende fluijten, te weten: 16. meij het Gallot de goede hope vande Caep de bonne Esperance voorn=t in plaets van het Jacht de swarte vos, doorden Commandeur Riebeeck aldaer behouden, sijnde gemant met 15. matrosen. Mettet welck ons toegebracht sijn u Ed. expresse advijsen vanden Oorlogh nael #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0018.xml #+ --- Oorlogh met die vande nieuwe regeringe in — Engelandt zijnde het selve Jacht tusschen de voorsz — Caep ende Batavia weijnich min dan 4. maenden onderwege geweest, ende met groot gebreck van alles — hier aengelandt; 14. Junij het Jacht de winthoudt sijnde mede voorsz. Caep aengeweest, met 77. Coppen, daeronder 2. soldaten vande Caep medegenomen, ende een vrouw, de ress varentvolck, zijnde niet meer dan een man op de reijs overleden; Des daegs daer aen het Jacht weesp, over alsvooren, met 148. Zielen, daeronder 51. soldaten, 1. vrou 2 kinderen hebbende 19. dooden gehadt. 20. desselven maents de puias de haes over sierra Leona ende voorsz — Caep met 55. matrosen. Primo Julij het Jacht muijden mede over voorsz Caep met 148. Coppen, — daeronder 49. soldaten 4. vrouwen ende 4. kinderen, heeft 9. dooden op de reyjse gehadt ende 25. man aende Caep gelaten. 26. desselven het Jacht Avenhan recht door zee met 92. makosen, zijnde niet meer dan een man op de reyse gestorven. 26 septemb. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0019.xml #+ --- 26. september Armuijden ende veer, beijde over boa vista, ophebbende tesamen 255. Zielen, daeronder 107. soldaten 5 vrouwen ende 1. kindt onderwege gebooren, 18. man gestorven. 7. October het retoer Schip de Salmander over de Caep met 236. Coppen, daeronder 18. soldaten, sijnde 15. man onderwege gestorven, ende 22. aende Caep gebleven, 22. daeraen het schip de vogel phenix, insgelijcx over de voors Caep, met 241. menschen, daeronder 78. Soldaten heeft mede 15. dooden gehadt. 3. ende 8. November de Jachten Zirickzee ende Leeuwinne, beijde sonder landt aengedaan te hebben, ophebbende tesamen 263. Coppen, daeronder 114. soldaten, 6. vrouwen ende 5. kinderen, sijnde 24. man opde reyse overleden. 2. December de fluyt de Coningh David met 121. Coppen daeronder — 23. Soldaten, 2. vrouwen, 4. kinderen, 5. man op de reijse gestorven ende 14. decembris het schip Orange over Fanta Croix. met 203. menschen daeronder 87. soldaten, 6. vrouwen 8. kinderen, hebbende 57. Coppen over boortgeset, ende boven dien deren 4 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0020.xml #+ --- dien groot getal sieken ende impotenten aen landt gelevert, sijnde soo slecht gestelt geweest, dat sij het Schip niet langer machtich waren te regeren, — ende wij haer ander volck hebben moeten toesenden. om het selve opde reede ten ancker te brengen. vande Caep deboa Esperance is ons aengecundicht — dat het Jacht de Roodevos op 2. Junij voorleden — daermede verschenen, ende in plaets van hetselve de swarte vos, volgens uEd:e ordre, mette advijsen vanden Engelsen Oorlogh recht toe naer Gamron gesonden was, daer verhoopen mede behouden — aengelandt sal wesen; sijnde tesamen, de voorsz — swarte vos ende goede hoop daeronder begrepen, — 15. schepen Jachten ende fluijten, ende int geheel 1202 Coppen, daeronder 589. soldaten 25. vrouwen ende 24. kinderen, mitsgaders 140. doden. Soo dat wij van die Equipagie noch int gemoet sien, van amsterdam het schip de vreede, Naerden, vergulden Draeck, de Pinas het kalf ende de fluijt het Lam: van Zeelandt de Schepen— Prins #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0021.xml #+ --- Prins willem ende henriette Louijse; van Delft het schip Dordrecht, van Rotterdam Nieu — Rotterdam ende Erasmus mitsgaders van Hoorn het schip Breda, tesamen 11. Schepen. Godt almachtich geve dat deselve mede behouden reijse doen, ende in corte te voorschijn comen mogen. Uijt — hetgene voorschreven, sien uEd. hoespade de voors schepen hier aengelandt sijn, ende hoe onmogelijck — het ons dienvolgende geweest hij uEd. Ordre aengaende het versenden der Retoer Schepen te achtervolgen, — waerin wij dan verhoopen dat uEd. ons sullen excuiseren, vande bovengenoemde hebben wij tot Retoer schepen doen aenleggen de salmander, Vogelphenix ende Coninck david, mitsgaders Orangie ende tJacht de Leeuwinne, dat redelijck groot van Lasten is; dat wel licht het geheel wesen sal dat wij dit Jaer sullen connen afsteken, of ten ware binnen corte dagen noch, eenige retoer Schepen quamen op te donderen, het welck Godt geve, of wij sullen hier met te machtigen Capitael alderhande goede Coopmanschappen voor Europa dienstich uwen ,- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0022.xml #+ --- dienstich, blijven sitten, tot grooten interest vande generale Comp:e ende de gemene perticipanten — in deselve; dat ons ten alderhoogsten leet sal wesen, — omdat deselve Coopmanschappen hier te lande — voor het merendeel niet dan doode Effecten sijn, — ende wij wel connen considereren dat uEd, om het werck aldaer na behooren gaende tehouden, ende in aenstaende weder een groote Equipagie te doen, gelijck ten hoogsten vereijscht wort, wel Capitael sullen van node hebben. Doch mogen verhoopen dat de Coopmanschappen te meer sullen gelden, ende dat het voors Defect daermede eenigsins sal worden — gesoulagieert. mette voors Schepen hier uijt het vaderlandt aengecomen, hebben wij ontfangen — uEd. generale missiven van 14. Julij, 17. septemb ende 4. October voorleden, mitsgaders 30 April deses Jaers. uijt welcke ons onder andere— gants lief ende aengenaem om verstaan is geweest het behouden varen vande retoer Schepen over 2. Jaren #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0023.xml #+ --- Jaren afgesonden, ende dat de Coopmanschappen, daermede geretourneert, ten principalen redelijck geconditioneert uijtgelevert, ende ten goeden prijse voortmerendeel vercocht waren; daer den almogenden voor gedanckt moet sijn. Daerentegen is het ons gants leet geweest vlesen, dat de differenten tusschen die vande nieuwe regeringe in Engelandt ende onse landen voorgevallen, eijndelijck soodanigen — verwijdeningh hadden veroorsaect, dat haer Ho:mo: genootsaect sijn geworden, metteselve regeringe— in Openbaren Oorlogh te comen. waerdoor uEd. in't versenden der schepen herwaerts ontwijffelijck seer verhindert worden. Het welck ons alhier dan mede niet weijnich buijten posture stelt, ende apparent oorsaeck wesen zal dat wij, gelijck boven geseijt, dit jaer geen meer dan de voors 5 schepen zullen connen na het vaderlandt senden. Doch dewijl voorsz. Oorlogh onsen staet genoechsaem tegen danck opgedrongen is, soo willen verhoopen Godt almachtich haer Ho:Mo: wapenen segenen, ende alles ten goede van de , - , t , llen uijt temb west 6 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0024.xml #+ --- 5 schepen van En gelse in Indien g nomen De Duijf omtrent Batavia desselfs ladinge en 4 inde golpso van Persien Riteert 425 veng van onse Landen ende de Comp=e uijt deselve, sal laten uijtvallen, op dat eijndelijck weder tot een equitabile vrede mogen geraeken, Hier te lande en hebben voor soo veel ons tot noch toebekent is, die van voorsz natie ons noch de minste afbreuck niet gedaen; maer hebben wij, in — plaets vandien, reede s. schepen van haer genomen, Namentlijck hier omtrent Batavia het schip de Duijt, comende van macassar na Bantam, met een Cargasoentie dat bij vercoop uijtgebracht heeft de somme van ƒ 29920: 6: 4. gelijck bij — de negotie Boecken van Batavia tesien is, — Doch sijn daeronder begrepen 451 lb foelie, ende 67009 lb nagelen, die niet hooger dan tot 7. stuxvers het pont getaxeert zijnde, bij vercoop veel meer staen te renderen. Ende in Golpho van — Persia de schepen Rebock, Leonoret, blessingh ende supplij. Uijt welcker Ladinge de Comp:e — sijn daer bij gepro geprofiteert heeft ongeveer 425: C guldens, — behalven — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0025.xml #+ --- behalven de schepen ende toebehooren, hoewel sij vrij meerder daer bij comen te verliesen, connende (soo het schijnt) soo naeuwen toesicht in diergelijcken Occasie niet genomen werden, of weten haer de Perticu„ liere ministers daerbij te verrijcken, voornamentlk lijck bij veroveringe van Comptanten ende andere Clenicheden, die licht te verduijsteren sijn, gelijck deselve Schepen veel ingehad hebben. De perticulariteijten van het nemen derselve sullen op sijn plaets breder worden verhaelt. De vordere beantwoordinge vande voorsz. uEd. missiven sullen indesen — vervolgens insereren, na dat alvooren een Cort ende summer verhael sullen hebben gedaan van het gene sedert de voorsz onse Jongste in Compe saken ende gelegentheden, soo in negotie als anders, voorgevallen ende gepasseert zij, Ende sullen eerst beginnen vande provintie van Amboina Amboina Uijt onse voorsz twee Brieven met de Jongste retoer vloote gesonden, mitsgaders de bijgevoegde een nde men, am er ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0026.xml #+ --- Amboina bijgevoegde papieren ende geschriften van Amboina, sullen uEd. soo verhoopen ten genoegen gelesen ende verstaan hebben in wat gestalte Comp=s saken — doemaels in die provintie gebracht waren, ende hoe dat na het veroveren vande vijandts — vasticheden Locki ende Crang ende het verwoesten ende bederven derselver landen, Exstirperen der Nagel sagou ende andere vruchtdragende — boomen, den verrader Quimelaha madjera — met sijne principale adherenten genootsaeckt was geworden. Ambonia te verlaten, ende hen, na Macassar te begeven, om die Croone om adsistentie tegen ons te versoecken, alwaer — oock wel aengelandt was. Doch wij hadden verhoopt dat den Coninck ende prince van — Macassar haer woort gehouden, ende hem als Een landtverrader ende Moordenaer aen ons overgelevert houden hebben, waer in wij 28baet Am tour dE van da tavia #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0027.xml #+ --- Wat schepen van Amboina gere tourneert sijn d'E Vlamingh tavia gecomen Amboina wij ons naderhandt seer geabuseert hebben gevonden, gelijck uEd:e uijt het vervolck deses gelieven te verstaen. Was besendinge wij het voorleden wester¬ saisoen naer Ambonnia gedaan hebben, is uEd. bij de voors. onse jongste geadviseert, waerna mettet keeren vant Mousson, vervolgens van daer weder te deser reede behouden Gode rijloff) aengecomen zijn, namentlijck 16 meij het Jacht de Sperwer, 4. Junij de sluijt de woff zijnde van daer naer solor gesonden, ende voorbij geraect, ende 6e desselve maents het Jacht de Renocer 24. Julij het schip Zeelandia, ende 19 October — voorleden het schip Banda metten Heere Arnout van daer tot 2a de Vlamingh van Outshoorn, Ordinaris Raet van Jndia, om met ons wegen den staet van ambonia ende Molucco mondelingh te — confereren. Met welcke schepen ons toegebracht zijn advijsen van dat Gouvernement, soo vanden Gouverneur willem vander Beeck ende den a e om ls in 3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0028.xml #+ --- Verhael vant g boma D' E. Vlamingh onderstaet hoeverre die xu labess: en andere met Eumela Madiera geengageelt Amboina den raet des Casteels victoria, als vanden E: de Vlamingh bovengemelt, gedateert 30 April 5. ende 20. meij, 17. 18 ende 22. Junij, 14. Julij — ende 22. september alle in Copie hier nevens — gaende. uijt welcke advijsen, mitsgaders het soo mondelingh als schriftelijcke rapport vanden E: de vlamingh meergenoemt, mede hier - bijgevoecht, wij ampel bericht becomen hebben van het gepasseerde ende den toestandt van saeken aldaer, waervan wij, dewijl de voorsz Copien int geheel overgaen, waer in alles omstan„ dich ende breet genoech geextendeert wort, niet dan een summier ende cortverhael sullen doen, passeerde in dem ons totteselve advijsen ende rapport, mitsgaders de gehouden dackregisters ende andere papieren voortgedragende. In onse voorsz Jongste hadden wij den E: de vlamingh voorn:t gelaten inde Eijlanden Nulabessij, Mangoli ende Taliabo derwaerts vertrocken mette Jachten Leeuwerck en ben ond mitt 2a en6 vinck sijn #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0029.xml #+ --- Die van 2essi ben haer weder onder ons gesub mitteert overleverende hae 29 Stadthouden en 16 anders roer vincken 32 Leeuwerck, tsas van gent ende de Zeemeeuw, om te onderstaen hoe verre die Eijlanders metten verrader Guinelaha madjera ende der Cap=tn - Laut quitchil saidi, die van Tarnaten over dien — wegh gepasseert ende gerepasseert was, ingeseijlt ofte geëngageert mochten sijn, ende de schuldige te straffen, gelijckrede die van Xulabessij geschiet was; Jndervoegen dat die van bessi ende mangoli haer en Mangola heb eijndelijck gesubmitteert, ende onder Conditien van zijn E: voorgeschreven; de gehoorsaemheijt vanden Coninck van Ternate weder onderworpen hebben: hebbende, achtervolgens de voors Conditien, aen onse handen overgelevert haren stadthouder van gemelten Coninck gestelt, Guimela Terbile, — nevens noch 16. vande principale roervincken, om andere ten Exempel gestraft te werden, - na geoordeelt soude worden te hebben verdient: gelijck oock naderhandt aent Casteel is geschiet op 6. februarij voorleden; zijnde op sijn Confessie, dat den Coninck mandarsaha afgevallen was,— Amboina ende 9 ean 4 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0030.xml #+ --- en is daerop den Stadthouder in plicen onthalft voor genomen ver raet mede onthalft Amboina. ende den Rebellen Captn. Laut voornt: publicque hulp ende bij standt bewesen had, int' openbaer vens ten sijner comonthalst nevens noch 10. sijner Complicen tot hem. Op welcken dach de Radjes van Tha ende Nolat, mitsgaders den hative Lissalouangh, daer wij uEd. in onsen voorige van geschreven hebben; dat van die van Jhamau overgelevert waren, mede haer verdiende strafte ontfangen hebben; zijnde de twee eerste mede gedecapiteert, maer de Halive, als schuldiger sijnde als d'andere, levendich geraebraeckt. voorleden Jaer hebben wij uEd. geadviseert van eenen Jan paijs, hoccum, hooft Jan Paijs om sijn van Halive, zijnde Christen, ende in sijn Jonckheijt nevens andere kinderen in Nederlandt geweest. welcken den E: de vlamingh het Jaer te vooren herwaerts hadde gebracht, ende jongst met het schip Zeelandia wederom naer Ambonia gesonden was, om sijn saken nader geexamineert te werden. Denselven heeft naderhandt buijten— - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0031.xml #+ --- 10 Amboina buijten pijne ofte banden van yjser geconfesseert, niet alleen van het voorgenomen verraet vanden Quimelasa madjera kennisse gehadt, maer het selve oock als een Complice toegestemt te hebben. waerover dan tusschen 20. ende 21. maij inde nacht mede binnen het Casteel metten swaerde gerecht is, nevens den Orangcaij Helessi, hooft van waccasive, mede aen het verraet schuldich. het welck soodanich inder nacht, buijten kennisse vande ambonise grooten beschict sijnde, soo had sijn E: metten dach deselve doen binnen roepen, ende inde raescamer gecomen sijnde, de doodelichamen der geexecuteerde, onder een cleet bedect leggende. doen vertoonen; die van dat onverwacht schouspel soodanigen alleratie ende schrick op het lijff cregen, als vele onder deselve buijten twijffel aen het selve faict mede schuldich sijnde, dat het scheen, off sij mede op staende voetden geeft souden hebben gegeven. Doch alsoo jegens alle deselve op het naeuste te inquireren, de Constitutie der tijden niet toe-enliet, veel min haer langen tijt in que eert #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0032.xml #+ --- publiceert int casteel Victoria Die van Jhamau nemen weder de wa Compe op Amboina in nabedencken tehouden, van noch t'eenigen tijt gestraft te sullen worden: Soo heeft zijn E. , nade voors schrickelijcke vertooninge, haer — Een ammestie ge een acte van generale ammestie tot dien eijnde — op voorraet geconcipieert, doen voorlesen, waermede sij dan weder bloet int aengesicht begonnen te crijgen, — ende de gedane Executie laudeerden, onder die — voorwaerde, nochtans, dat die van Jhamau ende Adherenten hun binnen seeckeren corten tijt des niet jegenstaende van het Eijlandt Homimoa — souden moeten vervoegen na Comp=s redout op Louhoe, om hen aldaer als gehoorsame onderdanen ter neder tesetten ende te blijven verhouden, alsoo op dat volck niet te vertrouwen sij, gelijck hare — trouwloosheijt, oock genoechsaem hebben dien blijcken, penen tegens de noch binnen den voors. voorgestelden tijt; hebbende haer op de gerichten vande macassarse adsistentie, in plaetse van Louhoe, secretelijck aende over„ Cust op groot Ceram bij die van latousaloij — ende Romakaij getransporteert, ende aldaer de. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0033.xml #+ --- „ Doch versoecken daer over naeder hant pardon staen wort uijt geseijt eenige van eenige ont halft sijn de wapenen wederom publijckelijck tegen de Compe opgenomen, hoewel naderhandt, siende opde voors adsistentie niet te verlaten te sijn, weder nevens die van Lasouhaloij ende Romakaij tot gehoorsaemheijt gecomen waren, ende om pardon van hare misdaet versocht hadden, die sijn E: - haer oock niet ontseijt en heeft, wetende hoe licht Dat haer toege sij te verleijden zijn, uijtgesondert eenige principale belhamers, was Delhamels, van welcke eenige onthalst ende 30. 6 Jonge-mannen inde keten gecloncken sijn, om aende — gemeene wercken ten dienste vanden heer voor ettelijcke jaren te arbeijden. Wij willen verhopen dat dese straffe, aende voors misdadigers geoeffent, andere, insonderheijt de nasaten, strecken sal, tot een schrick ende Exempel, om in toecomende diergelijcke wreede ende moordadige desparatie— stucken byder handt te nemen, als deselve gedaen hebben. waermede dan wederom keeren na de voorsz. Lulas, van welcke gesecht hebben dat die van Bessi ende mangeli haer op Amboina de op de #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0034.xml #+ --- liabo willen haer niet submitteren ende te swaerde ver volcht, en is alles geruineert Amboina de wijse boven aengehaelt, aende E. de Vlamingh Die van Xula Ta hebben gesubmitteert. Maer wat Xula Tabialo aengaet; deselve en hebben sijn E: niet eens te sprake willen staen, haer houdende, soo het schijnt, aende beloften aenden lant quitsil saidi, boven meer genoemt gedaen, niet tegenstaende wat goede Conditien sijn — E. haer oock heeft voorgestelt. Dewelcke sijn E. dan oock ten uijtterste gestraft, ende te vier ende sijn mitsdien te vierte swaerd vervolcht, heeft, vernielende ende verbran„ dende alle hare negerijen ende vaertuijgen die — hebben connen vinden, die niet cleijn van getal — geweest sijn, op dat de rebellen ende macassarse — adsistentie, die sij verwachtende waren, daer van niet en mochten worden gedient: gelijck den voors Cap=n Lant sich daervan reede gedient had. Met welcke Expeditie wij dan oordelen de Comp=e sonderlingen dienst geschiet zij, om — de menichte vaertuijgen ende Corcorren die — genoemde 3. Eijlanden connen uijtleveren, die nu Op blau vlan vo enva verb item en sa n #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0035.xml #+ --- 12 Op Bouro en Am blau heeft d' E. Vlamingh de no vo alle de negrijen en vaertuijgen verbrant en sagou boomen ver nielt nu niet te vresen hebben. Ende heeft sijn E:, voor sijn afscheijden van daer in plaets vanden voors — Guinelaha Terbile, die onthalst is, weder tot Stadthouder over de voorss. groote Eijlanden wegen den Coninck van Ternate gestelt de Sengadie mangoli, die hem in gelegentheden altijt getoont heeft onse vrundt te wesen, gelijck uEd. hier na noch sullen verstaen. Het gene voors soodanich inde Nulas verricht sijnde, heeft sijn E: int wederkeren d' Eijlanden Bouro ende Amblau en passant nader gevisiteert, ende alle de noch resterende negrijen # de ende vaertuijgen, mitsgaders ^ nagel ende alle item alle de vrucktendere vruchtgevende boomen vernielt, insonderheyt groote menichte sagouboomen uijtgeroeijt, invoegen dat voorde Inwoonderen self geen legens middelen— op deselve meer overgebleven zij, laten staen dat zij de andere Rebellen ofte macassaren souden connen spijsigen. van daer heeft sijn E: hem mette macht wederom begeven na manipa, om van daer te onderstaen op wat wijse die van quelangh Amboinae. ende noemt bran¬ van s. e #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0036.xml #+ --- Die van Manipa haer weder ver derckt hebben is haer vastichijt door 150 soldaten vermeesteert Amboina ende bonoa best souden connen worden gestraft, het doen ter tijt noch mette rebellen houdende, - maer die van voorsz. manipa, die haer te voren - naer het Eijlandt bouro geretireert hadden, waren middelerwijle wederom op haer eygen Landt gecomen, hebbende haer op een seer snood gebergte binnen een hechte palisa de fortificatie — vast gemaect, om aldaer de verhoopte macassarse adsistentie inte wachten, ofte vleven ende te sterven. Doch sijn E: doorloopende pertijen, na eenige dagen verblijvens, de voorsz vasticheijt ontdect ende afgesien hebbende, is met 150 cloecke Soldaten derwaerts gerict, ende haer, na weijnich tegenstandt, meester geworden, haer mette vlucht salverende, ende alles ten besten gevende, daer„ onder 6. metale bassen met een drie ponder ende 5. andere stuckiens, die voorde Comp=e gehouden sijn; Ende hebben d'onse deselve naderhandt soodanich nagejaecht ende gematteert, dat en hebb op nade op nagel geroe ander mani 5a6 a 600 enuij hebben #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0037.xml #+ --- op genade en onge nade overgegeven op Manipa 4000 nagelbomen uijt geroeijt Andersints soude Manipa binnen 5 a 6 jaeren wel 5 a 600 baren nage hebben dat sij eijndelijck, door tusschen gaen van een gevangen Orangcaij van Tommelezeu, daertoe vande onse uijtgesonden afgecomen sijn, ende haer opgenade ende en hebben haer voorongenade overgegeven hebben, sijnde bij provisie geplaest op de strandt van Tammeleheu voornoemt, doch sonder toeseggingh van pardon ofte genade alsoo onder haer — eenige schuijlen die self aende moort, aende onse begaen handtdadich geweest sijn, ende sonder notoire quetsinge — van Justitie niet geexcuseert ofte vrij gesproocken connen— worden; daer dan te gelegener tijt op gelet sal worden: het welck doen ter tijt ongeraden was, om die van quelang ende bonoa geen ontijdige vrese aen te jagen, haer mede op te geven. Deselve Manipesen hebben alsdoen wederom aengewesen, ende op sijn E: bevel uijtgeroeyt over de 4. duijsent nagelboomen, meest nieu aengeplandt. het welck ingevalle niet bij tijts ware voorgecomen, ende gestut geworden, het voors Eijlandt manipa alleen binnen 5 a: 6. garen len uijtgelevert 5 á 600. baren nagelen soude hebben uijtgelevert. maer die van quelangh ende Bonoa bleven obstinaet ende hertneckigh op de voorsz. macassarse Amboina bystandt sorse cke en ƒ 13 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0038.xml #+ --- Die van Luelangh ueckich Dan is Bonoa door intelligentie ver meestert andersints mnaccess. diel sijnde Amboina en Bonva even hart bij 's lands wachtende, sonder dat na eenige Conditien hoeschoon oock voorgestelt, wilden luijsteren; Tot dat eijndelijck, door middel van een gevangen slaeff, toebehorende eenen Tonaello Lenoire, sijnde tweede persoon vanden sengadje van bonoa, heijmelijcke — intelligentie mettenselven Camaello Lenoire gemaect, ende verdragen zij dat hij d' onse op 22. decemb. voorleden — jaers inde nacht binnen het voorsz. Eijlandt bonoa, — d' anders voor openbaer gewelt mn accessibel sijnde, — ingelaten heeft, ende daermede de wegh geopent— om het selve voort geheel te vermeesteren: hebbende weijnich gescheelt, of zouden meest alle de hoofden der rebellen, daer bij een vergadert om de verhoopte macassaerse adsuslentie in te wachten, levendich — in handen gecregen hebben, dat te wenschen ware geweest; ende hebben het selve Eijlandt, ondienstich voorde en voort gevasteert Comp:e sijnde in tehouden, dan voort gevasteert ende van alle Leeftocht berooft, op dat de vreemdelingen — daer aencomende, niet en mochten vinden om haer van te onderhouden, voor algeen Nagelen, dat tuijs vaerd om het t #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0039.xml #+ --- Amboina d'inwoonderen daer op Louxee geplaetst Tijdinge vande Macassaerse af sistentie d'E Vlamingh treckt haer gemoet vermeestert vervaertuijgen comste van 40 tuijgen met 2000 dat het oude lockaes is waerom sij voorsz quartieren connen frequenteren ende onse ruste stooren; Ende sijn — naderhandt d' Jnwoonderen, weder afgevallen zijnde, van genomen en van daer genomen ende geplaest op Louhoe: — soo dat het selve Eijlandt jegenwoordich t' eenemael menscheloos is, gelijck manipa mede voor het meerendeel. Ende soude sijn E: vervolgens alle crachten ingespannen ende in het werck gestelt hebben, om voort oock vant Eijlandt quelangh meester te worden; ten ware ondertusschen tijdinge gecomen was — vande aencomste der langh gerichte macassaren; Om welcke thooft twieden, genoodsaect wierden dat werck te laten steken ende haer tzee te begeven, van welcke eerstelijck op 17. februarij twee vaertuijgen ofte Joncken opgedaen, ende voort na een cort, doch heet twee van dersel gevecht, nevens gelijck gesal opgeworpen batterijen, tot bescherminge vandeselve, overwonnen ende verbrandt sijn inde Riviere Waijsanna op Bouros huijd-zijde; zijnde, soo het schijnt, vande andere voor afgecomen, die daer naderhandt eerst verschenen op 27. mart vaerder selver vaeg aeraenvolgende, ongeveer 40 sterck, soo groote als cleijne 14 man #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0040.xml #+ --- openbaren haer tus schen Bouro en Mat nipa lopen nae Assahoud en maecken haer daer sterck Amboina cleijne, gemant met ongeveer 2000. Coppen, haer eerst openbarende tusschen Bouro ende Manipa, haren Cours hebbende, soo het scheen, na hitoe ofte Loehoe, soo als sijn E: juijst t' allen gelucke in dat vaerwater gevonden wiert mettet Schip reelandia ende de Jachten tsas van gentende amsterdam, met eenige Chaloupen. Wien de macassaren riende, haren Cours verandert hebben, ende eijndelijck des — daegs daeraen, geen doorcomen vermerckende om haer te salveren, na assahoudij gelopen zijn. Alwaer haer inde mourassen versteecken ende terstondt sterck - gemaect hebben, aleer sijn E. , vermits tegen stroom ende wint, mettet schip ende de Jachten daerbij conde geraeken, uijtgesondert vijf ofte ses die d'onse ontsnapt ende weder terugh gekeert sijn, mitsgaders omtrent gelijck getal, die door onse cleijn vaertuijgh achterhaelt ende hier ende daer verbrandt sijn geworden. Ende alsoo onse macht teswack was, om haer in Assahoudij voorn=t in haer voordeel leggende ende sterck van volck sijnde, te lande aente lasten, om den gehelen Staet, ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0041.xml #+ --- 15 en worden aldaer te water en te lande door d'onse beseth Staet, bij quade rescontre, in geen waeghschael te stellen: Soo hebben d'onse goetgevonden haer terselver plaetse te water ende tlande beset te houden ende te doen Consumeren. Welcke besettinge alsnoch wort gecontinueert, in maniere als uEd:e bij het caertje — daervan gemaect, ende hier nevens gaende, — vertoont wort. Alwaer sij het dan tot noch toe in groote Ellende tegen ons uijthouden, wachtende, soo het schijnt op het nader secours dat haer uijt macassar belooft zoude sijn; niet jegenstaende sijn E. haer verscheijden malen goede conditien van verdrach, bij aldien wederom na Macassar wilden vertrecken, aengeboden heeft: Hoewel echter voorgeven niet gecomen te sijn om den staet vande Comp=e in die landen t'ontrusten, maer eenelijck om te vernemen of het waerachtich ware dat men haer hadde wijs gemaect dat wij de moorse onderdanen souden trachten met geweldige middelen haer tot de Christen religie te begeven; dat haer wel beter bekent, ende niet dan een macassarse deckmantel is, om de onrechtveerdicheijt van hare proceduijren te verbloemen, ende een godtsdienstigen glimp te geven. Amboina. Een 32245 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0042.xml #+ --- Quimelaha Madie ra comt haer te hulpe met 9 corro corren en een cham pan de een nieuwe cou ragie geeft de Macassaren het op Ditto gemunt daer intelligentie hebben Den guinelaha madjera en is doen ter tijt bij de bovengenoemde macassarse vloote niet geweest, maer is daer naderhandt eerst verschenen inde maent van Julio met 9. Corcorren ende een Champan, comende van het Eijlandt Bengaij, achter de Xulas gelegen, van waer hij een Jonck nae molucco aenden Cap=n Lautquitsil — Saidi soude hebben gesonden; ende roude, na het schrijven, genoemde Corcorren vergadert hebben, ) van Bouro, ende 2. van Bengaij voorsz, het welck de — twelck de belegen belegerde in assahoudij dan weder nieuwe Couragie — gegeven heeft. Genoemde Macassaren hebben met haer onder andere van macassar gebracht eenen Jman Radjali, sijnde een broeder vanden jongsten Cap=n hitoe, hebbende lange jaren in macassar in wort vertrouws da tallingschap toegebracht. Waeruijt dan vastelijk hebben gehadt en albeslooten wort, dat sij het op hie voors gemundt sullen hebben gehadt, ende aldaer mette grooten, of ten minsten eenige derselver, noch goede intelligentie moeten hebben. Het welck sijn E: oorsaeck gegeven heeft, om de Amboina verseeckeringh #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0043.xml #+ --- waer over die cust kert wort verseeckeringe van gen: Cunt in nader achtinge te nemen, ende aldaer noch drie steene redouten op naerder verseec te werpen, die d'jnwoonderen aengenomen hebben te maken boven die daer voordesen al gelegen hebben. Ende zijn boven dien die van waijboeti, die jongst de redout op Noussatello vernielt hebben, gelast aldaer op haer eijgen Costen wederom een ander op te bouwen, dat mede aengenomen hebben; Als wanneer daertegen de houte koten, die nu op gemelte Custsijn leggende, weder gedemolieert ende ingetrocken zullen worden, daer altijt reparatie ende oncosten aen vast zijn. welcke voors 3. Redaiten gelast sijn te leggen eene aende vijf negerijen, eene aen Hiloulamma, ende de derde opden uijtstekenden Hoeck van siln; als wanneer gemelte Cust met 6. steene Redouten beset ende wel verseeckert sal wesen jegens alle macht van buijten te vresen. - Ende heeft bovendien de voorsz hilouësen, dat altijt wrevelmoedige ende wispeltuirige menschen bevonden sijn, seer tot nieuwicheden ende veranderingen genegen, geordonneert alle de vruchtdragende boomen, als Clappus, sagou ende andere, tot onderhout van Amboina aer van 16 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0044.xml #+ --- Amboina. s'menschen leven dienstich, die zij, ofte hare voorouderen in't gebergte hier ende daer geplanthebben, te verstirperen ende om teslaen, nadien deselve daer tot geen ander insicht geplant ofte aengequeest sijn, dan om haer in — tijde ende wijle van afval, ofte revolte, te dienen tot onderhout als sij haer int gebergte souden willen retireren, daer sij weten dat wij haer niet volgen ofte beschadigen— connen. Ende alsoo te vresen staet, dat deselve soo getrouw niet sullen blijven, off sullen al wederom na verloop van tijde een preuve willen nemen, of haer van Comp=s Jock, dat haer lastich te vallen schijnt - niet souden connen ontslaen: Soo heeft sijn E: oock goetgevonden te gelasten alle hare nagelbossen - te visiteren, ende door gecommitteerdens op te nemen, — wat nagelen dat landt rechtevoort can uijtgeven, onder deckmantel om den handel ende de aenplantinge daerna te mogen reguleren, maer inder daet om door deselve visite kennisse te becomen waer ende ter wat plaetsen hare nagelboomen sijn staende, daer wij tot noch toe weijnich wetenschap van hebben gehadt, om #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0045.xml #+ --- timor mette eijlan den Oma, Rom dat Compt. eijgen landen sijn sullen in nagelen cunnen uijtle veren als de gehelen consumeren DE. Vlanningh meent dat de vestingen op Cam bello en Louhoe niet meer van node om deselve te sijner tijt, des noodich geoordeelt wordende mede te connen exstirperen ende uijtroeijen, nadien het lant van Lai gecalculeert wort dat het Landt van Laitimor met moa, en nasalant de Eijlanden Oma, Honimoa ende nasalant, dat corte iaeren soo vee Comp=s eijgen landen sijn, incorte Jaren, het werck werelt sal cunnen daer na aengeleijt wordende, soo veel ende meer nagelen sullen connen uijtleveren als de gantse werelt sal connen consumeren. Het welck een gewenste sake soude wesen, nadien wij alsdan, alle andere Landen van Nagelen berooft sijnde, soo het doenelijck zij, niet dan alleen de voornoemde plaetsen te verseeckeren zouden hebben, de andere ten besten gevende, daer oock niemant veel na soude talen, als geen oorsaecke hebbende, waerom. Voorleden Jaer hebben wij uEd. geadviseert hoe dat den E: de vlaming meergemelt van gevoelen— sij dat Comp=s vestingen op Cambello ende Louhoe gelegen, daer voordesen altijt veel wercks van gemaect is, daer jegenwoordich niet meer nodich zijn, om dat de Landen, niet alleen van nagelen, maer oock van alle Leeftocht ontbloot sijnde, van niemant Amboina gesocht. eren sijn oor door 17 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0046.xml #+ --- met bijvoeginge dat de selve niet all te wel gelegen sonder sijn reden waerom Amboina gesocht sullen worden, ende niets en hebben dat weerdich sij om met soo grooten Coste te beschermen, dat wij - doenmaels soo niet conden begrijpen, maer vonden goet mette demolitie derselver noch eenige Jaren te supersederen, tot dat de tijt ons soude wijser maken, ende meerder asseurantie soude geven. Dit Jaer heeft sijn E. hetselve voorstel, soo met brieven als mondelingh, vernieut ende nader vertoont de onnutticheijt der voorsz fortressen, indese tijt; daer alsnu, tot nader justificatie van sijn advis, bij voegde dat deselve niet al te wel gelegen zijn, ende door geberchte, daer dicht achtergelegen, gecommandeert connen, werden, Jnvoegen dat sij geen notabile macht der macassaren souden connen uijtstaen; te vresen sijnde dat deselve daer d'een of d'ander tijt wel een aenslach op mochten maken, ende niet comen door te gaen, voornamentlijck Cambello, buijten afgelegen zijnde: het welck dan een groote schande voor onse natie in die landen soude wesen, ende de voors vijanden ende rebellen grooten moet ende Couragie zoude geven, behalven het volck geschut #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0047.xml #+ --- 18 Resolutie vanden Generael en Raden, daer op dat buijten de kiert neffens genomi neerde landen in gansch Amboina souden wesen geschit en anders te verliesen. welcke redenen bij malckander gevoecht, nader in beraet genomen sijnde, aengaende Cambello te rade geworden sijn, Jegenwoordich sijn E:, wederom derwaerts vertreckende te authoriseren daer in te doen soo met advis van Rade sal vinden ten meesten dienste vande Comp=e te behooren, mits dat oock gelet zal worden, of het Demolieren van voorsz fortresse in dese Consunctie van tijden oock eenige alteratie inde gemoederen vande amboinse Onderdanen soude mogen veroorsaecken; als sullende het licht voor een teecken van onmacht houden om te defenderen het gene soolange Jaren beseten hebben; dat voor al geruijt dienste worden. Maer wat het fort op Louhoe betrest, hetselve rullen noch voor eerst laten staen tot de tijt ons sal wijser maeken, nadien het selve soo periculeus niet gelegen is als Cambello. het gevolch wert uEd. na desen bekent gemaect; willende ondertusschen vertrouwen dat onse voorsz. Resolutie uEd:e niet mishagen rapporteert wijder sal. zijn gemelte E: adviseert ons ende heeft het oock mondelingh nader bevesticht, dat rechte voort buijten geen nagelen meer het landt van hiloa, mitsgaders Laijtimor, Oma Amboina Honimon di #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0048.xml #+ --- immers niet die van importantie sijn Andere verstaen het anders derselver redenen Amboina Homimoa ende Noussalant, in gants Ambonia gene nagelen meer gevonden worden, immers niet die van eenige emportantie zouden connen worden geoordeelt, ende dat uEd. daer in wel gerust mogen zijn. Doch andere, die mede kennisse van die Landen vermenen te hebben, sijn van gevoelen dat het noch soo geheel huijver niet en sal sijn, nadien de landen groot ende woest sijn, ende hier ende daertusschen het gebergte noch wel geheele bossen souden connen hebben, daer de onse niet eens geweest en sijn, op der jnwoonderen Rapport gants geen staet te maken zijnde; Ende dat in allen gevalle deselve boomen over al soodanich niet en connen sijn uijtgewortelt, off sullen onder deselve noch duijsenden moernagelen inde aerde sijn blijven leggen, die in corte zijn blijven leggent, die in corte uijtschieten, ende over 5. of 6. Jaren weder grote nagelbossen geven sullen, jnvoegen — dat het onderhouden der nagelboomen in die woeste Landen voor een onmogelijcke zake tehouden soude zijn. Wat ons gevoelen omtrent die sake belangt; het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0049.xml #+ --- 19 t' gevoelen desenaer gaen vanden Hem rael en Raden Het selve is, dat de nagelen soo gants ende gaer niet uijtgeroeijt ende omgecapt sullen sijn, off zullen noch hier ende daer eenige sijn overt' hooft gesien, ende dat oock dejonge spruijten, ofte afgevallen moernagelen metter tijt wederom sullen uijtschieten ende tot boomen worden. Soo dat het met dese eerste Extirpatie — der voors Boomen soo gants ende geheel geen gedaen werck sal wesen, of sal daer noch van tijt tot tijt al nieuwe ende groote moeyte aen vast wesen. maer houden het evenwel daervoor dat het uijtroeijen ende vasteren der nagelboomen inde voors Landen, die de Comp=e niet wel jegens de quaetwillicheyt der onderdanen ende perfidie der vremdelingen beschennen can, het eenichste ende souverainste middel sij om een vredich ambonia tebesitten, daer dan wel wat moeijte ende oncosten om gedaan mogen werden, dat ons sullen moeten getroosten, met vertrouwen dat deselve Landen, alteniets met behulp der gehoorsame Onderdanen eens overgelopen wordende, het werck wel sal wesen gaende te houden; daer bij gecontinueert Amboina sal gene van weest #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0050.xml #+ --- openbare schen Bou„ Eenige redouten op Laijtimor en de geleijt en ma Amboina sal moeten worden, ende wederom soo veel meer op — Laijtimor ende de bovengeciteerde 3. Eijlanden — aengeplant, om de Eijsschen voor Europa ende Jndia te connen voldoen. Tot te meerder verseeckeringe — die andere eijlanden van welcke Eijlanden sijn E: oock gelast had aldaer noch eenige steene redouten te maken, te weten twee op het Eijlandt Onimoa, tot het eene reeds aldaer aende Negerije Sorreborrij leggende, namentlijck een op de strand van Jha, ende het ander aende negerije van Poorte; gelijck getal op Oma aende reecant aen — hatuaba ende harouco, waertegen dan wederom ingetrocken zoude worden de redout aende negerije Oma leggende, als daergants onnodich, oock t'eenemael Out ende bouvallien sijnde; het gemelte Eijlandt aen die cant, door een groot Riff. daer voor leggende, — uijt de nature genoechsaem versekert zijnde: mitsgad=rs Eene op het Eijlandt Nousselant aen Siele, met welcke nieuwe fortificatien de genoemde drij Eijlanden dan seer wel voorde Comp=e sullen verseeckert zijn; dat nnpa lopen daer s #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0051.xml #+ --- 20 Sullen de geseijde drie eijlanden aef s drie costelijcke Troon wesen. het lant van Iha onderdaenen op Oin moa wonende uijt gedeelt dat tot noch toe, na haer waerdicheyt, niet schijnen geweest te sijn: sullende metter tijt nevens Luijtimor, fens Laijtimo bij aldien het werck opden voorgenomen voet can uijt„ peerlen a en Comp. e gevoert werden, drij Costelijcke peerlen aen Comp=s — nagelcroon worden. Ende alsoo gesustineert wort, dat noijt gedacht sal mogen werden om die van Jhaman ende aenhanck, jegenwoordich gelijck boven verhaelt, op de overcust bij die van latouhaloij ende Romacaij — geplaetst, weder toetestaen na haer plaetsen tekeren; — Soo heeft sijn E: derselver landen, die anders woest man aen Christen stonden te werden, aen Christen onderdanen, op Onimoa wonende, doen uijtdeelen, mits dat alle aende redout zullen moeten camen woonen, uijtgesondert die vande Negerije homimoa, om het Landt aldaer niet open telaten, maer tegen invasie van buijten te defenderen. Ende is sijn E: van gevoelen datmen op dat volck noijt sal connen vertrouwen soo langh sij soo veele — Mooren onder haer behouden. Waerom in toecomende, nodich sal wesen, door d'een off d'ander geoorloffde middel, te bewercken dat sij dat gelooft, daer sij doch, Amboina selffs. a van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0052.xml #+ --- Vlamingh om de mo ren op dat eijlant wos roligie te brengen Amboina de geleerde ofte geestelijcken onder haer, gantsen geen kennisse ofte wetenschap van sijn hebbende, mogen Voorstel van d' E. abdiceren, ende de Christen refigie aennemen; dat nende tot de Christen sijn E: meent met cleene moeijte sal connen geschieden, insonderheijt bij aldien wij haer willen voorleggen, dat sij andersints sullen moeten verhuijsen, ende een ander — woonplaets moeten soecken, alsoo wij, sonder dat, geen vertrouwen van haer sullen connen hebben; dat, om haere meermalen geexperimenteerde persidie, oock in alle reden ende billickheijt soude bestaen. Ende alhoewel haer, op soodanigen opgedrongen bekeringe, den heijligen — Doop niet en soude connen worden geconfereert, — soo souden evenwel hare kinderen alsdan inde publijcque schoolen inde fondamenten der religie geinstitueert, ende metter tijt tot goede Christenen gemaeckt connen werden, als wanneer sij, vande mooren afgesneden sijnde, van macassar, ofte andere potentaten daer — om her, soolicht geen secours te verwachten houden hebben, — daer wij anders met de mooren noijt gerustheyt hebben sullen; daer, in toecomende, op sal connen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0053.xml #+ --- Een Tidorees as sisteert de Tenrca taensche en onse rebelle connen worden gelet: jegenwoordich geen tijt sijnde daer van te reppen, soo langh sij eenige hoope op der Macassaren adsistentie connen hebben, om haer geen oorsaeck van nieuwe alleratie ofte quaetwillicheyt te geven, die ons voordeschenen soude mogen springen, te meer — om dat de macassaren, gelijck boven aengeroert, rede sulcx al tot een pretertgenomen, ende ons nagegeven — hebben wij de mooren trachten tegen danck Christen te maken, hoewel onwaerachtich zijnde. zijn E: had de visite in gen Eijlanden gedaen, ende alles wel — bevonden; hebbende den predicant D. Hertongh, — gedurende sijn aenwesen aldaer, goede vruchten bewenct, soo dat het schade is dat hij omde wrevelmoe„ dicheijt vanden predicant Appeldoorn, daer wij uEd. voorleden Jaer van geschreven hebben, heeft moeten herwaerts comen, waerdoor den dienst aldaer ongetwijffelt verachteringh geleden sal hebben. Ondertusschen was uijt Ternate seeckere tijdingh in Ambonia gecomen, hoe dat den Coningh van Tidoor de rebellen des Tarnataensen Conincx nu begonde opentlijck Amboina tegen 21 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0054.xml #+ --- hebbende haer onder men waer door ons oorsaeck geeft om hem vijant lijck achte tasten Tot welcken eijnde d'E Vlaming hem derwaerts begeeft Amboina. tegen ons ende den gen Coninck te adsisteren; hebbende zijn protectie gen hem niet ontsien haer onder sijne protexie ende bescherminge te nemen, gelijck onder op sijn plaets omstandiger sullen verhalen. Waermede nadien ons dan mede rechtveerdige oorsaeck gegeven wort om hem wederom vijandelijck aen te tasten, daer langh na gewenst is; Soo heeft sijn E: de Vlamingh meergenoemt, — metten Raet in Ambonia goetgevonden ende nodich geacht, om het ijser gelijck men seijt, te smeden terwijl het heet is, — ende die goede Occasie niet te verwaerloosen, een keer in persoon na Tarnaten te doen, om metten Ehristard — te overleggen op wat wijse men dat werck op het vorderlijckste soude mogen bijder handtnemen; — doende ondertusschen tot dien eijnde bij provisie noch uijt Banda ontbieden 150 Coppen, boven andere hondert, al te voren vandaer gelicht, om tegen de Macassarse adsistentie te gebruijcken. welcken volgende sijn E: op 22. Junij met het schip Banda Doet Bour Verbi de derd scheijde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0055.xml #+ --- Amboina 23 ouro acn de derdemael var scheijde negrijen Banda, de Berck Amsterdam ende 2. Chaloupen, derwaerts vertrocken is, sijn reijse nemende over — Bouro ende de voors. Lulas, om te vernemen of den guinelaha madjera daer niet gevonden wiert, doen ter tijt noch in ambonia niet vernomen zijnde, — als mede wat veranderinge de voors macassaren, - deselve Eijlanden passerende, aldaer mochten hebben veroorsaect, mitsgaders met eene te onderstaan, of van daer ofte daeromtrent, net goede quantiteyt rijs voor Ambonia jaerlicx te becomen sij, om ons van te connen dienen, ende Batavia te Excuseren, dat doorgaens, omsich Doet en passant selve te voeden, genoech te doen heeft. Aen Bouros ruyd zyde heeft zijn E: dan andermael inde Riviere waijsamma een macassaerse Joncke, die reijlveerdich lagh gevonden, sonder tegenstandt vermeestert ende verbrandt; buijten de provisien, weijnichwaerdije, ende gene nagelen inhebbende: Ende voort vervolgens Verbrant voor voorde derdemael afgeloopen ende inde vlam gestelt de Negerijen fogi, Palmatta ende Bara, bijde jnwoonderen weder opgemaect. Het welck op die 6 22 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0056.xml #+ --- Amboina die wijse van tijt tot tyt bij goede gelegentheyt sal moeten worden gecontinueert, om haer geen tijt van respireren te geven, ende het eijndelingh daertoe te brengen dat sij de principale Roervincken onder haer mede aende Comp=e mogen comen overleveren, om andere ten— afschrick gestraft te worden: het welck hij E: meert mettet Ordonnaire Guarnisoen beschiet te connen — werden. Ondertusschen was sijn E. om met het af ende aenvaren niet te veel tijt te spillen, met hondert Coppen inde Chaloupen overgetreden, doende het schip ende de barck voor uijt na Xulas heijlen, om hem aende Zuijd Oost hoeck van het Eijlandt mangoli in tewachten, terwijl sijn E: het voornemen aen bara voornoemt soude uijtwercken. Maer naderhandt aen voors geappoincteerde plaetse comende, en heeft geen van beijde aldaer gevonden, sijnde door hardt weder, om op geen leger wal te vervallen, van daer, ende oock van malckander, geraect, ende voort door verleijdinge van stroomen verdreven, Banda na #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0057.xml #+ --- vervoecht hem vorder op Xula bess: Desselfs onge legentheijt doort verdrijven vand schepen na Bachan, ende de Berck amsterdam na Batavia, alwaer 13. augusti voorleden aengelandt is. Ende nadien het voors hard wederettelijcke dagen Continueren bleeff, ende dienvolgende niet geraden was met opene Chaloupen, seer met volck overladen sijnde, na Ternate over te steecken, om dat het selve buijten evident gevaer niet soude hebben connen geschieden: Soo is sijn E. genootsaet geworden, hem, om beter weder af te wachten, ter neder teslaen bij die van focqueve op Xulabessj; sijnde de voorsz Eijlanden ondertusschen uijtgesondert weijnige weder afgevallen, ende den quimelaha die daer gepasseert was, onderdaen geworden. het welck zijn E: dan in geen cleijne becommeringh heeft gebracht, alsoo weijnigh provisien medegebracht hadden, ende aldaer rontom inde vijanden saten, die haer niet eens wilden tespraeke staen, gevende hare negerijen ten besten, ende met wijven ende kinderen, sack ende pack boschwaert in vluchtende. Soo dat sijn E: genood-druckt wiert na een ander goetheen comen om tesien, ende geen beter heeft connen Amboina bedencken 23 2 12 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0058.xml #+ --- daer met een chaloop nae Batchian Amboina. bedencken als hem te geven byden Sengadie Mangoli, op dat Eijlandt huijs houdende, ende doen ter tijt bijden Guimelaha van Waijtmaniwoonende, vande zijne verslooten sijnde, om dat met haer tot afvallen niet en hadde willen verstaen, maer den Coninck— getrouw gebleven was; bij wien sij hen dan in geen clene armoede ende miserie onthouden hebben, totten 6. augusti daeraen, binnen een pallisade fortificatie, tot haer bescherminge tegen een aenval een weijnich buijten de negrije opgeset, haer onthoudende met het gene selff uijt het Bosch conden halen, tot dat eijndelijck, na dat alvooren de eene Chaloup, niet meer dan behoorlijck gemant sijnde, een keer nan Bachan gedaen, ende het schip Banda aldaer Begeeft hem van gevonden had, geen ander uijtcomst siende, het Moulson wat verwaijende, ende de harde winden — afnemende, hen noch hebben verstout de reijse naer Bachan ende Tarnate te ondernemen, nadat middelerwijle de negerije mangoli afgeloopen, — ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0059.xml #+ --- 24 Op Xulabess: boomen gevonden velt sijn Ende die van Xula bessi voor het meestendeel weder veel nagel weder beweegt had wederom tot hem uijt te comen, — mitsgaders alle de nagelboomen, aldaer groeijende, hadde omgeslagen ende uijtgeroeijt, wel twee dagen gaens landwaert in staende, op een plaets daer bij menschen geheugen noijt jemant geresideert ofte gewoont heeft, ofte oock weten hoe deselve daer — mogen gecomen sijn: zijnde oock, om dat, soo het schijnt, niet gehavent sijn geweest, seer hoogh opgeschooten, in soo vremden gedaente datmen het int voorbij gaen — voor geen Nagelbomen zoude hebben aengesien, — Die de novo ge sijnde ongeveer, soo groot als cleen, gevelt tot het getal van 2500. boomen. Godtgeve, maer in die landen — geen meer diergelijcke besschen gevonden en werden: - Echter heeft sijn E:, om de inwoonderen daerdoor niet te irriteren, voor het voors. bosch aendeselve betaelt eenhondert Realen van 8e. , waermede te vreden waren, met belofte voort alles te sullen vernielen dat sij noch van voorsz geboomte op hetselve — Eijlandt sullen uijtvinden, ende noijt eenige weder Amboina zullen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0060.xml #+ --- Van d'Eijlanden aldaer sal geen rijs t trecken sijn Voorstel om pa met rijs t beplanten als daer toe be quaem geoordeelt werdende en waer toe Chine en souden moeten Amboina. sullen vermogen aen te planten, Rijs schrijft sijn E. dat vande voors Eijlanden niet te trecken is. - Ende alsoo amboina doorgaens Jaerlicx groote quantiteijt van dat graen benodicht, die ons niet alle tijt evenwel gelegen comt uijt de magasijnen van Batavia te verschaffen: Soo stelt sijn E voor„ het eijlant Mani datmen het Eijlandt manipa, gelijck bovengesecht, — rechte voort meest van jnwoonderen ontbloot sijnde, daertoe soude connen culliveren, daertoe seer bequaem geoordeelt werdende, mits dat de resterende naturelle Ingesetenen daer voort uijtgesaecht souden moeten worden, seer luije menschen zijnde, ende die doch meerdande doodt verdient hebben, ende een ander slaeh van menschen daerop brengende, die arbeytsamer souden wesen, dat op Chinesen soude moeten worden werden gebruijckt aengesien, een seer Laborieux ende in dustrieur volck, ende tot alle ambachten ende wercken bequaem sijnde, daer gelt mede te winnen is. Doch alsoo, na sijn De schrijven, daertoe omtrent 2000. menschen houden— vereijst #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0061.xml #+ --- 25 vereijst worden, met welcke meent 800 of 1000. Lasten rijs Jaerlicx gewonnen soude connen worden: soo duchten wij off soodanigen getal van die natie al sal connen worden beweecht om haer op een onsekere apparentie derwaerts te transporteren, te meer om dat in die landen weijnich gelt omgaet, hoedanige plaetsen de Chinesen niet en plagen te soecken . Wij sullen echter deselve propositie in achtingh nemen, na de Emportantie vande sake vereyscht; Ende soude in sulcken gevalle, om deselve Chinesen in goede Ordre ende gehoorsaemheijt te houden, oock trouwloose menschen sijnde, nodich wesen het selve Eijlandt met een tamelijck Guarnisoen te verseeckeren. nd Het welck sijn E: begroot op 60 a: 70 Coppen, over 3. vasticheden te verdelen; van welcke sijn E: een gelecht wilde hebben op de strand van Tommeleheu, den tweede aende Negerije Louhou, ende de derde tusschen massavoij ende nouralille, ofte wel daervoordesen de oude Negrije Camiare gelegen heeft, welcke oncosten uijt het verpachten der Amboina sagou„ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0062.xml #+ --- Versoecken daer op ons advijs Amboina sagonboomen rijckelijck souden connen werden gevonden, mitsgaders uijt andere Jncomsten ofte inpositien, die men deselve Chinesen metter tijt, voor het besit derselve Landen, soude connen opleggen. Doch en sal dit werck, van geen cleijn gewicht off bedencken sijnde, in allen gevalle niet mogen worden bij der handt genomen voor dat alvooren de jegenwoordige troubles sullen wesen beslicht, ende tot een goet eijnde gebracht, mitsgaders de macassarse bijstandt het landt t' eenemael uijtgedreven sal sijn. het welck wij wesen soo haest niet geschieden sal, of sullen ondertusschen — uEd. advis op voorsz. voorslaen connen int gemoetsien, om ons na te reguleren. hoe sijn E: nu in Molucco comende, het werck aldaer metten Coninck van Tidor, mitsgaders despanjaerden, gebaeckent gevonden heeft, ende wat besluijt daerover genomen sij, sullen wij alhier niet verhalen, maer uijtstellen, totte materie van dat Gouvernement, om geen tweemael het selve te schrijven; — Eenel. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0063.xml #+ --- 26 Amboina sieckte en sterfte van ons volck voor Assahoudi Eenelijck seggende hoe dat met de voorsz. suckelinge a aende Eijlanden Nula bessi ende mangeli de tijt verstreecken is geweest, om, na het Concept vanden E. de Vlamingh, voor dat jaer iets op Tidor te attenteren, te meer alsoo ondertusschen mede in Ternate uijt Ambonia verschenen was de Chaloup groot Ambon, met advijsen vanden Cap=n vander heijden voor assahoudij, meldende van groote siecte ende sterfte onder ons volck aldaer, veroorsaect, soo het schijnt, doorden geweldigen regen, ettelijcke weken naden ander aldaer gevallen, die verhoopen onder de macassaren, inde voors mourassen meest int water leggende, geen minder ongesontheyt sal hebben gecauseert. Het welck dan sijn E bewoogen heeft op het spoedichste, met het medegenomen Crijghsvolck, dat anders in molucco soude sijn verbleven, wederom naer ambonia te rucken, ende op alles de vereijste Ordre te stellen. welck verricht hebbende, sijn E: voort met het Schip Banda in persoon ter vlucht eens herwaerts overgecomen is, geljk oden, - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0064.xml #+ --- Een Macassaer besich om een gro te macht weder nae Amboina uijtte setten begroot op 100 sv. vaertuijgen ende Twee coppen uijttsettinge daer tavia gedaen Amboina gelijck boven noch aengeroert hebben, om mondelingh met ons over de Amboiise ende molucre zaken te confereren, ende daertoe de vereijste macht, — Schepen ende volck te procureren; Welcke saeke wij ons dan te meer ter heeten hebben laten — gaen, om dat sijn E: en passant Macassar — aengeweest zijnde, aldaer vernomen had, hoe dat die Coninck, contrarie sijne soo specieuse beloften, voordesen gedaen, wederom met alle macht besich was om dit Jaer weder een groote vloot vaertuijgen naer ambonia uijt tesetten, wordende begroot op . 100 stucx, ende 5000. weerbare mannen, die — wij vresen ingevalle sij voor ons in ambonia connen comen, ons aldaer groot spel sullen berockenen. — Om welck voortecomen wij dan alle crachten hebben ingespannen, om sijn E soo vroech int mousson weder derwaerts te crijgen als doenlijck, met soo tegens van 3a veel macht als onse gelegentheijt ten uijttersten — toeliet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0065.xml #+ --- 27 van schepen en volck nisoen van Bata vier seer is ver swacht toeliet af testeecken, om haer, ofte noch voor — macassar, ofte omtrent Bouton te mogen beloopen ende te ruineren; het welck Godt almachtich gunne! hebbende dat werck in manieren doen bevlijtigen, dat sijn E: opden 8. des voorleden maents november wederom van hier geraect is met het Schip Leeuwaerden, de Jachten vere, armuiden, Vleermuijs, Charlois, ende de voors Berck amsterdam, mitsgaders de fluijtsandijck, zijnde voor Banda afgeladen, een groote Chaloup met een overloop, ende 3. opgeboeijde Tingangs, — geman tsamen met 500. militaire Coppen, rs alle uijtgelesen volck, boven de ordonnaire Boss=rs ende matrosen, op de Schepen bescheyden. het welck alles is dat wij voor die tijt machtich zijn geweest, waer door t' quauijttemaecken, ons Guarnisoen daermede— soodanich verswact hebbende, dat, nae 'tvertreck derselver Schepen, qualijck volck genoech hadden om de ordonnaire wachten te besetten, ofte de dagelijcxe parades te cunnen doen, ons verlatende Amboina op #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0066.xml #+ --- 4 gouverner hebben van Amboina „ handen van d'E Vla mingh gestelt Amboina op het ontset dat alle dagen mette Schepen, die uijt het vaderlandt verwachtende waren, te gemoet sagen, dat seer langsaem bij comt. wat ordre wij den E: de Vlaningh, meermalen genoemt, nu wederom mede gegeven hebben, gelieven uEd. na tesien bij het overgaende briefboeck onder voorsz dato, waertoe ons om cortheijt gedragen Onder andere sullen uEd. daerbij sien, hoe wij den Gouverneur Willem vander Beeck, — om redenen daertoe dienende, toegestaen hebben herwaerts te mogen comen, latende het — Gouvernement geresigneert in handen vanden E: de vlamingh vermelt, alsoo oordelen, dat soo langh sijn E sich, daer blijft verhouden, geen — ander Gouverneur in amboina vereijst wort, het welck verhoopen uEd. voor wel gedaen sullen houden. wij hadden geerne gesien dat zijn E. , als een Ordonnaire permanent Raet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0067.xml #+ --- 28 Amboina. derwaerts ge souden Raedt sijnde, bij uEd. geordonneert, op Batavia hadde mogen blijven, om het generale werck bij te woonen, ende te helpen bestieren, gelijck uEd. ordre medebrenght, Maer alsoo de saecken van Ambonia van seer grooten gewichte zijn, aen welcke Comp=s welvaren ten dele rijhangende, ende dat sijn E: aldaer groote ervarentheijt, oock omtrent de Onderdanen ende vijanden, vermits het geluckich uijtvoeren van vele exploicten ende aenslagen, — een redousabile naem becomen heeft: Soo hebben wij het swaerste meest laten wegen, te meer zijn E: sijnen dienst daertoe vrijwillich gepresenteert heeft: hebbende oock om die opsicht sijn familie in Ambonia gelaten gehad; willende vertrouwen dat uEd. ons deselve dispensatie van Comp=s ordre en sullen te goede houden, ende haer wel laten gevallen. het welck ons te sijner tijt aengenaem sal wesen - om verstaen, naderhandt hebben wij noch na meerder macht gen: quartier uijtgeset 6. december het Jacht Cochin met 5. Chaloupen, gemant boven het varent volck met die lieven en sch #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0068.xml #+ --- 2rouwerius uijt boina gebruijckt Amboina met 60 soldaten ons gesuppediteert mette Comste van het Jacht de Leeuwinne ende de fluijt de Coninck david uijt het vaderlandt. het Schip Banda is van eersten aen mede naer amboina geprojecteert, geweest, maer worden genootsaect het selve noch hier te behouden tot de verschijninge der volgende Schepen, die uijt het vaderlandt verwacht worden, — om te dienen tot overvoer van het Crijgsvolck, dat noch vermenen derwaerts te senden; daer dan de besendingen na Molucco ende Banda mede na uijtgestelt moeten worden, nadien den E: de Vlamingh seer ernstelijck versocht heeft dat alle de Schepen, die dit Jaer na gemelte quartieren sullen vertrecken, over ambonia mogen worden gesonden, om hem daervan voor eenigen tijt des — noodich zijnde, te connen dienen. Een Predican Op dat de ambonise Gemeente door het Banda in dmt opcoomen vanden predicant hertongh, geen verachteringe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0069.xml #+ --- 29 Proces vanden Yr: Appeldoorn tegen den Predi cant vertongh verachteringh quame vlyden, hebben wij voorleden saisoen geordonneert, dat een der predicanten uijt — Banda, daer het werck soo groot niet en is, soo langh naer Amboinia soude vertrecken; daer d. Daniel Brouwerius toe gebruijct is, die ondertusschen — aen het Casteel is geplaest, ende d. Joannis Philippi inde plaets van D. Hertongh, inde uliassers. Denselven is met voorsz. appeldoorn voorden Raet van Justitie deses Casteels noch — in proces over actie van nijurie, dat weijnich — stichtinge medebrengt. wij vertrouwen dat het selve noch voor het vertreck deser Schepen sal aflopen, ende dat genoemde hertongh weder naer ambonia sal mogen keeren, daer, gelijck boven gesecht, sijne diensten gepresen worden. Ondertusschen is met den E: de vlamingh voornt. derwaerts vertrocken, om de Crijgsmacht bij te woonen, ende naderhandt in die quartieren mede geplaetst te worden, den predicant Amboina Jacobus e et ge - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0070.xml #+ --- Ongelden en win sten in Amboina Roebeesten en andere verversin derwaerts mede genomen Amboina. Jacobus Rogier, weijnich dagen te vooren mettet Jacht Zirckzee uijtgecomen, die wij verhoopen daer goede diensten doen sal. De ongelden in Amboina daeronder begrepen ƒ 139096. aen verstrecte soldijen bedragen in 12. maenden. . . . . . ƒ 321089: 1:5 Daer tegens de winsten niet meer in deselve tijsdan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . „ 104347: 6: 2 Jnvoegen dat de provintie Ambonia in voors tijt ten achteren comt. . . . . . f 216741: 15:3. daer den Oorlogh de oorsaeck van is, door welcken wij oock vresen dat de Ongelden het aenstaende Jaer aldaer niet veel minder sullen wesen. — Den E de Vlamingh voornt heeft Japara ge van Japara en passant aengedaen, om van daer mede te nemen soo veel koebeesten ende andere verversingh als door d'onse op voorraet geprocureert soude van tege wesen, ende de schepen bequamelijck zouden connen ve veel medeslepen. van waer wij naderhandt brieven Aend van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0071.xml #+ --- 30 Tydinge van grote toerusting in Macassar Aende vrintschap van Bonton tegenwoordich veel gelegen brieven van zijn E. ontfangen hebben, gedateert — 22. November voorleden, meldende hoe dat van alles daer grooten overvloet gevonden heeft; — het welck seer strecken sal tot gesontheijt van het volck: Maer schrijft sijn E: daerbij dat aldaer ondertusschen gearriveert was een jonck van Macassar, met nader tijdinge vande groote toerustinge vanden Coninck aldaer naer ambonia, deselve op een groot getal vaertuijgen en menschen begrootende, die reede al vertrocken waeren, om voor ons, soo het schijnt, in ambonia te verschijnen; dat niet verhoopen. Op deselve tijdingh had sijn E. de Jachten vleermuijs, Charlois ende amsterdam voor uijt namacassar gesonden, om te vernemen hoe het werck aldaer mocht sijn gelegen, ende dan voort na Bouton te verseijlen, om dien Coningh vanden Coninck bijde vrundtschap ende genegentheijt t'onswaerts — te conserveren, ende tegen deselve macassaren te steecken, daer de Comp:e veel aen gelegen is. Amboina naderhandt singh men - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0072.xml #+ --- Doodt van Coninck bouik beconden het gewas stond te sullen wesen Amboina naderhandt hebben wij noch schrijven van Japara ontfangen, afgeveerdicht door den Resident Barent volsch, onder andere meldende, hoe dat aldaer, — naet' vertreck van den E: de vlamingh vermelt van Macassar noch een vaertuijgh van macassar was verschenen, met tijdinge dat den Coninck aldaer deser werelt overleden zoude sijn, ende dat de voorsz Equipage daerdoor wel licht verachteringh soude lijden; het welck Godtgeve: nagelen van dm Van amboina sijn ons desen Jare toegecomen niet meer dan 71364 lb Gariophel-nagelen;— dat weijnich is, ende na het sich aensien liet en stond niet seer groot het gewas t'aenstaende saisoen mede niet seer groot te wesen vermits den swaren regen, die inde maenden Julio ende augusto gevallen was, waerdoor de nagelen seer waren verrot ende afgevallen. mog verhoopen dat het volgende Jaer des te vruchtbaerde wesen sal. — sen. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0073.xml #+ --- Amboina Grote vante guarnisoen al daer Recognitie aen d'E. Vlaminghe verbeteringh van gagie versoecken daer op confirmatie die van hier boe verre verstaen dat hogke ministers mogen gaen Ten tijde als den E: de Vlamingh uijt amboina vertrock, bleeff, het Guarnisoen aldaer noch sterck— 745. Coppen, daeronder begrepen 220. man, uijt Banda ontbooden, die mettet kenteren vant mousson weder derwaerts stonden te vertrecken. Wat recognitie — wij sijn gemelte E:, jongst hier sijnde, ten respecte van sijne goede diensten eenige jaren herwaerts aende gegeven en desselfs Comp=e gedaan, toegevoecht hebben, mitsgaders— wat verbetering van gagie hem mettet Expireren — van zijn verbonden tijt, op uEd. approbatie is toegeleijt, gelieven uEd. na tesien bij het overgaende resolutie boeck onder dato 17. ende 21. October, mitsgaders 17. novemb voorleden; dat versoecken door uEd. gunstige rescriptie mach worden geconfirmeert, nevens Ordre hoe veer uEd. verstaen dat wij int verbeteren mitsgaeders or van diergelijcke hooge ministers vermogen te int verbeteren van gaen, om ons in aenstaende na te reguleren, ende geen misslagen te begaen. — Om het vaerwater naer ambonia & nader 325 n 31 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0074.xml #+ --- ter naer Amboina en de caerten daer uijt verbeteren Amboina Sullen t' waerwa te ontdecken, ende de Caerten daerunt te verbeteren, naerder ontdecken, souden wij al langh voordesen debvoir aengewent hebben, ten ware het ons aen bequame Jachten ende vaertuijgen had ontbroocken; daerna desen — waermede dan soo sommer op gelet wort. ende cortelijck verthoont hebbende de jegenwoordige Constitutie in ende omtrent Ambouia, sullen — wij voort overtreden tot Molucco. — Molucco Wat besendinge wij voorleden Jaer na Ternate gedaen, ende wat provisien ende rs noodtlijckheden hebben derwaerts gesonden, mitsgad=rs hoe dat tot vervangh vanden Heere gouverneur Jaspar vanden Bogard wederom derwaerts gegaen was den E: Jacob hustard over macassar, is uEd mette Jongste retoer vloote geadviseert, welcke schepen Gode sijloff) alle behouden gevaren, ende vervolgens weder van daer hier ter reede aengelandt sijn, 6. Junij het Jacht de Renocer ende daermede den E Gouv=r Bogaerd N 60 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0075.xml #+ --- 32 Den broeder vanden Coninck heeft hem totte rebellen Bogaerd voornoemt, ende 19 october daer aen het schip Banda, sijnde gelijck boven verhaelt hebben, mette H=r de vlamingh in Ternate geweest, met welck Jacht ende Schip ontfangen hebben advijsen vanden voorsz Gouverneur hustard, gedateert 20. april ende — 25. augusti uijtwelcke, mitsgaders de bijgevoechde dach„ registers ende andere papieren, mitsgaders het schriftelijck rtoe vertoogh vanden Molucren toestandt, doorden E Bogaerd voornoemt op sijn aencomste alhier overgelevert, ende hier in Copie nevens gaende, wij bericht gecregen— hebben van het voorgevallene ende de jegenwoordige gestalte van saken in die provintie, waervan hier vervolgens mede een sommier verhael sullen doen, ende eerstelijck het gepasseerde tusschen den Coninck mandarsaha ende de Rebellen op Gilolo. voorleden Jaer hebben wij uEd. onder andere bekent gemaect jongste op Tilolo begeven ende aengeschreven, hoe dat desselffs broeder genaemt quitsil Callematta, in't afwesen vanden Coninck na Batavia mede fugitijff geworden, ende sien, totte andere rebellen na Gilolo vervoecht heeft, maer dat hij naderhandt, na de wedercomsten Molucco. vanden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0076.xml #+ --- dan heeft nae derhant daer van leetwesen g hadt is oorsaeck dat den opgeworpen Co geseth en hij in desselfs plaetse tot Coninck in Giolo gecoren vanden Coninckin Ternate, daer van leetwesen— scheen gecregen te hebben, den Coninck daervan met een Briefje kennisse gevende, ende sich excuserende — op de onbesamelijckheijt der verblevene overheden, met welcke geduirende des Conincx absentie niet en hadde connen accorderen, daer wij doenmaels cleijn geloof in stelden, doch heeft denselven naderhandt van het selve Leetwesen nader preuve gegeven. Om het welcke te beter uijt te voeren, ende tot een goet eijnde tebrengen— ninck weder aff hij bij de voorsz. rebellen op Gilolo, soo het schijnt, heeft weten te wege tebrengen, dat den eerst opgeworpen Coninck Manilha, een rechten sottebol sijnde, — wederom afgeset, ende hij in plaets tot Coninck — in Gilolo gecooren hij geworden, doende met eenen den goegoege, ofte stadthouder quitchil Moessa, — ende den hoecum Lausata Tommagola, — mede haer genoemde bedieningen ofte ampten — resigneren ende afleggen, mitsgaders met Expresse Contschap aenden Coninck — Molucco. Mandarsaha is te nade geson God hebbe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0077.xml #+ --- versoeckt vrij geleijde voort sijne gesanten Mandarsaha sij ne broeder hebbene die van Dodingo mede gesonden om in ge te worden expeditie derwaerts gedaen Mandarsaha ende den Gouverneur vanden Bogaerd vermelt, ende dat vorder — zijn debvoir was doende om de voorsz. Rebellen met gemack te reduceren, ende tebrengen onder de gehoorsaemheijt van haren wettigen Coninck — versoeckende tot dien eynde brieven van vrijgeleijde voorde gesanten die hij voornemens was aen zijnen aenden Coninck Broeder den Coninck tesenden, die haer — vergunt wiert; hoewel doen ter tijt echter noch al weijnich gelooff in desselffs seggen ende doen gestelt wiert. Docn hebben die van Dodingo eenigen tijt daerna mede aenden Coninck — nade aengenomen gesonden, om in genade aengenomen te mogen werden, waerdoor het vertrouwen allens toenemende, den E: Gouverneur vanden Bogaerd eyndelijck op 10. Januarij voorleden met den Coninck „Mandarsaha, geaccompagneert vanden Coninck van Bachan, doen ter tijt op maleije aen het Casteel zijnde, met het Jacht de heemeeuw ende Molucco. 33 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0078.xml #+ --- Molucco. go en Vilolo weder gereduceert hebben ende 't gallot Onrust, mitsgaders de Tarnataense navale macht, sterck ongeveer 600 Coppen, daeronder 150. Soldaten, derwaerts waermede Eodin geruckt sijn, ende eerst Dodingo voornoemt, tot gehoorsaemheijt mitsgaders 6. dagen daerna Gilolo selffs, tot gehoorsaemheijt gereduceert hebben, sijnde den Coninck Quitchil Callematte, met sijn broeder manilha ende de gantse Ternataense overheyt der rebellen aldaer, uijt gesondert den Cap=n Laut quitchil saidi, ende Hoccui Tomagola, die Callemattas voornemen soo het schijnt, vermerct hebbende, haer eenige dagen te vooren na Sabou gesalveert hadden, vrijwillich aen het Jacht de Zeemeeuw verschenen, den Coninck Mandarsaha ende den E. Gouverneur te voetvallen, ende om genadebidden, overleverende de vasticheijt op Gilolo, ende haren dienst aenbiedende, om die van Sabou, Gommaknorra Saloda #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0079.xml #+ --- 34 Molicco. Vordere tocht over lant nae Sabou dan most door den vehementen re worden hervat sijnde in weder daer van niet gevallen Laloda, Talofoe, Nula ende laconij mede- tot gehoorsaemheijt te brengen, waerop dan oock aenstonts goetgevonden is, mette gantse macht des volgenden daegs over landt na sabou te marcheren, ophope om den voors Cap=n Laut ende hoccom levendich in handen te becomen. Doch viel op deselve tijt een seer vehementen regen, gelijck voorsettelijcke dagen achter den ander, waer door de wegen gen gestaeckt onbruijckbaer, ende dat Exploict nagelaten — ende gestaeckt wierd. Ende off schoon — het selve eenige dagen daerna, onder het beleijt vanden Cap=n Paulus Andriesz ende de meeste der Ternataense Overheijt, behalven den Coninck Mandarsaha, hetvadt wierd, met last deselve — Negerije met gewelt aen te lasten, ende totten gront te ruimeren, ende sulcx genoechsaem in onser gewelt sij geweest: soo is daert van echter al wederom niet gevallen, door tergiversatie reden waer door vande voors Overheyt, die bij de wercken gecomen - sijnde onwillich waren om te rechten, seggende van haren #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0080.xml #+ --- Den Stadthouder Quitzil mossa out halst nevens vier andere Molucco. haren voorsz Coninck niet gelast te sijn dat extreem middel te gebruijcken, altijt, soo het schijnt, noch genegen zijnde haer volck te verschoonen, ende voor de uijtterste ruine te bevrijden, gelijck in vele gelegentheden, ende jongst inden persoon vanden Goegoegoe, ofte stadthouder quitsil mossa, hebben laten blijcken, die een der principale belhamels ende aenleijdens der rebellen geweest, ende nevens Callematta van Gilolo, sonder eenige toesegginge van pardon ofte remissie, tot ons — uijtgecomen sijnde, door haer al mede van straffe vrijgesproocken soude sijn geworden, Ten ware den — Gouverneur vanden Bogard deselve met groote instantie gevordert, ende te wege gebracht had, dat hij — eijndelijck in verseeckeringh genomen, ende op 26. — Mart daeraen onthalst sij geworden, nevens — eenen Calano gigoga ende 3. meauwers; dat wij oordelen ten hoogsten noodich geweest te sijn, tot een exempel ende afschrick van andere, die — in toecomende souden willen onderstaen diergelijcke verdersel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0081.xml #+ --- 35 Molucco. Manilha en Cala schoont reden waerom Capn. Lant Quitzil Laulato sijnt oncomen verderflijcke trouwloosheden bijder handt te nemen. Manilha is om sijn innocentie te excuseren geweest matta sijn ver gelijck mede Calamatta, om dat heeft doen blijcken, van sijn debvoir om alles wederom onder mandar„ sahas gehoorsaemheijt te brengen, gelijck oock met Gilolo ende Dodingo ten effecte gebracht heeft; als nu voorgevende, met sijn transfigie totte Rebellen noijt ander oogmerck gehadt te hebben, ende dat hij oock om dieselve oorsaeck hem in plaets van sijn voors. — simpele broeder tot Coninck van Tarnate heeft laten comen; dat wij tsijnen beste willen geloven, sonder hem echter veel te vertrouwen, naetschrijven, van een dangereur huineur sijnde: maer had hem naderhandt, na haer wet, seer tot geestelijcke oeffeningen begeven, waer bij continuerende, minder quaet van hem te vresen sal sijn. wenschelijck ware het geweest, Saidi en Boccom dat wij den Cap=n Lautquitsil saidi, ende Hoecom Laulato, mede in handen hadden connen becomen, ongetwijffelt off de gantse rebellie sou daermede een der #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0082.xml #+ --- en wort geneent nu noch langh sul len cunnen uijthou den bijsonderl. gestijftj mette mach van cideor die haer onder sijn pro tectie genomen heeft tonen alle acten van hostiliteijt tegens saha doch niet sonder intolligentie vanden Macassar Mandarsaha can sonder de Comp e. t gens Tidoor niet bestaen Molucco een eijnde genomen, ende alle d'andere hen wederom dat het de rebellen, tot gehoorsaemheijt begeven hebben, daer sij, het nu jegens ons noch langh sullen connen uijthouden, gestijft sijnde mette macht van Tidor, die haer nu openbaerlijck adsisteert, ende onder sijn protextie ende beschenninge aengenomen heeft, hem niet ontsiende, alle acten van publicque hostiliteijt ende vijandschap tegen den den Coninck Manda Coninck mandarsaha ende desselffs onderdanen te execceren, sonder dat hem daertoe oijt de minste redenen vandenselven gegeven sijn; Ende vertrouwen, wij dat het selve oock niet en geschiet, dan met intelligentie ende alliantie van het hoff van macassar, ende opvertrouwen, dat het selve ons — inde provintie van ambonia dehanden wel soo vol sal geven, dat wij geen tijt sullen hebben veel op molucco te dencken, daer het oock wel op— aengeleijt schijnt te wesen, haer niet onbekent sijnde— dat mandarsaha sonder de Comp=e tegens Tidoor niet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0083.xml #+ --- 36 Clachten daer over aenden T dorees gedaen desselfs ant voor't item vanden Rou verneur van niet bestaen en can, te swack van volck, ende oock van geen groot beleijt zijnde, omsaeken van Empor„ tantie met verstandt uijttevoeren, mitsgaders boven dien vande sijne niet seer bemint; dat oock clene confidentie geeft. De onse aldaer hebben verscheijden— malen daerover, soo tegen denselven Coninck van Tijder, als de Spanjaerden, sijne geconfedereerde ende genoechsame protecteurs, soo schriftelijck als mondelingh geclaecht ende geprotesteert, maer geen ander antwoort becomen, als dat hij mette Comp=s geensints van meeningh is te breken, maer — alle goede vrede ende vrundtschap wil onderhouden, ende vanden Gouverneur van gammelamma Sammalamma Francisco d' esteibar, dat hij geen schult aen des Conings os doen en heeft, hem menichmalen vermaent hebbende daervan te desisteren, maer dat naer hem niet meer en begeerde te luijsteren, nochte oock, tot verscheijden malen ontbooden sijnde, aen Gammelamma te verschijnen, het welck sij dan oock soo qualijck genomen hadden, dat sij naderhandt desselfs molucco brieven om ens van van os #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0084.xml #+ --- Den Spangiaert soude soo 't schijnt met ons in die quar tieren niet geeen in oorloch comen Molucco brieven niet meer en hadden willen beantwoorden, ja dat sij, tegen dat hij van sijn tocht, na weda gedaen; soude terughcomen, omtrent Gammacnora, nevens den Coninck Mandarsaha, op hem hebben doen Cruijssen, om hem onderwege aente snoeren ende na Gamma„ lamma tebrengen, hebbende eijndelijck, door siecte, onder hun ontstaen, moeten opbreecken, gelijck mede om deselve reden den Coninck van Ternate heeft moeten doen. Off dese dingen mihunernst geweest sijn, ende van haer gemeent sijn geworden, of wel alleen practijcken sijn om ons in slaep te houden ende t'abuseren, en connen wij als noch niet wel oordelen; Maer geloven echter, dat het in allen gevalle teeckenen sijn dat sij in dat quartier niet geern met ons in Openbaren Oorlogh — souden comen, hoewel apparent niet ongeern souden sien dat ons door den Coninck van Tidor, afbreuck ende schade mochte worden gedaan, denselven wel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0085.xml #+ --- 37 Molucco. trachten haer niettemin in de fensie te stellen 12 ioncken van Cammalamma wel licht daertoe aenhitsende, ende onder de handt sterckende ende slijvende, soo veel in haer vermogen is, hoewel ons daer tot noch toe het minste niet van gebleecken zij. Ondertusschen hebben sij een Expresse na Manilha afgeveerdicht, om den Gouverneur aldaer vande voors troubles te verwittigen, ende secours van volck te versoecken, na voorgeven, om denselven Coninck in dwanck tehouden, doch — apparent om tegen ons in defentie te wesen, nadien sij wel connen afmeten dat wij ons metten Coninc Mandarsaha tegen Tijder sullen voegen, ende haer consequentelijck mede in't spel trecken, bij denselven geinteresseert sijnde, ende de nagelen van desselffs Landt den Coninck van Castella voor een derde toebehoorende, die sij welgissingh maeken wij mede sullen trachten te extirperen. Off sij nu eenich secours sullen crijgen, leert den tijt. In mart voorleden Manilja voor Waren 12. joncken van manilha voors. voor — Gammalamma verschenen, met alderhande provisien ende noodlijckheden, mitsgaders 50 nieuwe soldaten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0086.xml #+ --- in Manilha sijn noch geen schepen uijt no var Spangna gecomen, off eenich secours sijnde nu vier iaeren achter den anderen Den Spaenschen Capt: Quinteiso nae Ma cassar gelen Den oorloch tegens den Tidorees comt de Compe. op een on gelegen tijdt op den hels Molucco. soldaten; dat een sober ontset is, veroorsaeckt om dat noch al geen schepen uijt nova Spanga in — Manilha aengecomen waren, sijnde nu vier jaren achter den ander. waeruijt aftemeten is, dat sij niet machtich sullen wesen veel volck voor Ternate aftesteecken; dat den tijt geopenbaert sal hebben. Mette voorsz. 12. Joncken was in Ternate gecomen eenen Cap=n quinteiso, die met eenen voort na macassar gesonden soude worden met 20. met 20 Bhaer na Bhar nagelen, particulieren tegen danck afgenomen, om daermede t betalen soodanige 14. duijsent realen als pedro da matta aldaer aenden Coninck ende prince schuldich is; connende echter niet toerijcken, — Desen oorlogh comt de Comp=e in een seer ongelegen tijt opden hals, dewijl het werck in Ambonia noch soo onseecker staet, ende onse handen metten macassar soo volhebben, sijnde andersints een occasie daer langh na gewenst is, om daerdoor alleen meester #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0087.xml #+ --- molucco. Den remataen heeft oock geen grote lust daer Den Tidorees is noijt onderdaeh vanden Terna taen geweest Openbaer de nunciatie van oorloch bij d' E. Vlamingh aenden meester vande Nagelspecerije te mogen worden, daer andersints weijnich cans toe gesien wiert, — nadien den Coninck mandarsaha sich altijt slotten Oorlogh met Tijdoor geheel ongenegen getoont heeft, gelijck alsnoch cleijne lust daer toe te hebben schijnt, ingevalle niet al te gevoelijck daertoe geteigt ware geworden; ende is die van Tijder noijt, ofte immer daer geheugen van is, passael ofte onderdaen vanden Coninck van Tarnate geweest, gelijk uEd. Soo dat den E: de schijnen onderricht te sijn. Vlamingh gelijck boven aengeroert, in molucco verschenen zijnde, ende de saken als vooren gebakent siende, metten gouverneur Hutsard ende den Raet goethebben gevonden deselve goede Occasie niet vruchteloos voorbij te laten gaen, maer deselve, soo Tidorees gedaen men seijt, bij het haijr te grijpen, om ons, ist niet terstant„ te gelegener tijt van te connen dienen; hebbende tot dien eijnde openbare demunciatie van Oorlogh tegen denselven Coninck gedaen, ende met eenen oock toe ssar cas 38 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0088.xml #+ --- sijnde den Spaen schen Gouverneur ^ insinueert dien tegens ontint velt comt mede aentasten en off breuck doen sullen Onmacht van Compe om desen oorloch te vervolgen Molucco. oock den spaensen Gouverneur in Gammelamma daer van mede ge daervan geinsinueert, die wij boven gesecht hebben dat hem daer geen buijten soude houden, maer, soo wij gelooven, niet wel sal connen, om haer groote jnteresse. welck gebeurende, wij ons sullen reguleren na uEd. ordre, op die materie bij voorige missiven,— Een welcken bij al gegeven, teweten dat wij deselve, bij aldien sij onse vijanden assisteren, ende tegen ons int velt comen, oock niet sullen ontsien soo wel als den Tidorees aente lasten ende afbreuck te doen, maer hem daer buijten houdende, ende ons ongemoveert latende, sullen wij haer mede geen ongelijck vergen. Eenelijck is voorde Comp=e mtebeelagen dat wij den voorsz. oorlogh met Tidor— niet machtich en sijn voort te vervolgen, waerin door de Ambonise als macassarse zaken verhindert worden. Evenwel hebben wij den E vlamingh meergen=t geauthoriseert ende gelast, ingevalle het werck in ambonia ten besten af tloopen comt, gelijck verhoopen, ende het sonder groot pericul geschieden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0089.xml #+ --- is niettemin Vla riseert om hem opt lijffte val een lede nagelbomen te ruineren wel uijtgevoert een gewenscht saecke voor de Comp: wesen geen macht can missen sullen d'on Schense houden 32510 12 geschieden can, int laeste vant mousson met soo veel ningh geauthe macht als uijt voors provintie ende de Eijlanden Banda voor soo langh gederft sullen connen worden. na Tarnate te rucken, ende den voorsz Tidorees, ist doenelijck, in sijn eijgen landt op het lijf te vallen, ende t'ondertebrengen, ten minsten alle de nagelboomen op ten min ten al hetselve staende, om te hacken ende uijt te roeijen. waertoe alsoo veel handen van node sijn, om cort werck te maken, zijn E. boven het nederlandts Crijgsvolck noch van Ambonia mede sal nemen, soo veel cloecke inlandtse mannen, als van dat landt bequaem uijtgemaect sullen connen werden. het welck bij aldien soodanich werdende sal uijtgevoert can werden, een seer gewenste sake voorde Generale Comp=e sal wesen, om alleen meester vande nagelen te mogen werden, daer tot noch toe vruchteloos — om gearbeijt is. Doch bij aldien de amboinse gelegentheijt niet toe enlaet eenige notabile macht soo Amboina voor Molucco te missen: soo sijn d'onse gelast se haer alleen in hen eenelijck nevens den Coninck mandarsaha in goede defensie te houden, sonder eenich exploict van hasard bij der hand te nemen, alsoo de Ternatur Molucco. tegen a eren gh den 39 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0090.xml #+ --- settende nochtans Dat het verschil on ie te nedergeleijt de saecken van mandarsaha dat hij nae Compe. pij Habou gedaen Molucco. tegen Tidor verre teswack is. Ende in allen gevalle zullen wij de sake soodanich laten beleijden, Vertusschen niet wer dat het geschil middelerwijle niet en worde bevredicht — ofte afgemaeckt, om die goede ende langh gewenste occasie niet te verliesen; daer den Coninck mandarsaha ende de sijne wel toesouden inclineren, bij aldien sij door d'onse niet en wierden wederhouden, ende sijn mandarsahas saken jegenwoordich soo verloopen, pen wel moet dan sig dat hij wel genoodsaect wart na Comp=s pijpen soo men seijt, te dansen: willende gantselijck verhopen, dat wij ist niet dit Jaer ten minsten het volgende, machtich sullen wesen ons daervan te dienen ende voordeel te doen: het welck Godtgeve: Ondertusschen hadden Gouverneur Jacob huslaerd metten — Coninck mandarsaha, 20. vaertuijgen ende raeder preuve op 100 soldaten, weder een preuve op sabou gedaen, vande Zeecant, nadien sij het tusschen haer ende Gilolo soo danich met voetende Buijckangels hadden beset, datter geen doorcomen en was, ende op een twee sprong, een #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0091.xml #+ --- 40 Molucco. en is een batterije vanden vijant verovert mitsgs. een barica pen om den vijant daer ren door d' onse over rompelt en veele der re bellen doodtgeslaen sijn den Sengadie het ontcomen een stuck de Rivier opwaerts, een batterij vanden vijandt verovert, met een stuck van 7. lb ijser. In— plaets van welcke sij weder een baricade hebben— de daer opgewor opgeworpen aende strandt, groot 40 voeten int viercant ende met 5. stucken, mitsgaders 28. nederlanders ende 50 Tarnatanen, nevens een vaertuijgh beset gelaten. waermede den vijands te water mede te blocque genoechsaem geblocqueert is, ende wort aende andere Zijde Gilolo mede noch met 10. nederlanders, ende goet getal Ternatanen ingehouden, onder — het gesach vanden onder Coningh van Gilolo, op — dat den vijandt daer niet weder en come mestelen, — een bequame ende sagoi-rijcke plaets sijnde, van waer Temnate meestplach gespijst te worden, Gammacnorra Naderhandt is gammacnorra 4. mijlen van Sabou gelegen, aende ander syde mede door d'onse overrompelt, vele der rebellen doot geslagen, ende de vordere weder ingenade aengenomen, uijtgesondert den sengadje, die ontcomen, ende na langh swerven— in't bosch met hondert Coppen binnen sabou geraect is. ƒ saha en, hopen de usschen vande beset, gen Die #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0092.xml #+ --- Molucco. Die van ralafou en Loloda in genade aengenomen die van Loloda corf daer aen weder aff goet deel van sijn volck Ordre gegeven om boina nae Papan wen te doen behorende haer vaertuijgen te vernielen Die van Talafou ende Loloda hetselvesiende, sijn eijndelijck uijt haer selffs mede afgecomen, versoeckende in genade aengenomen te mogen worden, dat haer vergundt wierd. Doch den sengadie Doch is de Eenga van Loloda is corts daeraen mette verschijninge gevallen met een vanden Cap=n Lautsaidi, met een goetdeel van sijn, — volck wederom afgevallen, ende totte Rebellen overgegaen. waeruijt blijcthoe wijnich, staet op dat volck te maken sij. Ende om den Tidorees— ondertusschen mede soo veel te krencken als doenelijk heeft den E: de vlamingh voorn. t, uijt ambonia vertreckende, lastgelaten, dat den Coopman des — Casteels victoria, Simon Cos, ondertusschen — een tocht van Am met de ambonise Honge ende 150 nederlantse Soldaten een tocht soude doen na papauwen, meest onder den ridores onderdanen vanden Tidorees sijnde, ende seer veel vaertuijgen hebbende, om inderselver Landt een invasie te doen, ende soo veel menschen te roven — mitsgaders vaertuijgen mede te slepen ofte te verbranden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0093.xml #+ --- Molucco en soo veel volcx t roven als beco men cunnen Machaian blijft Mandarsaha ge trouw Sieckte en sterft op dat eijlant willen tot het omslaen van hae niet verstaen doch die van Ma leije en Motir wae ren gevelt en is het eijlant verbranden, als in haer macht sal wesen, ende daermede te beletten dat denselven Coninck hem daer van tegens ons niet sal connen dienen, welck Exploict Godtgeve een goeden uijtval mach hebben gehad, ende d'onse een rijcken buijt van slaven becomen. Die van't Eijlandt mackjan blijven den Coninck — mandarsa getrouw, maer heeft aldaer dit Jaer — een quade sieckte geregueert, die groot getal menschen heeft weghgeruct, ende onder deselve den Coopman Jan ruijt met sijn huijsvrou ende gantse familie, Jn wiens plaets dan weder tot opperhooft over hetselve Eijlandt gestelt is den Coopman Daniel de Buccoij, voorleden Jaer derwaerts gegaen, die daer voor desen vele jaren huijs gehouden hebbende, kennisse genoech heeft om met d' jnwoonderen — om te gaen. Deselve en willen noch al niet re nagelbomen verstaen tottet omslaen van hare nagelen; maer die van maleije ende motir waren reede gevelt, ende is het Eijlandt meau afgeloopen, alle de meau affgelopen jnwoonderen daervan gehaelt, ende na Ternate gevoert 41 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0094.xml #+ --- en d'inwoonderen daer van nae Ter nate gevoert mitsgh. het hooft daer van neffens eenige andere ter doodt gewesen en voorts haer na gelen als mede die van Gammacnoira uijtgeroeijt Den Coninck van Batchian heeft toe gestaen dat die van titelt sullen werden mits genietende een recognitie sulcx dat buijten Mackian weijnich ten nagelen meer als op Tidoor sullen rest Molucco. vervoert, mitsgaders den Calandi, ofte het hooft der voorsz Eijlanders, nevens eenige andere ter doot verwesen ende gerecht, hebbende het met de rebellen gehouden. Op het selve Eijlandt waren mede eenige nagelen gevonden ende uijtgeroeijt, — gelijck mede omtrent gammacnorra, ende souden — die van Sabou bij gelegentheijt mede volgen; — ende heeft den Coninck van bachan rede toegestaen sijn lant mede verdat die van sijn landt mede vernielt sullen worden, nadien hij daer cleijn voordeel van geniet, mits — de particuliere Eijgenaers eens voor al betaelt wordende met een verdraeghlijcke somme, ende hij met een Recognitie van soo veel jaerlicx, als wanneer in molucco, buijten mackjan voorsz, ten principalen weijnich nagelen meer sullen blijven resteren als op Tijder, die wij verhoopen dat op boven aengeroerde wijse nu mede vernielt sullen connen worden; dat groote gerustheijt sal geven, ende Een #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0095.xml #+ --- Molicco. Reden waerom als nu niet cunnen goetvinden de res„ dentie van Tema te op Mackian t transporteren sullen mitsdien het noch blijven in hou ve aff te suijden en te vercleijnen Doch wort tot becomen van onse ordre uijtgestelt ende sal als dan in molucco op verre na soo grooten 10: Guarnisoen niet van noode wesen tehouden. — voorleden Jaer hebben wij uEd. geadviseert, hoe dat het considerabel was, dewijl mandarsaha op Ternate soo cleijnen getal onderdanen had, of men den Rael van het Gouvernement niet en behoorde te transporteren op mackjan, daer veel inwoonders zijn, oock veel nagelbomen gevonden worden, daer zijn ons lieten voorstaen hij wel toe te disponeren soude sijn geweest, het welck nu mettet terugh comen, vanden meesten hoop der rebellen een ander aensien heeft. Soo dat wij genootsaeckt zullen worden ten minsten voor eerst, ende tot datsien werwaers hen de saacken met Tidor sullen neijgen, het casteel Orange Casteel Orangie op maleije noch in tehouden. De Gouverneur Jacob Hustard stelt ons voor op wat wijse hetselve bequamelijck soude connen voorstel omtsel werden afgesneden ende vercleijnt, waer van wij — het caertie hier nevens senden, t'een en t'andere uijtstellende, tot ordre van uEd. becomen. Eenel. 42 den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0096.xml #+ --- Molucco Authorisatie ver Callelaboeca te mogen affwerpen en verlaten Meenen dat het fort Bernevelt op di Batchian mede sal cunnen wer den gemist, doch sullen daer noch op letten Een fluijt van Te nate nae Manado op Celebes gesonden van een ladinge van rijs te procureren is redelijck beie gert doch heeft weijnich rijt beco Eenelijck hebben den E: de Vlamingh gequalificeert, leent om het fort om, des geraden dunckende, het fort Callelaboca, op Ternate leggende, tegen over een spaense vasticht, genaemt Siobbe, te mogen afwerpen ende verlaten, alsoo het selve van velen geoordeelt wort aldaer — onnit te wesen. Ende dewijl nu de nagelen op Bachan mede geraseert staen te worden, soo menen, wij dat het fort Bernevelt aldaer mede wel sal connen worden gemist, daer na desen op gelet wort. Op onse ordre, voorleden Jaer naer Ternate gegeven, waervan wij uEd. doen ter tijt mede— geadviseert hebben, om dat Gouvernement vande van hoeck van Zelwbes bij rijs te versorgen, nadien het selve ons van hier doorgaens beswaerlijck valt, heeft den Gouverneur Jacob Hustard voorsz. de fluijt de beijr na manado gehad, die aldaer redelijcke beegening, maer niet meer dan 9. of 10 Lasten padie ofte ongedorsten rijs becomen heeft, oorsaeck vandien veroorsaect om dat haer tijt te cort was, ende binnen men — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0097.xml #+ --- is goede appa rentie van een scheepslading off twee rijs iacre aldaer te sullen Verschijninge van giaert aldaer Gesanten vanden Vorst van Mara do nae Ternate binnen deselve den rijs uijt het Landt niet afgebracht conde werden, sullende anders niet min dan een Scheepsladinge te becomen sijn geweest. Soo dat goede apparentie is, dat Ternate metter tijt goede quantiteijt Rijs tot 13 a: 14. Realen in Cleden het ounnen becomen Last, jaerlicx van die plaetse sal connen trecken, wanneer de jnwoonderen ons gewent worden, ende Jaerliex op de Comste van een Schip ofte twee gissingh sullen connen maken, om tegen die tijt haren Rijs gereet te hebben. Terwijl d'onse aldaer waren, seeckere vpan verscheen aende ander, ofte de oostsyde vanden hoeck van Celebes, eenen Bartholomeo desoisa, om uijt den name vanden Coninck van Castella, seeckere Jaerlicxe gerechticheijt van Rijs te vorderen, oock die vande ander zijde dreijgende, om dat aldaer op een plaets, genaemt Calij, die seer veel rijs uijtlevert, eenige Jaren voorleden een van hare papen dootgeslagen zij, het welck dan aldaer geen cleijne alteratie hadde veroorsaeckt. Ende heeft den vorst van Manado, Sijne gesanten aenden nederlandtsen Gouverneur Molucco. in iceert, selve k 43 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0098.xml #+ --- schap met ons te maecken en een lggie vande Compe. in sijn lantte mo een hebben twelck aen d E Vla meenen oock van Mindanao rijs t' sullen eunne beco lieen bliven Molucco. om naerder vrint in Ternate gesonden, om nader vrundtschap met denselven te maeken ende een vastelogie vande Compe. in sijn landt te hebben, het welck wij des heere de — Vlaminghs met den gouverneur en Raet in Ternate ningh gedefereert goet overlegh ende wijsheijt bevolen hebben. Ende om altijt aen geen een plaets te dependeren, soo was goetgevonden dat gemelte fluijt inde maent septemb mede een voijagie na mindanao soude — doen, daer van gelijcke jaerlicx veel rijs gewonnen wort, hebbende eenigen tijt te vooren daer van advis gegeven, op dat den rijs tegen desselffs comste- op voorraet bijde wercken ende gereet mochte wesen. van waer verhoopen dat deselve fluijt sijn— ladinge sal hebben becomen. Doch en sullen daer evenwel desen Jare geen staet op connen maeken, maer deselve provintie echter van hier moeten versorgen, hebbende 300. lasten geeijst. — Delfs haven pe het Jacht Delfshaven is desen Jare in molucie en is #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0099.xml #+ --- 44 Molucco. doch t'volck g salveert De Snoeck tot een houthaelder gedestineert sette iacht aldaer bij nae gereet De Zeemeeuw slechtel. verseijlt doch t'volck m de gesalveert c aen het Eijlandt meauw, daer het om het volck van daer tehalen, gesonden was, gesneuvelt, doch het volck gesalveert. Ende sijn aldaer overgebleven de voornoemde fluijt de Beijr met het Schip de snoeck, dat niet veel besonders is, ende tot een hout„ haelder gebruijckt ende afgevaren sal worden. boven deselve was aldaer nu mede ten naesten bij — het nieuwe opg gereet ende voltoijt, het nieuwe Jacht, genaemt Molucco, om daermede dienst te doen. Uijt den Ternaetaense advijsen sullen uEd. lesen, hoe het Jacht de reemeeuw van daer naer ambaia gesonden, ende aldaer niet verschenen sij, ophebbende 50. — Soldaten, het selve is ambonia voor bij geraect, ende door gebreck van rijs, soo de overheijt voorgeeft, genootsaeckt over Bouton herwaerts te comen. Doch 8. a: 9 mijlen beoosten Batavia opde Cust van Java slechtelijck verseijlt ende gebleven, sijnde het volck daervan mede al tesamen behouden op Batavia gecomen, nevens weijnige scheeps„ gereetschappen et Compe te nde ƒ as emb nnen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0100.xml #+ --- in Ternate alles in goede ordre zrustard sijn gagie verhoocht versoecken onse confir natie Een Rodsdiens wert wel waerge nomen verbeteringh aene predicant gegeven gereedschappen. Godt den heere behoede de Comp=e voor meerder schade. Den E. de Vlamingh voornt. heeft op sijn jongste aenwesen in Ternate alles aldaer in goede ordre gevonden, gevende den Gouverneur Jabob — loff vanden Gouv: Histard vermelt, goede satisfactie van verstandt. vlijs ende neersticheijt intbestieren van Comp=s saken van dat Gouvernement, waerom sijn E: desselffs gagie dan oock van 120 tot op 200 gl. ter maent verhoogt heeft, op onse approbatie, die — gevolcht is, met vertrouwen dat u Ed. tselve mede sullen Confirmeren. — Den godts dienst wort in Ternate doorden — predicant Joannes â warmelo, soo int nederduyts als maleijts met goede stichtinge waergenomen, wien de voorsz. Gouverneur daerom, ende ver„ mits Exspiratie van verbandt van 100 tot 130. gl: ter maent heeft verbetert; dat al Molucco. wat #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0101.xml #+ --- 45 guarnisoen aldaer weijnich nagen len uijt Molucco becomen waeren oock seer weijnich aende bomen wat hoogh springt, doch om den dubbelen dienst ende de goede getuijgenisse, bij ons geapprobeert is; — Ternate anders een schrale weyde zijnde. Sterckte van Het Guarnisoen in Molucco bleeff, op het vertreck vant schip Banda herwaerts, noch sterck 484. Coppen, daeronder vrij velesiecken en inpotenthn Soo dat wel vereijsschen metten eersten te mogen nodige receutes worden gerecreuteert, het welck tot noch toe niet en is geschiet, om dat ambonia alles wegh sleept, wat hier missen connen. Doch den E de vlaming is — gelast van daer Ternate te secoureren, soo haest het Ambonias constitutie sal gedoogen, daer ons — op verlaten, verhopende dat sij hen soo langh wel sullen redden. Van molucco hebben wij desen Jare mede niet meer ontfangen dan 2578. lb nagelen, sijnde int geheel met die van Ambonia 73942 lb. , ende schrijft den Gouverneur Hustard bij sijne voorsz. Jongste, dat doen ter tijt niet meer dan 50 a: 60 bhar op mackjan aende Molucco. boonen de ui ts #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0102.xml #+ --- Onmacht vanden ton om tegens den en Macassaer te be ^ stac sijnde sijn meest volck hem affg vallen molucco voor dat deselve in Rade van Jndia vast gestelt ende goetgevonden sij. — Buten metten vorst van Buton blijven wij tot noch toe, soo niet beter weten, in goede intelligentie hem, soo het schijnt, aende gehoorsaemheijt aende Croone van Ternate ende de vrundschap vande Vorst van Bon Nederlandtse Comp=e gelegen latende; maer wart van Macassar sterck gedreijght, ingevalle hem niet submitteren ende met hem voegen wil; daer wij al voor becommert sijn, bij aldien de Macassaerse macht daer voorden E: de vlaming # sij gepasseert tegens dewelcke hij niet machtich genoech sal sijn geweest hem te beschermen, te min alsoo sijn meeste volck hem afgevallen is, ende hen tot sijn Oom gevoecht hebben, die bij tijde van des Conincx minderjaricheijt desselffs momboir ende admini„ strateur vant rijck geweest zijnde, noch groote authoriteijt behouden heeft, dewelck, soo tot #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0103.xml #+ --- 47 Bouton sijn mitsdien seer voor dien Coninck. becommert sijnde Routon een volck rijck lant, en veel vaertuijgen cun nende uijtmaecken Gemelten Coninck aen d C' Vlaming gesonden es getaen in genegentheijt totte Compt. soo het schijnt, ongeern overgeven sal sou, wordende wel licht door die van macassar daer in gestijft. soo dat wij niet sonder reden voor denselven Coninck — becommert sijn, soo om de passagie die wij Jaerlicx gints ende weder door ende om zijn lands hebben, — als oock om dat de butonners ons in Amboina Banda ende Ternate seer schadelijck souden — connen sijn, bij aldien onse vijanden quamen te worden; een seer volckrijck landt zijnde, ende die sal vele vaertuijgen souden connen uijtmaeken. Gemelte Coninck heeft mettet schip Zeelandia, daer passerende, zijn gesanten naer ambonia aenden E heeft sijn gesinten de Vlamingh gehad, om hem te waerschouwen vande quade machinatien der macassaren, die mettet selve Schip weder na huijs gekeert sijn, met een briefken in antwoord, nevens 2. moorse stuckiens ende 2. Bassen, vanden vijandt — verovert, tot geschenck, bij welcke besendinge — hij heeft doen blijcken van sijn genegentheyt tot te Comp Een 4 N 1239 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0104.xml #+ --- Een C. Vlamingh is daermede en geweest en gesocht den Co ninck bij sijn g trouwicheijt t conserveren Sijnde genegen een te doen 7 costen aen vast souden sijn sullent evenwel 2d'een off d'ander tijdt niet cunnen ontgaen Bouton. Den E: de vlamingh is daer mettet Schip passant aen Banda intherwaerts comen aengeweest, ende — heeft den Coninck andermael mettet een en t'ander - beschoncken, mitsgaders 2. nederlanders tot sijn — Lijtguarde gelaten, om hem, soo veel doenlijck, — bij getrouwicheijt te conserveren, daer wij oock niet aen dubiteren, bij aldien slechs door onmacht tot geen afval gebracht en wort. Hij is seer genegen eens — heer na e bataviae en keer na Batavia te mogen doen, apparent van mandarsaha verstaen hebbende het goet onthael dat hij hier heeft genoten: twelck wij hem trachten uijt het hooft te brengen, alsoo daer } waer aen niet als niet dan groote Costen voor de Comp:e aen vast zoude sijn; maer vresen dat het d'een of d'ander tijt noch al sullen moeten toestaen, om sijn goede genegentheijt t' onswaerts niet te verliesen. soo het schijnt sach hij geern, dat wij aldaer mede een vaste logie wilden houden, om sijn gesach — ende rij ho #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0105.xml #+ --- 48 soude geeen sien dat een logie in sijn lant hadden presenteert sijn rijs planten te houden Macassar. Bouton ende aensien daerop wat te vesten; gevende voor, dat van meningh is sijne onderdanen voortaen — tot het Rijs planten te houden, om ons jaerlicx eenige volck tot het Scheepsladingen Rijs te connen beschicken; dat een goede saeke zoude sijn, maer vresen dat hij niet machtich sal wesen hetselve uijt te voeren. wes dan oock het slichten van een logie aldaer voor eerst noch — sullen uijtstellen, of ten ware om den macassaersen — Oorlogh goetvonden daer nomber soldaten in — Guarnisoen te leggen, gelijck den E: de vlamingh— voorgestelt heeft. waervan wij onder de materie — van macassar breder sullen handelen, wat de gemelte Coninck met sijn E: aen ons geschreven heeft„ gelieven uEd. na t sien bij het Dach register deses Casteels, ende onse antwoort daerop gegeven bij het Briefboeck: waertoe wij ons gedragen. — Waermede dan overtreden tot de saken van Macassar. bij de voornoemde onse Jongste hebben wij uEd. voorleden saisoen onder andere bekent gemaeckt, hoe door Comp=s cruijssende Jachten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0106.xml #+ --- Pretensie vanden cassar op het geno men iacht Jan Baptista Macassar gedaen Macassar Jachten omtrent Japara vermeestert ende opgebracht zijn 2. Jachten, onder de Vlagge vanden bekenden — Coninck van Ma Portugees francisco Viera, genaemt Jan Babtist ende Nasareth, ende dat de Coninck ende prince van macassar op Jan Bablist waren pretende, hebbende daerover expresse legaten herwaerts gesonden, ons daerbij oock notificerende de aencomste vanden Quimelah Madjera, ende een gesant vanden opgeworpen Coninck van Ternate, in macassar, om adsistentie, Waerop wij goetgevonden hadden, om met voorsz — vorsten in geen ontijdige verwijderinge te geraken, Besendinge nae die ons inde quartieren van Ambonia ende Ternate mochte voor de schenen springen, een expresse besendinge derwaerts te doen, om haer wegen de aengererde pretensie van het voorsz Jacht, inder minne, ten besten doenelijck satisfactie te doen, hoewel andersints daer toe niet seer gehouden sijnde, nadien het selve Jacht onder een portugese vlagge genomen sij, ende van het gene sij voorgeven in het selve gehadt te hebben, weijnich #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0107.xml #+ --- 49 Macassar weijnich in Comp=s handen gecomen maer meest onder de perticulieren gesmoort sij, behalven dat sij ons oock tot noch toe vande eijgendom, soo van het Jacht, als ingeladen Cargasoen, het minste bewijs niet en hebben vertoont. Tot welcke besendinge geemploijeert hebben den E: Jacob Hustard, gedesigneert Gouverneur van Ternaten zijnde 16: Januarij van dese reede derwaerts vertrocken mette Jachten, Snoeck, Renocer, ende Hasewint over Japara, met soodanigen Jnstructie als wij uEd. doenmaels in — Copie hebben overgesonden. 16. meij daer aen volgende sijn ons mettet Jacht de sperwer uijt ambonia toegebracht advijsen vanden E: Hustard voorn:e, belangen de voors Commissie ende sijn verrichten omtrent voorsz. vorsten in macassar, ende hoe de saken aldaer gebrekent gevonden heeft, gedateert 18. februarij, met de Chaloup de Diamant van macassar naer Ambonia gesonden: meldende, hoe dat na veel moeijten ende haspelingh op Japara, om de rijsladinge voorde snoeck ende de fluijt de Beijr, 2. dagen na hem mede derwaerts gesonden, gehad te te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0108.xml #+ --- Verhael vande uijt settinge bij den Ambuira gedaen macassar. te hebben, eijndelijck op primo februarij voor Macassar ten ancker hij gecomen, soo als den — Coopman Evert Buijs, die volgens ordre, vant Eijlandt Lobock voor uijtgesonden was, om na de toestandt van saeken aldaer te vernemen, twee dagen te vooren daer aengelandt was. Door wien dan Macassaer naer van alles op sijn aencomste bericht is geworden, namentlijk dat den gemelten Guinelah madjera, weijnich — dagen na het afsenden vande gesanten herwaerts, weder na ambonia afgeveerdicht was met een navale macht hem vanden voors Coninck ende prince toegevoecht, van 30. Oorlogs vaertuijgen, gemant met15. a: 1600 Coppen, onder het gesach van eenen Danm boulican, behalven noch 9. of 10 Joncken — door perticulieren geequipeert, mede wel gemant ende totten Oorlogh toegerust: Soo dat de gehele macht, derwaerts vertrocken, geschad wiert op ongeveer 2000. Coppen, hebbende boven dien last vande Oostcust van Celebes en passant soo veel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0109.xml #+ --- 50 en hoe onsen gesant de saecken daer wijders gebaeckent vond veel vaertuijgen mede te slepen als gereet souden — vinden, ende bij de wercken souden wesen; welcker getal niet geweten wiert, het welck dan veel verschilt vande specieuse beloften, soo onlangs te vooren aenden E: de vlaningh gedaen, namentljk alle de rebellen, die aldaer souden verschijnen, — aen ons over te leveren, omgestraft te werden, tot verbloeminge van haer perfidie als nu bijbrengende de gemeenschap van Religie, die sij metteselve rebellen sijn hebbende, die haer Constringeert malckander bijstands ende adsistentie te bieden; hen latende voorstaen daermede niet te misdoen tegen de alliantie die — mette Comp=e hebben, ende het Contract jongst Anno 1637, mette heer Generael Anthonio van Diemen zalr: gemaect, waerbij hen het selve niet verbooden wort, noch eenige mentie van die materie gemaeckt, gelijck oock waerachtich is. Den E: hustard dese onverwachte tijdinge verstaen hebbende, heeft goetgevonden niet eens aen landt te comen, maer sijn reijse na Ternate te vervorderen, Macassar gelijk tlijk #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0110.xml #+ --- Macassar gelijck de voorsz Instructie oock mede brengt, nadien — het bespottelijck geweest soude sijn, ende tot Comp=s — groote cleijnachtinge gestreet soude hebben, daer hij hen — niet en ontsien alle hare crachten in te spannen ende bij een tebrengen, om ons inde genoemde quartieren van Ambonia allen afbreuck ende offensie te doen, dat wij echter dien niet tegenstaende haer groote geschencken souden toebrengen, mitsgaders soodanigen overtolligen satisfactie souden doen, van het gene waerin wij in't aldemmnste niet gehouden en sijn, — gelijck geordonneert was, bij aldien de adsistentie niet en ware gevolcht. Echter heeft, vermits— de westelijcke winden, daer vlack op het Landt waijende, niet voor 9. geseyde maents vande wal connen geraeken, binnen welcke tijt dat dan gelegentheijt heeft gehadt met voorsz vorsten een briefken of twee te wisselen, waerbij te kennen gegeven heeft de Commissie waer in gesonden + quam, ende de reden die hem wederhielden deselve te soude Mad Eem gesa van Tem niteij cassa ge #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0111.xml #+ --- 51 soude Duimela Madiera en de Temataensche gesante der anden van Amboina en Temate souvereij niteijt aenden Ma gen hebben te volvoeren; dat de Coninckende prince, soo het schijnt, liever anders hadden gesien. Het sij dat sij de sake geern inder minne bij geleit, hadden gehad, of wel datse gevlamt hebben op de schenckage — die sij uijt den Coopman Evert Buijs verstaen — hadden van meer als gemeen aensien te wesen. maer wij menen dat zij de Comp=e noch al vresen, ende dat sij tot het stuck van voorsz adsistentie, naer amb gesonden, meer gecomen zijn door groote persuasie vande portugesen ende andere Traffiquanten, - die ons den nagelhandel seer sijn benijdende, ende altijt getracht hebben om daer deel aen te mogen — nae geseijt wor hebben, als om eenich ander insicht; hoewel geseijt wort dat de meergemelte madjera ende Tarnataense gesant hen de souverainiteijt der Landen van Amb — cassaer opgedragende Ternaten souden opgedragen, ende sij deselve geaccepteert souden hebben: hebbende tot dien eijnde hun volck gelast achter het Casteel Victoria seeckeren heuvel te occuperen ende intenemen, om het selve Macassar van — hen en, gen mits— dan e #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0112.xml #+ --- Souden engste laijer innem Macassar van daer geduirich te infesteren ende te benauwen e Jnsonderheijt sal francisco viera voorn:t daer met alle practijken toe gearbeijt hebben, wordende gesecht een groote somme gelts aende perticulieren uijtgedeelt te hebben, om met haer wedercomste met nagelen — te betalen; die verhoopen dat hem missen sullen, ende dat eer langh dat werck sal moeij worden. De Coninck heeft onsen gen gesant, na dat al verseeckert was, dat niet voornemens en was aen lands te comen, twee dagen voor sijn vertreck t'elckens 3. vaertuijgen met alderhande verversingh tot vereeringe toegesonden, nevens oock de betalinge van het gene het Jaer te vooren aende Compe. schuldich gebleven was, gelijck mede de prince Cranipatengalo het gene hij schuldich was, uijtgesondert het bedragen vande globo terrestris die hij nadesen soude voldoen, schoon al met haer in Oorlogh mochten comen te geraeken, daer — weijnich staet op maken. Welcke betalingh genoemden husturd beide gerefuseert heeft te ontfangen 31 Maca te b het uijt ren van gen te waer tuijgen passeren #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0113.xml #+ --- D1 Baij van Macassar licht het uijtien in van gen te beletten enghte van Sa laijer cunnen waer haere vaer tuijgen moeten passeren ontfangen, seggende tot dien eijnde daer niet verschenen te sijn, ende dat het selve naderhandt bij andere gelegentheijt beter soude connen geschieden, om niet te laten blijcken, of wij genegen waren de vrundtschap t' eenemael aftsnijden, ende daer noijt wederom te comen handelen; dat wij voor wel gedaen houden. Ende had boven — dien, om aen geen Courtoisie schuldich te blijven, de toegesonden verversinge met een proper geschenck — gerecompenseert. Den E hustard voorn. slaet voor, te besetten, om dat bij verwijderingh met macassar de Baij aldaer ren van vaertuij seer licht souden connen, besetten, ende het uijtvaren ende incomen der vaertuijgen beletten, sijnde niet meer dan een clene mijl breet, ende met drie lompe moorse forten verseeckert, endie niet seer te vresen, ende licht weerloos te schieten souden sijn; off wel Souden oock de dat wij de engte van saleijer souden connen innemen, innemen all alwaer hare vaertuijgen, die van ofte naer Ambonnia comen, moeten passeren. van waer dan de — gantse Cust tot Tammakeke toe met eenen in geduirigen Alarm zoude connen worden gehouden, macassar. om en stris 52 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0114.xml #+ --- een bequaeme baeje uijtgevonden Doch andere sijn nie en dat de Ma cassaren daer niet men souder sijn Macassar om haer de handen vol te geven, ende de vaert naer Ambonia te doen vergeten: hebbende sijn E, int en is tot dien eijnde passeren van gen engte daertoe een bequame ende dienstige baeij aen het noordelijcxste Eijlandt, inde selve straet gelegen, uijtgekeken, daer goede ancker gront sij, ende de schepen soo wel voor ooste als — weste winden connen bevrijtleggen; daer wij ons — te sijner tijt van souden connen dienen, maer den E: de vlamingh dickmalen genoemt, ende van contrarie op andere diekennisse van dat vaerwater willen wel waer te in hebben, zijn van contrarie gevoelen, ende dat deselve Macassaren aldaer niet waer te nemen houden zijn; de voorsz. enigte te wijsende te breet sijnde. naderhandt sijn alhier noch van Ambonia ende Ternate over macassar aengelandt 24. Julij het Schip Zeelandia metten Coopman Evert Buijs zijnde vanden E. de vlamingh gelast macassar aente lopen om sijne Brieven aende Coninck ende prince te bestellen, tenderende tot onder„ Na van 8 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0115.xml #+ --- naerder bescheijt vant boos voors nemen der Ma¬ cassaren tegens de Comp. e 3 AE 173 onderhoudinge van vrundtschap ende alliantie ende om haer hoocheden ware tdoenelijck, te wederhouden andermael besendinge tot adsistentie— der rebellen naer ambonia te doen. 13: Augusti — de Berck amsterdam van Xula Bessi verdreven gelijck boven aengeroert hebben, metten ondercoopman Hendrick de vries, die mede vele Jaren in macassar geresideert heeft, ende ten hove bekent is. Waerom dan oock deselve plaets aengedaen heeft, om te vernemen hoe ende op wat wijse de saken aldaer mochten staen;— Ende 19. october daeraen den E. de vlamingh selft, met het schip Banda ende de fluijt de gans. uijt welcker soo schriftelijck als mondelingh — rapport wij nader bescheijt becomen hebben van het boos voornemen desselven hofs tegen de Comp=e,— hebbende niet alleen het minste leetwesen niet betoont van dat voorleden Jaer soodanigen adsistentie aende snoode ende moorsdadige Amboiise Rebellen gesonden hebben: gelijck wij ons bijcans ingebeelt hadden dat souden hebben gehadt, om het sober succes Macassar dat 53 n de a a #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0116.xml #+ --- Begrotinge van nder selver uijtte setten macht hebben voor een co lonie in Amboina de formeren macassar dat haer voors secours heeft behaelt; maer in plaetse vandien op nieuw geresolveert een tweede uijtsettinge derwaerts te doen, veel grooter ende aensienelijcker dan d' eerste, begroot, gelijck boven — noch gesecht, op 100 vaertuijgen ende 5000 Coppen, behalven vele vrouwen ende kinderen, die naer ambonia gebracht souden worden, om op d'een of d'ander plaets ter nedergestelt, ende een Colonie soo het schijnt van geformeert te worden. haer uit af — te melen is hoe dat sij geensins van meninge sijn, — dat werck testaken, maer met allen vigeur ende Cracht te vervolgen. Ende alsoo den genoemden Macassar daermede den Oorlogh genoechsaem publicquelijck voor de voorsz. rebelle moordenaers tegen de Comp:e ende den Coninck mandarsaha van Ternate opneemt, ende daerom niet anders dan voor een openbaren vijandt aengesien can werden: Soo hebben wij, die sake, met rijpheijt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0117.xml #+ --- 54. Voornemen om tegens haer bij cededen haere custen te infesteren, en de handen haer te geven soude met 3 lachten nevens eenich ander vaertuijch cun vaertuijgh. nen werden gedaen rijpheijt van rade overwogen sijnde, geoordeelt ende verstaen dat wij, sonder de Comp.:e groote cleijnachtinge ende disrespect, mitsgaders oock - merckelijcke schade ende nadeel aen te doen, de vrede met voorsz Croone van onse sijde niet langer connen onderhouden, maer genoechsaem genooldruct retorsie te pro worden, ons van desselffs hostile proceduren te resenteren, ende haer bij retorsie weder allen afbreuck te doen, die ons sal mogelijck wesen; te meer om dat wij haer in amboina seer beswaerlijck connen waernemen, de Landen groot ende verre verspreyt sijnde, ende dat wij dienvolgende haer niet beter sullen connen tegenstaen dan haer eijgen Custen te infesteren, ende vaertuijgen te vernielen, mitsgaders haer in daer vol wercx haer eijgen Landt de handen soo volgeven, dat haer geen tijt mach overschieten, om de voors Ambonise rebellen veel subsidie te doen. het welck geoordeelt wort doenelijck te wesen, mits daertoe gebruijct wordende off t handige, 3 of 4. handige Jachten, nevens eenich ander cleijn waermede, dan de Comp=e niet Macassar. alleen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0118.xml #+ --- waermede dan oock de grote vaert al daer soude cunnen werden geweert en gediverteert Macassar. alleen metter tijt bij haer oude respect ende ontsachelijck„ heijt soude geraeken, die wij met het conniveren ende door de vingeren sien van soo veel schandelijcke actien, door de macassaren tegen de Comp=e gepleegt, — merckelijck hebben laten vervallen, maer zoude door dat middel met eenen de groote vaert, die macassar eenige Jaren herwaerts na sich getrocken heeft, ende die van tijt tot tijt noch te vermeerderen staet, ten sij daerinne worde voorsien, connen worden van daer geweert ende gediverteert; dat ten hoogsten nodich sij, bij aldien wij niet geheel vande banck geschoven— sijn, maer deel inde Commertie aen dese cant willen blijven behouden: daer, bij continuatie— van vrede met het selve rijck, cleijne apparentie— toe gesien wort, nadien macassar een gelegen plaets is, ende van vele Landen ende rijcken gefrequenteert wort, die wij daer, bij vrede, niet connen van daen houden, selffs niet de portugesen ofte andere vijanden, nadien sij altijt sullen — connen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0119.xml #+ --- 55 Macassar. Meenen den oor Maccassaer de Compe. voor Voorstel om op Bonton een vasticheijt te begrijpen iachten tot een verversch plaets te dienen connen seggen, het Conincx ofte princen schepen ende goederen sijn, gelijck met francisco viera rede gebleecken is. Soo dat wij met den Ede— Vlamingh van gevoelen sijn, dat den oorlogh — loch tegens den met de macassaren de Comp=e niet dan voordeeljk — delswesen sal sal connen wesen, ingevalle slechs met reputatie — mach bijder handtgenomen ende gevoert worden. Het welck wijduchten dit Jaer noch niet wel sal connen geschieden, of ten ware de uijtgesette macht haer secours noch in macassar beloopen mocht. ende door d'onse gemineert conde werden; dat Godt almachtich gunme: Ende om dien oorlogh met eensste vervolgen, soo stelt den E. de vlamingh voor, dat het de Comp=e dienstich soude wesen, — op Bouton, wiens Coninck ons seer genegen is, — een cleene vasticheijt te begrijpen, ende met Guarnisoen beset te houden, om de Jachten langs de om de cruijssen Cust van Macassar cruijssende, tot een — rendevous ende verversch plaets te dienen. — Ende nadien macassar, in maniere voorsz., met #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0120.xml #+ --- en waer uijt de lasten weder souden cun nen werden gevonden Authorisatie ver leent om een bequa toe aff to tsien cade daer op te werpen en Macassar met vaertuijgen te be nauwen macassar met ernst aengelast wordende, wij deselve alsdan inde Oosterse Eijlanden niet te vresen ofte te — verwachten souden hebben^ Soo wort geoordeelt, dat alsdan de Guarnisoenen, bijsonder van Banda ende Ambonia, sonder periculen wel op de helft souden connen worden vermindert, — waeruijt dan de besettinge in Bulon ende voor macassar ruijm gevonden soude connen worden. wij hebben dan den E: de vlamingh meergenoemt, geauthoriseert, na dat alvooren de saken in Ambonia ende Ternate tegen die van macassar ende Tijdor, ten voordele vande Comp=e, soo verhoopen, — sullen afgehaspelt wesen, op Buton voors. ter — me plaetse daat bequamer plaets, daer toe uijt te soecken ende en een hechte bar: aftsien, een goede hechte baricade op te werpen, ende deselve met gerequireert getal Crijghsvolck beset telaten, mitsgaders in hetselve vaerwater soo veel Jachten ende Chaloupen over te laten blijven, als om macassar wel te benaeuwen, geoordeelt sullen worden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0121.xml #+ --- 56 temin vrindelijck in Macassar be iegent 3 Portugese vaer tuijgen aldaer ge wees van Cambodia mede 3 ioncken worden noodich te wesen. wat wij sijn E: wijder, Macassar ende Buton aengaende, in bevel gegeven hebben, gelieven uEd. na tesien bij de voorsz. Bhuijs wierd met Instructie. Den voorsz. Evert Buijs was niet dan vrundelijck bejegent, ende had, geduijrende de Corte tijt sijnes aenwesens, eenige Lijwaten aende Gedaene advance man geholpen, ende daerop noch gewonnen ƒ 21248: 11:3 Ende heeft den Coninck aen hem betaelt de 1500 wasen die den E: hustard geweijgert hadde te aenvaerden, gelijck mede de prince Crani patengalo sijn schult, uijtgesondert de globo Terresteris, die — na desen soude betalen. Daer waren dit Jaer 3. portugese navets uijt macao geweest, geladen met zijde, gout, radix China &. van welcke het eene een voijagie na solor gedaen had, ende de twee andere wederom na macao gekeert waren, geladen met sandelhout, peper, wasch, Bustelshoorns &. van Cambodia waren aldaer mede 3. Joncken geweest met Benjuwin Oliphants tanden, zijde ende goede quantiteijt, Macassar. Japans #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0122.xml #+ --- iachten macassar Vijt Manilha twee Japans Coper. Uijt manilha was Jan Gomes mede wederom in macassar geweest, — met 2. Jachten, ende 3. of 400. picol poeijer suijker, gout ende andere Coopmansz. , brengende — sijn medegenomen Cargasoen mede voort merendeel weder te rugh, om dat uijt novan spanga geene Schepen in manilha gearriveert waren, ende geen aftreck inde goederen was. Het eene Jacht had de prince patengalo aldaer behouden, om het voorts op te timmeren, ende wel licht naer — Amboina te gebruijcken; Ende was gen Joan Gomes mettet ander weder na manilha gekeert, geladen met pertije Cleden, zijde, Benjumi &. — ende stond noch een macassaerse Jonck met Lijwaten derwaerts te vertrecken. Oock was— den spaensen Cap=n quinterio boven vermelt, — daer wel aengecomen, soo buijs rapporteert, met 30 Bhar nagelen om de schulden van Pedro da matta daermede te betalen, ende hem dan mede #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0123.xml #+ --- 57 D. Engelse Duijt bij ons genomen mede na Manilha te voeren. Doch — en waren de nagelen doenmaels noch niet vercocht: Soo dat quinterio dit Jaer daer wel De Engelse licht sal overgebleven sijn. Duijt had ongeveer 100 packen cleden in macassareert aengebracht, ende was wederom na Bantam geretourneert met goede pertije nagelen, Schildpads Hoorn, ende andere Coopmanschappen, waermede (god Loff) in onse handen gevallen is. Banda Hoedanich wij het voorleden Jaer de Provintie Banda versien hebben, ende wat Schepen derwaerts gesonden sijn, is uEd. mette Jongste retourvloote bekent gemaect, tesamen mette ordre, op verscheyden saken door ons derwaerts gegeven, waervan indesen geen nieu verhael sullen doen. Deselve schepen sijn aldaar Gode sijloff) alle behouden aengelandt, ende vandeselve weder te deser rede verschenen 16 meij het Jacht de sperwer, 7. Junij de fluijt de patientie, ende 17. october daeraen de fl: de Gulde gans voornt. macassar. met ee #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0124.xml #+ --- foulie en noten van daer becomen Gouverneur Ca nelis Willemsz Outhoorn over leden banda. met welcke ons tesamen toegebracht sijn 906. — sockels ofte 134952 l l macis, 323660 lb harde noten 200530 lb goede ende slechte rompen bedragende tesamen incoops met de Ordonnaire oncosten ƒ 88591: 9: 12. metteselve sijn ons van Banda toegebracht brieven vanden — Gouverneur ende Raet, gedateert 19 April — 17. meij ende 12. september voorleden, van het voorgevallene ende den toestandt van saeken — in Banda ende onderhorige plaetsen, waer van wij de substantie indesen cortelijck sullen overloppen, ende ons wijders totte voorsz Brieven gedragen, — hier alle in Copie nevens gaende. Uijt deselve is ons onder andere bekent geworden, hoe dat den 10 Gouverneur Cornelis Willemsz van Outhoorn, naer dat mettet Jacht de Sperwer voornt: seer ernstelijck om sijn verlossinge geschreven had, — 28. April daeraen, na weijnich dagen siekte, deser werelt overleden sij, sijnde de weduwe — ende met ma #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0125.xml #+ --- 58 Banda in desselfs plaet se onder titul van President gesurrogeert. Abraham Wijns doch naederhant den titul van gegeven met 200 gul. ter maent ende familie naderhandt mette fluyt de Gans herwaerts gecomen, Ende is in desselffs plaets bijden Raet in Banda, onder titul van — President, bij provisie, ende op onse approbatie, — gesurrogeert den Coopman Abraham weijns, gewesen opperhooft op Pouloaij, die over de 17. Jaren in — Banda huijs gehouden hebbende, noodsaeckelijck — goede kennisse vande Landen ende ende volcken moet hebben, ende hoemen metteselve omgaet moet. Ende alsoo wij aen desselffs Capaciteijt ende — andere qualiteijten tot dat hooge ampt vereijscht mede niet en dubiteren; Soo hebben de voorsz— Resolutie geapprobeert, ende sijn E. , om het voors. Gouvernement bij sijn oude respect te houden met eene toegevoecht de titul ende name van vicegouverneur Vice Gouverneur over de Eijlanden Banda, — ende den aencleve vandien, met een beloninge van 200. guldens ter maent, mits dat naet eijndigen van sijn verbandt, dat in corte afloopt, de Comp=e noch 3. Jaren gehouden sij te dienen. het. ƒ8 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0126.xml #+ --- approbatie Versoeck bij de wech. van Outhoorn gedaen genomen Banda. Versoecken onse het welck wij versoecken bij uEd. mede soo mach worden geapprobeert, ende voor welgedaen gehouden. De wede: vanden Overleden Gouverneur Cornelis van Outhoorn zal.r heeft alhier aen ons versocht, dat haer op haer voors mans reeckeninge mochte worden goetgedaen het opgelt van 200. tot 250. gulden ter maent, sedert dat sijn jongste verbandt geeijndicht was, achtervolgens de presentatie, hem over 2. Jaren gedaan ende aengeschreven; Ende alhoewel sijn E: voorn. de conditie van een drij — jarich verbandt, met het voorsz. versoeck om verlossinge, schijnt gerepudieert ende mette voet geslooten te hebben: resolutie daerop Soo hebben wij echter verstaen dat de voors weduwe ende nagelaten kinderen de voorsz 50 gulden ter maent behooren goetgedaen te werden, ende dat om de lange ende goede diensten bij gem haren man zal:r aende Comp=e gedaen, met vertrouwen dat uEd. het selve mede soo verstaan sullen, — Den Coopman Leonard winnincx, die — eenige doch on voo voo ver #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0127.xml #+ --- 59 Leonard Win nincx inden Raet van iustitie gestelt sieckte in Banda doch geen ander ongeval daer voorgevallen verlies van nieu we chaloup eenige Jaren de tweede plaets in Banda becleet heeft, was al eenigen tijt voort overlijden, — vangen Gouverneur, op sijn versoeck van sijn bedieninge ontslagen, om met eerste gelegenthijn — herwaerts te keeren, dewijl sijn verbandt geeijndicht was. welcken volgens dan oock metter fluijt — de patientie hier verschenen is, om elders gebruijckt te worden, sijnde middelerwijle geplaest inden Raet van Justitie deses Casteels. De Bandase Eijlanden sijn desen Jare al weder met sieckte van Godt almachtich besocht, waerdoor die sobere— Colonie dan al weder ten achteren gestelt wort. Maer het Landt ende de Onderdanen bleven in — goede vrede ende gehoorsaemheijt jegen de Comp=e, sonder dat aldaer oock van eenich notabel — ongeval gehoortsij, als dat de nieuwe Chaloup daer wij uEd. voorleden Jaer van geschreven hebben dat aldaer op sapel stond, soo als eerst vande nae als alleen het wal gecomen was, met provisien va het Eijlandt aijgesonden sijnde, ende deselve provisien aldaer Banda. gelost - - uwen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0128.xml #+ --- met 18 Nederlan ders en twee swar ten manquement van hout te haelen Banda gelost hebbende, naderhandt op neira, noch t' eeniger plaetse der voorsz Eijlanden, oijt weder gesien ofte vernomen zij, apparent dat door harde wint omgeslagen, ofte anders vol water geraect sal sijn. IJs altijt soo, dat deselve Chaloup — geruijmen tijt daerna aen het Eijlandt que langh in Amboiia sij comen aendrijven, noch in hebbende 2. doode lichamen, daermede gesneuvelt, ende 2. prince stuckjes, comende de Comp=e daerbij te verliesen 18. nederlanders ende 2. swarten, — daeronder twee timmerlieden ende een quartiermr dat een droevich ongeluck is. De nodige wercken, daer wij uEd. voorleden Jaer mede van gesz. hebben gingen langsaem voort, meest door gebreck van Balcken, ende ander Timmerhout, dat op de Cust van Ceramgenoech op voorraet lagh, schepen om timmer maer door mancquement van bequame Scheepsruijmen niet gehaelt conde werden. Om Ver one #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0129.xml #+ --- 60 hout 4. eenemael affgevaeren Verhael vant ongeluck op Dam ne voorgevallen Om waerin te voorsien, wij voorgenomen hebben een fluijt met een last poort derwaerts te senden, als wanneer verhoopen deselve wercken beter voort¬ ganck sullen nemen. Doch aende fortificatie en was geen gebreck, maer alles in goede defensie. De fluijt Verck De fluijt Berckhout is daer verbleven, out ende af zijnde, niet alleen onbequaem om met eenigh Cargasoen herwaerts tekeren, maer oock aldaer om eenigen den minsten dienst te connen doen. boven dien is aldaer noch overgebleven tgallot de Hasewint, om naer Damme ende de vordere Eijlanden daerom her gebruijct te worden. — voorleden Jaer hebben wij uEd. onder andere mede bekent gemaect het ongeluck de onse op voorsz. Eijlandt Damme, door touloosheijt der Inwoonderen, voornamentlj die vande negrije Beber ende Jlhij, overgecomen, ende dat wij — voorgenomen hadden hetselve moortdadich faict te doen revengeren. Tot welcken eijnde den — Gouverneur Cornelis van Outhoorn zal=r Banda. gedachte gh - — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0130.xml #+ --- en van expeditie derwaerts gedaen s vander gerepareert en wel besethn gelaten doch naederhant door een stortje gen en afflopen van Banda gedachte noch indat selve Jaer inde maent octob. al op wegh derwaerts geweest is, mettet Jacht den Haringh ende de Chaloupen Japara ende alckmaer mitsgaders 100. soldaten ende 40. mardijckers, doch genootsaect geworden door leete van het voorsz. Jacht, na 3. dagen uijtwesens, weder te rugh te keren. Doch aengesien het fort aldaer nootsaeckelijck voorsien, ende met meerder Crijgsvolck diende verstect: Soo is den Cap=n fredrick Gommers dorp eenige dagen daerna wederom derwaerts gesonden mette voorsz Chaloupen ende 30 Cloeke Nederlandse soldaten. Die den 9. november daer aen volgende weder op neira te rugh— Sijnde de fortres gecomen is, hebbende de fortresse op Damme wel gerepareert ende in behoorlijcke defentie mitsgaders met 54. Coppen beset gelaten. — Doch is deselve fortresse naderhandt tusschen 8. ende 9. december desselven Jaers, door vehemen stort regen, ende geweldich afloopen vande Rivier daer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0131.xml #+ --- rendeel wech gespoelt waer doort guar nisoe in groot g vaer heeft ge staen der opgemaeckt loff van Braco niet Ordre gegeven tot het bouwen van een steene redout op Damme rivier voort me daer door veroorsaect, voor het meeste gedeelte wegh„ gespoelt ende ter neder geworpen: soo dat het voorsz Guarnisoen geen cleen gevaer heeft geloopen van doort water te vergaen, ende door de trouloose Jnwoonderen overvallen ende altesamen gemassacreert te worden. Door welck pericul dangeprickelt sijnde, Eij handt aent werck geslagen, ende het selve soodanich beneersticht hebben, dat sij deselve fortresse binnen den tijt van 14 dagen weder doch is voortwe opgemaect ende voltoijt gecregen hebben, 20. voeten breeder, ende in beter defensie als oijt te vooren. — waerin den Coopman Josua Braconier — sijn wackerheijt getoont heeft. wij hadden voorleden Jaer ordre gegeven, dat op het selve Eijlandt ofte een ander daeromtrent, daertoe bequaemst - geoordeelt wordende, tot verseeckeringh van ons guarnisoen, dat aldaer noch al sullen moeten blijven houden, een stene vaste redout soude vppeten werden gesticht, om de oncosten, die de houte ende aerde wercken onderworpen sijn, te Excuseren. Banda 61 Doch rV3 6 13222. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0132.xml #+ --- reden waerom nae gelaeten eijlanden hebben voor desen haer se eijlanden van 2an da gehadt en daer menschen gerooft versoecken daertoe weder permissie t' advijs vanden Een ten Raden Banda Doch naderhandt is den E: de Vlamingh — meergenoemt, inde Nulaese Eijlanden sijnde, — voorgecomen ende bekent geworden, hoe dat die — Die van Xulaes van genoemde Eijlanden van Oude tijden altijt sterck vaert opde Coste opde voors Oosterse gewesten gevaren hebben, hen — generende met het rooven van menschen, die sij dan, thuijs comende, met goet voordeel wisten te vercoopen, versoeckende hen het selve nu wederom mochte worden — toegestaen, nadien sij deselve vaert sedert Comp=s residentie op Damme ten merendele gestaect hadden, het welck wij considerabel achten, of men haer niet wederom behoort te vergunnen, mits dat altijt eenige Nederlanders op hare vaertuijgen sullen — moeten voeren, om op haer tdoen teletten, op dat sij onder dien Deckmantel geen specerijen mochten — comen van daer te halen; ovr wanneer ons niet van noode soude wesen eenich nederlands — Guarnisoen in deselve Eijlanden te houden, nadien wij door middel van deselve Rovers — haer - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0133.xml #+ --- 62 alles in een g rusten toestant Banda haer sullen connen in dwanck houden. Op welck insien den E. de Vlamingh voorn t dan derwaerts heeft geordonneert dat mettet bouwen vande voorgenomen Redout, bij provisie ende tot onse nader Ordre soude worden gesupersedeert. het welck wij dan mede soodanich geconfirmeert, — ende na Banda geschreven hebben hetselve werck voor eerst te staken, tot dat de onlusten, in Ambaina geresen, met Godes hulpe sullen wesen beslecht ende de tijt ons sal wijser maken, om geen onnodige costen te doen, de noodige meer dan te hoogh lopende. het Gallot de Hasewint was naderhandt mede met provisien ende 10. soldaten na voorsz — Damme gesonden, ende in Junij daeraen — weder op neira te rugh gecomen, metten — voors Coopman Josua Braconier, ende de Boeckjes van het fort wilhelmus, op gem. Op Damme was Eijlandt: rapporterende, alles aldaer in goeden ende genisten toestandt gelaten te hebben dden, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0134.xml #+ --- ende bestant genaeckt mette negrijen zieber en Flhij reden waerom Is bij den Eene haelen Raden g confirmeert Banda. hebben, sijnde eijndelijck mette negrijen Beber ende Ilhij voornoemt in bestandt ende ophoudinge van vijantschap gecomen, om dat vermerct had, op dat volck met Comp=s macht niet te doen te zijn, hebbende hare vrouwen ende kinderen met allen ommeslaen in't gebergte gevlucht ende versteecken, werwaerts de mannen haer mede geswint weten te salveren, soo haert eenigen Onraet vernomen wort, ende wij haer niet connen volgen; hebbende deselve het geweer van het doot„ geslagen volck aende Comp=e gerestitueert, ende daervoor een R:a swaerte Goutgenoten. waer mede dan alle vijandtschap afgeleijt was, ende sij weder aende fortresse quamen handelen gelijck te vooren, daer het de onse oock wel voornamentlijk om te doen was, — alsoo hun anders altijt met oude Cost moesten behelpen; dat siecte veroorsaect. welck verdrach wij ons dan wel laten gevallen; hoewel liever gesien hadden, — dat alvooren eenige aensienelijcke revenge op haer hadden connen nemen, tot een Exempel van andere, die— #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0135.xml #+ --- 63 Braconiers ver treck over Go ram nae Damme lijffeijgenen op E ram te becomen worden vane cus aer daer gebracht die na desen souden mogen voornemen, diergelijcke moorderijen op d'onse te plegen: Ende wenschten oock wel dat het voorsz. Gout, in betalinge van ons — eijgen geweer, niet en ware gegeven. gemelte Braconier was met gen Gallot naderhandt wederom naer Damme vertrocken, over het goram, om te onderstaen of aldaer oock pertije Lijfeijgenen te benaken mochten zijn, daerhope toe was, om dat eenigen tijt te vooren 60. stux van daer gebracht waren. Ende is mettensclen na Damme vertrocken eenen Carel Majoor, — onderCoopman, om na zijn vertreck als opperhooft over de forkresse op Damme te blijven, nadien braconiers tijt in December 1654. eijndigen sal, ende om van die Commissie verloft te wesen, versocht heeft. De Cap=n Gommersdorp voornoemt. was — van nova Gui voorleden Jaer mede op Goram voors geweest, ende aldaer bejegent van een vaertuijgh thuijs behorende aende Cust van nova Guinea, om de Noord oost aen een plaets genaemt Ounigh eenige 15. of 20. mijlen noordelijcken gelegen als deselve Custoijt Banda. van helpen. 75 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0136.xml #+ --- van lijffeijgenen sijn te krijgen bij gebreck van vaertuijch heeft den handel op Ro vervolcht worden Banda allwaer menicht van ons onldect is. alwaer menichte Lijf eijgenen, te crijgen souden wesen, die sij op Goram comen brengen ende aldaer tegen Cleden, bijlen, ende swaerden verruijlen tot ongeveer de waerde van 25. of 30. Realen het stuck. Mette nachoda van welck vaertuijgh— den voors Cap=tn in gesprec gecomen was, ende accoort gemaeckt had, dat hij het aenstaende saisoen goet getal lijfeijgenen op Goram soude brengen, ende dat hij hem deselve soude afhandelen: gelijck denselven Nachoda oock sijn woort gehouden had, ende met 90 stux cloecke gesonde Lijfeijgenen op Goram voorsz verschenen was, ophope den voors. Capn. aldaer te vinden; dat gemist zijnde, deselve slaven aen andere vercocht had, vandewelcke naderhandt 12. stucx in Banda waren te Coop gebracht het welck een sake van consideratie zijnde, den Gouverneur in Banda, dien handel geen vervolcht had, maer is daerin verhindert, ram niet cunnen door het achterblijven vande voors nieuwe Chaloup, ende dat geen ander bequaem vaertuijgh op zijn— tijt Des Weij om Not. self no2 Des #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0137.xml #+ --- 64 Banda. Weijns advijs om die plaets opis Nova Guinea selfs te besoecken en alliantie daer te maecken tijt bij de wercken was. Het welck dan in februarij ofte maert aenstaende te geschieden staet, wordende geoordeelt dat deselve Glaven in Banda dienstiger sullen wesen, als Bengalers ofte andere, om dat sij meest alle de amboiise quale in haer jonckheijt al hebben gehad, ende daernaer wanneer bequaem sijn om te arbeiden, daer niet wederom van geplaecht worden; daer ter Contrarie de andere, die van hier gesonden— worden, wanneer in Bandacomen, terstondt aen die besmettelijcke riecte vastgeraeken ende wegh sterven, of int leven blijvende selden ofte nimmermeer wederom tot volle gesontheijt en geraken, waer door dan oock Des Gouverneurt geen dienst connen doen. Den Gouverneur weijns is van gevoelen dat men de voors plaets Oningh op nova Guinea gelegen, selff behoort te besoecken, — ende dat het selve proffijtelijcker voorde Comp=e - soude wesen, om met dat volck vaste aliantie te — maken, ende te onderstaen was daer meer te doen — soude mogen wesen, daer voordeel aen vast mach sijn; dat met 2. goede Chaloupen soude connen werden beschickt, waeraen wij vresen, dat het al weder gekapert #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0138.xml #+ --- Banda gehapert sal hebben. na t getuijgen van gemelte Cap=n Gommersdorp, soude het geen onbillick ofte geheel brutael volck sijn, soo veel hij haer op Goram voorsz hadde connen kennen. Dewijl den quimelasa madjera in't eerste in ambonia niet vernomen wiert, was denselven Cap=n Gommersdorp inde maent April voorleden uijtgesonden na Goram voors. ende de Cust van Ceramlaut, om te onderstaen of oock derwaerts verdreven mochte sijn. dien aldaer niet gevonden hebben, maer wel in plaets van denselven een maleijtse Jonck, in ambonia thuijs behorende, geladen met 15. Lasten rijs ende eenige slaven, sijnde van Bima tseijl gegaen naer ambonia, doch door harde winden ende verleydende stroom soo men haer seggen geloven mach, het ambonise vaerwater voorbij geraect, ende niet sonder moeijte ende pericul op de Cust van Ceram ten ancker gecomen. Alwaer de jnwoonderen deselve Jonck, om dat sij geen rijs— aen haer begeerden te vercoopen, souden hebben afgelopen ten ware eenige onse nederlanders, op het slaeh — comende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0139.xml #+ --- 65 Banda. int iaer daer te vooren waeren veel Macassars gen omtrent Dam vernomen Achter Damme noch veele eijlan den gelegen sijnde eenige van grote als Bouro en groter uijtgevende lijffei geven, wasch schilpatschoom 2s. worden door de Ma cassaren bevaeren comende, hetselve belet, ende haer na Banda onder seijl geholpen hadden. Alwaer hare lijfeijgenen vercocht hebbende, naderhandt mette voors Rijs, die — de ingesetenen van Banda tot 80. R=a het Last niet hadden willen coopen, weder naer amboina verseijlt sijn. Amen dese luijden nu, aengaende haer verdrijven, geloven mach, ofte niet, heeft sijn bedencken, te meer om dat volgens schrijven van Braconier het verleden — Jaer wederom vele macassaerse als andere vaertuijgen en andere vaertuij omtrent Damme ende andere Eijlanden daeromtrent me en die eijlanden gelegen, als oock op Ceram ende Ceram Lant, waren — vernomen, dat sij door gebreck van vaertuijgh, tot Leedwesen, soo hadden moeten aensien ende gedoogen, na 't seggen der voorsz Nulaesen, daer den Ede Vlamingh van schrijft, souden achter damme — noch groote menichte Eijlanden gelegen sijn, waeronder eenige van groote als het Eijlandt Bouro, ende grooter; Lijfeijgenen, wasch, Schildpadshoorn 2. uijtgevende, die Jaerlicx door de macassaren bevaren worden, ende wel van noode was door ons mede wierden ondersocht, alsoo eenige onder deselve noten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0140.xml #+ --- noten uijt sulcx naerder te ondersoecken gebreck aen vaer tuijgen en volck De burgerije neemt oorsaeck waer door groot gebreck aen lijffeijgenen Bana. eenig geven oock noten uijtgeven, ende misschien andere Coopmansz. sullen ordre geven die ons dienstich ofte schadelijck souden connen wesen; — daer wij te gelegener tijt ordre toegeven sullen, maer het ontbreect ons doorgaens aen vaertuijgh ende volck. De Collegien der magistrature in Banda waren desen Jare op den gesetten tijt verandert, daer qualijck soo veel bequame persoonen toe connen worden uijtgevonden om de Justitie als andere honorabile bedieningen met behoorlijcke Luijster te becleden. Den Borger in Banda seer aff schijnt van tijt tot tijt in die eijlanden te verarmen, ende aftenemen, daer het afsterven ende weghlopen der Slaven, onder andere, geen cleijne oorsaeck van is, alsmede dat sij van hier na vereijsch van Lijfeijgenen niet en connen werden versorght. Het welck dan veroorsaet dat sij hare parcken ende thuijnen niet na behooren Culliveren ofte de vruchten genieten connen, die anders wel souden. wij willen ganschelijk verhoopen, dat de arracans vaerders getal slaven sullen aenbrengen, van welck haer zullen deelachtich maken, soo veel wij hier sullen connen missen, zijnde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0141.xml #+ --- 66 Banda gelijck mede tot Batavia Voorstel om Chi nesen nae Ban da to senden sijnde self zoodanich om lijfeijgenen benoodicht dat de meeste wercken door gehuijrt volck moeten gemaect worden, het welck onse maendelijcke oncosten dan zeer doet vergrooten, gelijck uEd. uijt de boecken sullen connen zien, ende op sijn plaetse nader sal aengewesen worden. Achter het groote Landt Banda schrijft den Gouverneur Abraham weijns, dat vele percken ofte thuijnen ledich leggen, die de eijgenaers niet machtich en sijn tehavenen, ofte de vruchten te oegsten, dat niet - alleen haer, maer oock de Comp=e schadelijck is. Om waerin te voorsien zijn E: voorslaet dat dienstich soude wesen, dat eenige honderden Chinesen, of andere Jnlandtse natien geanimeert wierden na Banda te gaen, om haer aldaer ter neder teslaen; aen welcke soodanige vacerende parcken souden connen werden vercocht, mits dat de Comp=e de penningen daertoe soude moeten verschieten, sullende in't geheel niet boven de 1000 ofte 1500. realen bedragen, ende die de schuldenaers dan wederom van Jaer tot Jaer mettet leveren van foelie ende noten souden moeten afdoen: zullende uijt deselve thuijnen bequamelijck onderhouden onden schel. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0142.xml #+ --- niet als tversch wa ter Banda. onderhouden ende versorght connen werden 25. of — 30. huijsgesinnen. waermede de Comp=e, t' eene Jaer meer 't andermin, ruijm 40 of 50. solckels foelie meer als jegenwoordich soude becomen, waeruijt den Interest der voorsz. penningen rijckelijck souden worden gewonnen. Ende meent sijn E: datmen wel 30. gelijcke familien soude connen plaetsen op neira, om haer met handwerck ofte hare ambachten te generen, als metselen, timmeren, smeden, thuijnen h nadien op het gemelte Eijlandt weijnich nooteboomen zijn, ende dieder sijn, bij d' Eijgenaers wel geculliveert connen worden: mitsgaders 40 op Lonthoir ende Poulo Aij, daer deselve mede metter tijt aen cleene parcken ofte thuijnen souden connen geraken, ende haer ondertusschen met andere hantneringh erneren. Op p: bij gebreeckt p' het Eijlandt Aij en gebreect niet dan alleen Versch water, sijnde andersints sonderlingh plousant - ende vruchtbaer, gevende Jaerlicx doorgaens weijnich min dan 300 sockels foeille, ende wel 30 Ocattij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0143.xml #+ --- 67 Banda noch meer bac ken off tancken daer nodich gebreck van ce kert 30 Ocattijnoten muscaten, in soorte door omtrent 1000. Zielen bewoont, soo dienaren, vrije als slaven, meer nederlanders souden daer gevoet connen werden, oock wel kist hebben derwaerts te gaen, ten ware het voors gebreck van water, ende dat het aldaer dickmael in 6. ende 7. maenden, ende langer, niet en regent; — jn menichmael gebeurt, dat op neera ende het groote Landt sware slachregens vallen, ende dat eijlandt daer met een druppel van crijgs. het welck een straffe Gode schijnt te wesen. als wanneer sij haer drinck ende ander Coockwater, soo voor menschen als vee, moeten halen van het groote landt voors. uijt de Revier Commer, wel 3. mijlen verre; daer veel mocyten ende oncosten voor den Burger, als oock de Comp=e aen vast is. Daer sijn 4. groote ende cleijne water backen, houdende tesamen 800. leggers water, maer deselve, en connen bij tijt van soodanigen droogte weijnich tegenhouden: soo dat welnoodich waer dat noch eenige groote backen, ofte tancken, aldaer conden werden gemaect, daer van tijt tot tijt cliunckert ende Cement toe sijn vorderende, maer wij en connen ment en clinc niet wel soo veel bestellen, dat het selve werck eens can eert sant el #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0144.xml #+ --- aldaer onderworpen Op P Run veel sa gubdomen Banda can bijder handt genomen werden, nadien den — Clunckert die uijt het vaderlandt comt, hier doorgaens wel vereijscht wordt. Die wij voorleden Jaer mette fluijt uijtgeest derwaerts gesonden hadden, is metteselve fluijt, door mancquement van — rijsladinge, van Japara weder terugh gecomen; doch verhoopen haer dit Jaer, wederom partije 2 cluickert ende Cement te beschicken: hoewel beducht sijn, dat de groote lancken aldaer mede niet dienstich; grote aerdbevingen ofte op te vertrouwen sal sijn, om de groote aerdberingh die de Landen vanden Gounongh Api, ofte vierbergh, meer als andere onderworpen sijn. door welcke wij vresen dat de voors tancken nootwendich — sullen borsten, ende scheuren. Noch slaet sijn E: voor, datmen, om de Bandase Ongelden wat te soulageren int werck soude stellen om een jaerlierse incomste van het Eijlandt Run te trecken, staende op het selve duijsenden saqueer boomen. van welck nat men goeden stercken dranck branden can, daertoe te ve - sal liber men #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0145.xml #+ --- 68 Banda Voorstel om die te verpachten sal in nader de liberatie geno men worden daertoe beter zijnde als den Tuack, die uijt de clappus ofte Cocus boomen getrocken wort. het welck door een nederlander met 20 ofte 25. lijfeijgenen soude connen beschickt worden. van welcke 12. ofte 14. tot het tijfferen van voors dranck, ende de vordere tot het aenbrengen van brandthout voorden Distilleerketel soude moeten worden gebruijckt, ende waermede sijn E: meent dat de Comp=e boven de Oncosten Jaerlicx ruijm 2. duijsent realen soude — connen overwinnen; sonder dat de Burgers, die haer — Jegenwoordich met arackbranden erneren, daer bij — eenich nadeel offe schaede souden lijden, alsoo deselve noijt soo veel hebben connen distilleren, als de Consumptie— wel vereijscht, ofte vertieren can, maer souden in — tegendeel daerbij dickmael, wanneer haer eijgen dranck ontbreect, connen gerieft ende van gedient worden, om haer tap-neringe gaende tehouden; — dat wij in nader deliberatie zullen nemen, het sij dan om het op voorgestelde wijse int werck te laten stellen, ofte wel het selve Eijlandt Rum aende meestbiedende in pacht uijttegeven, om de Comp=e van dien ommeslaen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0146.xml #+ --- wort gemeent dat men het nu om der behoeft nae te lae ten Chinese souden daer toe bequaem wesen Grote schaersheijt van gelt aldaer Banda ommeslach te ontlasten, die bij perticuliere — doorgaens met meerder voordeel waergenomen— wort. Ons latende beduncken, dat wij hetselve rechtevoort om de wille der Engelse met sijergen Engelse wil niet en behooren na te laten, maer dat niet allen, die, maer oock alle andere quistien ende geschillen, die de Comp=e met die natie uijtstaende gehadt heeft, metten jegenwoordigen Oorlogh wel sullen worden — vereffent ende afgedaen; dat den goederieren Godt geve, tot voordeel vanden nederlandschen staet mach uijtvallen. Om het selve Eijlandt in pachtte nemen, ende daervoordeel van te trecken, sou de Chinese natie mede wel de bequaemste wesen, maer vresen dat niemant daer na toe sal willen, alsoo Banda te seer befaemt is voor een schrale plaets, ende daer geen gelt om en gaet. Hoedanige Landen de Chinesen niet en soecken. Het gelt is rechtevoort in Banda soo schaers, dat de lieden de vaste goederen langer qualijck connen quijt worden, ofte van malckander geraken: soo dat #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0147.xml #+ --- 69 Banda. vSlinelandt 4. sijn behoeftige leeftocht van buij dat de weduwe vanden overleden Gouverneur daer op haer vertreck noch 14. duijsent realen aen — uijtstaende schulden heeft moeten laten staen, ende qualijck raet siet hoe deselve noch eijndelijck vande — lieden te becomen, of ten ware de Comp=e hare — hijpoteecquen wilde aennemen, ende het gelt uijtschieten gelijck hij geeen sach, ende den Gouverneur tharen voordele, soo het schijnt voorslaet; maer door ons — afgeschreven is, alsoo het Comp=s werck niet en is haer met die partieliere saken te embrouilleren: Maer hebben echter denselven Gouverneur gere¬ commandeert haer int invorderen vandeselve schulden de handt te bieden, soo veel buijten nadeel vande Comp. e sal connen geschieden, op dat sij haer — eijlanden die haer betalinge becomen mach. het sijn behoeftige Eijlanden, ten moeten hebben die meest alle leeftocht van buijten moeten hebben, ende daerjegens niet uijtgeven dan de specerijen, die aende Comp:e tot geringen prijs gelevert worden; soo dat de penningen, daer voor ontfangen wordende, bij na — t' eenemael in oncosten van lijfeijgenen moeten Jnvoegen dat wij qualick middel worden besleet. sien 3 1 LR #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0148.xml #+ --- atie wort hot gelt mede daer veel wech gevoert Door den opbedt van insoen tot op 149 nu litaire coppen ver zwacht dat seber is om 4. castelen en 8 redou ten mede beseth te houden kinteren vant mous son weder te rugge eeren Banda. sien om het selve te remedieren, te min om dat met Door de laege van de lage valuatie het gelt rechtevoort meer als voor desen weghgevoert wort, sonder dat het oijt wederom tot — ons keert. het welck dan noodsaeckelijck schaersheijt van gelt geven moet Den E. de Vlamingh heeft op de comste der — macassaren in Ambonia eersthondert, ende naderhandt om tegen Tidor te gebruijcken noch 150 Soldaten — uijt Banda gevordert; doch op den jongsten eijsch niet Vlamingh t guarmeer dan 120. Coppen becomen, waermede het Guarnisoen tot op 149. militaire Coppen is verswact geworden, waeronder noch 16. siecken geweest sijn: dat seecker een seber Guarnisoen is, om 4. Casteelen — ende 8. redouten miet beset houden. Doch is geschiet niet vertrouwen dat in die tijt des Jaers geen macassaerse ofte andere vaertuijgen vande west, die daer alleen te vresen sijn, in Banda connen comen. Ende heeft sijn E. den Gouverneur verbeeck, uijt Amboina doch sullen met het vertreckende, gelast deselve Soldaten mettet eerste kenteren des moussons weder te rugh tesenden: Soo . #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0149.xml #+ --- 70 Banda. de een redont de castelen cunnen de landen niet bewaeren der vijanden beletten Soo dat wij gantselijck vertrouwen deselve Eijlanden, door de voorsz. lichtingh des Crijghsvolcks het minste gevaer niet en sullen hebben gelijden; te meerom dat de Gouverneur Abraham weijns middelerwijle op alles goede Ordre gestelt, ende het geroerde gebreck van Soldaten met andere dienaren, Burgers ende mardijckers gevult heeft. soo gesecht, hebben— de Bandase Eijlanden tot haer verseeckeringh vier formele Castelen ende 8. minder vasticheden, — namentlijck op het Eijlandt neira de Castelen Nassau ende Belgica, met een redout, de naem — van het Eijlandt voerende. Op het groote Landt Banda, het Casteel Hollandia, de fortresse Weijer, ende noch 4. redouten, Op het Eijlandt Aij, hebben op dunme het Casteel Revenge; ende op de Eijlanden Run ende Rosengeijn, elck een Redout: die alle, wat de fortificatie belangt, in goede defensie sijn. Doch deselve en connen evenwel de Landen niet bewaren, nochte noch het landen het Landen der vijanden beletten, die, als ons souden — willen afbreuck doen, de Castelen ende forten niet eens en souden moeijen, ofte soecken, maer deselve voorbij gaende handt bonia 1 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0150.xml #+ --- die dan de caste len voor bij gaende den cunnen vast ren en uijtroejen en daer door Ban sijn maer eenige weijnige sandbaeij en daer goet aenco men is Banda gaende ofte latende leggen, de landen trachten te de note bonen sou vasteren, ende de notenboomen uijt te roeijen, het welck haer dan door de voorsz fortificatien niet en soude connen werden verhindert, ende waermede sij ons — echter een inestimabile schade souden connen doen, da onnut maecken ende Banda onnutmaken. want wat voordeel souden de Castelen ende forten connen geven, sonder genot der specerijen, om welcke deselve daer gesticht sijn, daervoor al sorge voorgedragen dient. Den — gem. Gouverneur Abraham weijnstelt in sijn Jongste missive niet meer dan eenige weijnige Zandtbaijen, daer goet aencomen is, ende het landen — door de forten niet belet soude connen worden, alle gelegen achter het groote Landt Banda; namentljk de knorrepot, sammer, toutra, ende de Lonthorse kerckbaij, onder welcke de grootste vlacte geen goteling ende d'ander boven geen musquet schoot breet en is: — hebbende boven dien voor haer, Reven, daermen niet dan met hoogh water over en can. Oock soo en is — aldaer geen aencomen, dan int weste mousson, — nadien - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0151.xml #+ --- 71 Banda en principalijcken maer vier te be¬ waeren is te doen Voorstel om de drie provintien onder een gouver nement en een hooft te bren gen redenen daer toe dienende nadien de ooste winden daer een lager wal maken. Op andere plaetsen sijn meer diergelijcke aencomsten, als op Neira, Aij, de binnen Cust van het groote Landt, maer deselve connen met geschut bereijct worden, daer dese inlandtse natien niet geen ondercomen. Rossingeijn ende Rum, en hebben geen vruchten nochte negerijen die vernielt ofte uijtgeroer) souden mogen— worden. Soo dat de meeste swaricheijt soude sijn — om de voors 4. sandtbaijen achter groot banda wel te bewaren; dat wij rede gerecommandeert hebben, ende dat geordonneert noch nader in achtingh sullen nemen, op dat die Costelijcke perel van Comp=s croone niet afgerict, ofte haer jegenwoordige glans ende Luijster verdonckert ofte vermindert worden mach. — wanneer de gelegentheden van Banda, amboina ende Ternate wel ingesien worden, soo sal men bevinden, dat deselve niet alleen seer groote reflexcie ende gemeenschap met malckander hebben, maer oock, om de nagelegentheijt, in tijt van Oorlogh, invasie ofte oproer, malckander seer gevoeghelijck connen te hulp comen, ende met Crijgsvolck secunderen, gel in en teling et is #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0152.xml #+ --- Banda. gelijck nu den E. de vlaminghsich van het Bandas Guarnisoen tegen de macassaren ende Tidorees gedient heeft, ende dat van ambonia daertoe ten dele mede na Ternate gebruijckt soude hebben, bij aldien den tijt niet verloopen ware geweest, om het werck tegen den Tidorees met ernst bij der handt te — nemen. Hoedanige occasien dan int een dan int ander Gouvernement van tijt tot tijt, meer staen voortevallen, ende waernn met goede voorsichticheijt ende overlegh geprocedeert wordende, de voors respective Guarnisoenen dubbelen dienst connen doen, ende niet alleene het hare beschennen, maer oock de nabuijrige provintien, alst noot is, thulpe te comen; dat nit reguard van benodighde victualien ende Provisien, mitsgaders ammunitie van oorlogh — ende diergelijcke, meest oock het selve bescheijt heeft, d'eene provincie daervan altemet overvloedich— ende d'andere wederom gebreeckien, zijnde, het welck dan oock soo langh den E: de vlamingh — vermelt in genoemde Landen continueert, met Commissie #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0153.xml #+ --- 72 Banda. Commissie over alle de drie provintien, met goede Ordre, ende ten dienste vande Comp=en soo gepractiseert ende achtervolcht sal connen werden. Maer sijn E: eens van daercomende te verhuijsen, (gelijck verhoopen dat naet beslichten der jegenwoordige troubles in corte geschieden sal, op dat uEd. Ordre in desselffs persoon sijn plaetse grijpen mach) soo weten niet, of de respective Gouverneurs malcander daer in — soo wel al sullen verstaen, nadien den eenen onder den — ander niet staende, nochten oock soo rechten ofte grondigen kennisse van elck anders noot ende gestalte hebbende, als ijemand/ die over het geheel gestelt is, ende sijn oogh geduurich soo wel over het eene als andere Landtgaen laet, hebben sal; elck Gauv=r sijn eijgen nest, soo men seijt, maer wel sal trachten te bewaren, sonder hem selve om een ander, schoon in— grooter ende evidenter noot zijnde, in gevaer ofte Pericul te stellen, waer door dan soo een gehele provintie soude connen verlooren gaen, Om welcke swaricheden voortecomen, ende deselve provincien altijt in onderlinge goede intelligentie ende Ordre te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0154.xml #+ --- sullene alsdan ieder provintie door een Lubaltem particu lier Commandeur cunnen geregeert worden bij sonderlijck in Eernate entinent hoeft sijn residentie cum Banda. te houden, wij in bedencken nemen, of men deselve drije landtschappen metter tijt, ende bij versterft ofte vertreck des jegenwoordige Gouverneurs, niet bequamelijck onder een Gouvernement ofte regeninge soude connen brengen, om door een eminent hooft, gegouverneert ende geregeert ende deselve respective provincien ijder met een subaltern perticulier — Commandeur ofte president becleet te worden. Jn allen gevalle laten wij ons voorstaen, dat de provintie van Ternate, in cas van goet sulces tegen Tidoor, ende dat alle de nagelen connen geroseert ende uijtgeroeijt worden, als wanneer wij ten principalen — niet dan het Eijlandt macquian te bevaren sullen hebben, - daer cleijn Guarnisoen ende weijnich ommeslach toe van noode is, den titul van een Gouvernement niet meer en sal menteren, maer wel bij een minder persoon sal connen worden bedient: gelijck dat Eijlandt tot noch toe niet meer dan een Coopman tot hooft en soude het voorsz gehad heeft. welck eminent hooft sijn residentie nen nemen ter plaetse dan soude moeten houden ter plaetse daer het de — meeste he #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0155.xml #+ --- 73 Banda. het meest g vaer en grootsten wesen versoecken hier op ons advijs en ordre Den Pr: Hertong boden om tegens te worden In banda iegendie een Predicant en meeste gevaer ende den grootsten ommeslach soude— ommeslach soude wesen, mits alle jaren de andere provintien, mede ten minsten eens visiterende, ende op alles de vereijschte ordre stellende. Welcke onse speculatie, aengaende de voors drij Gouvernementen, wij goetgedacht hebben uEd. bekent te maeken, om daervan uEd gevoelen ende ordre te mogen verstaen, om, bij aldien uEd. van het selve advijs mochten sijn, de saken daer allens na te connen dirigeren ende beleijden. Op het instantelijck versoeck ende hard aenhouden vanden predicant Petrus Appeldoorn, uijt ambonia opgesonden, gelijck wij uEd. voorleden Jaer hebben tot Batavia ont bekent gemaeckt, hebben wij den predicant Henricus Appeldoom gehoort Hartongh uijt de gen provincie moeten herwaerts — roepen, om hem tegen denselven appeldoorn voorden Raet van Justitie te defenderen. Jn wiens plaetse dan middelerwijl uijt Bandanaer ambonia geroepen is, den predicant Daniel Brouwerius: soo dat den woordich maer dienst aldaer ondertusschen bij D. Remmetus een Proponeit Ruigius alleen moet waergenomen worden, nevens de ive ve hebben, te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0156.xml #+ --- Provisie van rijs aldaer voorsieninge der waerts gedaen Banda. de proponent, die ontwort, ende geen ander als de Nederlandtse Tale gebruijcken can gemelte Ringius geeft goede satisfactie, ende predict om de veerthien dagen oock eens op Hollandia op't Eijlandt Banda. Ende op dat den dienst wederom, als vooren behoorlijck mach worden becleet, sullen wij gemelte— Brouwerium weder derwaerts laten gaen, ofte een — ander in sijn plaets senden. Het magasijn in Banda was ultimo — augusti voorleden noch met 210 Lasten rijs — voorsien, ende het Eijlandt Damme tot Januarij — aenstaende: Soo dat het secours van hier wel sullen connen inwachten; maer het vlees ende speck was meest ten eijnde geraeckt. Om welcke provintie dan tidelijck te provideren, wij in Comp=e vande schepen, mette heer de vlamingh naer amb vertrocken, derwaerts gesonden hebben, de fl: Sandijck met 100. lasten Rijs, ende soodanige andere provisien, als uyt de generale Boecken kan worden nagesien, om #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0157.xml #+ --- 74 Banda Een versegelde verclaering van Quimelaha Terbile wegen de Oostersoeij landen achter Damme om metten eersten voortgesonden te worden, bedragende tesamen ƒ 18315: 19:12 waer mede verhoopen, hij hen tot nader secours wel sullen behelpen. Den — Eijsch van Rijs voor Banda is wederom 800 lasten, om voor twee Jaren voorsien te wesen; die wij apparent in't geheel niet sullen voldoen, doch haer in allen gevalle voor een Jaer rijckelijck versorgen, Boven de voorsz. nieuwe Chaloup uijt Banda weghgeraect, ende Godtbetert met volck ende al verongeluct, is noch van daer verdreven eene, toebehoorende een Jan Pietersz Grun, burger, inhebbende voorde Comp=e 28. soldaten ende 23 soekels foeille, gelijck uEd. uijt de brieven sullen sien, doch deselve is Godtloff) behouden in ambonia aengecomen ende de foeille ons van daer voort toegesonden. Onder de overgaende papieren sullen uEd. vinden een geslooten verclaringe vanden geexecuteerden quimelaha Terbile, nopende de bovengeroerde Eijlanden achter damme gelegen, die wij goetgevonden hebben uEd. versegelt over te senden, om door heeren Gecommitteerden, bij uEd. daertoe te nomineren, geopent vooren p #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0158.xml #+ --- versoeken ordre off eenige naeder ontdeckinge van die eijlanden sullen 8e Ongelden daergp vallen winsten daer te gens Banda geopent, ende gelesen, mitsgaders na gedane rapport vanden inhout aengaende de publicatie ofte — suppressie van deselve verclaringe gedisponeert te worden, soo als uEd. ten meesten dienste vande Comp=e sullen oordelen nodich te wesen. Ende sullen in antwoorde deses ordre verwachten, of wij tot nader onsdeckinge vandeselve Eijlanden, eenige oncosten sullen vermogen te doen, ofte niet, om ons na tereguleren. uijtwijsende de Bandase negotieboecken belopende Ongelden aldaer in 12. maenden gevallen. . . . . . . . . . . . . ƒ 125021: 12:12 daeronder begrepen sijnde aen verstrecte soldijen ƒ 81074:9:10:- daerjegens de winsten suijver. . . . . . „ 70587: 15: 3. Somma compt Banda i /m ten achteren ƒ 54433: 17:9 De ordre die wij over 2. Jaren na Banda — gegeven hebben, aengaende den ontfanck ende betalinge der specerijen, om alle bedencken van quade gangen, soo veel doenelijck voortecomen. daer 4e doen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0159.xml #+ --- 75 De nieuwe or die op den ontfanck der specerijen al ticabel Banda daer uEd. een welgevallen in hebben gelieven te en betaelinge nemen, heeft ons de Gouverneur Cornelis van daer niet prac Outhoorn zal:r naderhandt mettet Jacht de sperwer aengeschreven aldaer niet practicabel te wesen, om dat de arme gemeente daerdoor al te seer beswaert ende gediscommodeert soude werden, sijnde gebruijckelijk, op dat deselve hare Lijfeijgenen gedurich inden arbeijt mogen houden, dat maer eens ter weeck, op seeckeren gesetten dach, de foelie gelevert wort, afs wanneer deselve met seer cleene partijckens door deselve arme luijden wort aengebracht, die elck om het seerste haer haerlen ende aendringen, om eerst voortgeholpen te worden, om noch dienselven dach rijs voor haer gelt te mogen hebben, dat niet soude connen geschieden, ingevalle men van ijder partijcken die dickmael seer cleijn sijn, een besondere Ordonnantie, om de betalinge vanden Cassier te vorderen, soude moeten geven, waerdoor sij dan groote schade souden lijden; behalven dat doorgaens binnens weecks, opde aenstaende leverantie alrijs verstrect wort, om deselve armelieden den mont open tehouden, ende de Lijfeijgenen geen Honger #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0160.xml #+ --- en is toegestaen op d'onde ordre te continueren waer op onse appro batie versoeckene Banda honger te laten lijden: het welck dan soo opstaende voet gerescontreert, ende vande geleverde macis afgetrocken wort, versoeckende, in faveur derselve arme ingesetenen daer bij te mogen continueren; dat wij hen dan, hoewel ongeen, toegestaen hebben, met recommandatie dat scherpe toesicht sal worden genomen, dat de Comp=e ofte de voors Leveranciers daerbij niet en mogen werden vercort. De noten— worden maer tweemael in't Jaer ontfangen, maer op deselve moet oock van tijt tot tijt rijs geadvanceert worden, niet alleen aen arme, maer selffs aen — redelijcke gesteldelieden; soo dat sij daer van doorgaens weijnich gelt inde handen behouden, ende oversulcx al deselve reden heeft, als vande foelie gesecht is: — willende verhoopen dat uEd. hen daermede oock sullen conformeren. Op dat in aenstaende diergelijcke ongemichten als in Banda, over de sessie vanden Coopman Leonard Winnings, tot ouderlingh vercooren sijnde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0161.xml #+ --- 76 Solor. Vijftsettinge van schepen en volck nae Solor Banda sijnde Jongst ontstaen sijn, niet meer mogen voorvallen sullen wij volgens uEd. ordre, gelasten dat voortaen diergelijcke persoonen vande kerckelijcke diensten mogen werden geexcuseert voorleden Jaer hebben wij uEd. onder andere mede bekent gemaect vanden toestandt van Comp=s saken inde quartieren van solor ende Timor, ende hoe dat wij, om onse onderdanen ende bondtgenoten eenmael te ontlasten vande veratien ende gewelden, die hij eenige Jaren herwaerts, meest om onsent wille, vande Portugesen ende hare adherenten aldaer hebben moeten lijden, goetgevonden ende nodich geacht hadden derwaerts uijttesetten soo veel schepen ende soldaten als buijten versuijm van andere nodige saken souden connen — missen. Achtervolgens welcke resolutie op — 8 Januarij voorleden dan oock ten voorsz. eijnde afgesteecken hadden het schip Banda de fluijten gulde gans ende patientie, mitsgaders de Jachten gulde vleermuijs ende Charlois, gemant boven het ordonnoire Varentvolck met 200 soldaten, met ordre om Banda #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0162.xml #+ --- op hope van ons meester vande Portugesen in die quartie en te maec Van is soo breet niet uitgevallen Een breet versel vant gepasseerde aldaer Banda naer Ambonia, ende fluijten na Banda— met haer ingeladen Cargasoen van daer voors„ gesonden te werden. met welcke macht wij na de rapporten ende advijsen, successive vandaer ontfangen, niet getwijffelt hadden, of souden genoechsaem meester vande gemelte quartieren sijn geworden, ende den Portugees niet alleen uijt hare hooftplaetse Larentuicca, maer oock voort uijt alle dat gantse gewest gedreven hebben; dat soo breet niet afgeloopen is, gelijck uEd. uijt het vervolch deses sullen verstaen, doorgaens gebleecken sijnde dat Comp=s ministers, van eenich Exploict op den vijandt te ondernemen voordragende, deselve altijt telicht sijn voorstellende, meest daeruijt ontstaende, om dat te cleijnen gevoelen vande vijanden ende derselver macht hebben, waerdoor ons dan naderhandt bedrogen vinden. De Cap=n Johan Burgers, die wij het bevel over de genoemde macht gegeven hadden, is mette Jachter vleermuijs ende Charlois weder te deser Solor. Reede ken #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0163.xml #+ --- Reede geretourneert op 2. Julij daeraenvolgende, medebrengende een cleijn briefken van het opperhooft Hendrick ter Horst, gedateert 15. des voorgaende maents; van geen bijsonderen inhout zijnde: maer uijt het bijgesonden Dachregister verstaen, hoe dat de portugesen, door dien onse Chaloup, expres tot dien — eijnde derwaerts gesonden, de reijse niet heeft connen gewinnen, maer onvolbrachter voijagie wederom gecomen sij, over macassar voor de onse condschap vanden Oorlogh, ende het aenslaen harer vaertuijgen becomen hebbende, in October voorleden Jaers een partije van ons volck, bestaende uijt 12: bosschieters ende) soldaten die mette Chaloup Solor, aen Congas, een plaets gelegen op het Eijlandt Ende, — eenige mijlen van Larentucca, gesonden waren, om eenige houtwercken te hacken, soo als besich waren het gecapte hout uijt het bos na strand te slepen, van de portugesen, ofte hare Creaturen door eenen franscisco Carnera op Congas voorsz woonachtich, uijtgemaeckt, overvallen, ende 1) vandese selve gevangen genomen sijn geworden, zijnde de twee Solor andere 77 Ca . #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0164.xml #+ --- Solor andere nitbosch hare handen ontcomen, dewelcke naderhandt weder aende fortresse te recht gecomen sijn, d'eene terstondt daeraen, maer d'ander eenige — maenden daerna, hebbende hem ondertusschen bij het boschvolck in groote armoede onthoudet. Donse — aende fortresse Henricus van het voors ongeluck verstaen hebbende, hebben hen dan mede in postuir van defensie ende offensie gestelt, ende met het Jacht het gevonden lam na Coupan, op Timor gelegen, overstekende, van daer uijt het dorp ammabij — weghgenomen de paep aldaer residerende, mitsgaders van Coupan ons volck, dat sedert eenigen tijt aldaer geplaest was geweest, uijt vrese van d'een of d'ander tijt mede vande portugesen overvallen te worden, alsoo gants niet tot haer — defensie en hadden. Ondertusschen hadden die — vande fortresse mede aengehaelt een fregat, — vande voors Cust van Timor na Larentucca comende, geladen met 60 bhar ende 55 Cattij; — Sandelhout #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0165.xml #+ --- 78 Sandelhout, becomende daerenboven metteselve 9. portugese gevangens. Jegens welcke mitsgaders den voors paep, van ammabij genomen, ende voorts gelt ende goede woorden, genoemden Ter horst naderhandt verscheyden malen getracht heeft de voorsz. 17:. nederlanden aen Congas gevangen, te verlossen, maer te vergeefs; willende de voorsz. francisco Cornero, die hem aldaer Capitann Mor intituleren doet, alvooren bescheijt hebben, hoe de hare, soo met sijn Jacht, als die van francisco viera ende andere, op Batavia getracteert wierden, om hem daerna te reguleren. — Soo dat de voors gevangens hen op voors Congas — seer miserabel ende ellendich hebben moeten — onderhouden tot de maent maij deses Jaers; — als wanneer sij over macassar tijdinge becomende dat de hare alhier al tesamen vrijgegeven waren, eijndelijck totte meermalen geurgeerde verlossinge verstaen, ende deselve Nederlandtse gevangens tegens de hare overgelevert hebben, sijnde soo mager ende ongedaen, dat eer geraemen dan levende — menschen waren gelijckende, vanden grooten — Solor honger #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0166.xml #+ --- Solor O honger ende Commer, die geduirende de — gevanckenisse hebben geleden. voortworden uijt het voorsz Dackregister bericht, hoe die van Lamahala, van welcker moetwil voorleden Jaer in onse brieven mede gewaecht is, sijnde bontgenoten vande Comp=e, maer altijt meer gemeenschap mette portugesen als mette onsehoudende, in augusto voorleden Jaers, sonder daertoe pascedel vant opperhooft terhorst begeert te hebben, weder uijt, ende aent Eijlandt Roti geweest waren, ende aldaer inde negrije Corbassa, mede onderdanen vande Comp=e zijnde, welcker inwoonderen tegen malckander twistich ende verdeelt waren, hen mette sterckste pertije voegende, de andere overvallen ende 18. of 20. — gevangens van daer gebracht hadden. Ende alhoewel voornoemde Opperhooft, daerkennisse van becomen hebbende, sijn misnoegen daerover getoont, ende haer met expresse doen insinueren had, gene vandeselve gevangens aen portugesen ofte andere te vercoopen ofte anders te vervreemden, voor #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0167.xml #+ --- 79 voor ende aleer daerover raet gehouden ende nader gedisponeert zoude sijn; soo hadden sij echter deselve getracht met seecker vaertuijgh bedectelijk na de Cust van Jara te versenden, het welck d'onse mede ter ooren gecomen zijnde, ende het selve trachtende te beletten: Soo en hadden sij haer niet ontsien een onser Chaloupen tot dien eijnde expres uijtgesonden, vijantlijcken aente lasten, ende eenigen tijt daerna tijdinge vanden Oorlogh becomen hebbende, opentlijck contract van neutraliteijt mette Portugesen te maeken, deselve tot bevestinge van het selve, ter handtstellende 2. lijfeijgenen met 19. patholen, — mits dat de portugesen hetselve met een wedergeschenck van Eliphants landen souden recompenseren. Ende alhoewel het voorsz. Contract naderhandt wederom tot niet gelopen is, vermits de portugesen aen hare zijde ingebreecke waren gebleven de— conditie van wedergeschenck te voldoen, ende daerom weder vijantschap tusschen beijde was — ontstaen: Soo is het evenwel een groote Solor. stoutiche #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0168.xml #+ --- Solor stouticheijt van dat volck geweest, ende een saeck van seer quade consequentie, die niet ongestraft behoort te blijven, op dat de andere onderdanen ende bontgenoten het selve in tijde ende wijle niet connen na te doen. het opperhooft hendrick ter horst meermalen genoemt had over t'een en t' ander — verscheijde malen met de vorstinne van solor — ende andere grooten raetgehouden. In welcke bij eencomsten verscheyden voorslagen waren gedaen meest tenderende tot accommodatie van saken, ende om die van voorsz dorp Lamahala net minnelijcke # tot gehoorsaemht: te Reduceren middelen tot welcken eijnde verscheijden besendingen uijt de gen vergaderingen aendeselve waren gedaan. maer al te vergeefs, uijtgesondert dat daermede— tweedracht ende verdeelinge onder deselve te wege gebracht was; Soo dat jegens malckander den wapenen opgenomen hadden, ende de vrouwen — ende kinderen met sack ende pack in't gebergte gevlucht waren, uijt vrese van wel verdiende straffe; soo #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0169.xml #+ --- 80 Solor. soo dat den sengadje, ofte bevelhebber eijndelijck afgecomen, ende aende fortresse verschenen was, om hem het gevoelen vanden Landtraet te submitteren, ende — middelen te beramen om de andere ongehoorsame te corrigeren, ende tot ruste te brengen, soo dat wij verhoopen dat verschil naderhandt ten besten sal wesen beslecht ende ter nedergelecht. buijten het welck alles in goede rust ende fidele gehoorsaemheijt bleef. Maer de Reparatie aende fortresse gunck lancksaem voort, — uijt den aert een Luijende kraech volck, ende harde middelen jegens haer te gebruijcken jegenwoordich ongeraden sijnde. De Coptaijn Johan Burgers voornoemt was aldaer gearriveert op — 2. februarij voorleden, te weten voor Coupan, op— het Eijlandt Tijmor, gelijck bij Instructie gelast was die plaets eerst aen te doen, ende aldaer mettet opperhooft te overleggen wat voor eerst dienstichst ware bij der handt genomen, om den vijandt onvoorsiens op het lijf te comen, het welck, soo het schijnt, niet geraden hebben connen vinden, maer hebben goetgedacht voor - - alle #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0170.xml #+ --- Coupan een plaets van bijsondere con„ sulcx voorgenomen te fortificeren tel vanden Timorsen handel Solor. alle wercken, in plaetse vandien, Coupan voorsz weder in possessie te nemen ende te fortificeren; sijnde, — - na het rapport dat gemelte Burgers ons van sijn verrichten schriftelijck overgegeven heeft, een plaets van sideratie, en over bijsondere consideratie, alwaer alle de vaertuijgen die na de buijten Cust van Tijmor willen om sandel te halen, plegen aen te comen om drinckwater, alsoo — in het gantse district daer omtrent anders geen goet drinckwater en is, moetende deselve vaertuijgen boven dien, om niet vande wal versteecken te worden, tusschen het Eijlandt Semau ende Tijmor passeren. welcke engte, wanneer Coupan in besit hebben, seer licht sullen connen beset houden, ende de passagie— sijnde als de sleij beletten. Jnvoegen dat Coupan als den sleutel vanden Tijmorsen handel soude wesen: sijnde boven dien van situatie een seer advantagieuse plaets, om een weijnich gefortificeert zijnde, met cleijn guarnisoen — ingehouden te werden. Om alle welcke gelegentheden ende goede conditien de portugesen oock voorgenomen ende vast #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0171.xml #+ --- 81 Solor seeckert sijnde soude tefort Henricus van en een nootsaeck lijckheijt wesen vastgestelt hadden haer aldaer vast te maecken, ende een kercke te stichten, ten ware door ons waren gepre¬ venieert; hebbende de voors paep van ammabij — noch onlanghs te vooren op den Radja Ammapona versocht, daertoe door sijn volck ende onderdanen het nodige hout te willen Cappen; dat denselven, onse vrundt altijt geweest sijnde, afgeslagen had. Ende is de gemelte Cap=n van gevoelen gelijck uEd. uijt desselffs voorsz. rapport, in Copie overgaende, gelieven na tesien, Coupan wel ver dat wanneer Coupan wel verseeckert wort gehouden, het fort Henricus op solor van seer cleijne noodsaecke¬ lijckheijt sal wesen, ende de Comp=e meer tot last als niet sal strecken, dienvolgens wel geabandonneert, ende verloeen zoude connen worden; daer wij geen na souden luijsteren, soo om de mesnage, als om dat het volck, daer Guarnisoen houdende, tot andere nodiger diensten mochten gebruijcken, maer vresen — dat hetselve de Compe. in dese tijt ende gelegentheijt tot groote cleijnachtinge geduijt soude worden, ende dat oock Comp=s onderdanen ende bondgenoten op Solor weder van nden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0172.xml #+ --- Congas affgelopen en inden brantge „teecken Solor Solor daermede tot een proije voor de portugesen ende andere hare vijanden souden werden gestelt: soo dat die gedachten voor eerst noch wat aen een — sijde sullen moeten stellen, ende uEd. advis ende — gevoelen hier op ondertusschen iit gemoet sien. mettet opwerpen van geroerde fortificatie op Coupan de Cap=tn Johan Burgers dan ongeveer een maent met de geheele macht toegebracht hebbende, daer de Radja ammapona mede sijn debvoir niet weijnich toegedaen heeft, ende deselve met een competent Guarnisoentie beset gelaten hebbende, was voort mette vloot na Solor overgesteecken, ende eenige dagen daerna, na Tongas meergenoemt, welcke plaetse op 13. maert sonder eenige tegenstandt afgeloopen inde brandt gesteecken, ende inde assche geleijt hebben, de Inwoondere haer mette vlucht inde bolsen salverende: Soo dat geen gevangens becomen hebben, oock weijnich buijt, nevens de Chaloup solor voornoemt, mette houtsackers als boven genomen. Het welck dan het ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0173.xml #+ --- 82 Solor Die van Amma bess: tot gehoor saemheijt geredu ceert het eenichste sij dat mette voorsz. uijtgesette macht in't werck gestelt ende uijtgericht is: sonder dat na Larentuicca eens getaelt hebben. Maer heeft gen Capitain, nade destructie van Congas, de fluijten Gulde gans ende patientie met haer Cargasoen ende het Crijgsvolck, gelijck geordonneert was, voort na Banda gelargeert, sijnde het schip Banda 2 dagen voor het selve Exploict naer ambonia, versonden, — te welcker plaetsen deselve oock Gode rijloff, behouden aengecomen sijn, gelijck op sijn plaetsgeseit wort, het voorstaende soodanich aen het Eijlandt Ende verricht sijnde, is de voors Cap=n mettet Jacht de vleermuijs ende eenich cleijn vaertuijgh weder na Timor verseijlt, om de aengevangen forti„ ficatie op Coupan voort op te maeken ende te — voltrecken. waermede besien sijnde; den Radja Ammapona, geadsisteert met 25. nederlanders, — een tocht na een plaets, genaemt ammabessi, eenige mijlen van Coupan om de westgelegen, gedaen heeft, om deselve tot gehoorsaemheijt ende alliantie te onder #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0174.xml #+ --- Solor te reduceren, gelijck deselve, de voors machtsiende, na eenige gehouden Raedpleginge, oock gedaan hebben, met onderlinge belofte van malckander tegen den portugees te adsuleren, doende die van amabessi, tot bevestinge van haren Eet, mettet slachten van een Buffel gedaen, op staende voet 18. portugese zwarten, die doen ter tijt daergevonden wierden, dootslaen ende de Coppen afcluicken. Met welcke de Coupanesen in kininph weder thuijs quamen. of hetselve contract nu nagecomen ende achtervolcht neen sal worden heert den tijt. wij vresen ster, om dat de Portugesen in die quartieren noch seer onsachelijck zijn, ende door hare padres onder de jngesetenen veel weten uijttewercken. Waerin sij een groot voordeel boven ons hebben. De voors Cap=n meent, — ingevalle de Comp=e 3. of 400. Soldaten na die gewesten conde uijtmaecken, om int coste — mousson, wanneer het den droogen tijt is, het Landt van Tijmor door telopen, dat wij sonder veel Ste gua Sol gend #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0175.xml #+ --- 83 Solon. Sterckte van guarnisoenen in Solor en omleg gende plaetsen veel tegenstandt ons het geheele Landt souden connen onderdanich maeken, alsoo doorgaens jegens - malckander verdeelt sijn, ende vande portugesen veel lijden moeten. Als wanneer oock gelegentheijt souden hebben goetgetal Lijfeijgenen te bemachtigen, anders daer in geen quantiteijt te crijgen sijnde, of het en ware van het Eijlandeken Radjou, gelegen aende westsijde van cleijn Roti of sabou, die voor desen het volck van het Jacht de maria, aldaer verongeluct, aengehouden, tot slaven gebruijckt, ende daer voor hare straffe noch niet genoten hebben, op t een ende t'andere wort in aenstaende gelet; maer soo veel volck naer dat quartier uijt te maeken; vresen wij dat het eerste Jaer noch niet gelegen sal comen, alsoo onse handen in amboina, ende op andere plaetsen van meerder importantie, meer dan te vol hebben. Het voorsz Guarnisoen bleeff op het vertreck van voorsz. Burgers in solor ende omleggende plaetsen noch sterck 131 Coppen, te weten aen tfort Henricus — 63; op Coupangh, onder het gesach vanden ondercoopmn hendrick #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0176.xml #+ --- Oncosten al daer gevallen winsten daer te gens Solor hendrick Bijlaegh, 34. , daeronder begrepen — 6. matrosen op de Tingangh bescheijden; op het Jacht het gevonden Lam 10. , ende op de Chaloupen Alckmaer Orangeboom, ende solor, mitsgaders noch een Tingangh 24. persoonen. welcke macht verhoopen genoech te sijn, om der portugesen attentaten of te weren, ende haer soo mien dan te water in hare over ende wedervarende vaertuijgen eenigen afbreuck te doen. Na luyt der negotie boeckjes van solor, geslooten— ultimo april voorleden, ende mette voors Jachten hier aengebracht, bedragen de generale ongelden aldaer in 14. maenden, dat deselve boeckjes geloopen hebben, daeronder ƒ 9591: 3: 8. aen versteete soldijen. . . . . . . . . f 21106: 18:11 daerjegens de winsten opde vercochte, — ende aent guarnisoen verstrecte cleden. „ 16267: 7: 4 binnen Somma dat solors Reeckeningh vifen voornoemden tijtten achteren comt. ƒ 4830: 11: 7. zijnde ƒ 1750: 1. 14. minder, dan het naest voor„ gaende Jaer. mette #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0177.xml #+ --- 84 Solox. waeren van daer ontfangen voor eerst daer niet veel beschie¬ ten specificatie vande Mette voorsz. Jachten vleermuijs ende Charlos hebben wij van Solor ontfangen niet meer dan 1835. Cattij Eliphants landen, 610. picol 31. cattij sandelhout, ende 400. Cattij wasch, costende met 6. packen aldaer ongewilde te rugh gesonden cleden tesamen ƒ 22397. 1: 10. , ende maeken staet, dat den den handel sa: handel aldaar voor eerst niet veel beschieten sal, alsoo E den sandel ons voor desen meest door de portugesen — toegebracht wierd; dat nu metten Oorlogh stil staen moet. Doch is den vertier van het selve hout sedert eenigen tijt niet seer groot geweest, ende hebben noch goede quantiteijt, bij de packhuijsen, om den handel gaende te houden, tot de tijt veranderingh geeft, ende mogen verhoopen dat ondertusschen altemet partije — vandeselve vijanden tot buijt gemaeckt sal worden, om ons van te dienen. het meergenoemde Opperhooft Hendrick ter Horst heeft metteselve, terwijl de Cap=n Burgers voor de tweedemael aen Coupan was, — Contract gemaeckt, dat de gevangens, die — wedersijts 11 4 e3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0178.xml #+ --- Solor wedersijts voortaen in dat quartier genomen sullen worden, terstondt op hare vrije voeten gestelt zullen worden, te weten die haer opsullen geven, ende dat de vaertuijgen ende ingeladen goederen alleen, prijs sullen wesen. welck contract wel achterwege hadde mogen blijven, nadien wij, onse oordeels, vrij meer advantagie hebben als sij, om goede pertije gevangenen te becomen; van welcke wij de inlanders tot Lijseijgenen soude connen maeken. Het voorstaende vande gelegentheden ende toestandt vande gewesten van Solor dus verre geschreven leggende, verschijnt alhier op primo decemb de Chaloup Orangeboom, met advijsen van het opperhooft hendrick ter Horst, uijt de fortresse Henricus, gedateert 15. Junij ende 22. October voorleden, welcker eerste, soo hij schrijft al geminuleert is geweest voort vertreck vanden Cap=n Burgers van daer, die soo langh niet hadde= willen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0179.xml #+ --- 85 Verhael vant voor gevallene op Solor sedert het„ vertreck van Capn. Burgers van daer het forcord En pan Concordia genoemt willen wachten, tot dat mochte worden gegrosseert ofte nit net geschreven- doch de Cap=n verclaert anders. Ondertusschen hebben wij het bovenstaende uijt het daerregister tjende andere papieren bij een getrocken, in substantie — mette voors. eerste brieff overeencomende: soo dat vervolgens uijt de tweede verhalen sullen het gene — sedert het vertreck van gemelte Burgers aldaer — gepasseert ende voorgevallen zij. Eenige dagen daerna had den Coopman Ter horst voorn. de — onderhoorige ende geallieerde plaetsen ende volckeren gevisiteert, om haer in dese tijt van Oorlogh bij getrouwicnn ende fideliteijt te behouden. Het welck een hoognodige saeck geweest is. Wantaen Coupan, daer wij, — als bovengesecht, het nieuwe fort Concordia begrepen hebben, comende, heeft alles onder de jnwoonderen aldaer in groote ontsteltenisse, ende droefheijt gevonden; hebbende de portugesen, weijnich dagen te vooren, het dorp attraij, onder den Radja Ammapono voorn=t behoorende, gelegen ongeveer drij quartiere gaens van Concordia, afgelopen, inden brandt Solor. Cane gesteknen 2 den 20 Aa a 172 3 158 173 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0180.xml #+ --- Solor. gesteken, ende 206. menschen, meestvrouwen ende kinderen, dies niet hadden connen ontloopen, doot geslagen ende van daer, sterck sijnde 700 Coppen, daeronder ongeveer 100. , soo portugesen, musticen, als swarte Christenet, de rest andere inlanders, uijt de omgelegen Dorpen bij een geruckt, haren wegh genomen over een dorp genaemt Oletta, toebehoorende eenen Annapho, die sich al eenigen tijt te vooren met sijn volck onder — de fortresse op Coupan geretireert had, dat sij mede — inde assche Leijden, na amabessi voornt , daer sij het, soo het schijnt, voornamentlijck op gemunt hadden, om de voors moort soo onlanghs te vooren, gelijck — wij verhaelt hebben, aende hare gepleegt. Doch hadden deselve haer ondertusschen op een clip begeven, ende haer dorp verlaten; dat den vijandt innam, ende de voorsz. ingesetenen op den Clip beset hielt. Den Coop=m Ter horst hier van verwitticht sijnde, ruct sonder uijtstel derwaerts, met een Comp=e van 50. — Nederlandtse Soldaten ende Matresen, mitsgaders — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0181.xml #+ --- 86 Solor. mitsgaders 200. Coupanesen; haer soo onversiens, enge mettet doorbreken vanden Ench, door elsige bossen ende speloncken, op het lijf comende, dat t'en ware seecker soldaets roer bij ongeval los gesprongen was, — ende vier gegeven had, haer op haere slaepplaetsen souden hebben connen overvallen, ende alle dootslaen, Doch door voors schoot ontwaert sijnde, liepen na de Wapenen, ende stelden haer achter hare gemaecte borstweringen ter weer. soo dat de onse, na eenige schermutselinge weder moesten retireren, achterlatende 11. Nederlanders ende 2. swarten, soo doot geschooten als gequest, ende in het bosch vande Troup afgedwaelt ofte achtergebleven, die sij apparent alle sullen om den Hals geholpen hebben. Des anderen daegs meenden d'onse hetselve exploict door een ander wegh te hervatten, doch bequamen, al eer noch begonnen te marcheren seeckere Contschap dat den — vijandt het voorsz Dorp inden brandt gesteken ende het hasepad gecosen had: soo dat den Radja— Ende het volck van ammabessi vanderselver Tijrannie #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0182.xml #+ --- Solor. Eijrannie verlost zijnde, alle behouden aende— fortresse Coupan verschenen sijn, ende haer aldaer ter nedergeslagen hebben. Doch heeft denselven naderhandt, nevens Radja Ammapono voorn=t, aen Terhorst versocht haer meeste volck te transporteren op het Eijlandt Zeemauw, aenden Hoeck van Timor gelegen, alsoo sij op Coupan alle niet wel geplaest en connen worden, ende op het selve Eijlandt haer — beter houden erneren. Waertoe het voors. opperhooft haer met Comp=s vaertuijgh, om het volck over te voeren, gerieft heeft: heer te beclagen zijnde, dat Comp=s — geconfedereerde vrunden, door gebreck van noodich, — secours dat hen van tijt tot tijt toegesecht ende belooft is, soodanige ongelucken ende swaricheden hebben moeten uijstaen; dat haer metter tijt van ons soude doen vervreemden, ende de Comp=e tot groot disrespect ende cleijnachtinge comen te strecken, ingevalle daer in niet can worden voorsien. Bij aldien de Rapporten naderhandt becomen, te geloven sijn, soo soude — den — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0183.xml #+ --- 87 Solor den voors vijandt in ammabessi voorn. hebben— laten sitten omtrent 16. of 18. portugesen, mesticen — ende swarte Christenen, ende vande andere noch vrij grooter getal. het welck dan soodanigen schrick onder haer had veroorsaeckt dat niemant daer omtrent meer ddorste huijs houden, maer hare plaetsen verlatende om een goet heencomen sagen, van daer is voorsz Coopman Ten horst, voortgeseijlt naer het Eijlandt grootsaba ende heeft aldaer Comp=s vrunden mede in seer goede genegentheijt ende trouwe bejegent, alleen seer verlan„ gende na secours van volck, om de rebellen te — mogen straffen ende t'onderbrengen, het welck haer buijten verwachtinge ontstaet, ondertusschen heeft hij haer het beste doenelijck te vrede gestelt ende met hoop gevoet, ende sijn wegh weder over Coupan na— Solor genomen, Die van Lamahala daer wij boven van gesproocken, bleven noch onbevredicht, hebbende het halve dorp haer onder de portugese — protescie begeven, ende deselve met oorlogh vaertuijgen tegen de Comp=e voor gelt gerieft. Den Radja wil hem als neutrael houden ende quansuijs metteselve gen is #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0184.xml #+ --- Drie vaertuijgen bij d'onse bemach tacht met alle trent 50 sterck die alle omt te ven gebracht sijn Solor. geen doen hebben, maer is niet te vertrouwen: — het welck sich haest soude openbaren, bij aldien de Comp=e Portugesen eenich voordeel op ons quamen — te gewinnen. het Jacht het gevonden Lam, ende de Chaloupen in Solor, worden geduirich opden — vijand in ree gehouden, maer doen weijnich op; — uijtgesondert dat op seeckeren tijt den gen Coopman,— kondschap becomen hebbende dat den vijandt dagelijcx vele vaertuijgen bij wesen de Caep van Flores na Crove, baseu, ende ulcerasij dede varen, om victualien van daer te hebben, daer op uijtgesonden, ende aende voors Caep 3. vaertuijgen, met padie het volck om geladen, bemachticht, mitsgaders alle tvolck, ongeveer 50. man sterck, doot geslagen had, apparent om insicht van het voors. accort mette portugesen aengegaen, medebrengende dat de gevangens wedersijts moeten— worden gerestitueert. Het welck wat wreet tegen die onnosele Jnlanders gehandelt zijnde, echter een groote schrickbaren, ende haer wel licht uijt de 2e #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0185.xml #+ --- 88 Solor. gedaen van 4. off 5 nachten met 200 soldaten doch sal niet cunnen voldaen worden Zee doen blijven sal. Den voorsz. Coopman Eijsch van Holor eijsch van ons 4. of 5. Jachten met 200. soldaten, om aldaer het ooste mousson over te blijven; ende connen uEd. uijt het bovenstaende wel afmeten, hoe noodich een goet secours derwaerts gesonden vereijscht. om onse genoemde geallieerde vrunden, bondgenoten ende onderdanen tegen heef gewelt der portugesen — ende hare Creaturen te beschermen, maer wij connen— tot noch toe daer niet veel kans toesien nadien genootsaect worden, alles naer ambonia daer de saeke meerder Last lijt te senden, dat eenichsints connen afsteecken — ofte uijtmaecken, sullen echter niet connen nalaten — haer ten minsten een Jacht ofte fluijt met victualie ende andere geeijste nootlijckheden toe te schicken, Ende den Ede Vlamingh daertoe recommanderen, bij aldien het de ambonise gelegentheijt eenichsins gedoogt, hen van daer mettet omkeren des moussons, ofte soo veel vroeger als sal connen geschieden, soo veel Crijgsmacht te bestellen als die provincien buijten gevaer sullen comen derven; dat vresen weijnich genoech wesen sal. gem Ter horst schrijft dat aldaer weder verwacht wierden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0186.xml #+ --- Jambij Solor. 2. vaertuijgen ofte Scheepkens van Macao, om den Sandel op de buijten Cust van Tijmor, — in groote menichte gereetleggende, van daer te halen; dat wij ons niet connen laten voorstaen, maer dat sij — ¼ vreese voor eerst wel van daer sullen blijven, uijt ^ vande Cruijssende vaertuijgen genomen te worden. — het gevolch leert den tijt. met voors Chaloup sijn— herwaerts gecomen 9. persoonen maeckende mette 11. , aen ammabelsi gebleven, 20. man: soo dat het Guarnisoen, op het vertreck vande Chaloup, niet meer en bleeff dan 108. man over de forten ende vaertuijgen verdeelt; dat, ten aensien vande nootsaeckelijckheijt aldaer weijnich, maer vande proffijten die de Comp=e van die Eijlanden treckt, ofte iucorten te trecken staet veel is. Doch wij en — connen die arme onderdanen ende bontgenoten — niet abandoneren, ende tot een proije der vijanden laten. Met onse eerste, voorleden Jaer gesonden hebben wij uEd. bekent gemaeckt, hoe dat wij in novemb. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0187.xml #+ --- 89 Jambij bi becomen te staen cost op Batavia col. November doen verleden, tot vervolch vanden Handel in Jambij, daer de packhuijsen uijtvercocht waren, met een Cargasoen verscheyden sorteringe Cleden derwaerts gesonden hadden de fluijt overschie. Deselve is den 11. meert deses Jaers hier weder te Poper van Zamrigh gecomen, met een Landinge van 369 550 Cattij suijveren peper costende incoops, ende mette — Ordonnaire Tollen ende gerechticheden & — ƒ 55943: 7:11. het welck noch al op 6. Realen het picol aenloopt, behalven dan noch de oncosten vande logie (die dit jaer mette verstrecte soldijen bedragen hebben ter somme van 15548 guldens.) mitsgaders de Equipagie van Schepen die daerom wort gedaen, die daer nootsaeckelijck mede opgebracht moeten worden. Jnvoegen dat ons den Comt ons dier Jambisen peper dier te staen comt, ten aensien deselve rechtevoort op Batavia niet hoger en wort betaelt maer 1 8. tp:rs als 5. realen het picol. Ende alsoo ons deselve des niet jegenstaende in soodanigen abondantie toevloeijt - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0188.xml #+ --- het comptoir al te lichten Jambij toevloeijt, dat ons packhuijsen ontbreecken om te bergen, ende gelt om te betalen, mitsgaders oock veel meer Schepen om ons deselve quijt te maecken, ende ter plaetse te brengen daerse vertier can werden:— soo hebben om voorsz redenen, als om de Comp=e — van alle onnodige oncosten te ontlasten, goetgevonden het Comptoir aldaer, op het gevoeglijckste doenlijck, daer geordonneert telichten ende optebreecken, te meer alsoo wij jegen„ woordicn, om die vande Engelse natie, nochte — oock om de portugesen, het selve niet langer en behoeven uijtte stellen, nadien sij gedurende desen Oorlogh wel van daer sullen blijven. Welcke onse meijninge wij den Resident Jacob Nolpe in maij voorleden, door een Expresse Chaloup hebben bekent gemaeckt, op dat sijn saecken daer na aenleggen, ende tegen de Comste van het schip, dat wij voorgenomen hadden tot dien eijnde derwaerts te senden, gereet ende veerdich mochte wesen, om metten gereden peper, restanten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0189.xml #+ --- 90 Jambij Doch is daer van niet gevallen. reden waerom restanten ende gantsen ommeslach herwaerts te comen, gelijck uEd. gelieven na telesen uijt denselve Brieff hier in Copie nevensgaende, onder N:o Ex sijnde in — het Briefboeck niet geregistreert, om redenen — die uEd. uijt de lecture sullen connen begrijpen, . Doch en is tot noch toe daervan niet gevallen, om dat sedert gemelte tijt geen schepen overich gehadt, ofte uijt hebben connen vinden, om daertoe te gebruijcken, noch te is oock deselve onse Brieff den genoemden resident Jacob Nolpe ter handt gecomen, maer heeft de Lootsman, die wij mette voorsz Chaloup derwaerts gesonden, ende de papieren ter handt gestelt hadden, op de Riviere van Jambij gecomen, ende, om te spoediger boven te geraeken, in een cleijnder vaertuijgh over getreden sijnde, in seker dorp, daer, soo het schijnt, om een — weijnich te ructen, aen landt gegaen was, sijn kist met onse voors Brieff, daer in geslooten sijnde, laten stelen: soo dat hij sonder brieven omtrent Nolpe verschenen sy. voorwaer, een slechte bestellingh. Ende berg gen, r k hoeven ijninge dden a #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0190.xml #+ --- Jambij. grote quantiteijt peper daer affgeco„ mitn Ende off den pangoram daer sijn debroir toe aengewen ende over al van gemelten Brieff doen omstaen heeft: soo en is deselve des niet jegenstaende noijt weder te voorschijn gecomen, maer verduijstert gebleven, tesamen — mette brief daernevens aenden pangoram self geschreven Doch dewijl, gelijck boven geseijt, wij onmachtich — sijn geweest tot voorsz eijnde eenich Schip aftesteecken, soo is daer te minder aen gelegen geweest. Deselve Chaloup is hier 5. deser maent weder terugh gecomen Metteselve, ende te vooren mette fluijt Overschie, hebben wij brieven ontfangen, geschreven vanden voorsz. resident, onder dato 15 ende 25. februarij, mitsgaders 5. maert ende 20. november jongstleden, meldende vanden toestandt van Comp=s saken in dat landt. Het Cargaspen, mette fluijt overschie derwaerts gesonden was al over langh met goede voordelen omgeseth, ende middelerwijle soo grooten menichte peper afgecomen - dat het Capitael op verre na niet hadde connen Soo dat strecken, om deselve te bemachtigen. de lieden daermede moesten blijven sitten, ende den peper — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0191.xml #+ --- 91 „3 Jambij tot op 2 en 1½ Reael Een iacht van Macao aldaer aengecomen sijnde gedaelt eijndelijck tot op 2. ende 1½ Realen gedaelt was. — het welck wel veel verschilt met den voorigen prijs; — ontstaen, om dat de Engelse gantsch stil sitten, ende geen Negotie altoos en doen, ende wij daer oock, gelijck geseijt, eenigen tijt herwaerts geen Capitael gehad hebben, om den peper te betalen. Het welck de pangoran ende grooten aldaer seer buijten haer gissingh gaet, ende haren Hoogmoet, tegen de Comp=e veelmalen betoont, vrij — doetsnucken: Jegenwoordich ons genoechsaem biddende -ian ende smeeckende, dat wij doch schepen willen senden, gelijck voordesen, om haerden peper af tehalen, ende met Cleden ende Lijnwaten te gerieven. Int laeste van Mart voorleden is aldaer een Jacht van macao aengecomen, noch, soo het schijnt, geen kondschap vanden Oorlogh met portugael hebbende; dat voor pertije — aengebrachte Chinese waren 6. a: 7. hondert picol Peper bemachtich hebbende, inde maent Junio daer aen weder te rugh gekeert is. Donse hadden — mette fluijt Overschie, doen ter tijt daer noch leggende, geen een aenslach op het selve gemaect, ten ware zij haer met des pangorans sauvegarde geiunieert hadden ewee heeft: heeft ecken, „ ben #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0192.xml #+ --- Jambij hadden; tegen het welck ongeraden was ijets op haer te attenteren, of souden is des pangorans ongenade, ende licht in groote haperingh daer door geraect sijn. Maer als het selve Jacht weder zeeliep, soosijn haer onse twee Chaloupen buijten de reede gevolcht, ende g'abordeert, sullende haer oock, na alle apparentie vermeestert hebben, 't en ware de brandt inde grootste Chaloup door ongeluck in het Cruijtgeraect, ende daer door genootsaect waren geworden weder af tehouden ende haer te verlaten, met verlies van 5. man, te weten 2. nederlanders ende 3. swarten, boven noch 14. persoonen door het voorsz. Cruijs deerlijck gebrandt. Doch sijn naderhandt altesamen weder genesen ende tot gesontheijt gebracht. Naet schrijven van Nolpe souden portugees mede 3. blancke Coppen verlooren hebben, ende daeronder haren eenichsten Piloot, ofte stierman, nevens 9. of 10. swarten ende Wij vertrouwen dat sij dit Jaer vele gequetsten. niet weder in Jambij sullen comen, nochte soo langh onsen 1151 per gerec boven picol het aldaer eenig ldae #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0193.xml #+ --- 92 Jambij daer alle faveur en courtosie 151½ f joul per in Jambi gereet boven noch 200 picol lichte Voornemen om het comptoir aldaer noch te continueren D' onse genieten onsen Oorlogh duert. Donse genieten alle faveur— ende Courtosie vanden pangoram, hebbende nolpe met een mat, een pieck, ende een Cris, ofte zijdgeweer begifticht; het welck onder haer voor een ongemene De uijtstaende schulden sijn eer gehouden wort. op 12199. realen gecomen, ende daeronder 2260 realen, daer gants geen hope van en is, maer vande andre schijnt noch cans te wesen, dat metter tijt noch in sullen comen, of ten minsten het meeste vandeselve. Daerleijt rechtevoort in Jambij gereet over de 11513. picol soo — gesuijverden als onsuijveren peper: boven noch omtrent 200. picol lichte. Om welcke te halen wij naer — het vertreck deser Schepen derwaerts voornemen te senden. Ende alsoo den peper ondertusschen tot soo lagen prijs gedaelt is, ende mettet achterblijven van — Engelsen ende portugesen aldaer rechte voort goede menichte Cleden ende Lijnwaten te vertieren houden Soo nemen wij wederom in bedencken, of sijn: eenige maende het Comptoir aldaer niet noch ten minsten ettelijcke maenden sullen Continueren, om de peper bouwers — niet t'eenemael voorthooft te stooten, ende hare thuijnen 6en g 3ij 11 12: #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0194.xml #+ --- en alsdan te ver laeten ten t'eenemael Jambij. thuijnen te doen verlaten, gelijck reede eenige al hebben beginnen te doen. Het welck, soo voort„ gaende, dan in corte weder schaersheyt ende dierte inden peperhoude veroorsaecken, ende gevolchelijck de Comp=e schadelijck worden: sullende ondertusschen de particulieren gewent worden met eijgen vaertuijgh den peper na Batavia tebrengen, daer de hoogste Marctis, ende altijt overvloet van cleden ter becomen sij. het welck dan neringh sal maeken ende de Comp=e voordelijcker sal sijn, dan die selve te moeten halen, ende daertoe een Costelijcke resideer te houden. Ons goetvinden wort uEd. na desen Gansch weijnich vremde bekent gemaect. Cooplieden sijn dit Jaer in Jambij verschenen, waerdoor dierte in rijs als andere Eeswaren ontstaen was door de menichte peper thuijnen, — tot noch toe daer weijnich rijs ofte andere aerd gewass tot smenschen Leven dienstich geplant ofte gewonnen D'Engelse sae wordende D'Engelse saten, gelijck boven gesecht stil #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0195.xml #+ --- 93 Jambij Jambi en Palem bangh bleven noch onder de gehoorsaemheijt vanden Matta ram Winsdg al daer gevallen Oncosten dach tegens gesecht, t' eenemael stil, sonder dat oock dit Jaer — eenige besendinge na Andragiri gedaen hebben, om gout, gelijck Jaerlicx plegen; maer hadden een vaertuijgh na Succadana gehad, dat met pertije Diamanten wederom gecomen was. Of daer eenich — voordeel behaelt hebben, en schrijft voorsz. nolpe niet. De pangeran had een gesant na Johor ende een — na palembangh gehad, eenelijck soo de onse schrijven, tot onderhoudinge van oude vrundtschap ende alliantie sonder meer; blijvende Jambij nevens palembangh — noch onder de gehoorsaemheijt vanden Sousouhoinan Mataram, maer en sijn dit Jaer geen van beijde— ten hove geweest. De suijvere winsten sijn dit Jaer in Jambij, — geweest. . . . . . . . . . ƒ 54605: 11: 10 Daerjegens de oncosten aldaer gevallen. daeronder gelijck gesecht, ƒ 2963 aen verstrecte soldijen „15548:12:- Somma dat dit Jaer in Jambij suijver overgewonnen is - - - - - ƒ 39056: 19: 10 CaRe Ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0196.xml #+ --- 2200 Ro. aldaer nomen. daer onder soo tot 1½ ten hondert maents oudt en bouvallich de vaertuijgen mede meeste aff en onbequaem Ende was de logie op't vertreck vande voors. — Chaloup soodanich van Courant Capitael ontbloot, dat nolpe, om de dagelijcxe oncosten te op interestge betalen, genoodsaet was geworden 2200. Realen — op Jnterest te nemen, daeronder 600 Realen tot 1½. ten hondert smaents. die wij metten eersten wederom sullen doen afleggen. De gemelte— De logie geheel Logie is geheel out ende Bouvallich, moetende — met stutten ende schooren over eijnd gehouden worden, — soo mede de vaertuijgen, die de Comp=e daer heeft„ Soo dat, bij aldien meest af ende onbequaem: wij daer noch voor eenige Jaren souden willen Continueren, de Comp=e genootsaect soude — werden al eenige oncosten te doen. Wat de pangoran van Jambij met voorsz Chaloup aen ons geschreven ende versocht heeft, sullen uEd. geregistreert vinden iit dackregister van Batt=a onder voorsz dato, waertoe ons gedragen, ende te sijner tijt onse antwoorde op sullen afveerdigen Jambij. nevens #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0197.xml #+ --- 94 Malacca tot Batavia aengecomen nevens een proper geschenck, om sijn goede geregenthen tot de Comp=e te conserveren. — Malacca van ende over malacca sijn ons desen Jare, ofte sedert het vertreck der Jongste retoerschepen, behouden Godesijloff) toegecomen de volgende schepen van daer Schepen, Jachten fluijten ende vaertuijgen, namentl. Primo ende 23 April 2. vaertuijgen perticuliere ingesetenen toegehoorende 22. Junij de fluijt Hillegaerss 8. Julij het Jacht de Zeerob, 23. desselven maents de fluijsden Os, 11. ende 29 Augusti het schip schiedam ende de fluijt sanldijck, 21. september het Jacht Cochin — ende 24. november de fluijt Hillegaersbergh voornt. andermael. Met welcke schepen ons vanden — E. gouverneur Joan Thijsz ende den Raet toegecomen sijn advisen van het voorgevallen ende den toestandt van Comp=s saecken ende gelegentheden binnen ende om Malacca, mitsgaders de — onderhoorige plaetsen, gedateert 24. februarij ultimo Mart, 8. ende 17. meij, 12. ende 21. Junij, 19 Julij. gen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0198.xml #+ --- alles aldaer noch in goeden doen soo te lande als ind negotie goeden toevoer van tin en peper R. picol gestelt is Verhaelen t gepasseer van Johor 19. Julij, 16. augusti ende 8. november, alle in — Copie hier nevens gaende. Uijt welcke wij de substantie hier Cortelijck sullen insereren, ons wijders — totte selve overgaende brieven gedragende. In ende omtrent Malacca staet Gode sijloff) alles — in goeden doene, wordende de landen vreedsamich — ende in ruste beseten, sonder appositie, ofte eenich — de saister ofte ongeluck voorgevallen te wesen. Int — stuck vande negotie gaet het daer oock noch wel, tamelijcken aftreck inde Cleder sijnde, ende oock goeden toevoer van thin, ende voornamentlijck van Peper, niet jegenstaande daer nu mede op 5. realen — hoewel op 5 Reulen het picol gestelt zijn Tusschen den Coninck van Johor ende voorsz. Gouverneur schijnt oock tot de vonden Conncknoch toe goede nabuerlijcke Correspondentie — onderhouden te worden. Onder anderen heeft denselven eenige persoonen na malacca gesonden, — om met onse Schepen na Cormandel te varen, — ende eenige Cleden van daer te brengen. Malacca. het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0199.xml #+ --- 95 Malacca het welck sijn E: hem heeft toegestaen, ende sijn — weder van daer gecomen, met 12. packen verscheijden, sorteringen Lijnwaten, voor die quartieren, getrocken, dat om den gen vorst te meer aende Comp=e te — - verplichten, ende desselffs gunster te Capteren, geschiet sijnde, wij echter oordelen al te grooten accommoda„ tie te wesen, die de Comp=e in haren handel groote schade souden doen. Wes het selve voor het toecomende afgeschreven hebben; verhoopende oock dat hij ons daerom niet meer inportineren sal. - Gemelte Vorst heeft dit Jaer sijn gesanten op Batavia gehadt, om te vernemen hoe wij metten sousouhounangh — al stonden, nadien gehoord had mettenselven in — verwijderinge waren geraect. Desselffs — Brief staet geregisreert in het Batavias daer register, onder 28. meij, mitsgaders onse antwoorde in het Briefboeck onder 23. Junij, waertoe ons om Cortheijt gedragen. Wij moeten rechtevoort vandenselven al wat meerwercks maeken, om de saecken van Peroch ende Achin, uijtvrese dat hij sich bij deselve wel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0200.xml #+ --- Achin. Repeteren t' ge seerde in pasc Perah van detchin wel voegen mocht, sterck van vaertuijgen ende reevolck sijnde, die ons seer veel afbreuck ende schade souden connen doen; daer wij al eenich — bedencken van hebben. van malacca hebben wij seeckere tijdingh, dat denselven zijne afgesanten met Expres vaertuijgh naer Achin gehad heeft; — Het welck nochtans de voorsz gesanten, die hier geweest zijn, bij discours daerna gevraecht sijnde, expresselijk hebben ontkent, ende verclaert geen de allerminste Correspondentie tusschen haren Coninck ende die van Achin te wesen: Het welck ons dan met reden suspectis. Hoe de saacken met perah voorn. geheel anders afgeloopen sijn als over twee Jaren — hope gegeven was, ende die van het voorsz. Actinise. hof ons alleen hebben soecken om den thuijn te leyden, hebben wij uEd. met de Jongste retverschepen — geadviseert, ende dat niet anders en conden oordelen item met het hof of het moord-dadich faict, in perah gepleegt, is — met kennisse ende toestemmen van hetselve malacca Hof #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0201.xml #+ --- 96 Achin de westcust van Sumatra Hot, ofte ten minsten der principale Grooten, geschiet ende in'twerck gestelt, In welck gevoelen wij — naderhandt noch meer ende meer bevesticht geworden sijn. Hoe slechtelijck onsen Commissaris Joan Cruijtman, voorleden Jaer voorde tweedemael van Perah daer verschenen sijnde, om straffe over de Moordenaers te hebben, onthaelt ende bejegent zij, hebben wij uEd. doenmaels mede aengecundich. Ende nadien ons naderhandt geen andere satisfactie van hetselve hof geworden sij; soo en hebben wij oock niet connen goetvinden andermael om deselve saken besendinge derwaerts te doen, alsoo niet anders connen verwachten, als dat het selve soude strecken tot te meerder cleijnachtinge ende disrespect vande Comp:e, te meer alsoo sij tsedert geen Legatie aen ons gedaen hebben. Ende nadien wij van peper overcropt sitten, ende jegenwoordich niet te vresen zij dat portugesen, Engelsen, ofte eenige andere Europase natien op de westcust sullen comen handelen, om den peper van daer te halen soo de en elen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0202.xml #+ --- Westcust geen besendingh nae de crstge daen ondienstich soude wesen met Atchin w gert gepasseerde in veracht breecken De negotie van en in noijt van son deelinge considera tie geweest hebben dit iaer soo hebben oock dit Jaer geen besendinge na deselve— Cust gedaen, maer hen mette peper laten sitten, dewijl deselve hier op Batavia beter Coop gelevert wert, het welck de Achinse incomsten dan oock al sullen gevoelen. Ende wanneer wij Comp=s — gelegentheijt met gemelte Croone, soo die jegenwoordich meenen dat het mesijn, wel insien, soo twijffelen seer of het niet alsoo goet soude wesen, ons vande voorsz actie op het gemelte — Rijck wegen het gepleegde in Perah te dienen, — ende mettetselve in Oorlogh te comen. voordesen heeft de Comp:e groote redenen gehadt om deselve Croone te Carresseren ende te vrundt te houden, soo om de portugesen, malacca besittende, met hulpe vandeselve te benaeuwen ende t'onder te brengen, als insonderheijt oock om den peper handel vande — voorsz. westcust, op dat wij deselve alleen met exclusie van alle andere Europase natien mochten in — handen becomen: zijnde de negotie in Achim selff wijt van sonderlinge Consideratie geweest. welcke #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0203.xml #+ --- 97 Westcust Achin. Atchin heeft dert de verove ringh van Ma lacca den handel van die plaets nae haer getrock soo dat daerin niet voorsiende Malac onnut soude worden Welcke voorsz redenen alsnu, naet veroveren van Malacca, ende dat den peper ons in Batavia — soo Opulent toegebracht wort, dat deselve niet van node hebben met sware oncosten ende dierder Coop vande Westcust te halen, nochte oock behoeven te vresen dat andere Europase natien die voor eerst van daer sullen voeren, te Cesseren comen ende op te houden. maer is ons, in plaetse van dien, hetselve Rijck — sedert eenigen tijt herwaerts ten hoogsten schadelijck — beginnen te werden: Om dat sij, geduirende den tijt dat wij malacca ter zee beset hebben gehouden, — Ende voort vervolgens na de veroveringh, alle den handel van gemelte plaets na haer getrocken hebben, ende het selve van tijt tot tijt noch meer ende meer zijn doende: Jnvoegen dat, bij aldien daer in niet en worde voorsien, Malacca metter tijt de Comp=e ca de Comp. e wel wel onnit soude worden, ende meer tot last als tot dienst zoude strecken. Om welck te stutten de Comp:e niet licht bequamer middel ofte beter recht voorcomen, sal, als het voorsz onmenschelijck faict, door die ken ngen usie elff e #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0204.xml #+ --- Sonder met dithin t' breecken can de vaert op die plaets niet verboden worden Achier die van perah aende onse begaen, ende bij die van Achin geapprobeert immer gepatrocineert ende — gedefendeert. Want dat wij, sonder metteselve — Croone te breken, ende in Openbaren Oorlogh te comen de Guseratse, Clinghse, Bengaelse ende andere Coopluijden souden vermenen te verbieden op Achin te varen, onder voorwerp van malaccas oude recht bijde portugesen gepossideert, ende tot ons overgeërft, dat en sien wij niet hoe staende gehouden, ofte de voorsz natien wijs gemaect sal connen werden, gelijck - rede gebleecken hij wat onlusten daer uijt geresen ende ontstaen zijn: soo dat wij genootsaect zijn— geworden, om metteselve Landen daerom in geen verder verwijderingh te geraeken, dat Concept te laten varen, ende de vaert op Achin weder open te stellen: gelijck wij uEd. voorleden Jaer mede hebben bekent gemaect. Ende alsoo dit een saecke hij van geen geringe importantie, soo hebben wij den E: de vlamingh, dic ettelijcke Jaren het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0205.xml #+ --- 98 61 het advijs van de tot oorloch aen suffisante maeht meenen dienvel gende alleen de baer off haven te besetten twelck met 2 off 3 iachter sou het malaxe Gouvernement becleet heeft, oock Vlamingh ne in Achin geweest is, ende dienvolgens kennisse vande gelegentheden van beijde plaetsen moet hebben, op sijn — Jongste aenwesen alhier sijn advis dienaengaende gevordert, het welck ons schriftelijck overgegeven heeft, in't geheel met onse speculatien over een comende, gaende in Copie hiernevens; wordende bij het selve oock aengewesen in wat maniere dat werck — zoude moeten ofte connen bijder handt genomen ende doch ontbreeck uijtgevoert worden. Doch wij sijn beducht dat wij— voor eerst soodanigen macht niet sullen connen afsteken als sijn E: proponeert daertoe nodich te wesen; maer— dat wij ons wel sullen moeten vergenoegen met de bare ofte haven beset, ende de voors vreemde handelaers daer buijten te houden, ende na malacca te wijsen, dat het principale oogmerck doch is, ende waermede haer den meesten afbreuck sal geschieden, het welck wij bericht worden met 2. of 3. handige Jachten, gelijk 8 de cunnen geschie int malare vaerwater gebruijct worden, bequaem sal connen worden beschickt, tot dat gelegentheijt ende macht van e omen d achin recht voorss. voor en te laten e de hebben n den d Achin #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0206.xml #+ --- tot naerder ontset van hier Geruchten van een grote equippa gie in dchien doch bevonden de selve gestaeckt te sijn macht sullen becomen, haer, gelijck men secht, het vier wat nader aende voeten te leggen, ende meer te benaeuwen. Op het advis vanden resident Philip Carel de salengre aenden Gouverneur Joan Thijsz gegeven, dat in Achin groote equipagie — ende toerustinge geschiede, om een aensienelijcke macht galeijen ende andere vaertuijgen in zee te brengen, — Ende perah te ontsetten, had sijn E: inde maent Augusto voorleden het Jacht de kivis derwaerts gesonden, met last aende opperhoofden haer te gelaten off van Zeijlon daer om water aenquamen, om van deselve Equipagie, die in Queda op 150. vaertuijgen begroot wierd, nader seeckerheijt te becomen. Het selve Jacht is 16. September daer aen weder voor malacca te rugh gecomen, met nader — advijsen vanden voors Resident, meldende — dat de voorgedachte equipagie inder daet bij der handtgenomen, ende int eerste seer bevlijticht, maer eenigen tijt voor d'aencomste van het voors Jacht Achin weder mi iegen co #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0207.xml #+ --- 99 minnelijcke be iegening vande Coninginne weder nagelaten ende t'eenemael gestaeckt was, uijt oorsaecke, soo denselven meent, om dat onse besettinge voor gen perah haer seer groot voorgestelt was, ende dat deselve voor hare macht niet en soude wijcken. Het welck wij eenichsints geloot zouden geven, om dat sij haer oock schijnen sachtsinniger ende gedweeger— aente stellen als voordesen. De Boeckhouder van het voorsz Jachtwas, hoewel tegen Ordre vanden Gouverneur vermelt, aldaer aen Landt, ende met door Carel de salengre voorde Coninginne ter audientie geweest, die voor haer, in tegenwoordicheijt vande Rijcxtaden ende andere grooten, seer minnelijcken ende metvele protestatien verclaert had in alle manieren genegen te wesen, met de Comp=e alle goede vrundschap vrede ende alliantie te onderhouden, met manntenue van alle de voorrechten ende preeminentien, deselve door hare voorsaten, hare vader ende man, — vergunt. Was seer verwondert dat in soo vele maenden geen Commissaris van Batt=a verschenen was, ende dat oock dit Jaer geen Schepen om peper „p= Achin. op selve weder 01 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0208.xml #+ --- de vrintschap te vernieuwen op de westcust vernomen waren. Het welck wij geloven haer, om de gemiste incomsten, seer doet; te meer om dat sij wellicht mede wel connen afmeten, dat noch Portugesen noch Engelschen daer nu sullen comen handelen, om haer vanden Peper Ende souden met het voorsz. Jacht de te ontlasten. presenteert de en kivit geeen hare gesanten naer Batavia gesonden — hebben, om de geresene onlusten ter neder te seggen, — ende de oude vrundtschap te vernieuwen, bij aldien — de opperhoofden daer ettelijcke dagen naer hadde willen wachten; dat niet geraden conden vinden — uijt vrese dat middelerwijle onsdect souden sijn geworden niet van zeijlon maer van malacca — te comen. Het welck dan geheel andere — proosten zijn bij die voorgen. Joan Cruijtman op sijn jongste aenwesen aldaer heeft moeten — hooren. Of de Coninginne nu dat werck nader behertigen, ende echter besendinge herwaerts ofte na malacca doen sal, sal de tijt in corte — Achin. openbaren volc fact me oorlo tie ca te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0209.xml #+ --- 100 Achin doch sullen daer toe niet ver staen ten waer volcomen satis factie crijgen oorloch de nego tie nae Malac ca te trecken Openbaren; ende laten wij ons daer weijnich aen — gelegen sijn, alsoo doch voornemen, ons niet te vrede te houden ofte te laten vergenoegen, of sal ons soodanige Conditien moeten inwilligen, dat wij met recht niet sullen connen weijgeren, het gepasseerde te — vergeten ende aen een zijde te stellen, daer sij dan mede wel licht niet toe sal willen verstaen, ende — daer uijt dan een wel gefondeert oorlogh moeten volgen; dat wij noch voordeelijcker achten dan de voors. goede Occasie, hoewel op honorabile ende profitable articulen, / tlaten sleppen, alsoo ons vastelijck laten voorstaen, dat, ingevalle wij het voorsz rijck, ofte de hooftplaetse — meeren metten Achien, eenige Jaren mogen besethouden, ende den handel daermede connen diverteren, wij deselve alsdan wel voort na malacca sullen trecken, ende behouden, — nadien de vreemde negotianten daer eens gewent zijnde te comen, hen naderhandt geseghlijcken sullen voegen nade conditien die wij alsdan met atchin — sullen connen bedingen. Van welcke de eerste moest sijn het voors oude recht van malacca, — ende n den a ren - 01 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0210.xml #+ --- Doch sijn eenich sints beducht off niet wel nae ra nasserij soude ende dat voortaen gene vreemde negotianten meer in aschin ofte de Thinquartieren onder haer behoorende, sullen worden geadmitteert, want off wij het selve jegenwoordich al wouden ende conden — bedingen, soo en soude sulcx evenwel omtrent de voorsz vreemde natien soodanigen Cracht niet hebben, dan als sij onse wapenen eenigen tijt voor Achin sullen hebben gesien, ende ons recht van oorlogh vermerct. Eenelijck sijn wij bedicht dat den handel op die den handel alsdan wijse van Achin gediverteert wordende, na werden getrocken Cannasserije sal worden getrocken, een plaets sijnde die seer wel gelegen is, ongeveer 60 off 70 mijlen besuijden peguw, ofte tusschen pegu en Achimn, ende reede al groote vaert van deselve natien heeft, — van waer het gantse Landt daeromtrent van — Cleden ende andere Coopmansz dan vervullen, — ende weder Eliphanten, die daer van Siam over Landt aengebracht worden, mitsgaders Thin A, weghslepen, staende onder den Coninck — van Siam. het welck dan al weder het selve Atchin werck #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0211.xml #+ --- 101 meenen dat die plaets all met beseth woorden reden en billickheijt dische natien met gelijck oock niet de presenten houdense voor een teecken van onvermogen ende machteloosheijt sijn het respect door seer vercleijnt en dienen dien volgende onse tanden eens we werck soude wesen als met achin. Waer jegen ons dan het ongelijck, dat ons sedert eenigen tijt van twelck geschieden dien Coninck gevergt wort, mede te pas soude connen eenen soude cunn comen, waerop van op sijn plaets breder sal worden gehandelt, om die selve plaets, teweten Canasserije, — des nootsijnde, ende Comp=s dienst het vereijsschende, al met eenen beset tehouden, ende den handel te onthouden, nadien doch meer ende meer bespeurt wort dat geen— reden ofte billickhent, nochte oock groote presenten, omtrent gelt bij de In dese Jndische natien meer en gelden, maer dat sij daerdoor met een bitteren haet, soo het schijnt, tegen de Comp=e ingenomen sijnde, te stouter ende moediger worden, — ende onse beleeftheden voor een teecken houden van onvermogen ende machteloosheijt, om ons recht metter wapenen te defenderen. Soo dat wij, om Comp=e respect, dat eenige Jaren herwaerts seer vercleijnt, van Comp:se dat Ende bij na tot een verachtinge geraect is, weder een — weijnich op te rechten ende staende te houden, oordelen — noodich te wesen dat wij onse tanden, gelijck men segt, eens weder laten sien; daer het jegenwoordich den, — der te laeten sien rechten tijt toe is, dewijl wij niet alleen met de portugesen maer Achin. sijnde Cara #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0212.xml #+ --- waer toe alsnu de rechte tijdt Een particulier Engels acht in Achin maer oock met de Engelsen in Oorlogh geraect sijn, — meenen te sijn die anders in vrede mette voordelen van onse wapenen plagen door tegaen, ende waerop haer deselve natien dan oock plagen te verlaten. Desen Jare is een — particulier Engels Jacht, toebehoorende eenen m=r— Atchin geweest Winter, in Achin geweest van maslupatnam, ende weder met 162 Elephanten, pertije Benjuwrn¬ Baros, Thin, ende gout vertrocken: hebbende goet onthael genoten. De schipper van het selve heeft ten hove versocht ende groote instantie gedaen om de westcust weder open te hebben; haer, soo het schijnt, van onse disgratie geern sullende dienen: dat dan oock niet afgeslagen, maer uijtgestelt was tot sijn wedercomste met 2. ofte 3. schepen, gelijck toegeseijt had te sullen — Maer sal nu mettet opcomen vanden comen. Oorlogh wel van daer blijven, of ten ware sij soo grooten macht uijt Europa bequamen dat onse — Schepen niet en behoefden te ontsien; dat Godt almachtich gelieve te verhoeden. besijden het voorsz. Engels #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0213.xml #+ --- 102 alsmede veele Moorse schepen Verhaelen d'onge stadicheijt en twee spalt in't hoff Engels Jacht waren vele andere moorse Schepen van diverse quartieren dit Jaer in Achin geweest ende weder vertrocken, hoewel noch vele, om onse voordesen gedane dreijgementen, wederhouden werden derwaerts te equiperen. Onder andere hebben — wij uEd. voorleden Jare bekent gemaect de ongestadicht van het hof van Aehn ende de tweespalt tusschen de Rijcxraden ende Grooten, ende hoe dat de Laxamana, voor dato van sijnen voorsz dienst — afgeset sijnde, op sekeren tijt met aensienelijcke macht gewapent volck onverwacht ten hove verschijnende, voor hadde gehad den oppersten, priester, Coningins mingon, ofte, soo gepresumeert wierd, bijslaep, — van cant tehelpen, Het welck voor die tijt, doorde — absentie vandenselven, priester, ende de hooge intercessie vande Coninginne, mislict, mitsgaders hij laxamana daerom van alle staet ende aensien ontbloot was. Desen Jare hebben sij, namentlijk— de voors Laxamana, geadsisteert met andere gedisgratieerde persoonen, als maradja sire maradja, Comp=s Achin #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0214.xml #+ --- Achii Comp=s besonderen vrundt, sire paducca Tuan, — die eenigen tijt te vooren van het Gouvernement der Eliphanten verstooten ende een ander in sijn plaets gestelt was, mitsgaders eenen paducca mamen„ trij, major, denselven aenslach hervat ende— uijtgevoert: hebbende den genoemden paep, nevens noch 10. of 12. van sijnen aenhangh, om den hals gecregen, ende de Coninginne ende grooten, het zij — met vrese ofte anders, soodanich weten te disponeren, — dat sij alle wederom in haer oude qualiteijten ende digniteijten herstelt, ende met Eliphanten ende volck, vereert sijn geworden, waeruijt de onvasticheijt der Achiise regeringe nader bespeurt wort, ende — hoe cleijnen authoriteijt de Coninginne moet hebben. Ende is te geloven dat het werck daer niet bij blijven, maer noch al sal leggen smeulen, tot het eens wederom comt uijttwersten, daer de Comp=e weijnich aen — gelegen is. Daer waren geruichten in Achin— uijtgestreijt, dat wij omtrent Dilli twee Jachten met #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0215.xml #+ --- Achin 107 met een Chaloup int vaerwater hadden, die al eenige Achinders genomen, het volck dootgeslagen ende een man levendich gevilt houden hebben, waerom groote alteratie in't hoff ende inde stadt was geweest, haer Consientie haer, soo het schijnt, beschuldigende Een wel een sware straffe verdient te hebben, resident philip Carel de salengre voorn:t schrijft — Pertije Thin Benjuwin &. ingecocht ende op voorraet te hebben, maer en begroot de quantiteijt niet; Ende is mettet Jachs de kivit van eenige victualien ende nootlijckheden voorsien, maer Coopmanschappen en heeft de Gouverneur van malacca derwaerts niet gesonden, om bij meerder verwijderingh geen Capitael van waerde te moeten laten sitten; de restanten des Comptoirs jegenwoordich niet veel bedragende, Westcust Onder de materie vande westcust van— Sumatra hebben wij uEd. voorleden Jaer bij onse eerste missive bekent gemaect hoe dat den handel aldaer, dewijl den toevoer van peper op Batt=a soo #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0216.xml #+ --- De peper op de cust mett' oncostent belopen over de 8½ Kercl en der halven dit iaer geen besendingh gedaen Atchin soo Opuilentwort, ende soo veel Civielder ingecocht wort als voordesen, een schade als proffijt sij gevende, ende dat wij daerom dat Jaer niet meer dan twee Schepen derwaerts hadden afgesteecken. welcken handel bij ons naderhandt in nader bedenckinge genomen sijnde, goetgevonden hebben, gelijck boven noch aengeroert is, desen Jare geen besendinge altoos — na gemelte westcust te doen, dewijl den peper sedert alhier noch een Reael op het picol minder, ende tot 5. realen geset is; daer die opgenoemde comt ordinaris Cust genegotieert wert, met de oncosten aldaer vallende, doorgaens over de 8½ Realen te Costen comt: — behalven noch de equippagie der schepen, ende maent„ gelden vant volck op deselve varende: het welck dan te grooten verschil is; Ende sijn wij te eerder tot die resolutie getreden, om dat alsnu mettet opcomen vanden Engelsen Oorlogh geen vrese hebben dat deselve natie ons den peper aldaer sullen comen ondercruijpen, maer dat de jnwoonderen, geen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0217.xml #+ --- 104 Westcust meenen dat de inwoonders die wel selfs op Batrvia sullende brengen lutie bij ons sal werden gelandeert queda Repetitie vant vorige gepasseert de in Quede geen ander heencomen met haren Pepersiende, deselve wel sullen genootsaect worden met eijgen vaertuijgen op Batavia te brengen, ende weder Cleden in Betoer wegh te voeren, Op welcke dan alhier niet veel minder staet gewonnen te worden, als aldaer. Waertoe dan noch gedaen heeft de schaersheijt van schepen in Jndia sijnde, niet connende toerijcken om de plaetsen van meerder voordeel ende — importantie naer behooren te voorsien. Welcke hopen dat die reso onse resolutie, op voors insichten genomen, wij dan oock verhoopen bij uEd. gelaudeert sal worden. — Dus veel van Atchin ende de westcust, onder — dat selve hof behoorende, gesecht sijnde, sullen weder„ keren tot malacca ende de residentien daer onder sorterende, ende eerstelijck tot die van Queda. Met onse Jongste hebben wij uEd. voorleden — Jaer te kennen gegeven het aenhouden van den — Commissaris Joan Cruijtman voorn. t ende soo veel nederlanders, ende hoe dat denselven — eijndelijck, genoecksaem met groote schade ende schande, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0218.xml #+ --- Verhaelen t'geene voorgevallen is schande, als vrij gecocht, ende uijt der moren — handen gelost sij, mitsgaders dat den Sullan ons mettenselven een Gesant ende een Brief had toegesonden &. Denselven gesant is alhier — naederhant daer naderhandt deser werelt overleden; echter hebben — des sultans brief beantwoort, gelijck uEd. , des — vereijsschende, connen nalesen bij het overgaende Briefboeck onder 7. Julij voorleden; Waerin uEd. sullen vinden hoe dat wij het nieuw accoort, door voors Cruijtman ende de andere gecommit„ teerdens, uijt malacca gesonden, aengegaen, — hebben geapprobeert, uijtgesondert het articul waer bij den Thin handel voor ijder een opengestelt wort, — contrarie de voordesen gemaecte Contracten, aen — welcke wij ons verstaen tehouden, nadien ons — die residentie anders onnit zoude worden, ende de moorse negotianten, die sij voor ons altijt favoriseren, met de gantse quantiteijt tin, aldaer vallende, sullen doorgaen, ende ons laten toesien. — queda deselve #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0219.xml #+ --- 105 Gulda. Verscheijde preten sien bij den Sultan Deselve brieff is hem van malacca met het Jach, alckmaer toegesonden ende ter handt gestelt, maer en heeft ons tot noch toe daer op niet geantwoort, apparent dat hem den inhout niet smaeckelijck genoech sal sijn geweest, heeft echter den resident pieter - Britsen toesegginge gedaan van alle den Tin, — in sijn landt vallende, aende Comp=e te sullen — leveren: het welck een goedesaecke sal wesen. — bij aldien het gevolgh op sijn belofte respondeert. — Denselven maect noch pretensie op de Comp:e wegen end andere gemoverteenich geschut dat op sijn Jacht zoude geweest sijn, — ende bij ons noijt gesien en is, mitsgaders van noch, — 1500 realen die hem onbetaelt houden sijn gebleven, — wegen oude schult. Ende eenen Orangcaija besar aldaer, eijscht 304. realen wegen een sijner vaertuijgen, dat door d'onse vande besettinge voor Perah aengehaelt zoude sijn; daer niemant mede kennisse van heeft: zijnde niet dan opgeraepte Actien, daer sij ons mede soecken te quellen; door het voorsz. welgelucte attentaet, soo het schijns, - moedich bij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0220.xml #+ --- dreijgementen aen sonse aldaer gedaen soecken die van P. ras te assiste rent moedich ende stout geworden sijnde: Jnvoegen dat gemelte Orangcaija besaer hem niet en hadde ontsien de onse, in queda residerende, te dreijgen, — ingevalle hem geen satisffactie en geschiede, Comp=s — Logie daer voor aen te sullen spreecken; dat wij noch eens sullen afwachten, alsoo het anders alle dagen met diergelijcke nieuwe pretensien te doen soude wesen, sullende hen noijt, leugens gebreken om deselve te stofferen, ende een glimp van waerheijt zij souden oock die van perach geen te geven. adsisteren ende toevoer van noodlijckheden doen, — ingevalle het hun door onse besettinge niet en wierde verhindert, die evenwel soo naer niet en comen toe sien, of sluijpen noch alte met eenige vaertuijgen met sout ende andere clenicheden, daer meest om benoodicht sijn, door: de Cust die beset gehouden moet werden, niet min dan 22. mijlen breet sijnde, naet schrijven vanden Gouverneur Joan Eijsz, ende vele kleijne spruijten ende kreken hebbende, queda daer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0221.xml #+ --- 106 queda De besettinge noch all werden gecontinueert daer de Lorrendraijers connen insluijpen. boven dien soo schrijft den voors resident Britsen, dat die van Queda, nu souden voor, ende onder handen hebben, — een wegh over landt, door het bosch van out Queda — beginnende, tot in perah te maeken; om malckander langs deselve te connen seconderen: waerdoor deselve Moordenaers weder seer sullen worden gestijft, om het tegen ons uijtte houden, hoewel ellendigh ende van alles gebreeckigh sijnde, Maer mogen verhoopen dat het selve werck woijt voltrocken sal worden, gelijck met doorgaens siet dat bij dese natien vele groote wercken met een goede moet aengevangen, ende bijder handtgenomen worden, die sij naderhandt ten halven laten steecken, Nader gesecht wort, souden sij wel tot vrede genegen sijn, bij aldien wij — haer begaene schelmstuck verstaen conden ongestraft telaten, ende van geen restitutie van geroofde goederen te spreecken: Het welck ons ongeraden - voor tserah sal dunct. Wes de besettinge noch al sullen continueren ende voor al eerst sien hoe het met Achin zullen hebben, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0222.xml #+ --- Onse iachten crij een weijnich buijt beleeninge seiede besettinge tosel Een cleijn garga soen nae Zuedage souden advance omgeseten tinueren gulda. hebben, uijtgevangens, door onse Jachten becomen, verstaen dat aldaer noch een Nederlander soude resteren, die, soo het schijnt, wanneer de andere— vrij gegeven wierden, niet bij de wercken sal sijn— geweest. bij gelegentheijt wert op desselffs verlossinge gedacnt. vele vaertuijgen, ofte groote buijt, en becomen onse Cruijssende Jachten ende Chaloupen niet: soo dat deselve besettinge de Comp=e sal Costelijck valt, dat evenwel genootsaect worden — noch soo een tijt langh aen t sien. Mette jachten Gapingen ende Alckmaer voors heeft de — Gouverneur Joan Thijsz vervolgens een proper Capitaeltje na queda gesonden, om onder dat kouloose volck niet te veel te wagen, waer— aen sij hen wederom souden mogen vergrijpen is met redelijcke het welck voorsmerendeel met rijdelijck— voordeel is omgeseth, ende metteselve Jachten 124. baren Thin tot retour in malacca aengebracht. Waer meenen soo 't conbij soo sullen continueren, soo langh het buijten groter pericil geschieden can. Tavaij doch g #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0223.xml #+ --- 107 Taveij dese nae Laveij gedaen doch hebben ons geen handel daer off mosten brie ben vanden Co= ninck van Pe ongelesen gelaten doch de presen ten behouden Taveij voorleden Jaer hebben wij uEd. kennisse gedaen, hoe dat van malacca op onse Ordre door — Besendinge voorgem Gouverneur besendinge gedaen sij na Taveij — een plaets weijnich mijlen bij noorden Canassarye gelegen, ende onder den Coninck van pegu staende, — om te onderstaen wat voordelen aldaer voor de Comp=e tehalen mochten sijn, van Outs een haven van negotie ende naem sijnde. Den Coopman michiel Turre is 22. december desselven jaers weder in — malacca te rugh gecomen mettet Jacht de Macreel dat daertoe gebruijct was: rapporterende hoe dat willen vergain de regenten aldaer hem geen handel hebben willen verginnen, of wij moesten hen daer toebrieven vanden Coninck van Peguloonen, sonder wiens gu daer toe heb Consent sij gene vremdelingen en vermochten te admitteren. Soo dat sij den Brief, door den, hebben den brief gem gouvr aen haer geschreven, ongelesen te rugh gesonden, maer de bijgevoegde presenten — evenwel behouden hebben, waer aen haer vilen nen ben #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0224.xml #+ --- Taveij. daer toe vanden Co ninck versocht sijn Is mede affgeslae gen laetende de wetten aldaer niet toe op andere plaetsen als in Siriang en Ava te handelen ons volck niet beter als in Taveije vaeren beroepen den Gou verneur hem op den Coninck van Siam sonder wiens ordre den vermachten toe Each hoewel alle natien daer een vrije vaert hebben vilen aert tesien is. Wij hebben naderhandt naedersant consent door d'onse in pegu aenden Coninck, om op gem plaets te mogen varen, doen versoecken, maer mede niet geobtineert, sijnde, soo wij nu verstaen, al over eenige Jaren afgeslagen; de wetten des — Rijcx soo het schijnt niet toelatende op eenige plaetsen anders te handelen, als in siriangh — ende Ava: soo dat die besendinge voortgestaeckt blijft. Int wederkeren had voornoemde — Michiel Curre Tanasserije aengedaen, om die — In Tanasserij is vermaerde handelplaets mede te ondersoecken, doch en is aldaer niet beter gevaren als in Caveij „voornt , de gouverneurs aldaer hun almede beroepende op den Coninck van Siam, onder wien — hu sij staen, ende sonder wiens Expresse ordre i hem ons geen hen sij ons geen handel vermochten te verlenen, niet jegenstaende alle andere natien daer een vrije vaert hebben. waeruijt men siet hoe ongenegen den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0225.xml #+ --- 108 Faveij. over nae Diam geschreven vewachten daer op antwoort Ligor de moren tot ons sijn. wij hebben daer over— D' onse hebben daer mede na siam geschreven, of licentie becomen sullen verlangen mette verwachte schepen te verstaen, het welck uEd. noch voor het sluijten deses verhoopen bekent te maeken, wat alteratie de verschijninge van het voorsz. Jacht voor Tanasserije in Siain veroorsaect, ende wat logens men daervan ten hove en uijtgestroijt heeft, al practijcken vande mooren, om — ons Odieur te maeken, sullen onder de materie van siam aenhalen. Voorleden Jaer hebben wij uEd. mede geadviseert hoe dat den Coopman balthasar bort, van Ligor na Siam vertreckende, mettet Jacht Lillo, tot bewaringe vande huijsingen, die anders door de moetwillige inwoonderen geruineert worden, aldaer gelaten had den adsistent Nicolaes Gabbena met noch 6. nederlanders ende een restandt van f 4785. Denselven Bort is naderhandt vande Bhare van siam voor malacca behouden aengecomen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0226.xml #+ --- Rijs van Siam be 1 cemen naeder uijtsettin g nae Leger tin aldaer bemach verticht ver Ligor aengecomen op 2. ende de fluijt Hillegaersbergh op 22. december desselven jaers, tesamen aenbren gende 150 Lasten rijs nevens andere geeijste Clenicheden. van waer denselven Coopman tot vervolg vanden handel in Ligor, ende om goede quantiteijt thin te bemachtigen, op 26. mart daer aen volgende weder uijtgeset was mettet Jacht de macreel, ende een Cargasoentje; bedragende ƒ 38523. , bestaende ten principa uijt 12. duijsent tail Japans schuijtsilver, uijt de passerende schepen van het surats Cargasoen tot dien eijnde gelecht, welck Jacht op 4. augusti weder voor malacca verschenen is met 138. baren thin, aldaer genegotieert. Ende had gemelte Balthasar borthope tegen septemb. daeraen noch 300 baren in voorraet te hebben. Den adsistent Gabbema had de voors. restanten al voor sijn comste omgeseth, ende daer voor 28 baren thin 30 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0227.xml #+ --- 109 Ligor. Geen Chinesen aldaer dat iaer geweest van Siam op Ligor Thin bemachticht; sullende niet min dan 200 Baren becomen hebben, bij aldien Capitael in handen — gehad had, daer de peguers Japanders ende — portugesen nu mede door waeren, hebbende ongeveer 300 bharen na Siam gevoert. Chinese Joncken en sijn aldaer dit Jaer niet geweest, om dat die van Sangora voorleden Jaer voor Ligor een Jonck genomen ende aengeslagen hebben, gelijck uEd. is geadviseert, uijtgesondert eene, die nevens noch andere 5. stucx sijn Cours na Siam hebbende, door storm — voorbij geraect ende voor Liger ten ancker gekomen was. Doch had, na 3. dagen leggens weder ancker gelicht, ende hem na Siam vervoecht, uijt vreese vanden sangorees voorn . maer de bovengenoemde andere natien, in Siam Stercke vaert huijs houdende, varen seer sterck op Ligor, daer veel Thin, gelijck gesecht negotierende, die dan — voor de Chinese Joncken dient, ende onsen handel in Taijouan moet schadelijck wesen; daer wij 8 Ne V775 CaRLren. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0228.xml #+ --- aer tegens d'onse mede wacker inde een goet capitael voorsien te houden Den Coninck van St sam om t achter blijven van ons se cours seer verstoort wil hem daer van prsenteren Ligor. wij niet tegen connen doen, als mede wacker — weer meenen v w' inde weer te wesen, ende het selve Comptoir — den t' comptoir met doorgaens niet gerequireert Capitael voorsien te houden, insonderheijt van Schuijtsilver, het welck daer wel de courantste Coopmansz is, waertoe wij dit Jaer wederom Ordre gegeven hebben; Ende soude den Coopman bort voorn. dit mousson tot dien eijnde self overblijven, of ten ware de ongunst vanden Oja sabartiban, ofte het pericul vanden sangorees hem anders dede resolveren Gemelte Oja sabartiban bleeff daer noch al wachten na het secours dat den Coninck van Siam van ons heeft gevordert, om t'achterblijven van het welck hij seer tegen d' onse verstoort was, — den Coninck radende sich daervan te resenteren, ende ons veratien ende quellingen aen te doen, gelijck hij aldaer in Ligor reede in't werck — hadde beginnen te stellen, doende de ingesetenen, — verbieden geen Thin aende Comp=e te vercoopen;— doch sen ƒ sull con m #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0229.xml #+ --- 1. 1. 0 Ligor. sullen evenwel het versochtese cours t eene mael moeten ex cuseren Verhael vande macht van den Siammer gorees doch was dat verbodt opde clachten van onsen voors — Resident cort daerna weder afgedaen. Ende alsoo — wij nu, door onmacht van Schepen ende volck, — tegen eijgen vijanden onse handen meer dan te vol hebbende, genootsaect sijn geworden den siammer — het langh verhoopte secours eens voor al te excuseren — ende te ontseggen: Soo is te vresen dat het selve aldaer soo wel als in siam eenige alteratie sal hebben gebaert, alsoo den voors Oja op dat vertrouwen mette macht voor uijt na Ligor opgetrocken is, ende sonder ons de Couragie niet sal hebben den sangorees aen„ te lasten, maer eijndelijck met schande weder na Siam sal moeten keeren; dat dan ongetwijffelt tegens den Sangroote verbitteringh tegen de Comp:e in hem veroor„ saken zal. hij had eens de mine gemaect, of — hij den vijandt hadde willen nadercomen, maer was— na weijnich dagen optochts weder binnen Ligor — gecomen, sonder den vijandt eens gesien te hebben, — ofte omtrent Sangora geweest te sijn. zijn volck — verliep dagelijcx zeer: soo dat vande 12. duijsent man #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0230.xml #+ --- Ouso logie in L: goet vernieuwt Ligor. man, die daer aengebracht had, qualijck meer— 6. duijsent Coppen conde monsteren; ontslaende door gebreck ende hongers noot, om dat hij de packhuijsen geslooten, ende den rijs ophout voor het nader secours — van volck dat uijt siam verwacht, ende tot dat sij — met ernst sangora belegeren sullen; dat balthasar bort meent sonder onse adsistentie noijt geschieden sal, de sangoresen ondertusschen even kots ende moedich, — blijvende. De siammers begonnen in Ligor seer moedwillich te worden, ende de lieden veel overlast te doen, hebbende op 26. april voorleden — inde nacht een portugese paep, aldaer residerende, in sijn eijgen huijs vermoort, ende sijne goederen gerooft: soo dat d'onse qualijck wisten of het voor haer daer mede al langer veijlich was, ende — tijdich een Schip ofte Jacht van malacca versoeken. De Logie had onsen voors resident meestendeel vernieut, ende 60. voeten lanck ende 42. voeten breet gemaect, sullende nu 6. of 7. Jaren sonder veel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0231.xml #+ --- 111 Ligor Den Sulthan van Queda wil hem weder onder heijt van Siam begeven veel reparatie connen staen. gemelte Bort schrijft dat 20. maij voorleden in Ligor aengelandt zijn gesanten vanden sultan in queda, versoeckende ter handtstellinge van 9. stucx Eliphanten, eenige de gehoorsaem Jaren voorleden gecocht, mitsgaders hondert lasten rijs,— eertijts aenden Coninck van Siam geleent, als wanneer bereijt was de gewonelijcke goude ende silvere bloemen van Homagie te senden, ende hem weder onder de Croone van Siam te submitteren, daertoe passagie ende vrijgeleijde voor de sijne versoeckende, die bort meent dat hem niet geweijgert sal worden, maer dat sij hem vande Eliphanten ende den Rijs niet veel te willen sullen wesen. wat nu denselven vorst beweegt, hem wederom tot gehoorsaemheijt onder het hoff van Siam te begeven, dewijl, — onses wetens, van het selve niet eens gedreijgt en — wort, ende sangora haer genoech te doen geeft, en connen e wij niet bedencken, of ten sij dat hij ons vreest, ende daerom bij tijts de croone van Siam tot een stut ende steusel tracht te hebben. het gevolch van saeken sal den tijt openbaeren. sal #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0232.xml #+ --- Oedjongh salang Continuatie van ianges Salang nich tin becomten reden waerom Ligor Jn oedjongh salangh wort Comp=s residentie doedjongh salakijh mede noch al gecontinueert om den thin aldaer — residentie in bed vallende. De onlusten tusschen de twee Gouv=r geresen, daer uEd. voorleden Jaer van gelesen hebben, hebben sedert noch al gesmoockt. 6. december 1652. was de Zeerob van daer in malacca aengeland met 110. Bharen thin; dat weijnich is, veroorsaeckt Doch is daer wej door den swaren regen, eenige maenden aenden ander gevallen, ende de menichte vremdehandelaers — die daer geweest sijn, ende haer seer gretich na het geseijde minorael thoonen, mitsgaders de voorsz. quade regeringe die ons oock geen voordeel en doet; Ende was boven dien den Coopman Jan Groene¬ wegen, aldaer residerende, eenigen tijt sieckelijck geweest, ende daer door belet den handel met soodanigen vigeur te vervolgen als anders wel soude sijn — geschiet. Het bovenstaende geminuteert leggende arriveert op 16. deser het Schip schiedam van siam¬ waermede #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0233.xml #+ --- 112 Ligor. Tin aldaer gene gotieert Quellingen waermede ons brieven toegebracht worden, — geschreven bij den Coopman Balthasar bort voornt: uijt het Jacht Lillo, op de bare van Siam geankert Leggende, gedateert 11. november, meldende hoe dat hij, na het vertreck van het Jacht de macreel bovengenoemt, noch 307. baren 113. Cattij thin in ligor hadde bemachticht: sullende vrij grooter — quantiteijt hebben connen versamelt hebben, ten ware door den Oja sabartiban verhundert ware geweest, ons ontmoet die na Siam ontboden sijnde, alle den thin, die — te coop gebracht wiert, na sich getrocken ende weghgesleept had, ende na hem eenen nieuwen Gouverneur, uijt siam afgesonden, genaemt Oja Tjecrij, — mede alles voorden Coninck had aengesnoert ende na Siam versonden, onder deckmantel om aen het nieuwe hoff, dat onder handen is, verbruijct te worden: de leveranciers verbiedende eenigen thin aende Comp=ien te vereten, soo langh sijnen Eijsch niet soude sijn voldaen, self oock die tot dien eijnde op de handt Silver vande Comp=e hadden genoten. Doch als de voors — resident tie #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0234.xml #+ --- Ligor. clachten daer over gedaen cleijnen afftreck in clede resident daerover Clachtich viel, ende hem voordroegh wat schade de Comp. e daer bij houdelijden, die wij dan met recht op hem souden vermogen te verhalen, als mede dat sijn proceduren directelijck waren strijdende tegen het privilegie, ons vande siamse maij=t vergunt, om vrijen ende onbecommerden handel in Ligor te — genieten, sonder het welck ons oock de logie aldaer te houden ondienstich was, ende dat hij dienvolgende — geen beter genoegen becomende, oock beslooten had mette gantse Ommeslaen opte breecken ende te vertrecken, Soo had denselven ons weder toegestaen thin te — mogen Coopen ende het selve oock onverhindert laten geschieden. Of nu de voors quellingen na het voltrecken van het Sianse hof een eijnde sullen nemen, leersden tijt. Jnde cleden was in ligor gantsch cleijnen aftreck; de jnwoonderen haer meest— oorsaeck vandien gelijck in Siam met eijgen geweest behelpende, oock van Siam daervele Cleden aengebracht wordende: soo dat den thin meest met schuijtsilver #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0235.xml #+ --- 113 Ligor. bij den Niammer tegens Sango ra niet uijtge richt en sulcx weijnich een betaelt apparentie van vrede tusschen Siam en San gora schuijtsilver moeste worden ingecocht. Oja sabartiban voornt had tegen sangora niet uijtgerecht, maer een rond jaer in ligor vruchteloos doorgebracht. Gelijck hij te vooren als verhaelt, een Landt tocht hadde gedaen, soo was hij naderhandt oock eens — met de Armade te zee geweest, maer, sonder sangora tesien, na 10. dagen weder in Ligor te — righ gecomen: Invoegen dat hij eijndelijck op 24 september voorleden door ordre des Conings — mette gantse Crijgsmacht opgebroocken ende na — Siam vertrocken sij, weijnich eere in ligor — behaelt hebbende. De voorsz nieuwe Gouvern=r schijnt last medegebracht te hebben, om de differenten met Sangora inder minne bij te leggen, hebbende tot dien eijnde besendinge derwaerts gedaen. Ende meert voors bort dat de Oja sangora de vrede mede geen amplecteren, ende hem de Croone van Siam weder submitteren sal, mits ongehouden blijvende oijt persoonelijck ten hove te verschijnen. voorsz nieuwe gouv=r, die met groote eere afgecomen ende gh #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0236.xml #+ --- ken van Malacca ontfangen Ligor. ende met een goude Croone op sijn hooft binnen Ligor ingehaelt was, heeft aenden resident bort eenige Cleenicheden opgegeven, die wij met gelegenthijt na Malacca sullen schicken, om van daer voort gesonden te worden. voorsz Jacht lillo was primo — October van malacca voor Ligor gecomen, om den — gereden Tin mede te nemen, ende dan voort na — Siam te verseijlen, om van daer te halen partie Olie ende houtwercken. Waermet voorsz. balthasar bort dan weder opgebroocken was, hebbende eenen Jan Sacharias, Ondercoopman, daer gelaten tot bewaringe vande logie, ende om het restant silver ende Coopmanschappen middelerwijle tegen tui om te setten, bedragende ƒ9621. , nevens 1. adsistent 3. soldaten ende 3. matrosen. — Malacca. Naderhandt is hier op 22. deser noch Peper en andere waarengecomen van malacca de fluijt de Zalm, met 2015. picol peper, 102. maes swaerte besoarsteen ende 20. Cattij Champher Borneo, costende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0237.xml #+ --- 114 Malacca. costende tesamen ƒ 31673: 5:11. Ende is ons — daermede toegecomen nader schrijven vanden — Gouverneur Joan Thijsz meergenoemt, gedateert 29. november voorleden, in substantie continerende, — hoe dat het voorsz. Jacht lillo des daegs te vooren daer van siam weder aengeland/ was, met 400. potten Cocos Olie, ende 38. Jali plancken als andere — Clenicheden van daer geeijscht. voors fluijt was daer nevens de Coninck van polen op 15. — genoemde maents aengecomen, comende van Persia, tesamen met 477204 gl. aen Comptant gelt na Chormandel gesonden, welcke reijse hij door Contrarie winsende stroom niet hadden connen gewinnen. Om welcke penningen, die op Chormandel seer wel te pas sullen comen, tijdich derwaerts te crijgen, voorsz Gouverneur die in malacca gelicht had om mette Taijpianse Schepen, die in Januario daer staen te parresseren voortgesonden te werden. Tot welcken eijnde, ende om den risico te meer te verdeelen, hij de Coninck van Polen daermede gehouden 5 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0238.xml #+ --- grote quantiteijt cleden door seven vaertuijgen in Atchin laengebracht sijnde die plaets mitsdien ons seer schaldelijck malacca gehouden heeft; dat wij voor wel gedaen houden, — te meer om dat, vermits het achterblijven van het Jacht de sperwer ende de fluijs de Smient daer uEd. op sijn plaets breder van sullen verstaen, onse Ordre, van ten minsten vier schepen door malaccas Engte tesenden, in Taijouan wel licht niet nagecomen sal connen werden, Uijt nader schrijven vanden — resident philip Carel de salengre, uijt Achin, blijct, dat aldaer aengecomen waren 7. schepen, soo van porto novo, Nagapatnam ende maslupatnam. — als van suratte, die seer groote quantiteijt Cleden — ende lijnwaten hadden aengebracht, ende waerdoor deselve sorteringe in Achin tot een seer lagen prijs — ware gedaelt, het welck in malacca den marct ongetwijffelt mede stellen sal. Soo dat uEd. daer uijt sullen sien hoe schadelijck ons die plaets metter tijt sal worden, bij aldien daerin niet connen voorsien, Het Jacht de macreel had ondertusschen een voijagie naer Oedjangh salangh gedaen, ende 24. packen cleden— ver den laet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0239.xml #+ --- 115 Malacca. Gediang Salang voortganck Een van onse dienaeren aende vermoort gevoelen dat in Queda onse tan laeten sien Cleden derwaerts gevoert; waertegen hetselve mede int lest van november weder 109. baren — thin in malacca had aengebracht. Daer waren twee mandorijns van ligor in Oedjangh salangh — geweest, om de geschillen, tusschen de regenten geresen, te beslechten, maer hadden niet uijtgerecht; soo dat deselve geschillen noch al bleven continueren. Echter den handel in had den handel redelijcken voorsganck genomen: — had redelijcken soo dat den Gouverneur voorn. t voorgenomen had — eerstdaechs weder eenige getrocken Cleden derwaerts te senden. het selve Jacht was met ordre queda — oock aengeweest, ende had aldaer gebracht 21. packen Lijnwaten, Alwaer corts te vooren een onser dienaren aende logie seer schandelijck vermoort was. Ende logie in Queda of wel den sulthan debvoir scheen te doen om den — misdadiger in handen te Crijgen ende te straffen: — Soo wiert evenwel aen desselffs goede meijninge ten hoogsten gewijffelt; sijnde de Gouverneur — Jan Tuijsz van vermelt van gevoelen dat de Comp=e haer landen den eens moeten gelijck men seijt, aengenoemden vorst eens sal moeten 7 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0240.xml #+ --- „ Thin bij Malac¬ aldaer noch in voor raet malacca. moeten toonen, of sullen aldaer van tijt tot tijt alle hoon ende smaet onderworpen wesen. Malacca heeft desen Jare uijtgelevert, ende ca uijtgelevert na verscheijden gewesten gesonden int geheel 336640 lb thin, teweten na persia ende suratte, mettet Jacht de Nasaieth ende de fluijten Pol ende morgen„ sterre. . . . . . . . . . . . . lb 175000. — Na Batavia met de fluijt Hillegaersb „ 116640. Ende mettet schip Zeelandia, dat en pas„ sant daer om water aen geweest is, na Bengale. . . . . . . . . . . . . „ 45000. - Tesamen als geseijt. - - - - - - - - lb 336640. Ende was op het vertreck vande fluijt de salm voornoemt, weder wijnich min dan duijsent bhar„ ofte 360000: ponden bij de packhuijsen op voorraet, om voor persia ende suratte te dienen, ende mette schepen die daer, gelijck gesecht, uijt Caijouan te passeren staen voortgesonden te worden. Om de besettinge voor perah, na vereijsen gaende beset Pen Vijf M #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0241.xml #+ --- 116 malacca. Bripskercke en Troostenb. aen wal, andere inde besetin ge oaen yteraen gesondende Vijtsettinge nae Malacca gaende te houden, daer gelijck gesecht, al veel — vaertuijgh toe nodich is, ende de Oude Jachten, die — qualijck langer boven water connen gehouden worden, al ende van welcke grijpskercke ende Troostenb. —1. reede opgeleijt sijn, te vervangen, mitsgaders malaccast Engte behoorlijcken tebesetten, hebben wij vervolgens plaets toote derwaerts gesonden, 8. Julij de Jachten alckmaer ende ken, de goede hoop, gelijck boven gesecht, hier vande Caep— de bonne Esperance aengecomen, ende 14. Augusti — het Jacht Goa ende de Duijt, hier omtrent vande Engelsen genomen, mitsgaders 15. October daeraen — de Jonge prins ende zeerob, om aldaer eenigen tijt int vaerwater gebruijct te worden, ende dan naderhand te dienen tot Convoijder Schepen, die van Taijouan na Chormandel ende Bengale werden verwacht, Met welcke verhoopen dat een goet Capitael - comen sal, boven dien hebben wij noch over dien wegh gesonden ultimo Augusti de fluijten pellecaen ende Os nae arracan, gelijck onder nader verclaert wort. metteselve schepen hebben wij — lb k acca cca #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0242.xml #+ --- Capitael in Malac ca aengebracht Malacca. wij derwaerts gesonden aen Comptanten, Coop„ manschappen ende provisien, soo veel aenden gedanen Eijsch voor deselve fortresse ende ommeslach hebben connen afsteken, bedragende, tesamen ƒ 318232. Daerenboven sijn daer van verscheijden quartieren noch aengebracht de volgende partijen, mette fluijt Hillegaersbergh ende tJacht Lillo, als boven geseht van Siam ƒ 5454 mette Coninck van polen ende margenster van Taijvian ƒ 34217: bestaende uijt 12: kisten silver, voor den handel in Ligor gelicht; mette fluijs den Os van Arracan f 7855. mettet schip Schiedam van suratte aen Terwe f 1896. , ende van Cormande mette Jachten heerobende Cochim, aen verscheyde geeijste cleden ende Lijnwaten, ter somme van ƒ 137459. , maeckende tesamen ƒ 505 113. wat wij mette voorsz. Jachten ende fluijten derwaerts geschreven, ende int'een en t'ander geordonneert hebben sullen alhier niet aenhalen, maer ons gedragen tot #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0243.xml #+ --- 117 malacca. Een prijs vant tin in Malacca verhoocht te doen wackere penningen al daer in depos: tot een ten hondert per maent tot het overgaende briefboeck, daer uEd. het selve connen nalesen, onder dato 7. Julij, 14 ende ult. o augusti ende 14. october voorleden, verhoopende dat uEd. daer in sullen gelieven te nemen contentement. Onder andere sullen uEd daerin vinden hoe dat wij op het vertoogh vanden Gouverneur vermelt, — om den toevoer om den toevoer van thin in malacca te doen wackeren, — den prijs van 40 tot 45. realen de bhar van 360 lb hebben doen verhoogen, met vertrouwen dat uEd. het selve sullen Oordelen op goede insichten geschiet te sijn: om het selve minorael de vreemdehandelaers, die — daer als geseijt seer gretich na sijn, soo veel doenelijck — te onthouden. Op de 5. O Realen, die malacca= van ons geeijst heeft, hebben wij tot noch toe, tot ons leedwesen, geen meer connen afsteecken als eens — 10. duijsent realen, dat weijnich stoppen can, ende — oorsaecke is dat sij de Comp=e aldaer met penningen a: deposito hebben moeten beswaren ter somme van Ra. 12000. / tot een ten hondert ter maent. Ende sien wij alsnoch cleijne Cans om haer voor eerst te 8 A V 23 (aMaer. ) - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0244.xml #+ --- cunnen haer voor alsnoch met geen end in d'omleggende plaetsen iachten haer aldaer onthoudende veus ses a 7 cha loupen eerst te connen ontsetten, nadien selve doorgaens — contanten voorsien om Comptant verlegen sijn, ende hier veel grooter somme op Intrest loopt. Mette leste Brief van guarnisoen aldaer daer ontfangen bleeff het Guarnisoen, onder — malacca bescheijden, in't geheel sterck ende verdeelt als volcht: Jn Ligor Ordonnarie, 17. / — in Oedjangh salangh 11:, in queda 6. , tot de — besettinge voor pera 140. , ende in malacca 379. — te saemen 553oopen man, tesamen 553. Coppen. Om matrosen — sijn sij daer vrij benoodicht, die wij haer evenwel, tot Een Leedwesen, niet en hebben connen beschicken. Jachten, die haer jegenwoordich daer int vaerwater verhouden, sijn de kivit, Gapinge, Lillo, macreel, Larentucca, cleijn Batavia, alckmaer, goedehoop„ goa ende de Duijt, mitsgaders de Jonge prins — ende zeerob, die in Januario na Chormandel sijn 12 stucx ne ende Bengale staen te seijlen; tesamen 12: stucx — nevens 6a: 7. Chaloupen ende Goraps. mette fluijt de salm sijn ons toegebracht malacca. den — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0245.xml #+ --- 158 gevallen. tegens Arracan Verhael vande besendinge nae Jan Roossens de negotie ende soldijeboecken van Malacca metten aencleve vandien, geslooten op ultimo Julij — voorleden, waerbij blijck dat de generale ongelden— ongelden aldaer het voorleden Jaer aldaer comen te beloopen, ter somme van. . . . . . . . . . . . . . . ƒ 226248:9: 12 winsten daer daerjegens de winsten ende incomsten. . . „ 141760: 6: 3- Somma ten achteren ƒ 84488:3:9 Om aende Javaense ongestadicheijt niet altijt te dependeren, waer door Batavia ende andere — Akracan oude benoodichde plaetsen souden connen in verlegenthe comen, Soo hadden wij voorleden Jaer, gelijck uEd. doen oock — is aengesz. inde maent October na arracan uijtgeset den Coopman Joan Goessens, met het Jacht Jan — Bablist ende de fluijt den Os, mitsgaders het fregat de vergulde kat, om te onderstaen of wij met dat Rijck onder verdraeghlijcke conditien weder conden— verdragen ende in vrede comen om ons vanden overvloet van Rijs, die daer is vallende, te mogen dienen, mitsgaders ontset van Lijffeijgenen uijt malacca. dat #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0246.xml #+ --- ment aldaer en verhael van sijn onthael Arracan. dat landt te trecken, nadien de Comp=e op verscheyden plaetsen seer om Slaven verlegen is. naderhandt is de geroerde fluijt op 22. Julij deses Jaers hier weder te rugh gecomen met brieven van gemelte Joan goessens, uijt malacca gesz, alwaer hij volgens onse Ordre — verbleven was, om als tweede persoon van het selve Gouvernement gebruijct te worden, gedateert 12. Junij voorleden. Waeruijs wij verstendicht sijn geworden van het succes van die Commissie, namentlijk Desselfs arrive dat hij na een verdrietige reijse eijndelijck op 16 Januarij binnen de Rivier van Arracan aengecomen, ende onder de witte vlagge vaertuijgen aen boort gecregen hebbende, sijn verschijninge ende Commissie den Coninck bekent gemaect heeft, zijnde middelerwijle den Ouden Coninck, aen wien onse brieven geaddresseert waren, deser werelt overleden, ende desselffs zoone, genaemt Senda sudromo Rasa, in plaets tot Coninck gecroont, een jongelinck van omtrent 13 off 14 Jaren out. die dan met raet van sijne grooten aenstondts acht gelias, ofte groote roijvaer„ tuijgen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0247.xml #+ --- 119 Arracan. item verleende audientie vaertuijgen, na beneden sont, om den voorsz Commiss=s te verwellecomen, ende van alderhande goede verversingh te voorsien: hem met eene doende weten — dat mette schepen vrijelijck mochte naer boven comen, sou alle goet onthael ende corte despeche erlangen; daer — gem Goessens soo slechtelijck niet toe conde verstaen, maer begeerde alvooren tot sijn verseeckeringh aen boort te hebben eenige gequalificeerde Ostagiers, gelijck — van ons gelast was, om niet aengehouden te mogen worden. Mettet welck dan eenige dagen door geloopen, ende eerst 5. februarij twee ostagiers aen Schepen gecomen zijn. Welcker eene gemelte — Goessens aen boort gelaten heeft, ende metten — ander na boven gevaren, mitsgaders met statie — van Oliphanten inde nacht binnen de Stadt, ende voort in sijn logiement gebracht is. Des — volgenden daegs wierd hij ten hove voorden — Coninck ende Rijcxraden ter audientie geleijt met tamelijcke magnificentie, naet gebruijck vandie landen, ende voorde tweede reijse den — reg wijle resseert va #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0248.xml #+ --- en is de vrede al daer weder getrof geopent Arracan. den 28. daeraenvolgende, hebbende ondertusschen oock de grooten perticulier besochtende beschoncken. Waermede dan soo veel is uijtgewrocht, dat de vrede fen en den handel getroffen, de gevangens wedersijts vrijgelaten, ende — den handel weder geopent is, met soodanige vordre prerogativen ende conditien, als het nevensgaende — afschrift uEd. sal uijtwijsen, onnodich achtende daervan indesen Extensie te doen. Vande Zeven nederlanders, voordesen vande Arracanse armade op de ganges overvallen ende genomen, was eene middelerwijle deser werelt overleden, — ofte bij ongeluck comen te verdrencken. Ende alsoo vande hare noch ongeveer de helft hier waren gehouden, soo begeerde den Coninck oock dat vande voors — 6. nederlanders insgelijcx 3. aldaer souden — verblijven, tot dat de hare mede altesamen souden — sijn verlost: soo dat wij daermede weder possessie— van het oude Erff, daer de logie voor desen gestaen heeft, genomen hebben, een seer wel gelegen — plaets #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0249.xml #+ --- 120 Arracan. mitsgs. een aen vanck daer van gemaeckt wedervaeren plaets zijnde, ende den Coopman Goessens aenstondts begin van handel gemaeckt heeft, om de voorsz. fluijs ende Jacht op het spoedichste doenelijck volkijs, mitsgaders goet getal Lijfeijgenen te becomen: zendende ondertusschen de gulde Cat, - volgens last, na Bengale, om d'onse aldaer kennisse vande gemaecte vrede te geven, nevens een patent vanden Coninck inde moogse ende portugese tale geschreven. Doch int eerste en con hij evenwel tot geen handel geraecken, de inwoonderen geen rijs nochte Slaven te coop brengende, niet jegenstaende de stadt quellingen aldaer ende het landt vol rijs was, het selve haer door toedoen van eenige Grooten, onse quaetgunstige, verboden wordende. waerover als den voorsz Coopman aenden Coninck clachtich was gevallen, soo en had — hetselve evenwel niet mogen helpen, om ladinge — voorde Schepen te becomen, tot dat hij metten — Raed goetvond de fluijs den Os weder ledich na beneden te laten drijven, ende mine van vertreck te maeken, om den Coninck daerdoor wacker te maken - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0250.xml #+ --- doch naederhant daerin voorsien het iacht Jan 23 abtist inde rivier omgeval len door dien niet wel geseth lach Arracan. maeken ons voort te helpen; daer te meer apparentie — toe vertonende, om dat twee moorsche Scheepkens inde Rivier gereetlagen om na de Cust te verseijlen, die sij beducht waren dat wij, geen billicke satisfactie becomende, souden aensnoeren. Waermede dan soo veel is te weegh gebracht dat den Coninck met beckenslaeh door de stadt onsen vrijen handel heeft doen omslaen ende het volck bekent maken, die dan daerop terstondt overvloet van rijs, oock eenige Slaven, te coop gebracht hebben. soo dat in corte beijde de Schepen hare ladinge hebben becomen. Doch is hier op een groot ongeluck gevolcht, sijnde het Jacht Jan Bablist, met 160. Lasten rijs geladen leggende, met het afloopen vant water, door onvoorsichtichen / der Opperhoofden, soo tschijnt, niet wel geset sijnde, inde Rivier op een sijde, ende voort omgevallen, soo dat de Comp:e daerbij niet alleen den voorsz. rijs, maer„ soo wij vresen, oock het Jacht selve verlooren heeft. Donse hadden het geschit daer af gecregen, — oock #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0251.xml #+ --- 121 Arracan apparente quel tien in Arracan oock de masten, ende het ander rondthout daervan gelicht, ende waren doende om het Jacht weder uijt de gront te crijgen, daer den Coninck oock alle — devoir toe aenwenden liet, ons met volck ende — vaertuijgen adsisterende, Ende waren tot dien eijnde aldaer gelaten 35. soo Scheepsofficieren timmerlieden als matrosen, alsoo ongeraden was — den Os daerna opte houden. Doch vresen gelijck — boven geseht, uijt de omstandicheden, soo schriftelijck als mondelingh, verstaen, dat het al mocyte te - vergeefs sal wesen. Doch geve God dat eer — langh beter tijdingh mogen becomen. Uijt het gene boven van der arracanders onredelijckheden, ons soo terstondt inden aenvanck vande negotie bejegent, geannoteert hebben, is wel af te meten dat wij in — lingen en vera Arracan doorgaens met vexatien ende quellingen te verwachten sullen worden beswaert, daer wij ons met patientie ende goet beleijt tegen sullen moeten wapenen, tot dat den Coninck tot meerder Jaren sal zijn gecomen, ende vande authoriteijt van sijne Raden, diemen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0252.xml #+ --- doch bij meerder iaericheijt vanden ten beter onthael gebouwt met een packhuijs tot bergingh van rijs Arracan. diemen altsamen soo niet te vrundt en can hebben, soo niet en sal dependeren; alswanneer verhoopen— Coninck verwachbeter onthael te sullen genieten. Gemelten— Coopman heeft op het voorsz. oude Erf, dat aende woninge aldaer Rivier gelegen is, een bequame wooningh doen bouwen, die op sijn vertreck bij na opgemaect was, — lanck 114. ende met een galderij, 36. voeten breet, onder tot packhuijsen geapproprieert, ende groot genoech, om 300. lasten rijs in te begen, sijnde het erff met een sloot omgraven, ende binnen deselve 35 roeden lanck ende 20. roeden breet, ende heeft aldaer— tot vervolgh vanden handel gelaten tot opperhooft den Coopman David verdonck, tot dien eijnde — uijt malacca medegenomen, nevens een ondercoop=m 2. adsistenten, een Chirurgijn, 2. tolcken ende een Soldaet, mitsgaders het meeste Cargasoen met voorsz Schepen derwaerts gesonden daer noch— weijnich van verhandelt was. Ende hadden d'onse met de Comptanten, namentlijck spaense Realen ende dubbelde stuijvers, oock vele moylen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0253.xml #+ --- 122 Arracan. gangbaer als realen De Deenen heb ben mede haerre genomen twee iaeren geen secours becomen Retour van daer becomen moeijten ende fastidien, willende d' Jnwoonderen deselve niet ontfangen, dan verre beneden de — Rijcxd: daer bet waerde. In aenstaende sullen wij Rijcxdaelders derwaerts gebruijcken, die daer beter ganckbaer sijn. Nae ons vertreck uijt Arracan waren die vande Deense Comp=e daercomen residentie nemen door — sidentie gen dae eenen Jurgen hansen, maer denselven en had nu — doch hadden in in 2. Jaren geen secours gehad; soo dat sonder ijets — bij der handt te nemen stilsat. Den voorsz. Coopman Goessens is mette fluijt den Os van daer vertrocken, op 30 maert voorleden, met een Cargasoen van 150. lasten rijs, die den Gouverneur in — Malacca daer uijt gelicht heeft, 21. man wasch — ende 11. Lijfeijgenen, bedragende mettet verongelucte ten Carga van t Jacht Jan Babtisl ƒ 9894. , ende heeft de schenckagie, soo aenden Coninck als andere grooten gedaen, beloopen ƒ 2203. dat niet veel en is — ten aenschou vande gelegentheijt des tijts, ende dat het onse eerste aencomen daer nu weder — geweest sij. mette voorsz. fluijt heeft den — Coninck een brieff in antwoorde aen ons gesz. , staende ech, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0254.xml #+ --- Een slechte tegen vereering aen d'onse gedaen Sijn aldaer seer totten vrede gen gen geweest souden een besen dinge selfs aen ons hebben gedaen niet gepreven eert Arracan. staende int Batavisch dachregister onder voorsz dato ingevoecht, waertoe ons refereren, van geen — bijsonderen inhout sijnde: zijnde geaccompagneert geweest met een cleijn gout doosken, seer lomp gemaect, ende niet meer wegende dan 2¼. Realen swaerte. het welck hij met meerder Eere had mogen 'thuijs houden. Of het selve mini dat rijck soo een Coninglijcke Coustume sij, dan of het tot cleijnach„ tinge vande Comp=e sij geschiet, connen wij niet wel oordelen: Ondertusschen het eerste verhoopende, nadien hem, na de nieu-gemaecte vrede, van ons, dat wij weten, geen oorsaeck van miscontentement gegeven sij, ende sij selve seer totteselve vrede genegen sijn geweest. soo dat, ingevalle wij haer — niet en hadden geprevenieert, zij daerom eer langh selff besendinge aen ons gedaen souden hebben: het hadden wij haer welck meer respect voor de Comp=e soude sijn— geweest. Doch de quaetwillicheijt vanden— sousouhounangh, ende de dierte vanden rijs op Batavia, heeft ons genootdruct dat werck te verhoesten. De #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0255.xml #+ --- 123 Arracan Tweede besen dinge derwaerts De vordere particulariteijten vande voorsz. Arracanse besendinge, ende het nieu gestichte Comptoir sullen hier niet verhalen, maer ons gedragen tot het geciteerde schrijven vanden Coopman Joan goessens veelmael genoemt in Copie nevens dese gaende. Tot vervolck van denselven handel, ende om onse Rijs magasijn te verstercken, hebben wij desen Jare voorde tweede besendinge weder derwaerts — gesonden ultimo augusti voorleden, de fluijten Pellecaen ende Os voornt. , met een Cargasoentie geeijste Coopmansz ende provisien, bedragende niet meer dan ƒ 22716:12:10 nadien het gene te vooren gesonden sij, noch meest in't geheel onvercocht lach, ende Arracan noijt veel Coopmanschappen vertierten heeft, metteselve fluijten hebben wij wederom een Brief aenden Coninck geschreven, tot bevestinge van vrundschap ende — alliantie. Wat ordre wij daermede aenden — voort Coopman verdonck gegeven hebben, gelieven — uEd. na tesien bij het briefboeck onder voorsz. dato, daer de brieff aende Coninck geschreven mede geregistreert staet. Godt geve dat het Jacht Jan #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0256.xml #+ --- Retour uijt S: am becomen Arracan Jan Baptist behouden sij, ende ons incorten nevens de voors fluijten vol rijs geladen, ende met goede quantiteijt slaven mach toecomen, ende dat wij daer door oorsaeck mogen hebben die negotie, de Comp:e soo noodich sijnde, met ernst te vervolgen. iure Siam. De schepen die wij voorleden Jaer geadviseert hebben dat noch van ende over siam moesten comen, — zijn Godesijloff) hier naderhandt vervolgens — behouden aengelandt, namentlijck op 26. februarij het schip Leeuwaerden, geladen met 285. lasten rijs, — 22. maert de fluijt de gecroonde liefde ende ultimo Meij daeraen de fl: de witte valck, beyde niet meer medebrengende dan 8. lasten gemenen rijs 845½ p=s sappanhout, eenige knies als andere weijnige houtwercken. Metteselve hebben wij ontfangen brieven vanden Coopman Volckerus westerwolt, gedateert 26. Januarij, 8. februarij ende 28 maert van Comp=s standt ende gelegentheijt van negotie in dat rijck niet seer aengenaem om lesen zijnde, maer vol van clachten ende doleancen over de onlydelijcke only en al aldaer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0257.xml #+ --- 124 Siam. innen affronten en veratien d'onse apparent om dat onse assisten tie daer met verschenen was daer op nochtans staet gemaeckt hadden inlijdelijcke in onlijdelijcke injurien, affronten, veratien ende aldaer aengedaght suellingen hem aldaer eenigen tijt herwaerts ontmoet ende voorgecomen, die inde voorsz brieven wijdloopien eld geextendeert staende, wij alhier niet en sullen repeteren, alsoo het selve telangh zoude vallen, maer ons totteselve kt gedragen. Hebbende den Coninck, ofte eenen — Olaongh Tip, Comp=s grooten vijandt, uijt desselffs last ende Consent niet alleen de Ordonnaire meters verboden gehad, eenigen rijs voorde Comp=e te meten, — maer oock alle andere arbeijtslieden, als timmerlieden, houtsagers, dragers, ha, voor ons te arbeijden ofte eenige houtwercken te bereijden; sonder dat den becquelang, die het geern anders gesien scheen te hebben, ons daertegen eenige hulpe bieden dorst, ofte eenige reden, bedacht conde werden waerom sulcx geschiedde, dan alleen— dat de verwachte ende eenichsints toegeseyde adsistentie tegen de rebellen van sangora niet verschenen was; Op dewelcke sij nochtans vasten staet gemaect, ende daerop den Oja Rebertiban met de Crijgsmacht soo het schijnt voor uijt na ligor geschict hadden. heeft den Coopman Hendrick Craijer zal:r haer Eenige vens tie #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0258.xml #+ --- eenige toeseegin ge van 20 tsche Valsche geruch ten tegen ons aldaer uijtg toijt dit verbittering is gevolcht Siam. Craijer soude haer eenige toeseggingh, soo sij seggen, van 20 schepen pen hebben gedaen gedaen: het welck een groote onbedachtheijt van„ denselven is geweest, ende waer op sij dan de voorsz. uijt rustinge gedaen hebben; die sij nusagen dat, — onse bij landt niet verschijnende, met schande ende Oueere vande Croone, onverrichter saken weder te rugh soude moeten comen, gelijck oock gevolcht is. hier bij quam noch dat onverwacht vande Gouv=rs van Tanasserije schrijven gecomen was, dat 2. — Hollandtse Schepen twee maenden achter den ander de haven aldaer hadden beset gehouden, ende het incomen ende uijtvaren der vremde negotianten verhindert, het welck groote alteratie in siam bijsonder ten hove veroorsaecte, ende ijder een tegen ons dede verbitteren. Insonderheijt bequamen Compe waer uijt meer Quaetgunstige daerbij occasie om ons te denigreren, ende bij ijder een odieux te maken, ende des Conincx slappe genegentheijt voorts in openbare — vijandtschap te doen veranderen; te meer omdat het selve schrijven van tijt tot tijt nader geconfirmeert ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0259.xml #+ --- 125 Siam ende bevestigt wierd, ende niemant daer meer aen wilde twijffelen. Jnvoegen dat den resident Westerwold, die hem van het contrarie verseeckert hield, alsoomen anders niet soude nagelaten hebben hem daer— te vooren kennisse van te doen, eijndelijck genoodsaeckt wierd te versoecken dat eenige Gecommitteerde — persoonen, soo van des Conincx, als van sijne zijde, — overlandt na Cannassaije mochten werden gesondet, — om ter plaetse na de waerheijt van saecken te vernemen het welck hem den Coninck heeft ingewillicht, ende is — daertoe van onse zijde afgesonden den Ondercoopman Huge van Cuijlenburgh. Onderentusschen hadden — voors resident westerwolt, verscheijden malen sijn — Clachten over de quade ende onredelijcke tractementen gedaen, maer en was daer bij niet geobtineert, — dan dat op seeckeren tijt ten hove geroepen, ende voor — vier gecommitteerde Gjas, ofte Raden gehoort was op seeckere voorgestelde pointen, op welcke op staende voetmoeste antwoorden, ende d'antwoort van woort tot woort bij geschrifte gestelt worden, om den Coninck te vertoonen, die daerna sal 8 2 5 aN 1 en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0260.xml #+ --- vanden Siammer over de non gepresa daer van resolu te toeseggnng soude wesen gedaen en waer op hij sijn Ligont gesonden had de Siam en wachtede, ende middelerwijle tot diverse malen liet vragen of deselve noch niet gestelt en ware: — Soo dat gen. Resident in seer groote benautheijt sal, — ende niet en wisl off hij sijn leven allanger seecker grote doleantien was. haer voorstellingen waren ten principalen, — teerde assistentie aengaende het versochte secours tegen sangora, — voorgevende omconsent wille met de Castellanen, — in oorlogh gecomen te sijn, ende bij deselve vele — duijsenden schade geleden te hebben, ende dat wij sijn — Maijt. alsnu weijgerden met eenige Schepen — ende volck tegen sijne rebellen te adsisteren, daer — nochtans den Coopman Hendrick Craijer voornt.— hem resolute toesegginge van sulcx gedaen had, — ende waerop hij sijn Crijgsmacht dan vooruijt na crijgsmacht i Ligor hadde gesonden, om tegen de Comste derselve bij de wercken, ende gereet te wesen; maer in — plaets van dien hadden wij nu onse Schepen na Tanasserije gesonden, ende die plaetse beset, — om de vremdelingen van daer te weren, ende hare negotie te verderven: Bij aldien hij Westerwold — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0261.xml #+ --- 126 Siam. Westerwold genegen was uijt Siam te vertrecken, ende metten ommeslach op te breken, gelijck somtijts — hadde voorgegeven, daer lagen 2. onse Schepen op de bhare gereet, (namentlijck de liefde ende valck) hij conde sijn voornemen int werck stellen ende bijder handtnemen, maer moest gewaerschout sijn dat geen levendige ziele des Conincx macht zoude — ontcomen, sijnde machtich ons met voeten doot te loopen — ende te vertreden, met meer andere diergelijcke norkereyen, ende dreijgementen, gants niet ten propooste comende. Op alle welcke den — voorsz resident na tijts gelegentheijt niet sonder — alteratie sijn antwoort gedaen heeft. Ende is — daer voort niet anders opgevolch, dan dat 4 off 5. — dagen daerna een open versodt is uijtgegeven, dat voortaen gene siammers nochte peguers de Nederlanders aldaer meer zouden vermogen te dienen, tot groote cleijnachtinge vande natie strecken. uijt alle welcke versmadelijcke proceduren gemelten Westerwolt een besluijtmaecte, dat, ingevalle het langh verwachte secoers desen Jare niet conde gesonden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0262.xml #+ --- sen Resident dat indien het verwach souden werden wij van daer souden moeten vertrecken om eenige schepen off volck deewaerts Siam. voorgevende on gesonden werden, wij in Siam voortuijt souden te secours niet t' hebben, ende dat dienvolgende dat jaer het Japans Cargasoen geringh te wesen stond, ingevalle al niet verhindert en wierden het selve afteschepen - ende te versenden, het welck ons geen cleijne becommeringh aengebracht heeft, alsoo alsnoch — t' eenemael onvermogens bleven, dewijl boven den Onse onmacht Oorlogh met portugael met die vande nieuwe aff te steecken regeringe in Engelandt mede in verwijderingh geraect sijn, eenige macht van Schepen ofte volck voor Siam aftesteecken, ende oock ongehaden was den — Coninck langer met een onseeckere hope op te houden, waerdoor onse sake hoelanger hoe erger soude worden gemaect, nadien geheel onseker zij, off wij d'eerste Jaren herwaerts daer almacht toe sullen becomen; behalven dat het Comp=s werck niet en— is, ofte met haer martine over eencomt haer met de oorlogen van vreende potentaten te engageren, overquestien ende geschillen ons int minste niet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0263.xml #+ --- 127 Siam. Besendinge na Siam gedaenh en daer bij den selven onsen onmacht den Coninck doen ken niet raekende. Echter hebben, op beter hope goetgevonden ende noodich geacht, ten minsten een — goede fluijt derwaerts tesenden, om het gerede voor Japan, des toegestaen wordende, mede te nemen, — ofte bij weijgeringe van dien na Taijouan te verseijlen, om 'tsijner tijt met suijckeren &. herwaerts te keren. — Waertoe de voors gecroonde liefde weder gebruijckt is, sijnde 21. meij van dese Reede vertrocken, met een Brieff ende poper geschenck aenden Coninck, mitsgaders een aenden Oja Zebartiban, boven dickmael genoemt, in antwoort vande sijne aen ons uijt Ligor geschreven. Bij welcke wij ons onvermogen om adsistentie te senden, rondelijck bekent gemaect bekent maec ende verclaert hebben, ende dat niet en wisten — wanneer sulcx noch zoude connen geschieden, om de Oorlogen bovengeroert, op dat de Mai: daerop niet langer en geliefde te wachten, ende om eens — van die quellinge bevrijt te werden, die anders alle Jaren weder vernieut stond te worden. naderhand hebben wij noch derwaerts gesonden op 5. septemb. het aect #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0264.xml #+ --- sijnde t selve schip ge weder van daer gecomen Siam. het schip Schiedam, om, soot' geschieden mocht, ende toegestaen wierd, volladen met rijs, sappanhout, ende andere noodlickheden recht toe weder herwaerts tekeeren, ofte geen ladingh becomende, na malacca te verseijlen, ende ons van daer soo veel peper toe„ te brengen als soude connen innemen. welck Schip ons op 15. december weder toegecomen is, met 100 lasten rijs 46. p=s wasch ende 7571½. picol Sappanhout, bedragende tesamen f 30063:/- mitsgaders brieven vanden meergemelten Coopman met beter tijden esterwolt, gedateert ultimo October voorleden, zijnde van vrij aengenamer inhout als de vorige. De fluijt de gecroonde liefde voorgenoemt was daer aengecomen op 11. Junij, ende volladen — voor Japan voortgeseijlt, bestaende het Cargasoen— uijt 1422. Picol Sappanhout, 1545. strkoehuijden, 4305. herten vellen, ende 2490 stucx buffels Hoorns, met malckander bedragende ƒ 8269:6:4. besijden noch 26366. stucx heetevellen uijt s. Chinese Joncken #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0265.xml #+ --- 128 Siam overgebleven goederen aldaer soncken in Zee gelicht, ende ongetaxeert voortgesonden/ daer wij onder breder bescheijt van sullen geven. — als wanneer noch in siam overleggen bleef het volgende 18834. st:r hertevellen, 1834. koehuijden 11400. Rochevellen, 40 picol namrack, 1664. buffelshoorns, ende 23. picol Oliphants tanden, — die de voors fluijs niet hadde connen innemen; - ons van heeten leet sijnde dat deselve Coopmansz desen jare niet mede aende merct hebben connen werden gebracht, om in silver verwisselt te werden: daer de voorsz. onredelijcke proceduijren der siammers. de eenichste oorsaeck van sijn, uijt welcke wij niet anders te gemoetsagen als een becommerden ende slechten handel, hoewel het selve naderhandt beter uijtgevallen is. De Coninck heeft onse Brief ende presenten ontfangen, hoewel hem niet al te aengenaem sijnde; de brief, om den inhout die hem wat spijtich te wesen docht, apparent om de afgeslagen adsistentie, ende de presenten, om datse in sijn begeerlijcke oogen was te geringh waren: soo - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0266.xml #+ --- Middel bij den om van dese ver atien ontlast te worden Siam. soo dat daermede niet veel ten goede vande Comp=e soude syn uijtgewrocht, ten ware voorsz westerwold Resident bedacht een ander middel bedacht ende int werck gestelt had, dat beter operatie heeft gedaen, namentlijck dat hij den Sabandaer tot hem geroepen, ende quansuijs nitsecreet, ende onder belofte het aen niemant voort te seggen, hoewel sijn meijninge ende intentie anders was, gecommuniceert ende vertrout, heeft, hoe dat vastelijck voorgenomen had, ingevalle de voors veratien ende gewelden, die hem van tijt tot tijt wierden aengedaen, langer bleven continueren, met Comp=s ommeslaen op te breecken, ende sich metteselve na Cambodia te begeven, alwaer den Coninck ons nu eenige Jaren herwaerts — seer vrundelijck hadde genodicht, weder te comen negotieren, als voordesen, ende alle deselve Coopmanschappen ende waren te versamelen sijn als in Siam, on ons van te connen dienen^ De Sabandaer hetselve verstaen hebbende, — wout #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0267.xml #+ --- 129 Siam. Dnt seer goede operatie heeft gedaen vanden Cininck toont sich daerover gealtereert, ende loopt eens gangs na de Berckelangh, denselven het voors secreet, tegen gedane belofte bekent maeckende, ende die — voort aenden Coninck, bij wien daermede, naer het schijnt, soo veel te weegh is gebracht, dat wij van die tijt af voortaen beter tractement hebben genoten, ende niet meer soo gehoort ofte geinpureert zijn geworden. Waer uijt blijct dat omtrent gem — vorst, noch de billickheijt van ons schrijven op onvermogen gefundeert, noch de voorsz rijcke presenten, soo veel hebben vermogen als de vrese van dat wij ons t' eeniger tijt met sijne vijanden souden mogen conjungeren ende verplichten, om hem gesamen op het lijf te comen. Waermede wij dan verhoopen, dat wij hem voort sullen connen in devotie houden: hebbende ons sedert gen tijt niet alleen onbecomt, werden handel in sijn rijck vergunt, ende geen quellingen meer aengedaen, maer boven dien Tegengeschenense voorsz onaengename Brief seer vrundelijk beantwoort, ende daernnevens gesonden tot geschemcke een #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0268.xml #+ --- met een seer beleef de brief Een opbedt van macht van Ligot Siam een bouget, ofte pinangh doos van Enckel gout, wegende met sijn toebehooren ongeveer 109. Realen in gewicht, nevens 2. zijde quitasollen, welcker — stocken met Silver beslagen sijn: het welck Westerwold schrijft een gants ongemene eere— te sijn, die hij niet licht gewent hij aen ijemant te doen, Hem Westerwold had hij boven dien met een diergel. pinangh doos van silver tot sijn gebruijck beschoncken ende daertoe vereert met de titul van Oloangh Ritisacon; dat mede al wat te seggen is. — Een gantsch schielijcke ende onverwachte veranderingh, die Godtgeve, soo lange Jaren ten dienste vande Comp. e continueren macht weijnich dagen na den ontfangh van voorsz. onse Brieff, heeft gemelte Coninck den — voorsz Oja sebertiban met de gantse Crijgs — Armade van Ligoor op ontbooden, daermede genoech te kennen gevende dat haer eenichste toeverlaet, om sangora te winnen, op de Comp:e geweest #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0269.xml #+ --- 130 Siam. geweest zij, die haer ontvallen sijnde, de voorsz macht daer t' eenemael vruchteloos ende te vergeeffs soude hebben leggen wachten, alsoo sij de Couragie — tot dien tijt noch noijt hadden gehad den vijandt onder de oogen tesien, veel min ijets op deselve te attenteren. Echter heeft de Mayt, soo het schijnt, aende eere willen blijven, ende de schult op den voors — Oja ende sijne subalterne officieren doen— werpen: hebbende denselven, op sijn wedercomste in Siam, seer wredelijck inde ysers, al te vooren tot dien eijnde gereet gemaect, doen sluijten, nevens alle de mandorijns ende andere grooten, die met hem na Ligor geweest waren, ende eenige dagen onder den blaeuwen hemel laten sitten, tot dat, door 't voorbidden vandes Conincx — soonen, de andere uijtgesondert 9 man vande voornaemste, gelargeert, ende hem toegestaen ware geworden de voors. Cluijsters af, ende nevens hem neder te leggen, ende presumeert - westerwold - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0270.xml #+ --- Siam. westerwold dat hij eer langh t'eenemael gepardonneert, ende weder in sijn oude digniteijt herstelt sal worden; dat wij liever anders mochten wenschen, nadien hij ongetwijffelt sijn ongeval de Comp:e, die van haer toegeseyjde secours in — gebreecke gebleven hij, imputeren, ende dienvolgens — seer op deselve verbittert wesen sal, om hem daer — van bij gelegentheijt te resenteren: dat den tijsleert. Onse Brief aenden voors Coninck, mette fluijt de gecroonde liefde voorne. gesz., sullen uEd. vinden geregistreert int overgaende briefboeck, onder — 21. maij, ende desselffs antwoorsint Batavisen Daghregister onder 18. decemb. waertoe ons, om dese niet al te langh te maeken, refereren. Oja rebartiban en hadden brieff aen hem geschreven, vermits sijne verhaelde ongelegentheijt noch niet ontfangen, maer was — bij de Coninck nevens de presenten in bewaringh: — Aende Berckelangh en hebben wij doenmaels niet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0271.xml #+ --- 121 Siam. schenckagie in Siam hooch gelopen 6 ioncken al daer geco de hertevellen bij d'onse op haer uijt gelicht niet geschreven, om dat geen Brief van hem ontfanght hadden, maer hem echter een proper geschenck gesonden, om door Westerwold uijt onsen name aen hem — overgelevert te worden; daer niet seer wel over te te vrede geweest is, buijten het gene wij van — hier gesonden hebben, heeft voorsz westerwold noch eenige Goude ketens van portugesen aldaer gecocht, ende nevens andere cleenicheden aenden Coninck ende diverse verschoncken om vrunden te maken: soo dat de schenckagie, desen Jare in Siam gedaen, al wat hoogh sal loopen. Daer sijn tvoorleden Jaer 6. joncken, daeronder een recht toe van Japan, in siam geweest, die onder de handt vele hertevellen ende koehuijden hadden opgecocht, sonder dat voor die tijt daer iet tegen te doen was, off het octroij aende Comp=e vergunt, in consideratie quam, — tot dat sij daermede vertrocken, als wanneer — voors Resident de fluijt de lieffde voorne. , nevens haer, liet in zeegaen, ende, buijten gecomen sijnde, vertreck daer de visite doen; die uijt vijf vandeselve gelicht heeft— men #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0272.xml #+ --- als tegens het Octroij daer in gelaeden waer uijt grote clachten te ver wachten sijn dan had het opper hoofd hem daer tegens all voor sien Siam. heeft het voorsz. getal van 26366. stucx hertevellen die, gelijck geseijt, met deselve fluijt ongetaxeert na Japangegaen sijn. wat de bovengenoemde Coopmanschappen van Siam, desen Jare na Japan gesonden, gerendeert hebben, als mede wat clachten de Chinesen der voorsz. Joncken over het lichten der geciteerde vellen gedaan hebben, ende hoe de — Japanders dat werck begrijpen, sal uEd. hier — onder op sijn plaetse bekent gemaect worden. Ongetwijffelt zullen deselve Chinesen, weder in Siam comende, niet versuijmich blijven hare clachten aldaer mede op het hevigste in te stellen;— dat wij sullen moeten afwachten, alsoo het voorsz octroij anders t'eenemael crachteloos soude worden. gemelte westerwold schrijft dat hij sijn baen, om soo teseggen, ondertusschen tegen derselver — wedercomste alclaer gemaect, ende de — Coninginne tot dien eijnde met de 5. Zoonen des Conincx met geschencken verobligeert had, hem tegen deselve te patrocineren ende voortestaen, met #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0273.xml #+ --- 132 Siam. Slechten aff met welcker hulp hij sich gerusthield, te meer om dat hij den Oija Rapasip, die boven gesecht hebben altijt Comp=s vijandt geweest te sijn, mede —r gewonnen ende op sijn sijde gecregen had. (Ondertusschen sal het lichten der voorsz. vellen de Chinesen omsichtich en maken, ende, soo verhoopen wel wederhouden onse privilegien in aenstaende meer te ondercruijpen, of ten ware sij hen op het bevel der japanderen mochten verlaten, die ons geen souden willen verbieden — sulcx in toecomende meer te plegen, daer wij niet weten off ons al aen sullen connen binden. ) Het succes wort uEd. nadesen door ons bekent gemaect. voorleden sijn mette voors 2. fluijtschepen in siam, tot vervolch vanden handel ende procure der — gedane petitien, aengebracht 35. kisten, ofte — soo veel duijsent tail japans schuijtsilver, ende sullen haer nu uijt Taijouan weder ten voorsz - eijnde toegesonden werden te 15 O off ƒ 42750. dat verhoopen wel toenlijcken sal. Inde cleden treck in cleden en comt in dat Rijck geen aftreck, soo langh geen — Lause tevellen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0274.xml #+ --- Siam. het hoff vanden Coninck wort seer prachtich op gemaeckt gestroijde geruch ten valst bevonden Lause Cooplieden af en comen, die eenigen vertier plagen te maken. Het hof vanden Coninck . is onderhanden, ende wort seer prachtich van houtwercken opgemaeckt: het welck ons inde procure van balcken ende plancken vrij inde wegh is. 12. April voorleden was voorsz Hugo van Culenburg van Tannassarije, nevens des Conincghs gecommitteerdens weder te rugh in de vorige uijt Siam gecomen, rapporterende dat de geruchten ende het schrijven der Gouverneurs van het Cruijssen van 2. onser Schepen niet dan enckele verdichte leugens waren, apparent van Comp=s vijanden gesmeedt, om ons daer door buijten alle gunst ende Credit te stellen; geen ander fundament hebbende, soo wij geloven, als dat het Jacht de Macreel voorn. , van Tavaij comende, — daermede aengeweest sij, ende handel versocht heeft, sonder eenige de alderminste schijn van Hootiliteijt te laten blijcken ofte van sien, te geven. aengaende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0275.xml #+ --- 133 Siam men om in Tanas Doch vresen dat daer weijnich te doen sal wesen sullen evenwel een preuve lae ten nemen het iacht bij ons aldaer op geseth soude haest iit wa zer geraecken aengaende denselven handel, heeft voors resident Licentie beco-naderhandt volgens onse last, versoeck te hove — seij te handelen gedaen, ende Tra, ofte brieven van licentie g'obtineert, die met lillo voorsz na malacca sijn gesonden, ende met eerste gelegentheijt int werck gestelt zullen worden. Doch vresen wij dat voor de Comp=e aldaer weijnich— sal te doen wesen, alsoo de Eliphanten, daer den — handel voornamentlijck op siet, door onse Schepen— veel gemackelijcker ende oncostelijcken van Sian, gehaelt ende over malacca na Bengale gebracht connen worden, als deselve soo vele mijlen weegs over Landt te voeren; zijnde, naet rapport van voorsz Cuijlenburgh, een seer moeijelijcken wegh, op dewelcke doorgaens vele Elephanten comen te sterven, door ongemack, gebreck van water — ende voeragie. echter sullen van deselve negotie uijt malacca een preuve laten nemen; Het Jacht, daer wij in onsen voorigen van geschreven hebb:) dat in Siam opgeset was, is noch onderhanden — doch stond nu haert voltoijt ende int water te geraken Soo ier A R #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0276.xml #+ --- Siam. mede twee rachten op stapel staene die op de Nederlant sche wijse wierden ge bouwt eene zeijl, treijlrs. te senden van schepen aldaer staecken Resanten vanden Mattaram in Si weder bij den Mat taram soo dat wij te sijner tijt volck ende gereetschappen sullen derwaerts senden om herwaerts gebracht Den Coninck had te werden. De Coninck had ondertusschen mede .Jachten op de nederlandse wijse te bouwen gelast, ende op stapel staende, tot welcker eene van ons — versoeckt tot het zeijl, keijl ende alle toerustinge versoeckt; daer — doch meenint niet wij weijnich van menen te senden: Ende sullen het maeken van diergelijcke Jachten in siam, om verscheyden en sullen het bouwen redenen voor de Compe: ondienstich zijnde in — toecomende slaken. Daer sijn desen Jare gesanten vande mataram „am, en van daer in siam geweest met geschenck van 2. Crissen, 2. piecken, 2. Oliphantshaecken, 2. picol peper ende 2. cleden; die 24 augusti weder waren — te rughgekeert, geaccompagneert met een vaertuijg ende gesanten vanden Coninck, mitsgaders een brief int gout gegraveert, nevens 2. picol Elifhants landen, ende 40 stucxcleden. Tot wat eijnde dese besendinge over ende wederstreckende sij, is — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0277.xml #+ --- 134 Siam. Westervaelt schrijft dat daet over niet bewimmert be hoeven te sijn Westerwolt geeft wegen sijn tement dien tot opperhoofd aldaer gestelt is ons tot noch toe onbekent, maer en connen ons daer niet veel goets van beloven, hoewel westerwolt schrijft dat wij daerover niet becommert en behoeven te sijn, alsoo tusschen deselve Coningen niet anders als gemene vrundtschap is, ende geen de minste onderhandelinge ofte alliantie met malckander hebben, die ons schadelijck soude mogen worden, veel min dat sij met malckander souden over een comen om hare rijs Cassen gesamender handt voor ons te sluijten, ende ons door dat middel in — gebreck van leeftocht te stellen, haer raedslagen sal den tijt openbaren. Den voors resident doen goet conte heeft ons wegen sijn doen ende Capaciteijt redelijck contentement: Wes hem tot opperhooft over het hebben hem mits Comptoir ende de negotie in Siam bevesticht hebben, met vertrouwen dat de Comp=e goede— diensten sal doen, sijnde oock vande Coninck — ende Grooten des rijcxtamelijck bemunt, gelijk uijt desselffs briefschijnt te blijcken. voorleden Jaeren heeft Caijouan geen eijsch de - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0278.xml #+ --- 2 Joorse vaertuij gen aldaer seer qualijck getrac teert Siam. eijsch uijt Siam gedaen, ten aensien dat de Coopmansz van daer comende, van groot volumen ende cleijne waerdije sijnde, doorgaens qualijck soo veel voordeel geven, dat de vrachten daer uijt gevonden connen werden; maer dit Jaer heeft den E: Cornelis Casar weder verscheyden noodlijckheden gevordert, tot welcke wij dan een — Schip derwaerts sullen moeten senden, ende voort minste twee voor Japan, bij aldien geen drije; — om het groot Capitael dat dit Jaer over gebleven — is: het welck wij uijt de volgende brieven, die van daer te comen staen, nader sullen connen afmeten. Daer sijn voorleden Jaer 2. Joharse vaertuijgen in Siam geweest, dewelcke de siammers, wij weten niet om wat reden, — voor verspieders gehouden, qualijck getracteert, ende niet oneer weder terugh gesonden hebben, sonder dat haer van rijs ende water voorde reijse mochten voorsien, ofte hare uijtstaende schulden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0279.xml #+ --- 135 Siam Revenge bij die verhael vant een prauw van 2omeo schulden innamen; Waer door deselve, — soo het schijnt, geirriteert sijnde, intuijsdrijven vande Rivier, twee siamse vaetuijgen aengesnoert ende mede genomen hebben. Ende is het selve affront in Johor soo qualijck genomen, dat eenige van Johor geno Saletters na Siam uijtgemaect hebben, om haer te revengeren. Op welcke, nadat al ettelijcke praeuwen genomen hadden, den Kammer roeij- vaertuijgh afgesonden heeft, maer waren voor — derselver comste al weder vertrocken: vuidende gepasseerde van onderwege in plaetse vandeselve een van — borneo gecomen, dien sij mede na beneden namen. beneden comende, maecken malckander wijs — dat het een der voorsz. saletters was, hem daerop omcingelende met 34. fregats. Jegens welcke den borneor hem ter defensiestelt, ende een van deselve vermeestert. waermet oock weghgecomen soude zijn, 't ware nituijtdrijven aende grondt geraect waren, ende daermede, soo het schijnt, van uijt„ comst desperende, malckander, om niet levendich in men - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0280.xml #+ --- Oncosten al daer gevallen tegens Siam in der vijanden handen te vallen, gecrist ofte geponjardeert hadden. Hoe nu dese voorvallen tusschen voors Coningen voortafloopen sullen sal den tijsleren. De oncosten in siam voorleden Jaer gevallen beloopen volgens de boecken. . ƒ 34036: 0: 4 winsten daer Ende is daertoe op verscheyden Coopman„ schappen meer verloren als gewonnen „ 2053: 7:5 Jnvoegen dat Siam in 12. maenden ten achteren comt. . . . . . . ƒ 36089: 7:9 Om dat het schip schiedam alle het sappan¬ hout niet conde weghslepen, soo heeft gemelte Westerwoldt, om hem soo veel doenelijck van het selve te ontlasten, 5. groote Comp=s lastbercken, die tottet op ende afbrengen der goederen in Siam— gebruijct worden, nevens het selve Schip herwaerts gesonden; doch sijn onderwege van het selve — afgeraect ende totheden niet meer dan 2. hier — aengelant: soo dat voorde andere al eenigsins beginnen becommert te werden. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0281.xml #+ --- 136 Cambodia. Cambodia een gesant van Cambodia tot Bantam Engelse ver schenen In mart lestleden becomen advijs van onse residenten tot Bantam, dat aldaer uijt Cambodia — geparesceert was het Engels Jacht de Duijt, nevens — een opgemaect portugees scheepken, toebehorende den Coninck van Cambodia. De ladinge van gemelte Jacht de Duijt bestondt in 500 kisten Japans — staefcooper, 120 p=s groote Eliphants tanden, 20. Balen Cochinchiuse zijde, 40. groote kisten benjuin ende 40. picol wasch. welck Cargasoen sij naderhandt voor een gedeelte na macassar gesondet, hebben.— P:r tambodias Jachtjen, ten principalen met rijs — gecargeert, is mede eenen expressen Ambassad. r van gemelten Coninck verschenen, die eenige geschencken met een brief in een gout doosken beslooten, door d' Engelsen uijt sijnen naem aenden sultan tot Bantam Oock is den Engelsen - door toedoen van hadde doen overleveren. agent skinner van geseyden ambassadeur, uijt den naem van sijn Coninck, met 20. picol wasch ende 20. d=os Benjuin vereert, in recompense (soo men secht van 20. stucken Camon ende 2000 Cogels die ts a sins - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0282.xml #+ --- Der Engelse m gotie in Cambodia van weijnich im portantie Resanten vanden kera Cambodia. die door den president Backer voordesen aenden — voornoemden Coninck sijn vereert: 'twelck het verrichten van gedachten Expressen, tot nader alliantie met die tot Bantam, zij geweest, ende wellicht ten principale door inductie vande Engelsen is geschiedt. voornoemden Agent was seer misnoegt, datse 5. personen - aende maij=t, om sijn Jacht door zee tebrengen, hadden moeten lenen, te meer de Cambodiers tegens — haren danck de prince-vlagge ophielden, sonder de Engelse vlagge daer bij te gedoogen. verders is hare negotie in Cambodia, gelijck boven blijct, van weijnich importantie geweest, ende sijn wij van gevoelen, dat sij dien handel, besond te dewijl sij in dese Conjuncture des tijts groot perijckel loopen om in dat vaerwater van ons geknapt te werden, van haer selven staecken ende abandoneren sullen. welck Cambodias Jacht dan, na verrichtinge van sijne affairen tot Bantam, alhier mede verschenen, selven tot Bota is, gecargeert met 90. Lasten rijs, 70a: 80. picols Benjuwin ende 200 d=os Japans staeffcooper, nevens #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0283.xml #+ --- 137 Cambodia. met een brief alleenlijck eeni inhoudende doch hebben in lingh van vrede willen treden in antwoort mede gegeven nevens twee gesanten, genaemt brackenanie, ende Manjoek bot menradi metterij, die ons — overhandicht hebben een brief sonder Segel ofte signature ende een geschenck van 10. Picol Beyjuwin ende 5. do wasch, vande maij=t van Cambodia, soo sij seijden, aen ons gesonden, dicterende onder andere ge complementen Complimentos, hoe dat hem aengenaem sij geweest uijt den Briet, door Radja Loya, voorleden Jaer van hier uijt onsen name aen Oija Ockelhou geschreven, te vernemen dat wij genegen waren tot den vrede, — ende om wederom in Cambodia te handelen . waerop als wij metteselve gesanten in Conferentie wilden comen, soo hebben sij, gelijck mede die vant voorleden Jaer, verclaert datse buijten den Brieff niets te seggen hadden, nochte oock gequalificeert en — geen onderhande waren, om met ons in eenige onderhandelinge van Soo dat sij, na verrichtinge vrede te treden. van hare negotie, wederom van hier na Cambodia brief deselve vertrocken sijn; ende hebben wij metteselve den Coninck aldaer in antwoorde gedient, dat wij, geen - Pis #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0284.xml #+ --- hier nevens Cambodia van inhoude, als geen oorsaecke vande voorige onlusten sijnde, oock niet en conden goetvinden aldaer op onseeckere — Conditien weder residentie te nemen, uijt vrese van nieuwe tweedracht, ende soo voort; maer — bij aldien hij genegen ware de oude alliantie ende vrundschap met de Comp=e weder te vernieuwen, soo conde hij persoonen van verstandt met Ordre ende volmacht herwaerts senden, om alsdan soodanige articulen van vrede ende alliantie metteselve te besluijten, als in reden ende billickheijt aen wedersijden bevonden souden worden te vereijsschen, om waer toe te beter te geraeken, hij voor al de Engelse natie, — met welcke onsen staet in Oorlogh getreden was, ende wij haer oversulx niet en souden connen verdragen uijt sijn landt moeste setten, &. Of hiernu — gesanten op volgen zullen, en connen wij niet vernemen, hoewel niet langh geleden hier noch een jonck van daer verschenen is, toebehoorende seker maleijts Coopman Jntche assam genaemt, — maer sullen ons in dien gevalle, in allen — dele #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0285.xml #+ --- 128 Cambodia heijt tot den vre Pas en licentie aen een vrijburger te handelen quinam met het rijck van Tochinchina ofte Quinam sijn noch in oorloch Onse genegent deele, soo veel het respect vande Comp=e eenichsints— lijden can, jegens deselve gevoeghlijck aenstellen, ende de vrede, soo veel mogelijck trachten te pusseren, — Gelijck wij dan tot dien eijnde den vrijburger — verleent om dae bastjaen bouillon pas ende licentie vergunt hebben met sijn Jonck ende ingeladen Cargasoen, bestaende — ten principalen in cleden, derwaerts te navigeren, zijn onthael, ende de verdre successen, de voornde vrede betreffende, staet uEd. in desen vervolgens aengecondicht te werden, bij soo veire daerin voort vertreck der Retoerschepen, ijetwes comen te verhandelen. Met het Rijck van Cochiichina, ofte quinam, continueren voor als noch in Openbaren Oorlogh. Wat ons gemoveert heeft deselve van nieuws, tegen dat rijck te ondernemen, ende in — presentie vande Tonckinse Gesanten, hier op — Batavia sijnde, te divulgeren, hebben wij uEd. — voorleden Jaer bekent gemaect. tschijnt dat dese trouwlose Coninck over de onbehoorlijcke proceduren, aen vijf aldaer gelaten nederlanders begaen, al 39 dragen - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0286.xml #+ --- voorgeven vanden Coninck waerom landers om t' leven Eeer engen hock quinam. al eenichsints berouw begint te toonen, ende dat sijn eijgen conscientie (zoo hij der anders een heeft. ) — hem daerover comtbeschuldigen; gelijck wij bespeiren uijt sekere brieven geschreven doorden Cap=tn der — Japanderen, genaemt siommoera Taffioije, uijt nu „ de vijff Nedetehaijsoo aen ons, mitsgaders aenden Commissaris — verstegen, en besonder aen eenen buseijmondonne Japander alhier woonachtich, daer sich ten principalen— aen refereert daerbij ons te kennen wert gegeven de reden ende de oorsaecke waerom de voornoemde Coningh deselve Nederlanders ondernomen soude hebben te doden, te weten, om dat hem door Comp=s vijanden wijs gemaect was, dat den gem verstegen, doe ter tijt daerals — ambassadeur sijnde, nadat hij sijne saeken ten — Hove verricht, het contract wedersijts a: contento — geslooten, ende sier van boven wederom tot in Phaij soo begeven had, eenige Tonckinders in Chinese — habiten op sijn vertreck in het schip soude verborgen hebben gehadt, ende dat hij den Sabandaer van gen pheijfoo, schoon uijt last vande man=t comende, — niet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0287.xml #+ --- 139 quinam niet hadde willen toelaten het Schip te visiteren, sich op het contract beroepen hebbende. Item dat den Coopman Hendrick Baron, na boven reijsende, seker gevangen Toncquinsen veldoverste, genaemt Doodocksjaa gecongratuleert ende toegesproocken soude hebben, ende hem oock op een ander tijt „ als de gevangen Coninck van siampa soude besichticht worden, begeert had te besoecken, hoevelt hem geweijgert was, alsmede dat hij in Concquin noch vrouw ende kinderen had, ja dat sijnes vrouwen broeder selfs bij hem was, ende diergelijcke, waeruijt de maij=t niet anders hadde connen besluijten, of daer moest - achter dese vrede handelinge een heijmelijcke verradelije ofte ontrouw schuijlen, tot nadeel van hem ende voordeel vande Conckinders: soo dat hij andermael eenige soldaten van boven had afgesonden, met ordre om tschip daerna te doen ondersoecken; maer vernomen hebbende dat den Ambassadeur voor de verschijninge vandeselve Soldaten, met het Schip van daer vertrocken was, had hij, daerover #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0288.xml #+ --- quinam. derhant weder ge 0 pardonneert qualijck te sullen tracteren als we len comen handelen daerover seer vergraint sijnde, de voorn. 5. nederlander doch de selve nae belast te dooden, doch deselve ondertusschen, door voorspraecke wederom gepardonneert, en op haer eijgen versoeck met een Chinese Jonck na Batavia gesonden, seggende, soo de Hollanders hier aen geen schult en hebben, sullen sij toecomende Jaer wel weder comen, maer anders apparent achterblijven. — Wijders soude de Coninck gehoort hebben, dat in — februarij ende Julij lestleden seeckere Hollandtse Joncken de Cust van Cochinchina passerende, in het rooven van een quinams vaertuijgh, ende acht sijner onderdanen Openbare Hostiliteijt ende vijandtschap gepleegt hadden, sonder nochtans te weten of sulcx alles door onse Last ende Ordre geschiet was; maer en was — daerom evenwel nu niet meer verstoort, ende en seijt ons niet meefoude de hollanders, alsse weder in sijn lantquamen, der in sijn lant wil niet qualijck tracteren: Voegende dese Japander Taffioije voorn: daerop, tot een besluijt, dat noch bij, dat hij hoopte dese nieuwe vrede daerom niet soude verbroocken blijven, of anders ware blijckelijk dat #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0289.xml #+ --- 140 qúinam. meenen met dat rijck in geen vre de te treden maer haer van de handen wat ruijmer hebben dat Godt over quinam ende hollandt geen vrede meer beslooten had: gelijck alle tselve in Batavias daerregister breder na te lesen is. Of dese brieven nu uijt eijgen motiff van gen Capitain of wel door Ordre ende inductie vanden Coninck aen ons — geschreven sijn, en connen wij niet oordelen, maer sustineren in allen gevalle dat de Comp=e bij aldien sij 'tgepasseerde— ende aengedane gewelt niet meer en wilde gedencken, naer alle apparentie alsdan wederom tot de — negotie int quinamse rijck soude geadmitteert werden: hoewel wij nochtans, ten aensien de gepleegde Hostile proceduuren besonder tot disreputatie ende — cleijnachtinge vande nederlandse natie sijn streckende, — ende datter geen staet op desen touloosen hoop te maeken — sij, met deselve noijt tot vredens tractaten sullen — treden, te meer wij de Tonckinders daermede opt hoogste souden irriteren, maer blijven voornemens, gelijck wij mede sien dat uEd. , bij hare missive van 4. October, hen daerinne met ons gevoelen conformeren, die affronten die affronten in tijde ende wijle, wanneer de handen teresenteren watruijmer hebben, ende deselve met een — sufficante #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0290.xml #+ --- Cargasoen van daer en weder daer van comen quinam. sufficante macht cunnen bejegenen, presenteren, welcken tijt met patientie sullen moeten inwachten alsoo de presente Constitutie sulcx voor eerst niet toelaten en wil. Jonckin. Met voornoemde onse Jongste advisen hebben - wij uEd. aengecundicht het gene op die tijt inde Conckinse negotie, ende dependentie van dien was voorgevallen ende gepasseert, ende hoe de negotie á' contento geabsolveert wesende, de fl: de witte valck nae Japan gegaen ende t Jacht Taijouan den 17. augusti 1652. met het geprocureerde, costende incoops ƒ 438403: 16: 10- van daer naer nangasacge genavigeert, ende wederom op den 24. november daeraen met een Capitael van daen in roncquing ƒ 680194: 18: 4. , tot vervolch vanden handel in Tonckin, voor de stadt Caatchou te rugh gekomen waeren. sedert arriveert alhier op 22. maert voorleden het fluijtschip de gecroonde liefde, uijt siam hebbende onderwegen het fluijtschip de witte Valck voorn. , comende van Tonckinna — Siam 5 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0291.xml #+ --- 141 Tonckin. De Storffcle saecken aldaer noch in redelijc ke termen Doch de negotie begint vrij te vervallen en van tijdt tot tijdt so sij beider winsten te geven een permanent comptoir daer schaedelijck Siam, versproocken, ende vandenselven overgenomen, ende voorts aen ons behandicht advijsen van het— opperhooft Jacob keijser, uijt lonckin aen ons gesz — den 7. februarij deses jaers, meldende onder andere dat sedert sijne jongste advijsen aldaer inde negotie niet besonders voorgevallen was, desgelijcx dat de Hoofsche saken noch in redelijcke termen stonden, ende dat de Coningen overt spoedich retourneren der Schepen— uijt Japan seer verblijt waren: gevende verders met omstandige redenen tekennen, dat dewijl de — Tonckinse negotie vrij begint te vervallen, ende van tijt tot tijt soo berder winsten geeft, het stabileren van een permauent Comptoir, om in Tonckin over te blijven, — ende continueel te handelen, seer schadelijck voor de Comp=e sij, ende ten principalen veroorsaeckt dat de oorsaeck vandie Casjes, daer de zijde door de voorcoopers met opgecocht moet werden, soo merckelijck verdieren ende hoogh in prijs steijgeren, dat, daermen voor 10. tail zilver 16. a: 17 O st e d=os voor desen plach te coopen, — men nu niet meer als 8000. becomen can, — synde 3222 Cei #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0292.xml #+ --- Tonckin. sijnde inden tijt van 2a: 3. maenden van 9000. tot op 8000. gedaelt, soo dat het apparent was, ingevalle den handel soo vervolcht wert, de Casjens, in corten — tijt tot 7. 6 a: 5000. jegens 10. tail silver te sullen lopen, twelck de sijde, ende stuckgoederen (ten respecte, wanneer de Casgiens op 16 a: 17000 s=t de 10 l. gestelt waren, men niet meer voor een Cattij sijde betaelde als jegen¬ woordich.) soo merckelijck verdieren sal, datter geen — voordelen meer in Tonckin sullen te bevaren wesen, — gelijck het verleden Jaer bij de sobere winsten al ten dele gebleecken heeft: Want het seecker gaet dat de Coningh veel min de prins ende andere grooten, — in't minste geen verandering daerin doen sullen, — alsoo se door dat middel haer Cassen vol silver trecken. en groote schatten silver in plaetse van Casjes, daer ten principalen hare incomsten uijtbestaen, vergadere ende tsilver, soo doende, in weijnich estime brengen. Om het welcke voortecomen, ende de negotie weder wat te doen floreren, of ten minsten op beter voet tebrengen, Item de Copere munt, — daer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0293.xml #+ --- 142 Tonckin. sijn aldaer van gevoelen datmen ouden voeth met de gaende en co zoorde te exerceren latende alleenl. vande logie 3 a 4 personen sonder Capitael en datmen niet voor half off ulto. febrij daer diende te comen daert' alles op siet, te doen dalen, het zilver daerentegen tot voorige waerde te helpen, gen keijser van gevoelen is, dat men den handel opden Ouden voet, met de Schepen den handel op den gaende ende comende als voordesen, behoorde te perceren, mende schepen besonder permanent Comptoir aldaer te stabileren, — oft ijemant over te laten dan alleenlijck 3 a: 4. persoonen tot bewaeringh om de logie te bewaren, met soo veel Silvers en niet meer als tot gastos van noden ware, ende dat men— besijden dien met de Schepen daer niet eerder dan half of ultimo februarij moeste retourneren, om door — mancquement van zilver inden verloopen tijt, terwijl de schepen gaen en keren, de negotie vande Copere munt soo langh te doen ophouden, alsoo sulcx met Comp=s aenbrengende silver (daer — van gemeenelijck partije onder de Coopluijden op Leverantie van Coopmanschappen gedeskibueert wort) eerst geschieden moet als deselve opgeseijden tijt wederom verschijnen: Waer door dan — (de voorsz mint soo tijdich niet gesocht werdende. ) de Cassiers ofte rentmeesters der Grooten daermede overcropt houden sitten, en deselve vrij tot Civilder prijs me - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0294.xml #+ --- noch een ander remedie daer toe voorgeslaegen Tonckin. prijs moeten uijtpenten, als anders, daer dan oock het opjagen der Casjens mede voorgecomen soude sijn; voegende daer bij tenselven eijnde noch een andre remedie, den voorgaenden onvermindert, datmen — namentlijck met onse Schepen eerst in April, naert arrivement vande Chinese handelaers, — uijt Japanii Tonckin moeste retourneren, om de — Chinesen de vooruijtsettinge van haer silver, — op Leverantie van Coopmanschappen, onder de voorcoopers ende andere voor aftelaten doen ende ondertussen Comp=s silver, sonder uijt tesetten, in handen te behouden, om de sijde met gereet gelt tot soodanigen prijs als de Chinesen deselve betalen — vande voorcoopers ende andere te ondercoopen, — daer sij buijten twijffel meer na souden trachten als na de voldoeninge van hunne contracten; mits datmen verder soodanige middelen gebruijcte, om de Chinesen te prevenieren, als de ervarentheijt soude leren, ofte naer bevindinge dienstich geoordeelt worden: — niet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0295.xml #+ --- 143 Tonckin. en meent het dat daer van voor een naer een genomen te werden niet twijffelende, soo de Chinesen voor de comste der schepen hun silver op Leverantie van Coopmans comen uijt tesetten, ende de Comp=e het hare onuijtgeset t hout, of de Coopere munt en sal alsdan niet alleen niet hooger steijgeren, ofte ten minsten in balance blijven, maer oock de Chinese handelaers sullen eenen d'apperen brie tot becommeringe van haren handel, op de neus krijgen, ende mogelijck wel, soo sij groote schulden onder de leveranciers laten, genoodsaect sijn uijt Conckin te vertrecken; hoewel oock andersints Comp=s Capitael, sonder schulden onder den Coopman natelaten, soo wel als nu, ende voordesen, ten — principalen soude connen getrocqueert ende omgeset worden: welcke voorslagen hij oordeelt van soodanigen consideratie te wesen, dat men daer ten minsten eens opperhoofd aldaer voor een Jaer een preuve van diende te nemen. preuve diende maer aengaende de uijtsettinge van tsilver onder de voorcoopers, op leverantie van Coopmanschappen: sulcx en soude, na sijn meijninge (soo wij daer anders willen blijven negotieren) bij continuatie der Chinesen ig #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0296.xml #+ --- desselfs naerdere consideratien Tonckin. Chinesen, ende het vroegh verschijnen onser Schepen, met groote Capitalen niet connen geexcuseert worden. want bij aldien de Chinesen daer vroech, aenlanden, einde wij daertegen niet uijtsetten, soo is het te — duchten dat de Conckinse Cooplieden van ons — afkeerich, ende den Chinesen, die oock heijdenen — sijn gelijck als hij, meer ende meer int stuck vande negotie als andersints toegedaen zullen werden. Ende soo onse Schepen daer een weijnich tijt voor de Chinesen aenquamen, soo en soude de Comp=e de procure vande nateelt der zijde, ende vande sijde stuck goederen geensins ontstaen; of anders conde den Japander reijseijmondonne deselve lichtelijck ende sonder eenich na bedencken dat sulx voor de Comp=e ware, met sijn eijgen Capitael twelck niet min als op 40 O tailen geschat wort, quansuijs als voor sich selven opcoopen - ende den Chinesen onttrecken, om alsoo jegens — t'arrivement der Schepen van alderhande sorteringe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0297.xml #+ --- 144 Tonckin Voorsieninge van Batavia derwaerts gedaen sorteringe een goede pertie gereet te hebben, boven dien, soo wanneer in't Comptoir niets overbleeff soo soudenen de gastos van 7. maenden daermede — connen excuseren, mitsgaders de maij=t ende grooten daer door inscherpen ende doen geloven dat onse wrnsten â present sober waren vallende, ende wij dienvolgende niet weijnich Capitael daer nu soo laet verschenen, — met vertrouwen dat sij door dit voorgeven te minder zilver op leverantie van zijde souden nemen, ende soo voort. Hierop hebben wij, een tijt langht'chgeefs na de comste van de fl: de valck uijt siam gewacht hebbende, ende den tijt vast verlopende om gemelte keijser op sijn ernstich versoeck van hier tydelijck te voorsien, den 26. maij voorleden derwaerts gesonden, het fluijtschip Campen, om nevens het Jacht Taijouan het geprocureerde van daer voorts na Japante brengen; ende hebben opde gedane petitie, om de begeerlijckheijt vande Conckiise natie soo veel te voldoen als mogelijck zij, soo voor Cargasoen als tot schenckagie, daerinne geladen een Capitael ten bedrage van ƒ 38474:4: 1. Sulcx dat in g #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0298.xml #+ --- Capitael in ronc quen Tonckin. in Tonckin bij desselffs behouden varen is berusende geweest een Capitael van ƒ 718669: 2:3: Godt geve dat het selve Conform de goede hoope die — ons gemelte keijser geeft, a: contento in rouwe sijde ende zijde stuck goederen mach wesen getroucqueert, mitsgaders salvo wel geconditioneert in nanga„ sacq aengelandt, ende aldaer beter merct als het voorleden Jaer aengetroffen hebben, daervan in — corten het succes hopen te vernemen, ende u Ed. ver„ volgens aentecundigen. Wat ordre wij opt een — en t'ander in tonckin hebben gestelt, ende gem. — keijser met sijnen raet in madato gegeven, mitsgad=rs aende Coningen als andere grooten aldaer op hare missive in antwoorde gerescribeert, en sullen — wij in desen niet extenderen, maer ons, om cort te sijn, aende Copien derselver missiven, in het briefboeck hier nevens gaende, onder voorn dato geregistreert, reverentelijck gedragen. Waernaer op den 30 do: meergemelte fluijt de - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0299.xml #+ --- 145 Tonckin. Advijsen uijt Toncquin meldende dat ons. negetie in een seer ene bij nae tot een totale onderganck de Valck, met een Cargasoentie monterende ƒ 2543: 10:7, alhier behouden is verschenen. Gelijck mede naderhandt op den 4. deser uijtlonckint over Taijauan het Jacht Taijouan, ende den 9. d=o — het Jacht de schelvis uijt Canton over Tonckin. waermed ons geworden sijn brieven vande Coopluijden Jacob keijser voornt: ende Louijs Isaacx basfart, dato 24. october, mitsgaders vanden onderCoopman mithiel 4 Thomas balij, in Tonckin als provisioneel hooft overgebleven, dato primo november passato. - Waermede ons onder andere den toestandt van gemelte Comptoir tot dien tijt wert aengeschreven Insgelijcx hoe voorsz. fluijtschip Campen met sijn ingeladen Cargasoen van hier, den 24. Junij — voorleden salvo inde Rivier van Argueron was aengelandt; verhalende wijders (tot ons — deselaten staet Leetwesen) hoe dat Comp=s negotie in een seer gecomen was slechten ende desolaten staet, ja bijna tot den Laegsten tap van totalen onderganck gecomen was ten principalen gecauseert door een — meer nde 197 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0300.xml #+ --- de ongemene diert der Casgies extra ordinaire io eke opwateringh waerdoor grot schaede ene sterfte inde sy wormen is ontstaen 5 Chinese ioncken hebben daer aen gebracht 409 V teijlen Japans Tonckin gecauseert door meer als ongemene dierte der Casgies ofte copere munt, hier vooren aengehaelt, daer, het gehele — Lonckinse rijck door, de zijde als d:o stuckgoederen mede moeten genegotieert werden; dat dan eensdeels groote steijgeringe inde zijde heeft doen veroorsaeken, - gelijck oock den vroegen regen, die soodanigen extraordinaire hoge opwateringe heeft aengebracht, oock mede door den dat alle de plaeten daer t' voetsel der zijdewormen — op geculliveert wort, staende meest binnen dijcx, — verdroncken ende bedorven sijn, waerdoor de worn sijnde inde principaelste teelt, groote schade ende sterfte is overgecomen, besijden voorverhaelde incidenten, soo sijn tvoorleden saisoen in Conckin— verschenen vijf Chinese handel Joncken, daervan 2. uijt Japan ende 3. uijt China gecomen waren, dewelcke gesamentlijck, soo als gesecht wort, ruijm een Silver Capitael van over de 400 O taijlen Japans souden aende marct gebracht hebben. welck groot Capitael, nevens 's Comp=s, dat oock over de 7. tonnen guldens is geweest, den — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0301.xml #+ --- 146 Tonkin. seer geresen is den Coopman ende den Boer vrij geanimeert heeft waer door de sijde de zijde ende sijde stuck goederen opgelt ende tot een seer hogen prijs te houden, te meer de Chinesen op hoope van hunne Capitalen te versetten, soo gretich iit handelen sijn geweest, dat sij oock alles wat haer voordeboeck quam (connende tselve niet te hoogh in prijs zijn) aengeslagen hebben. waerop gevolcht is, dat daer de Cabelsa zijde, anno — prijs vandien passato voor 11 a: 11¼. faccaer genegotieert is geweest, nu tot 9. faccaer debariga ende depee naer — hadvenant, gecontracteert zij; desgelijcx oock de Pelings ende andere stuckgoederen naer rato, die — voordesen tegen 20a: 21. maes gecocht sijn, hebben— nu 24 a: 25. maesgegolden: sulcx dat de zijde ende d:o stuckgoederen ruijm 20. prCento dierder als tverleden jaer sijn ingecocht. De Chinesen hebben de Cabelsa sijde tot 8. faccaer ende d'ander naer advenant aengeslagen, mitsgaders met hun gretieh, ende duer opcoopen soo veel te wege gebracht, dat ten principalen hunne Capitalen hebben opere oren #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0302.xml #+ --- Capitael bij d'onse steet Tonckin. hebben verset, except den Eenoogden Chinees met sijn macker pinqua, beijde op Japan navigerende die, soo gesecht wort 30 kisten onbesteet, buijten het vervoerde, in Conckin benevens volck hebben overgelaten, apparent omme daermede een goet gedeelte vande nateelt sijde voor haer te doen opcopen voorengeallegeerde obstaculen hebben gecauseert, dat vant aengebrachte Capitael op 6. augusti als — wanneer de negotie geeijndicht was, voor Japan aldaer in sijde be niet meer als ƒ 373964: 13: 6 , is besteet. Waermede tfluijtschip Campen nevens tjJacht Taijoian, inhebbende een Cargasoen ter monture van ƒ 42079:12:11, bestaende in 12. kisten Japans Silver, 159. picols anijs en 37½ Cattij muscus, den 12. daeraen den drempel ver — Arguaronse rivier passeerden, en vervolgens Campen naer Japan, ende 't andere genoemde Jacht naer Taijoian hunne voijagie ondernamen Alwaer oock (gepresen sij de heere) elck int #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0303.xml #+ --- 147 Tonckin. overgebleven veck uijstaende schulden oorsaeck waer uijt ontstaen in't besonder ter gedeslineerder plaetse in salvo zijn aengelandt, latende tot bewaringe van 's Comp=s Logie en bestedinge des overgebleven Capitaels, — en voort aldaer volgens onse expresse ordre in Caetsiou over den — OnderCoopman Michiel Thomasz balij voorn. 4. adsistenten, 1. Zieckentrooster 3. soldaten ende 5. matrosen, nevens ƒ 206488. 3:8. aen — Capitael bestaende in ƒ 66867:15:1. Comptant, ƒ15029: 14:5: aen restanten van Coopmansz — mitsgaders ƒ 124590: 14:2. uijtstaende schulden, die door den ouden als jongen Coninck ende eenige der Landts grooten, desgelijcx van diverse aldaer — residerende Chinese Coopluijden, ten tijde der - afreeckeninge, onbetaelt sijn gebleven, onder belofte jegens t' toecomende alles in rouwe sijde ende d:o: stuckgoederen te voldoen. Dese non betalinge is ten principalen veroorsaect door de hooge ende vroege opwateringe der Rivier die inthertie ende den principaelsten tijt vande sijde oogst begonnen, ende door sijn hoogh opvloeijen de — moerbesien #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0304.xml #+ --- specificatie vane Tonckin. moerbesien plantagie, ofte voedsel der sijde — wormen, t'eenemael bedorven ende vernelt heeft, waer door die boeren, die gewoon sijn de zijde aende Coningen, ende grooten te leveren, deselve niet en hebben connen opbrengen. soo is oock gegaen met de Cooplieden, aende welcke Silver op — leverantie van zijde ende d:o stuckwercken is — verstrect, hebbende tsilver andermael tot dien — eijnde onder de boeren gedestribueert: wes om deselve consideratien de boeren aende Coopluijden ende de Coopluijden aende E. Comp=e onvermogens sijn gebleven de gecontracteerde sijde te betalen, sulcx dat diverse Coopluijden op't genoten silver— uijtstaen schul noch p:r reste s 10675:, den ouden Coninck uijt denselven insichte van 25. kisten Japans, op — Leverantie genoten, s 6068: 3: 3. , ende sijn — Soon den Jongen Coninck op 22. kisten d. o — noch ƒ 11633: 8: 3: fijn silver schuldich blijven, onder beloften in toecomende alles met zijde te den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0305.xml #+ --- 148 Tonckin. 5.4782:5:9 apparent quade schult te betalen. jnsgelijcx sijn verscheijden grooten des — landts noch debet gebleven f. 7103:9: 1. diese mede beloven in zijde te voldoen. besyden de schult vanden dt geexecuteerden mandorijn Oughjatielee, bedragende sig I 3466. , soo is desselffs gewesen secretaris Doedock„— dangh mede geexecuteert.) oock noch schuldich §603: 9: 8. Desgelijcx den gewesen gesant pansiap, — voorleden Jaer hier op Batavia geweest f 712: 5:9. mitsgaders den groot rechter ongsiahaij f 386: — 6. sijnde een oude schult, ten tijde vanden Coopman— schillemans zalr gemaect, bedragende gesamentlijk S: 4782: 5: 9. , sijnde te vresen de Comp=e daer noijt een stuijver van te genieten staet, ten respecte de 2. eerste als misdadigers al over lange haer — middelen sijn geconfisqueert, ende soo verre tsoeck geraect dat sich Coninck noch prins (niet jegenstaende der geexecuteerde middelen — genoten hebben) dese schultwillen aentrecken: sulcx dat den voordrager Ongsjadee, door wien — dese #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0306.xml #+ --- waer voor noch tans den Coninck redevabel is recht en iustitie is daer niet te becomen Tonckin. dese saecke soude moeten bevordert worden, verclaer gants geen remedie daer toe te weten. Ondertussen blijven de Coningen, na aller landen rechten daervooren pansiap gewesen dienaer van redevabel. Ongsjatulee, is doort sneuvelen van sijn meester t' eenemael in armoede vervallen: sulcx dat vandesel¬ ve geen betalinge te verwachten staet, of ten ware wederom tot prosperiteyt geraeckte. Gemelten grootrechter heeft alover langh geweijgert voorn. schult te betalen. soo mede refuseert den jongen Coninck te restitueren soodanige ƒ 645: 33. , — fijn als hem in Japan tot het schilderen van 57 str. zijde stoffen verstrect zijn voorgevende van alsulcke leuren niet te willen geven. Invoegen dese godloose en onrechtveerdige natie 's Comp=s middelen in hare gierige claeuwen crijgende, daermede omspringen even of het roofgoet ware, twelck al met patientie ende goede oogen moet aengesien werden, door dien in dat rijck de gerechtichtn geen plaets en heeft, ende de deuren van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0307.xml #+ --- 149 Tonckin sijn all eenichsints beducht voor eenich quaet uijt dese grote schulden t'out staen Abuijs int aff reeckenen metde iongen Coninck gecommitteert blijven t' opper hoofd als door slofficheijt g redevabel van Justitie voor ons geslooten, of jmmers niet wel te genaecken zijn; dat voorwaer te beclagen ende voor de Comp=e onlydelijck hij. Godt geve maer datter in aenstaende uijt de veelvoudige ende groote naergelaten schulden geen meerder quaet en spruijte, maer datse volgens beloften a: — contento in troucque van zijde ende d:o stuckgoederen mogen voldaen werden. Int affreeckenen met schrijvers vanden de schrijvers vanden jongen Coninck is een merckelijck — abuijs gecommitteert, dat naderhant door den Coopman Jacob keijser uijtgevonden is, Jtem hoe dat den jongen — Coninck p=r abuijs vergeten sij aenterekenen, ende in — debet te brengen, seeckere post f 3218: 4: fijn silver, — dit Jaer in diverse Coopmansz genoten: twelck dese — geslepen gier vogels apparent niet voordacht verswegen, — ende niet opgebracht hebben, om in toecomende haer voordeel daermede te bewerken, soo se anders de schult niet t' eenemael ontkennen. Ondertusschen is het een — groote stofficheijt van gen keijser soo een merckelijcke schiet daer voonr somme over thooft tesien, waervoor hij oock ingevalle de Comp=e eenige schade dierwegen overcomt, rederabel 3 ende C e. V2. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0308.xml #+ --- bij d'onse op leveran„ ter van sijde aen verstreckt alleenl. op simpele handtschrifgens en penculeis is Tonkin. ende aenspreeckelijck blijven sal. wij remarqueren desgelijcx hoe tvoorleden Jaer ter eerster aencomen — van s Comp=s schepen, 6. a: 7. maenden bevoorens de 102 stailen Japans egotie begin nam (except 13. kisten silver, die aende verscheijde aldaer twee hoven waren verstrect) 102 Otailen Japans aen diverse Tonckinse ende aldaer remorerende Chinese Coopluijden op leverantie van zijde ende d:o stuckgoederen waren, uijtgeset, ende dat op simpele handtschriftjens, sonder eenige de minste verseeckeringe meer te hebben. twelck seer schadel) velck doen niet alleen schadelijck, maer oock uijttermaten periculeux voorde Comp=e is, oorsaecke soo haest de Leveranciers het silver in handen crijgen, tselve jegens Casgies trocqueren, waer door d:o munt soo merckelijck steijgert, dat daernaer de zijde ende Coopmansz te duerder daerom moeten ingecocht worden. Soo is oock — dese verstreckinge niet min periculeix: want bij — aldien eenige deser Coopluijden een quade fortuijn aentroffen, off door begane fauten in handen vande — Justitie geraeckten, of wel door een gemene revolte, die— alle dagen met het afsterven vanden Ouden Coninck in Tonckin te vresen sijn, veltvluchtich ende verjaegt wierden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0309.xml #+ --- 150 Tonckin. excuse desen aen hoofd dan wort niet voor volcomen opgenamen wierden, soo soude de Comp=e immers naer alle apparentie tuijtgesette silver quijtwesen, ende niets weder daer van te verwachten hebben. tIs welsulcx gaen vant opper dat dese uijtsettinge, naert seggen vant opperhooft ten principalen geschiet om de Chinese handelaers inde negotie te prevenieren, mitsgaders de Coopluijden daer door meer ende meer aen d' E: Comp:e te verbinden, — ende datter voor dees tijt geen handelinge sonder uijtsettinge van silver can gedaen worden; maer tselve achten al eenichsints frivool, door dien de Japanderen, die voor de Comp=e aldaer plagen te handelen, de Tonckinders noyt soo veel vertrout, maer aen wedersijden soo wantrouwelijck genegotieert hebben, dat sij tsilver in d'eene schael, ende de sijde inde ander leijden: twelck oock niet vremten is — geweest, aengesien d' onse staende dese negotie, de — trouloosheijt der Coopluijden genoechsaem is gebleecken, datse, niet jegenstaende 6. a: 7 maenden met Comp=s — gelt gespeelt ende hare proftijten gedaen hadden, de goederen aende Chinesen, om Comptant te becomen, im plaetse vande Comp:e gelevert hebben. Oock heeft de Comp=e ter eerster instantie, en noch eenige jaren vervolgens — noijt een stuijver dan aende grooten des Rijcx op Leverantie aten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0310.xml #+ --- houden dienst der op den ouden voet te brengen en met contant t'merckt t gaen ordre stellen Vele schadelijcke inbreecker int regarde vande geschencken daer ingecropen Tonkin. leverantie van sijde uijtgekeert, en echter, niet — jegenstaende 3. a: 4. Chinese handeljoncken nevens — de Comp:e in Tonkin negotierden, t' aengebrachte — Capitael â contento beter als nu getrocqueert. Derhalven ger de negotie wesalt' vrij beter ende dienstiger wesen de negotie, voor soo veel als eenigsins buijten prejuditie geschieden can, wederom opden ouden voet te brengen, ende met Capitael Comptaint als voordesen te merct te gaen: twelck de Comp=e groote seguriteijt ende gerustheijt inden te doenen — handel, bij alle voorvallende incidenten, sal toebrengen, niet twijfelende of sullen in Taijouan, van waer dese besendinge de novo staet te geschieden, behoorlijck redres doen, ende de quade ende schadelijcke inbreuken weren; des neen, soo sullen van hier zoodanige ordre en sullen daer toe tot verbeteringe van die negotie, stellen als bevinden — sullen ten meesten welstant vande Comp=e te vereijsschen. vele schadelijcke inbreucken sijn, soo voor als naer, inde gedane schenckagie door de groote liberaelsz der opperhoofden ingecroopen; waertoe het presente - provisioneel opperhooft Jacob keijser, hier vooren meermalen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0311.xml #+ --- 151 Tonkin sijnde naulijcx een beschoncken worden een seer schaede tatie bij Reij ser aerden Co meermalen genoemt, in genen dele het minste heeft gecontribueert, sijnde soo verre gecomen datter naulijcx Cpado off moet een Capado in beijde de hoven is, of hij en laethem — voorstaen vande Comp:e behoort beschoncken te worden. maer boven dien heeft gemelte keijser, twelck vrij dangereux voorde aenstaende opperhoofden is, seker versoeck schrift uijt onsen name; tot contemplatie — vanden Capado Ongsjadee, aenden Ouden Coninck — overgelevert ende gepasseert, zijnde ten principale van jnhoude, dat ons gedienstich versoeck hij, de maij. t — sijne gunst ende genegentheijt over de nederlanderen, die sijn rijck frequenteren, en onder desselffs vleugelen schuijlen, ten goeden onveranderlijck wil laten blijven, waertegen wij, tot danckbaerheijt voor die weldaden, onsen Cap=tn souden manderen dat hij alle rare ende - becomelijcke goederen, die hem toegesonden wierden, lijcke presen eerst aende maij:t om sijn gadinge voorden ordinaire ninck gedaen prijs daeruijt te nemen, sal vertoonen, sonder die te verschuijlen, of aen vreemde te vercoopen, twelck geschiet sijnde, met de rest naer believen sal mogen handelen: maer de maij.t het contrarie van dien bevonden — hebbende halven - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0312.xml #+ --- acten van quade consequentie g houden Ton Kin hebbende, sal gemachticht sijn, om de vrundschap met ons niet te verbreecken, den Cap=n daerover aent leven te straffen E. gelijck wij dan mede onder andere versoecken, dat den Capado Ongsjadee die berucht wart een persoon van een seer heijlich ende oprecht seven te wesen, ende geen giften noch gaven en soeckt, der — Nederlanders voordrager mochte wesen, om alle saecken tusschen ons ende de maij=t voorvallende, — inderminne te vereffenen, ende dat hij desgelijcx, om alle questien ende quellingen voortecomen, alsoo ons van desselffs goeden ommegangh verseeckert houden, steets na de Schepenmochte affgesonden werden, ende worden de voors soo voorts. Welcke Acten wij houden van quaden — Consequentie, doordien het de opperhoofden, naer hem — comende, in tijden ende wijlen wel besueren mochten, — ten respecte de onredelijcke begeerschus deser natie — soo groot sij, dat lichtelijck actie inder voegen vinden souden. Om welcke ende meer andere quade invoeringe, die besonder tot nadeel vande Comp=e — connen comen te redunderen, voortecomen, hebben — - wij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0313.xml #+ --- 152 Tonkin. ser van daer g licht wort om sijn doen te verantwoorden Baffart in sijn neert Hove redelijck wel wij goetgevonden gemelte keijser, die boven dien noch weshalven Rei met particulariteijten ende andere ongeregeltheden, — inde negotie als andersints, gesuspecteert is, van daer — te lichten, ende tot verantwoordinge van t' een en t'ander voor ons te laten comen, ende weder in desselffs plaetse Louis Isaacsz gestelt Louijs Isaacksen baffart, hier vooren genoemt, plaets geordon sijnde een habil ende bequaem persoon, die oock dit saijsoen de negotie in tonckin bijgewoont, ende eenige jaren — herwaerts in Taijouan als winckelier geremoreert heeft, niet twijffelende, off hij sal des Comp=s ommeslaen — met vrij meerder omsichticheijt als sijn voorsaet in dat rijck waernemen, maer en sal, naer alle apparentie, — soo onse ordre volcht, die tot besnoeijnige der schenckagien ende andere oncosten street, soo wel bij de grooten niet staen als desen, waervan d' Effecten ende desselfs — verder verrichten in dat rijck te sijner tijt te gemoet sien, — ende uEd. mede deelachtigen sullen. De Comp. ten elangende Comp=s welstandt ten hove, waerop de genistige ende vredige negotie eenigh is gefondeert sij, deselve staet omtrent de oude maij. t redelijck wel. Can oock doorgaens gepreserveert werden, soo — wanneer leven #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0314.xml #+ --- wort verhoopt. dat sijn Maijt. niet veranttie van sijde sal trecken, als sijn incomen toe reijckt Tonckin. wanneer tgeeijste van barnsteen, Corale kettingen, goude alcativen, d:o Chitsen, mortieren, &. daer van tijt tot tijt het roepen om is, jaerlicx volch. Oock is— te hoopen, soo sijn maij. t eenigsints contentement daer ingeschiet, gelijck hem heeft laten verluijden, dat hij alsdan meer t silver op le 't aenstaende jaer niet meer zilver op leverantie van Zijde sal trecken, als desselffs eijgen incomen toerijckt; dat d'onse oock, ten hove sijnde, door den voordrager ofte Capado Ongsjadee uijt den name vande maij=t is te kennen gegeven, alsoo hij desen Jare met sijn gelt onder de boeren uijt tesetten veel sporlinge heeft gehadt; — twelck soo geeffectueert wordende, sal de Comp=e in dese tijden nu de zijde Coohoogh te gelde loopt, eerder gerustheijt als voordeel toebrengen. want wij — vermoeden, soo de baetsuchtige grijpvogels voordeel daer bij wisten te doen, dat sij het soo niet en souden laten slippen, als blijct aenden gemelten Capado — ongssadee, dewelcke onaengesien int vooraengehaelde versoeck schrift, door S=r keijser aende manjt opgedragen voor een heijlich ende oprecht man, dien het niet om gelt noch goet te doen zij, wert gerenomeert, evenwel nochtans #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0315.xml #+ --- Tonkin 2' aetsuchtich pado Ongsiadee heeft ons ge 39 packen sijde tnemen onder opsicht van drie van sijne, om voort procedido ten de retour & brengen doch ende belofte gelijcke ons niet meer moeih vallen nochtans het contrarie betoont: Want nu hij sicn bevint door gemelte keijsers toedoen ende versoeck tot een gemoet van Ca voordrager vande Comp=e beveslicht te wesen, geeft hij sijn schrapend en winsuchtich gemoet genoegsaem te kennen, door dien hij opt vertreck der Schepen de onse p:r force heeft geconstringeert, ondert opsicht van zijn schrijver en twee dienaren, p=r tfluijtschip Campen constringeert 39. packen zijde ende 3. d=os met stoffen naer Japan mede nae Japan te laten gaen, om aldaer te vercoopen, ende voor't procedido eenige rariteijten de retoer te brengen, voorgevende dat de eenige rariteij Oude mayt. het meeste gedeelte toequam, ende hij maer 14. a: 15. packen daerin herideerde. Ende alhoewel d' onse soodanige versoecken, als van meerder ende quader gevolgen zijnde, met alle practicable — middelen hebben getracht te excuseren, heeft het echter niet mogen helpen: wes dan om verscheyden wichtige consideratien genootdruct sijn geweest, daerin te consenteren, onder beloste van gemelte Capado, dat hij in aenstaende van over dier ninmermeer de Comp=e over diergelijcke saken meer elijck te sullen tastich off moeijelijck vallen zoude: twelck den tijt, die alles openbaert nader uijtwijsen sal, In somma, het 153. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0316.xml #+ --- overtieft de vade verre in begeer lijckheijt en moet de gunst sij all met geschenken Tonkin. het is desen begerigen Gast al om thebben ende houden te doen. heeft oock opt laest door zijn schrijver voor hem 2. kisten zilver op leverantie van zyde doen versoecken; dat, mits behoudende sijne Gunst, daer de Comp=e sonderlinge aen gelegen leijt, toegestaen Den iongen Coninck ij. Wat aengaet den jongen Coninck, deselve overtreft de vader verre in onversadelijcke begeerlijckheije oversulcx hij de geschencken, hoe aensienelijck deselve oock sijn, weijnich extimeert ende in consideratie treet Want het hem alleen om het hebben, hoe meer hoe liever, te doen is, ende daer weijnich staet op te maeken sij. Echter soo de Comp=e dit tlijck wil blijven frequenteren, moet desen superben ende baetsuchtigen vorst soo veel contentement geschieden als eenichsints doenelijck hij. Aen dit hot zijn twee voordragers, of gelubde, genaemt d'ontjeuningh, dween foe, ende Tun, die geli haer meester met het selve sop van onredelijcke begeerlijcksein in dat hoff over sijn overgoten, connende haer gunst niet dan met gecomt werden geschencken gecocht werden. met voorn 2. voordragers zijn de residenten aldaer op onse Ordre, uijt den — name #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0317.xml #+ --- 154 Tonckin. D'onse aldaer veraccordeert stucken te leve mits in plaetse van 22 alleen 12 kisten op le verantie ge niet ende doch sijn niet ge daer bij te con tinueren als g sullen name vanden jongen Coninck, om sijn schuftgierige begeerte te voldoen, veraccordeert denselven tegens — t'aenstaende jaer drie goede ijsere stucken te leveren, drie goede ijsere mits dat in plaetse van 22. kisten zilver 12. d=os — minder op leverantie van zijde genieten sal, twelck — vervolgens in afcortinge voor ijder Canon 4. kisten d=os, sonder gehouden te wesen deselve jaerlicx te leveren, mede plaets grijpen moet. Gemelte conditie soude voor de Comp=s proffitabel wesen, ingevalle de Zijdebij den Coopman goetcoop ware; Doch doordien deselve tot 9. â 10. faccaer gecocht, ende present door den jongen Coninck, volgens contract, tot 13 d=os gelevert weet, soo geeft het weijnich voordeel, dan dat de zijde beter is, echter groote gerustheijt, te meer dit ter eerster instantie tot een preuve dienen can, sijnde niet houden langer gehouden daer langer bij te continueren als geraden— rade vinden vinden sullen. Den Japander Riseijmondonne — hier vooren mede genoemt, dat een gesleepten ende 6 doorkapten vos is, ende met hert ende siel niet anders kacht dan sijn Casse hoelangs soo meer te villen, blijft doen aen lijckheije ijck ien cksz gers #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0318.xml #+ --- seijmondonme een soon voort de Compe. Tonkin. De Japande V: blijft het selve schadelijck Jnstrument voor de Comp=e schaedelijck per dat hij over lange Jaren al geweest is: want na den val van sijnen grooten Christoffel, den geexecuteerden Capado Ougsjatulee, op welcken tot sijnen staet mede vrij begon tehellen, heeft hij sieh, sedert soodanich— inde gunst, soo vanden jongen Coninck, den Capado Ongssadee, als meer andere grooten, weten in te — wickelen, dat hij doorgaens als haren negotierende— factoor wort gebruijct: sulcx dat het vermoeden is, — hij niet alleen een aenrader hij geweest, om de voorn. — 42. packen zijde met Comp=s schip na Japan te senden, maer selffs oock daerin geherideert hebbe. besijden dat hij, 50 Otailen, soo men secht, rijck zijnde, sijne persoonagie met d:o Capitael soodanich int opcoopen vande nateelt zijde weet te spelen, die hij dan aenden genen die daer meest voorgeven wil (twelck gemeenelijck de Chinesen zijn) vercoopt, dat de Comp:e daermede diers inde wegh leijt: twelck alsoo met patientie ende goede oogen moet aengesien — van werden. sware wel wenschelijck voor de Comp:e dat #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0319.xml #+ --- 155 Tonkin. moet echter g caresseert en met schenckagie bedacht worden 1 Chinese ioncken aldaer arrivement al daer van een Portugees na beth Spaensch ianck g uijt Manilja dat desen schadelijcken doorn uijt haren Conckiisen voet conde getrocken worden, daer present weijnich apparentie toesien, ende in plaetse van dien nootsaeckelijk om de schade die hij de Comp=e soo inde negotie als ten hove weet toe te brengen, moet gecarresseert, ende noch Jaerlicx met een schenckagie om hem te vrunde te houden, bedacht werden; dat immers verdrietich valt. Besijden de vooraengehaelde vijf Chinese aenbrengh vane handel joncken (van welcke de 2. eerste over ende weder na Japan navigeren, ende de andere 3. toe„— behooren namentlijck 1. aen Jquans broeder ende de reste aen desselfs soon Cocksinga) sijn meest — volladen met poeijer ende Candij suijckeren, peper, — grot porceleijn, pannen, medecinen ende Gout, — aengecomen, desgelijcx op 21. April uijt macao een — Portugees naveth met pertije Casjes ende ijsere — pannen; Welcke tweesoorten met goede advance gedebiteert hebben, noch is op 22. mart uijt manilha item van een daer gearriveert een Jonckjen van 30. a: 35 lasten groot. thooft daerop was een spanjart, genaemt, Pedro P #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0320.xml #+ --- B3 astiaen overgebleven meende nae Cam ken doch is weder in Toncquinge keert reeden waerom Tonkin Pedro de vergas, met noch 5. popere Japanderen, — desselfs ladinge ende 6. off 8. pampangers ende swarten. hare ladinge bestondt in manilhase suijkeren, eenige slechte vreemde soorten van stoffen, wat gemaect silver — werck, weijnich goude ketens, tesamen ongeveer waerdich 15 a: 1600 Realen; seeckeren Spaensen brabander, Brouwer aldaer genaemt bastjaen Brouwer, met een spaense pas uijt manilha over Conckin op Cambodia negotierende, is in Conckin overgebleven, ende heeft, nadat de Comp=e destituijt van Capitael was, het sijne inde nateelt zijde als muscus getrocqueert, en daerbij vanden Japander Riseijmondanne ingecomen de waerde van 6. — ao: 7. Otail aen zijdestoffen, die gemelte Riseijmon had geprocureert, om daermede op Johor te navigeren, twelck hem misluect was. Ende is gemelte bodia te vertrege Brouwer met deselve naer Cambodia vertrocken; — doen naer een maent uijtwesens de Retoer weder in Tonckin gecomen, alsoo hij verwitticht was, — dat eenige spanjaerden in Cambodia met hem — een galge meenden te verfficieren, doordien hij 4 spanjaerden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0321.xml #+ --- 156 de Spangiaer den mogen vol gers het trac de op Toncquin niet vaeren daer tegens uijtgevonden 4 Spanjaerden vervoert, ende een spaense piloot op seecker Eijlandt aengeset hadde. zijne terugh gebrachte Eijde heefthij aende Chinesen met 30. PrCento advance vercocht, ende de muscus met gemelte vergas (mits — genietende 100 Realen voort Cattij) naer manilha, alwaer 170. Realen rendeert, gerisiqueert. Gedachte Riseijmonde. heeft voor aengehaelde Stuck goederen, onder opsicht van sijn eijgen volck, p=r d:o vergas jonck naer manilha gesonden, in meninge, soo daer goede voordelen vallen, dien handel te vervolgen. En om seecker te gaen, ten aensien hem bekent sij, dat het met de vredens tractaten strijdich is dat de spanjaerden — taet van vre op Tonckin navigeren, heeft hij eenige vande — voornaemste gelubde daer in een weijnich laten herideren, middel bij haer gevende het den naem dat ongsjadingh, zoone van— Comp=s voordrager ongsjadee, hooft der Joncke zij, om sien in tijde ende wijle tegens 't gemelte tractaet daermede te behelpen; daerbij hare monopolien ende listicheden connen afgemeten worden. Dese voorver„ haelde lieden sijn eijgentlijck de contramineurs die de — Comp=e dit Jaer in haere te doene negotie inde Tonckin wegh aen 59 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0322.xml #+ --- Voorstel bant opperhoofd hoemen best inde weech wesen Tonken. wegh sijn geweest. ) T' aenstaende opperhooft Louijs Isaacxsen Baffart stelt voor dat men de Spangiaerden voornoemde negotianten met het aenbrengen van soude cunnen suijckeren, peper ende sandelhout, &. door dien Comp=s Schepen vroeger als de hare in Tonckin paresceren, om het landt voor hun Arrivement met d:o Coopmansz te vervullen, dapper inde weeh, soude connen wesen. twelck in genen dele geraden vinden, door dien d:o goederen aldaer toere advance geven, en voorde Comp:e niet dan veratien ende fastidien veroorsaecken houden. De ongelden sedert primo October 1652. tot 20. augustij 1653. , dat de boecken deses Comptoirs lonckin geslooten sijn, monteren soo alse inde generale boecken ingetrocken sijn namentlijck: — De betaelde interesten deses Jaers bedragen ter somme van. . . . . . . . . ƒ 12819: 19: 10. De soldijen aent volck verstrect. . . . „ 4845: 14: 10. De schenckagie vande in contragenoten afgetrocken sijnde bedraegt. . . . „ 18478: 10: 3. Transportere. ƒ 36144: 4. 7 dae #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0323.xml #+ --- 157 Tonckin Oncosten al winsten daer tegens daer Pr. Transport ƒ 36144. 4: 7 De verbeteringe vande Oude ende aen„ bouw vande nieuwe logie monteert. . „ 4369: 19: De on-ende montcosten extraordinaris d=os ende opde Coopmanschappen gevallen &. bedragen tesamen. . . . . . . . . . . . . . . „16767:1:5 daer gevallen de oncosten te water aende schepen gegasteert „ 10179: 8: 13. Somma d'oncosten int geheel bedragen. . ƒ 67460: 14: Waertegens afgetrocken tgene op verscheyden Coopmanschappen in voorsz tijt meer gewonen als verlooren is. . . . . . . . . . . . . „ 3314:19: Soo dat het Comptoir Conckin in voorsz. tijt ten achteren staet. . . . . . . . ƒ 64145: 14: 9. Restanten al De restanten bestaen ten principalen, als vooren — aengewesen, in Comptanten ende uijtstaende schulden — met weijnich Coopmanschappen, bedragende ƒ 206488: 3:8. welcke aldaer, om inde nateelt zijde te versetten, ende schulden te innen, tot verantwoordinge vanden Ondercoopman Michiel Thomasz balij hier vooren genoemt, overgebleven sijn, waervan tsijner tijt tsucces hopen te vernemen. Int eerste van novemb. passado In de 2 28 e 12 CRe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0324.xml #+ --- swaericheijt te verwachten bij aff Ouden Coninck int regeerde vant uijt Tonckin. passado, met het vertreck vant Jacht de Schelvis uijt tonckin, dat aldaer nevens 't Jacht de Bruijnvis uijt Canton onverrichter saecken aengelangt sij, was — daer inde negotie als anders noch niets adviserens waerdich voorgevallen, tJacht de Bruijnvis is — aldaer met sijn volle ladinge, onder pretext van hetselve te moeten vertimmeren tot de comste van eenich schip ofte Schepen uijt Taijvian, overgebleven, op insichten de ingeladen Coopmansz met voordeel aende man te helpen en ten principalen om dieswille den ouden Coninck, soo nu als dan, wat bouvallien — ende sieckelijck wordende, het perijckel, twelck in dien gevalle als een haestigen brandt ontsteken roude, eenichsints te witeren. Wij sien dat uEd. in hare generale missive dato 4. october 1612. die swaricheijt oock moveren. tIs sulcx, ingevalle de uijtsettinge sterven vanden van Comp=s Capitael aende grooten als particulieren gesette Capitael gecontinueert wort, gelijck dit Jaer meer als voordesen is geschiet, soo staet het vast, dat de Comp=e bij t'overlijden vanden ouden Coninck eenen swaren slaen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0325.xml #+ --- 158 Tonkin ren van silver onder de coopluij ciers sullen soo te excuseren slach wegen het uijtgesette Silver te verwachten heeft: want, naer menschelijcken Oordeel, vermits sijnen hoogen ouderdom, te meer hij swack ende afgeleeft is, soo staet sijnen doot alle dagen voor de deur, alswanneer dan bij revolte, door het moorden ende branden, sulcx niet missen en soude: twelck oock in't geheel, soo lange aldaer gedencken te handelen, niet can voorgecomen werden, oorsaecke op de aencomste der Schepen aende Coningen ende Grooten, een sij Licentie tot den handel vergunnen, het silver op leverantie van zijde moet werden uijtgekeert. maer wat het distribue aengaet het distribueren onder de Cooplieden ende den en leveran Leveranciers, daer dit Jaer een machtich Capitael veel doenlijk sien onder is uijtgeset, sullen in toecomende ordonneren soo veel te excuseren, als eenichsins buijten prejudicie — - vande negotie can geschieden: twelck dan in soodanigen voorval, besonder als met de Schepen ofte schip gestadich op hoede sijn, ende tvolck naer gedane Negotie van daerlichten, soo veelswaricheijt, als — anders, wel niet naersien slepen can; sijnde oock t'eenichste middel, om dat perijckel ten dele te prevenieren, twelck #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0326.xml #+ --- Tonkin het Tonquine cargasoen in tapai 10 Pn. gereddeert sten sijn ordre nae Tayo van handel in Toncquin t' besnoeijen volgen dien de contanten meerder advance cunnen omgeseth worden twelck bedencken cunnen Tot een besluijt moeten seggen :) naer uijt de Japanse advisen bericht worden, soo heeft het Lonckius Cargasoen aldaer door den anderen omtrent 70. prCento gerendeert: twelck bi voorige tijden dat sobere win noch alsoobere winsten sijn, ten respecte de gedane oncosten ƒ 67460. comen te bedragen waerbij nu noch comen de interessen van ongeveer 350 @ guldens, die door incidenten dit Jaer onverset sijn gebleven; behalven het perijckel dat de Comp=e van quade schulden loopt i sulcx van jaer tot Jaer bevinden dat ons de gemelte negotie ondercroopen wort, waer door de proffijten slechter vallen. Dierhalven hebben wij naer taij oan Ordre gegeven, doordien de Comptanten — in Bengale vrij met meerder advance in zijde gegeven, om den connen omgeset werden, voors handel jegens — matichlijck ver jaer 1654. tot op 350 O guldens te besnoeijen, bij sonderlijck door ende soo met middelmatien Capitael te vervolgen in Bengale niet want bevinden bij continuatie vande Chinese handelaers . #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0327.xml #+ --- 159 Tonckin Voorgeven dat aen mits de sobe te winsten t een h staende saisoen niet weder in verschijnen in Loncquin blijven handelaers, als dit jaer gebleecken heeft, datter niet veel meer can getroucqueert werden, of ten ware eenige onverwachte veranderinge voorviel, naert schrijven vanden E Coijet soo is den eenoogden Chinees met sijn jonck in Japan niet aengecomen, sulcx dat hij, naer alle apparentie wel mochte gesneuvelt wesen. volgens tseggen vande Japanse Tolcken souden d'andere de Chineseionc Chinese naviganten, doordien sobere winsten bevaren hadden; 't aenstaende saisoen niet weder in Conckin Toncquin souden verschijnen; 'twelck soo zijnde, hopen beteringe inden handel sal veroorsaecken. Tot vervolgh desselffs — staet het fluijtschip de witte valck in Januarij aenstaende uijt Taijouan wederom derwaerts te gaen, met een Cargasoen van 149. 150 guldens, 'twelck met de restanten ende uijtstaende schulden daer zijnde, 356238. gulden comt te bedragen. boven dien, hadden, conform onse ordre gissinge gemaect, uijt Canton daer bij soude comen ƒ 1006 Sober Capitael dat nu bij non obtenue des handels comttemissen: twelck bij niet verschijninge der Chinesen een Cober Capitael #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0328.xml #+ --- Ordre nae Taijo van gegeven om een besending van daer Inde Canton te doen Tonkin. Capitael sal wesen. Daertegens mogen hopen hetselve proffitabelder in zijde ende do stuckwercken, als dit Jaer geschiet sij, sullen omsetten, ende oock beter merct in nangasacki aentreffen; twelck Godt geve tot soulagiement vande groote oncosten soo volgen mach. Canton Met voorn. onse Jongste van Pmo feb. passato hebben uEd. bekent gemaect, dat wij, soo sComp=s constitutie eenichsins wilde gedoogen, — van meninge waren, tsij van hier of wel uijt Taijouan, opde rapporten vanden Jesuitsen Padre, - ende den inhout vande geintercipieerde portugese brieven, daer in onse eerste oock mentie van gemaect wort, besendinge naer Canton te doen, om te onderstaen of daer ijetwes inde negotie ten dienste vande Comp=e met de nieuwe tartarische regeringe te verhandelen rij: twelck wij dan achtervolgende u Ed. serieuse — recommandatie, in achtingh nemende, goetgevonden hebben, te meer op 't ondersoeck, naer nanquin ende Swatia gedaen, geen goede successen gevolcht sijn - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0329.xml #+ --- 160 Canton. twelck bij haer naegecomen is en tot dien eijnde den coopman Schedel met een proper cargason derwaerts ge souden sijn, den E Nicolaes verburgh ende den Raet in Taijouan p=r missive dato 21 meij 1612. expres te ordonneren, dewijl het van daer niet beter fonda„ ment dan van hier geschieden conde, een preuve met een proper Cargasoentje naer Canton te nemen; dat dan, naer hun vande Cantonse gelegentheijt in Taijoan soo veel mogelijck geinformeert, ende alles met rijpen rade overwogen hadden, den 20. - Januarij lestleden Pr tJacht de Bruijnvis, met een Cargasoen verscheijden Coopmanschappen, monterende met de schenckagie ƒ 46727:6:9. , onder de — administratie ende tot verantwoordinge vanden Coopman fredrick schedel, behoorlijck geinstrueert, sijn gevolck heeft genomen, ende eijndelijck naer — velestribbelingen ende tegenspoeden van Godes — weder ende wint, den 9. dach daeraen, de mont vande riviere Canton, sijnde 12. mijlen vande Stadt gelegen, beseijlt, ende voort Eijlandt Hantainon, daer alle vremde vaertuijgen eerst haer anckers moeten werpen, gearriveert, van waergemelte Schedel met de presenten aenden Coninck #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0330.xml #+ --- en onthael aldaer beiegeningen hem wedervaeren Canton. desselfs arrivement Coninck den 4. februarij door seecker mandorijn, genaemt Haitou, sijnde Commandeur ter zee — ende Commissaris van alle vreemde natien met 2. vaertuijgen uijt den name vande Cartarise regeringe wierde verwellecomt, ende van boort naer boven gebracht, vertonende sich ter eerster instantie desselfse intrede wonderlijck wel. maer den 7. d. o. voorde stadt Canton gecomen— sijnde, begaf sich voornoemden mandorijn, sonder een woort jegens Schedel te spreecken, niet jegenstaende hij denselven te vooren alle mogelijcke eere ende courtoisie bewesen, ende met een schenckagie van omtrent 100. Realen waerdich beschoncken hadde, naer Landt, medenemende des Comp=s Tolck Tiencqua, die schedel in Caijpan bijgevoecht was, verwachtende met respect aen landt te comen, off ten minsten eenich bescheyt, waer na sich te reguleren had, soude becomen, maer ter verhael vande vile contrarie wierd terstondt met sijn gevolch ende presenten, voor den Coninck medegebracht, in #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0331.xml #+ --- 161 in een ander lompen vaertuijgh overgeset, ende daermede aent ander eijnde vande Stadtvervoert, daer hij een langen tijt seer verachtelijck tot spot vande Portugesen ende andere geschooren Chinese Officianten, die hem quansuijs wilden beschimpen ende verspieden, gebruijckende de naem vande Coningen, bleeff leggen, tot tegen den avont stondt, als wanneer 's Comp=s Tolck Tienqua voornt. met noch eenige andere Suppoosten vanden mandorijn Haitouw wederom quamen, ende hem voordien nacht in een afgoden - huijs, stadtwaerts in, brachten, alwaermen den — gehelen nacht over de Comste der nederlanders met schellen ende bellen besich was, om daeruijt een goet ofte quaet eijnde te propleteren. besijden dien verschenen mede uijt den naem der Coningen eenige mandorijns om d'onse te ondertasten, doende met eenen de kisten daer de schenckagien in waren, openen, ende naer dat sij tgoet verachtelijck daeruijt geslingert, mitsgaders - de brieff, vanden Gouverneur verburgh aenden Coninck geschreven, na buijten gedragen, weder binnen gebracht, ende voorde voeten van Canton. gemelte #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0332.xml #+ --- ons gebrouwen omme ons de ne gotie en toeganck int rijck te beletten Canton. gemelte Schedel nedergeworpen hadden, sochten sij twerck daer heen te drijven dat Land-verraders — waren, om dat gedachte Schedel geseijt hadde den — brief aen eene Coninck te behooren, daert' opschrift nochtans aen 2. Coningen duijdelijck geschreven stond, gelijcker oock inder daet twee hooge regenten sijn, die vande portugesen ende andere met de naem van Coningen geintituleert worden, daer echter in — Taijoan niemant geen kennisse van gehad heeft, dan den Tolck die den brief geschreven heeft, sonder nochtans openinge daer van te doen. In somma, — alle voornoemde veratien, en die naer dato noch volgden, door de Portugesen sijn d'onse door de portugesen ende hunne adherenten - gebrouwen, die met alle bedenckelijcke listicheden niet anders gepractiseert ende getracht hebben als de Nederlandsche natie bij de Cartarische regeringe verdacht ende Odieur te maeken, om niet tot een libere negotie ende toeganck int Rijck van China geadmitteert te worden, daertoe hunne padres — alle practicabile debvoiren omtrent de grooten van leve #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0333.xml #+ --- 162 Canton. Remonstantie tot dien eijnde bij deselve overge levert van Canton hebben geadhibeert, houdende de onse kotselijck seker papier met groote Chinese Caracteren voor de oogen, sijnde een remonstrantie vandes Gouverneur in Macao met sijnen Raetversegelt ende geteeckent om aende Coningen over te leveren, — gelijck oock in effect gevolcht zij, allegerende onder andere datmen daernu al wist wat voor volck d'onse waren, ende tot wat eijnde daer gecomen, met noch vele andere gefungeerde praetjens, verkeerde Argumenten ende suspitien, die de portugesen ende - haren aenhanck d'onse voorde schenen wierpen. Waernevens oock de Cantonse povij, oft Chinese - Philosophen (sonder twijffel door inductie vande Portugesen) de Coningen geremonstreert hadden, dat de Hollanders van alle eeuwen af in China een seer quade ende dieuse naem gehadt hadden, en dat hum lieden noijt de frequentatie vant rijck toegelaten was, - oversulcx sij als nu mede, volgens haren plicht, nodich achteden tselve de regeringe bekent te maeken, E. alle dese verdachtmakingen schenen evenwel bij de Coningen te rechte geen plaets gegrepen te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0334.xml #+ --- antwoort bij desel ve daer op beco men Canton. te hebben, ten aensien schedel van een besonder vrundt secretelijck voorde waerheijt bericht was geworden, dat de remonstranten in antwoorde hadden becomen, de Regeringe het werck geheel anders verstondt, namentlijck dat de hollanders voort Coninckrijck China seer mitte luijden rouden sijn, als wesende Coopluijden, die tlandt vant ontbrekende souden connen vervullen, ende het selve wederom van sijnen overvloet tot groot contentement vande gemeente ontlasten ende vervoeren, Waerdoor de negotie — in haer vigeur geraeken ende slandts incomsten dapper vermeerderen souden &. besijden datse — de Nederlanders voor soodanige quade menschen, alsse te vooren wel in China waren afgemaelt, niet en conden aensien ende ondervinden, maer ter contrarie aen haren omganck, voor soo — veel tot noch toe hadden connen bespeuren, niet anders conden sien, dan datse resolute Coopluijden waren, die in plaetse van een quade naem, nu Sch #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0335.xml #+ --- 167 Canton ve ontboden nu met een goeden naem souden genoemt werden, — die hun oock tot in packin stonde te volgen, ende in— allen gevalle een preuve souden nemen of wij sulcke - Luijden waren of niet, bedanckende ondertusschen gedachte remonstanten voor de waerschouwinge— De. middelerwijle heeft meergemelte Haijsou (hoewel het de Comp=e tusschen de 7. a: 800. tailen comt te Costen) scomp. s rechtvaerdige intentie — jegens alle quaedspreeckers geprotegeert, ende d'onse — als op sijn schoudenen nemende, door het vuijle— morasch van veel schendelijcke lasteringen ende verkeerde rapporten gedragen ende met gewelt doorgedronghn daer hij ons anders veel quaets hadde connen brouwen, en eijndelijck soo veel te wege gebracht, onaengesien — hem de portugesen met alle bedenckelijcke middelen— sochten om te coopen, en tegens d'onse op tehitsen, dat S=r schedel den 8. februarij met de schenckagie, die — Schedel ten ew wederom hol over bol inde Cassen geworpen wiert P=r een haerlige post ten hove is ontbooden. werwaerts hij hem, opt fatsoenelijcxse met sijn bij hebbend geselschap oa #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0336.xml #+ --- onder wegen verschijnt ter andi entie bij den ee en Coninck geselschap wel geaccorstreert sijnde, transporteerde, — geaccompagneert met des Conings dienaers, - vile beugeningen die in een palanquin soo hart voor uijt stapten, — dat d'onse (ijnde belachelijck om aen tesien) op een — draf genoodsaeckt wierden te volgen, benevens een — groot getal boose boeven van menschen, die hun — voor schelmen ende roovers aen-mercten, passende gem schedel van verre ijsere kettings om sijn benen, ende presenterende desselffs gevolch luijsen tot geschenck. Welcke ende meer andere vile bejegeningen, die haer int wachten voort hof ontmoe¬ leden, gem schedel ongement liethenen gaen, toonende bij wijlen een bars ende somtijts een vrundelijck gelaet, naer hem d'objecten tegen quamen, tot dat, naer een langhduijrich wachten ende raedslagen ten hove, de schenckagie alvooren binnen gebracht sijnde, hij voorden Ouden ende eersten Coninck, genaemt Pignabon, ter audientie is verschenen— alwaer sich Comp=s saken, door dien de Tolcken door schoone beloften en giften hun meer tot Canton. d'onse wort bei hael ae mae den cont #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0337.xml #+ --- 164 Canton. wort vrindel beiegent en ont haelt maer bij den twee den Coninck ter contrarie donse genegen toonden, al vrij gunstbiedender lieten aensien als vooren. Ende nadat den Coninck den brief van d' H:r Gouverneur verburgh— geopent ende gelesen had, heeft meergedachten Schedel den Coninck door alle bedenckelijcke middelen, — metgelaet ende protestatien tot een ander gevoelen soecken te brengen, gelijck oock gevolcht is, dat deselve de saeke recht ingesien hebbende, volcomentlijck heeft connen begrijpen dat alle de defamatien ende quade — geruchten, die de nederlanders achter den ruggena — gegeven wierden, door pure partijschappen voort„ — quamen; waerom hij dan d'onse seer vrundelijck heeft bejegent ende onthaelt met eten en drincken, — en eijndelijck tot nader gelegentheijt gelicentieert, mitsgaders met den medegebrachten brief ende schenckagie naer den tweeden Coninck, Cignabon genaemt, versonden, alwaerse. het werck op verre na soo wel niet geschapen vonden als bij den ouden - Prins, door dien deselve, soo als het scheen, de portugesen vrij meerder gehoor gaf. Echter niettemin sij, wierden noch al eenichsints fatsoenelijck onthaelt, ende te v #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0338.xml #+ --- Raet van daernae de moeder van dese Prins wort van haer vrin del en beleeft out haelt Canton. ende met eeten en drincken als vooren getracteert. Doch aleer sij hunne propositie volbracht hadden, wierden sij gelast op te staen, om sich na de moeder van desen prince, die ter rijden van t Coninglijcke hof woonde, ende eerst het jaer te vooren uijt Cartarien gecomen was, te vervoegen, die seer nieusgiengh sijnde om de nederlanders tesien, bij na soolangh — niet wachten en conde, datse afscheijt vanden Coninck becomen hadden. Van welcke princes, die — met een deel staet Juffers geaccompagneert was, d'onse dan uijttermaten vrundelijck ende beleeft onthaelt ende getracteert wierden, sulcx dat sij daer mede occasie hebben gecregen, door de goetaerdicheijt van dese princesse, sich ten hove, ende inde goede gratie vanden jongen prins te insinueren. Ondertusschen afscheijt genomen hebbende, moesten sij wederom bij den jongen Coninck, die haer op sijn audientie plaets soo langh ingewacht hadde verschijnen. Alwaer naer een wijl discourerens over ende weder eijndelijck licentie becomen — hebben #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0339.xml #+ --- 1611 Canton. Vervoecht aem wijders nae de Mandorijn, sijn de derde persoon dan crijght geen audientie hebben om te vertrecken, sonder dat bij na goet of quaet Oordelen conden, vervoegende sich ten huijse vanden groot mandorijn Toutangh, sijnde de derde persoon in Ordre, maer cregen geen Audientie, sulcx dat sij naer een wijl wachtens, door een venster of andersins van hem beschout zijnde, onverhoort wederom sijn vertrocken, cruijsende alsoo den gehelen dach, vant een hof int andere, de stadt door, tot dat hun — eijndelinge in een ander logement buijten de stadt, aende rivier cant gelegen, bequaem, soo om in te woonen, als om Coopmanschappen in tebergen, — is aengewesen, alwaerse den tijt hares aenwesens in — Canton, residentie hebben gehadt, ende de negotie geexerceert. Naer dat nu de bovengeallegeerde fastidien ende moeijelijckheden voorgegaen waren, heeft meergemelte Schedel, dewijl het doch buijgen of becsten moest, het Jacht de Bruijnvis, met licentie vande regeringe voorde stadt Canton — ten ancker doen comen, sulcx dat eijndelijck den 10. februarij, door toedoen vanden mandorijn Haitou, — die te vooren met 500. tailsilver beschoncken was, door een 1n dae 2 ar 142. Ca Rles 712. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0340.xml #+ --- becomen admissie tot den handel enlicentie om een permanent comp toir in Canton te Sabilieren dan neemt geen effect Canton. dien hij d'onse als door het vuijl der verhaelde — verkeerde rapporten dragen moest, ten hove soo veel te wege is gebracht, dat de nederlanders saken bij de regeringe nader in deliberatie sijn genomen, ende hun bij solemnele schriftelijcke publicatie tot den vrijen handel admissie is vergunt, ende boven dien — licentie om in Canton pernanent Comptoir te stabileren. Tot welcken eijnde albereets den — Ondercoopman pieter bolle als opperhooft, nevens 4. andere nederlanders om de restanten te benificeren, aldaer over te blijven geordonneert waren, maer — sulcx en heeft geen effect genomen, doordien de Coningen, gemelten Schedel soo als hij op 17. — mart sijn afscheijt vandeselve meende te nemen, (onaengesien sij hem in't eerste daertoe als aengeraden hadden, finalijck aenseijden, dat het beter houden wesen dat hij nevens al het volck voor dese eerste mael naer Batavia vertrock, op dat d' H:r gurl= sulcx niet qualijck en mochte nemen, en dencken als of zijlieden ons volck tegen wil en danck - gvangen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0341.xml #+ --- 166 Canton. als worden ver staen dat sulcx kennisse vanden keijser behoorde te g schreden gevangen gehouden hadden. Doch ditwerck lagh geheel op een ander grondt: Want Schedel wiert voorde waerheijt bericht, dat aldaer seecker Commissaris uijt packin aengeland was, waer mede den Jongen Coninck Cignabon over der Hollanders gelegentheijt in gespreck geweest, ende door hem aengeraden was om de nederlanders voor dese reijse gesamentlijck met het Schip telaten vertrecken, alsoo twat anders was vreemde natien den handel ofte frequentatie in eenich Landt, gaende en comende te vergunnen, dan wel sonder kennisse vande hoogste may. t deselve in een stadt ofte provintie in tenemen, ende residentie te verlenen, twelck niet dan met niet dan net kennisse vande keijserlijcke maij=t behoorde te geschieden, of soude andersints ten hove lichtelijck qualijck mogen genomen werden. Het welcke dan bij de cantonse regeringe als een — misslaen bij haer begaen, is geconsidereert. — Oversulcx de sake nader overdacht hebbende, — lieten op 18. maert specialijck uijt haren naem — door 2. mandorijns aen gemelte Schedel— bekent s #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0342.xml #+ --- de op onse weder comst een ambas huin behoorden te senden Canton. bekent maeken, dat over dese alteratie int — alderminste niet moest beducht blijven, want sulcx alles, om bijsondere redenen, nevens hare gunsten ende genegentheijt, tot Comp=s besten strecken roude, en dat tot dien sijn en als weder quamen met een legatie, naer packin„ sa deur nae Pac vergeselschaps, dat als dan niet te twijffelen hadde, — of geheel China soude voorde Comp=e openstaen„ Wegen eene legatie aende keijserlijcke mayj t naer pacquin te doen, en is bij de hooge — regeringe van Canton voorden 10. maert in't minste niet gerept. Derhalven gedachte Schedel, als wesende een saecke van importantie, waervan oock geen Ordre in sijn instructie bevond, over dat point doorgaens stilgeswegen heeft, — gedenckende dat het genoech was de Coningen — selfs naer pacquin over der nederlanders — verschijninge in Canton hadden geschreven, — latende oversulcx tselve op zijn beloop, maer op den 11. d. o ten hove comende om een spoedige deseesche C #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0343.xml #+ --- 167 Canton. der ten Love ver schijnende voor gehouden wort desselfs ant woort depesche te versoecken, wierd hem door 2. Gecom„ wat Schedel we mitteerde Heeren vanden Ouden Coninck het volgende afgevraecht, ten eersten of d' Ed. H:r — Gouverneur generael tot Batavia kennisse hadde dat hij naer Canton ware vertrocken off niet, Ten anderen als hij op Batavia soude gecomen wesen, of gemelte sijn Ed. hem niet gelasten en soude, in Canton geretourneert zijnde, selfs de reijse met eenige geschencken aenden keijser naer packin te doen, om aldaer hare Hooghedens brieven over onse gelegent„ heden te confirmeren, ende verders te versoecken tgene desen Jare in Canton versocht hadde. Waerop voor eerst de Gecommitteerdens in antwoorde is gedient, hoe dat d' Ed. heer gouv:r geul: door lopende gerichten was te verstaen gegeven, dat alle natien den vrijenhandel in Canten opengestelt zij, ende derhalven aenden Heer Gouv=r van Taijouan geschreven hadde, ingevalle sulcx alsoo ware, dat alsdan besendinge derwaerts (gelijck nu geschiet is) soude doen: soo dat sijn Ed. ten dele, doen niet ten vollen, kennisse heeft dat naer Canton waren lcx aer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0344.xml #+ --- deur aldaer ve besendinge nae pacquin Canton. waren vertrocken, Ten anderen dat vastelijck — vertroude, dat wij van Batavia ter gelegener — tijt een legatie, vergeselschapt met rare presenten, naer packin aen zijne keijserlijcke maij. t (dien sij een soon des hemels noemen) souden afvaer„ digen, doch dat sulcx, dewijl de zeevaert veel accidenten onderworpen is, niet vast en seker conde stellen, — ende dattet voor eerst noch wel voor een tijtlangh mocht getraineert worden, te meer het eenelijck — int goetvinden van hoogh gedachte Heer Generael bestont. Met welcke antwoorde voorsz Heeren weghgegaen sijnde, corts daer aen wederom quamen, met advijs dat sijn Hooch. t ons uijt Een Ambassa- goede genegentheijt dede waerschouwen en aenraden, eijscht, mitsgs een ingevalle wij in't Coninckrijck China continueel- ende voor altoos onse negotie met voorspoet meenden te doen, noodsaeckelijck bij gevolge een besendinge naer pacquin aende keyserlijcke Mayt. moeste gedaen worden, presenterende den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0345.xml #+ --- 168 Canton. gelegen omtrent 3 maenden reijsers van Jacquim Ten ton Advijs van Sche bassade nae Pac den Ambassadr. in sulcken gevalle ten hove behulpich te wesen, ende verders een vrijgeleijde opden wegh die, naer de alligatie van schedel, omtrent 3. — maenden reijsensheen, ende 3. maenden de retour is) te verlenen, ende doorgaens met sijn gunste ondersteunen, gelijck beijde de Coningen sulcx — oock met haer brieven, aen d' H:r Gouverneur Verburgh geschreven, confirmeren ende presenteren, werdende de sake van vrijen handel in China als voor dato soo absolut niet meer op de — Cantonse authoriteijt gedreven, maer na pacquin del van een Am aende May. t gedefereert: sulcx dat gemelte quin te seiden Schedel op dit poinct, den vrijen handel betreffende, tot besluijt van oordeel en advijs zij, dat voor eerst met een a: twee Schepen, gaende ende comende, in Canton sal connen werden genegotieert, maer dat sulcx, sonder een ambassadeur naer Packin tesenden, mogelijck niet lange soude dueren, reden waerop dewijl de Jesuiten met haren aenhanck, groot in - getal en van vermogen zijnde, met die van Macao lichtelijck ten hove door hunne listige ende ae - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0346.xml #+ --- Schedel onderstaet hoe het bij de Chine worden ingevall inden achte tassten doch bevint beter te tenteren Canton. ende gaeuwe trecken soo veel te wege souden weten te brengen, dat selfs den Tartarischen keijser, jegens wil en danck vande Cantonse regeringe, den nederlanders het rijcke wederom ontseggen — mochte, ende oversulcx nodich acht, om 'tselve voortecomen, soodra als doenelijck zij, een — aensienelijcke legatie geschiede. Terwijl nu — Comp=s saken aldaer ten hove in redelijcke termen stonden, heeft meergedachte Schedel, sen souden genomen volgens sijne Jnstructie, getracht te onderstaen — wij Maccay qua hoe het werck, aengaende den Oorlogh tusschen ons — ende de portugesen, besonder als genegen waren macao aente tasten, bijde Cantonse regeringe— soude opgenomen ende verstaen worden, op hoope deselve aen onse zijde te crijgen, maer bevonden twerck soodanich geschapen, dat oordeelden in desen teere begunselen beter ware te desisteren, dan van te wesen sulcx niet verre aentevinden, ten respecte de Regeringe bij verscheijden gelegentheden dies aengaende ronde verclaringe hadde gedaen, dat sij begeerden beyde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0347.xml #+ --- 169 Canton. begeren geen vijant schap in haere hurisdictie vande Coningen d'onse en de Por tugesen aldaer present beijde de natien in stilheijt rechte ende vrede den handel aldaer frequenteren souden, sonder den anderen in hare jurisdictie eenige vijandtschap te betoonen; maer belangende de vijandschappen ende attentaten buijten off in zee, die trocken sij — haer niet aen, maer lieten ons daermede gewerden. Gastmael De voornoemde Coningen hebben op 25. ende 26. februarij expres ijder een aensienelijck Gast¬ mael aengerecht, daer beyde de natien, soo wel den gesant van macad, genaemt Don Pedro Rodrigo. sijnde een raeds heer derselver stede, als d'onse, — op genodicht zijn. De gemene genichten liepen sterck, dat de portugesen ten hove vercregen hadden, dat wij aende hooge regeringe souden moeten beloven, indien den handel in Canton meenden te conti„ mieren, macao met belegeringe off andersins niet te sullen mogen aen-tasten, of in ons gewelt trachten te becomen; doch, tsijn maer uijtstroijselen geweest, dewijl het minste woort daervan niet voorgevallen sij. IJs te verwonderen, ten aensien het portugehe snoode gebroetsel door hare nu l - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0348.xml #+ --- daer d'onse de hoghe hant van Portu 3' onse trachten de medegebrach pen aend man tet helpen rariteiten allvoren bij de Coningen be geert en incoop van eenige goede Canton. hare favoriten ten hove niet anders getracht hebben, als d'onse om tschip, goetlijf ende leven tebrengen; — dat sij door Godes genade niet allenelijck — ontcomen sijn, maer boven haer soodanigen gunst, eere ende respect hebben genoten, dat op beyde der Coningen Gastmalen voornt. d'onse de gesen gehadt hebben hooger handt (welck by de Tartaren desluicker is) boven voornoemden gesant sij vergunt: — twelck heem soo gespeten heeft dat van spijtschier scheen te bersten. Naerdat op 10 feb te coopmanschap als vooren aengeroert) admissie en licentie, om liberlijck in Canton te mogen handelen, — aen d'onse is vergunt, hebben sij aenstonts — getracht, te meer den tijt vant vertreck herwaerts— aen begonte verloopen, de medegebrachte Coopmanschappen aenden man te helpen Doch eer tot den handeltreden mochten, begeerden de Coningen eenige rarieteijten van lakenien;— barnsteen, en tgene meer souden van doen ren #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0349.xml #+ --- 170 Canton. moeten toestaen daer op noch ge vallen doen hebben: twelck d'onse liever anders gesien hadden, ten respecte claer blijckelijck conden bespeuren de Coningen vrij minder voorde Coopmanschappen e souden betalen, dan of deselve aen Coopluijden liber vercocht hadden; Evenwel dorfden sich — niet absolut, om verscheijden consideratien, hier tegens canten, maer sijn genootsaect geweest haer in desen accommodabel te stellen, te meer de princen voor„ wendden het voor dese eerstemael, om hunne vrunden in packin te versien ende te beschencken, soo moeste geschieden: sulcx dat ten laetsten met hare Gecom„ mitteerde, naer vele knibbelingen, den prijs der dat haer hebben Coopmansz getroffen zij, en incoops aen diverse goederen gecocht hebben ter somme van ƒ 25541:—: 10 twelck, conform de negotie boeckjes daer van zijnde, heeft gerendeert tailen 2075t: 43. ofte ƒ 77817:17:4 twee centen winesen wesende noch ruijm 2. centen winst, sijnde de gedachte Schedel van gevoelen, bij aldien hij de vooren aengehaelde Coopmanschappen aende — meestbiedende, of op de japanse wijse bij billetten, hadde ebben bben er #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0350.xml #+ --- Canton. hadde mogen vercoopen dat sij wel een vierde — meer souden gehaelt hebben; dat voor die tijt, om de Coningen geen misnoegen te geven, niet heeft willen vallen. De restanten souden desgelijcx — wel aende man geraect sijn, maer, om de vojagie naer Batavia in geen perijckel te stellen, sijn deselve door cortheijt van tijt, te meer vermeijnt hadden de overblijvende nederlanders deselve— souden beneficeren ende seer subijs ende onverwacht op hun vertreck (gelijck vooren aenghaelt) het verblijff ontseijt sij, hier de retour gecomen met Taijlen 16861: 4: fijn silver, sijnde het restant, welck de Coningen in voldoeninge vande gecochte Coopmanschappen hebben betaelt. voorsz. winsten, soo deselve alleen aengesien worden, sijn — groot ende considerabel, maer daer jegens sijn — de gastos, schenckagien ende tollen soo Excessief hoogh geloopen, dat eenelijck, soo als de negotie boeckjens inde generale boecken sijn ingetrocken, deselve bevonden sijn als volcht namentljk #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0351.xml #+ --- 171 173 winsten aldaer gevallen heden int drijven vande negotie gehadt namentlijck: De ruijvere advance bedraeght ƒ 44319:14:148 waertegens d'ongelden belopen te weten: de schenckagie tsamen. ƒ 10546:1:- de oncosten te lande gevallen „ 2873: 14: 12 de oncosten te water . „ 1095: - somma d'oncosten bedragen. . . . . „ 14514: 15: 12 Jnvoegen de winsten vande Cantonse voijagie blijven suijver. . . . . . . ƒ 29804:19:2 Twelck noch al redelijcke winsten sijn, ten respecte het een beginsel van negotie zij, om den wegh tot den Chinesen handel wanen, daer dan gemenelijck— door oncundicheijt, als om vrunden te maecken, of bij afperssinge, de gastos ende oncosten hooger lopen, dan opplaetsen daerervarentheijt ende - frequentatie gehadt hebben: twelck in toecomende soude connen gebetert worden, geen minder moeijelijck„ vele moeijelijckheden als de hoofsche saken naer sien hebben gesleept, zijn oock iit exerceren der negotie bevonden, ten respecte de impertinentien ende ongeregeltheden, die de hoofsche negotianten, bij sonder de geschooren Chinese Canton mandorijns anse #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0352.xml #+ --- item int ontfan gen der coopman ge van hin silver alle redelijckheijt excederende Raet van Chi„ der selver valsen heijt int betaelen van silver Canton. mandorijns, soo int ontfangen der Coopmansz, — schoppen en uijtie als uijt wegen van hun Silver, mitsgaders — t'uijtkeuren, weghdragen ende wederbrengen der goederen, bedrueghlijcken gepleegt hebben, de redelijckheijt geexcedeert heeft; twelck na tseggen van Schedel, bij egene plaetsen oft natien van Jndia, die bekent sijn, in comparatie comt, ende geoordeelt wort, eenen ouden vileijnen haet te wesen, schuijlende inden boesem der Chinesen, dien het van heelen leet is dat wij nesen tegens ons vande Cartarische hooch. t aldaer tot den handel — geadmitteert zijn, gelijck bij haere povij, ofte philosophen, daervan hier vooren geseijt is, gebleecken heeft. tschijnt dat het haer niet genoech en is geweest, d'onse — alleen int uijtwegen der Coopmanschappen te willen bedriegen, maer deden oock in't betalen vant zilver niet minder: Want behalven datter baerblijckelijke valsheijt ondert alloij schuijlde, soo hebbense daeren¬ boven noch ruijm ¾ p=r cento aent gewicht te cort gedaen, sonder dat daerjegens eenige protestatien iets vermochten, maer dorfden den geschooren hoop (vermits soo nu en dan een schuijtjen silver lieten door tol #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0353.xml #+ --- 172 Canton. extorsien van tollemaren een onverdraecke gen op alle de schepen doorcloven) d'onse wel te laste leggen, datse tzilver twelck uijt der Coningen schatcamer quam, voor valsch presupponeerden, en ingevolge de Coningen — verdacht hielden, als quansuijs hare eere gekrenct hebbende, &. besijden de vooren verhaelde veratien Een extorsien soo sijn de Tollenaren, die al mede vanden geschooren hoop sijn, over het betalen wegen s' Heren gerechticheijt, uijttermoten excessijt ende onredelijck geweest, door dien sijden Tol, doen het op een betalen aenquam, welruijm een vierdepart meer verhoogden als de lijst ichield, diese ter eerster instantie aen d'onse overleverden, om hun in't vercoopen der goederen na te reguleren. Tegen welcke onrechtmaticheijt almede niet te doen is geweest. Daerenboven isser noch een andere seer vreemde ja onverdraeglijcke lijcke schattin schattinge of servituijt. Op alle de Schepen ende vaertuijgen, die in Canton oomen handelen, ten aensien deselve genieten werden, moet na hare groote een sekere quota van penningen wegen s heeren gerechticheijt worden betaelt: sulcx dat het Jacht de ijke #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0354.xml #+ --- T. 550 geschat Canton. de Bruijwis op de Bruijnvis op S. 550. fijn silver is geschat, — sijnde daermede, na tseggen vanden Tolmeester, noch Civil ende gratieuselijck gehandelt; anders — soude 't meten desselfs voor s' Heeren gerechticheijt wel S 1600. hebben comen te beloopen. welcke lasten van Tollen ende gerechticheden onverdraeghlijk wesende, soo hebben d' onse aende hooge regeringe gerequesteert, ende onder andere versocht, dewijl het de eerstemael was, vermits als gesanten quamen, om den handel te versoecken, ende dat de Coningen selffs alle de Coopmanschappen tegen een seer laegen prijs gecocht hadden, voor ditmael haer de Tollen — ende gerechticheden mochten geschoncken ende quijtgescholden worden. waer op tot antwoort bequamen, dat voor ditmael wegen het meetgelt vant Schip souden geexcuseert blijven, maer dat de regeringe niet verstaen en conde ijemant eenige Tollen quijtte schelden, oversulcx deselve betalen moesten. Naer ons de Rapporten van meergemelte Schedel te kennen geven, soo sijn de apparentien voor cle #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0355.xml #+ --- 173 Canton. cleijne apparentien om eenige Chinen tour uijt Canton te trecken van schuijtgout gevonden. prijs vant gout de sijde op een hoekerprijs merckelk bo ven de waerde gehouden voor eerst noch cleijn om eenige Chinese waren se waeren de re de retour uijt Canton te trecken; ten aensien de langh duerige verwoestinge veroorsaect, dat aldaer reden vandien weijnige Chinese waren gemaeckt worden: soo dat het noch al geruijmen tijt naer sich sal slepen eer de zijde teelt, weverijen, ende andere neringen wederom in haer vigeur sullen comen. Oock is niet ondervonden geen abondante datter abundantie van schuijtgout voorde Taijonanse prijs te becomen sij. thoogste Gout van 24. Caraet, dat in Taijouan de 10. tail swaerte tot 120. — tailen sijn Silver te bemachtigen sij, hebbense in Canton tegens 150. tailen gelijck silver, ende niet minder willen vercoopen. Desgelijcx hebbense de zijde waren op soo een excessiven hoogen prijs gehouden, dat, om geen quade inbreucken wegens den aenstaenden Chinesen handel in te voeren, d'onse wel ten rechten geresolveert hebben voor dese mael geen Gout of Chinese waren, dan eenelijck Cantons Silver uijtte voeren; want sij bemercken conden dat„ de Chinesen met voordacht het Gouterde zyde stoffen merckelijck boven de weerde gingen schatten, haer ver„ aldaer 15Ren. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0356.xml #+ --- omtrent Canvon weder een aensien lijcke oveverijen of gerecht en meenen soo daer den datter stoffen civilen prijs te bege comen souden sijn Canton. verkeerdelijck inbeeldende dat wij het gout ende. zijde stoffen tot willigen danck boven de waerdije - ontfangen ende betalen houden, als denckende dat het ons meer daeromme als om de winsten van onse aenbrengende Coopmanschappen te doen was; dat echter, nademael d' onse sieh met voordacht coel van ijets in te coopen hielden, anders bevonden hebben. naerbericht worden is sedert de laeste destructie van Canton, omtrent een halven dach reijsens van — daer, in seecker plaetse, genaemt fussan, een aensienelijk weverije met sijne dependentie opgerecht. welcke plaetse d'onse, vermits cortheijt destijts, ende veel„— - voudige Occupatien, niet hebben connen besoecken; een comptoir had sijnde van gevoelen, alsser in Canton vast comptoir — genoech tot een gestabileert rij, datter geen gelegentheijt manqueren— sal om goede ende bequame stoffen tot een Civilen — prijs aen te besteden ende te procureren; doch alles moet sijn tijt hebben. meergemelte schedel heeft onder andere, na genomen informatie die van diverse persoonen in Canton becomen conde, in — sijn 1 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0357.xml #+ --- 174 174 Canton. Schedel een wijt hael vande geld gentheden van Chinde rs. Een Tartar sijn stoel in Pat quin genomen in't rapport van sijn rapport, aen ons op sijne verschijninge alhier lujftich verp:r de bruijnvis overgelevert, een wijdloopich verhael ende verscheijden discoursen naer sijn gevoelen, over diverse gelegentheden, trijck van China ende — dependentie van dien concernerende, gedaen; als — namentlijck wegen desituatie, sterckte ende gelegentheijt der stadt Canton, desgelijcx hoe deselve tweemael vande Tartaren is verovert, en in wat voegen, die — present van Crijgsvolck wort beset, ende nevens de twee Coningen gegouverneert, als mede hoe den Cartarischen keijser de muer, die China en Tartaria separeerde, met verscheyjden frontuer plaetsen heeft doen slechten, ende nederwerpen, mitsgaders de vermaende Coopstadt Cambalu, sijn sitplaetse, verlatende, sien naer China getransporteert, ende sijnen keijserlijcken stoel inde Conincklijcke hooftstadt pacquin bevesticht om van daer beijde de rijcken te gelijck t' onsorgelijcker te bestieren, verhalende oock mede wegen de gelegenthit vande Coopstadt nanquin ende derselver negotie, hoe die present, als voor dato, gedreven sij, als meer andere saeken voors stadt rakende, desgelijcx den bben f #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0358.xml #+ --- constitutie van Macao Canton den presenten standt vant rooms Christendom onder de Cartarische regeringe, oock hoe dienstich beschrijvinge van het voorde Comp=e zoude wesen de stadt van macao — in hare presente sobere gelegentheijt te bemachtigen, beschrijvende verders derselver constitutie te water en telande, als andersins, van gelijcken hoe de — Eijlanden van macao, int aendoen vande Rivier — van Canton, contrarie de Caert bevonden hebben, — stelt oock sijn gevoelen wegen t'afsenden van een — Ambassadeur aende Tartarische mayt naer — Pacquin, alsmede in Canton sijnde, hoe dat haer, — bij stablissement van pernanent Comptoir, aldaer drij plaetsen sijn aengegewesen, om voor de Comp=e een — Logie op te bouwen: declareert vorders sijn gevoelen — daervan; desgelijcx dat s' daegs voor sijn vertreck uijt Canton, door seecker bekent Chinees een brief over landt naer anhaij gesonden hebben, om van daer dan wijders met de ordinaire handeljoncken naer Caijouan gebracht, ende aen d' h:r gouverneur verburgh bestelt te werden, waerin het gepasseerde in — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0359.xml #+ --- 175 Vertreck van Schedel uijt Can hem door de Gonin gen aenden Lon verneur ver burch medegege ven geschenck in Canton verhaelde, om bij eenich onverwacht discister, (twelck godt genadelijck verhoet heeft) van haer wedervaren tot narichtinge niet oncundich tesijn. Ende dit is alsoo ten principalen tgene het voorleden Jaer 1653. int ontdecken vanden Chinesen handel inde stadt Canton, soo ten hove omtrent de Tartarise regeringe als inde negotie, gepasseert ende voorgevallen sij: twelck wij bij desen sommarischer wijse hebben overloopen, ons wijders, om indesen niet prolixer te wesen, ondertwelnemen van uEd. reverentelijck gedragende aent' voornoemde Rapport van Schedel in Copie heer nevens gaende, als mede aen het Batavias daer register onder 9. meij, daer alles — noch wel soo breet in geextendeert staet. Op het vertreck van gedachte Schedel uijt Canton sijn hem 2. brieven, meest van eenen inhoude, twee brieven wegen de Coningen in antwoorde aen d' H:r Gouv=r Verburgh, ende van ijder derselve een schuijtien Chinees Gout, eenige zijde stoffen, ende 50 Cattij zijde, der selver weder van geringe deught ende valeur, tot een wedergeschent, overhandicht, gevende de voors brieven tekennen, Canton ingevalle vier en, , aer aer toen naer rde - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0360.xml #+ --- en aenraedinge om een besending nae Packin te doen presenterende daer toe haer fo veir en behulp Battavia nae China onder de coopman Sacharias Wagh naer Canton. ingevalle de Comp=e tot een vasten handel kracht te comen, het noodich zal wesen met een vet geschenck besendinge aenden grooten Heer naer packin te doen, presenterende daertoe, gelijck vooren meermael verhaelt, alle faveur ende behulp, soo ten hove als onderwege, om niet beschadicht te worden, te sullen bewijsen, gevende genoechsaem andermael te verstaen, dat wij, sulcx effectuerende, een goetfondament tot den liberen handel sullen leggen. Het welck dan bij ons, als een sake van Emportantie ophope van verdere goede successen, soodanich in — opmerckinge ende consideratie is genomen, dat wij tot dien eijnde, den 29. Julij lestleden van hier derwaerts Besendinge van afgesonden hebben de Jachten Schelvis ende Bruijnvis, met een Cargasoen alderhande Coopmansz, ten — bedrage van ƒ110080: 3:1:, onder d'administratie — en tot verantwoordinge vanden Coopman Zacharias wagenaer; dien wij als onsen expressen tot nader ondersoeck hoe Comp=s saken omtrent gedachte — regeringe present gebakent staen, bevooren tot een aensienelijcke besendinge naer boven resolveerden, mitsgaders #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0361.xml #+ --- Canton aende Tartarische Canton Schedel als s conde persoon hem bijgevoecht doch is onverrich daer weder ge keert mitsgaders om de brieven ende geschencken aende regieringe in Cartarische regeringe in Canton uijt onsen name over te leveren, hebben geintituleert, en, om dit werck te meerder luijster te geven, hem als secunde, tot uijt„ voeringe vande negotie met desselfs communicatie, bijgevoecht voorengemelten Coopman fredrick schedel, welcke ons inden aenvanck deses handels seer goet genoegen gegeven heeft. wat wij vorders gerepeteerde wagenaer bij instructie, tot uijtvoeringe ende voltreckinge van sijne opgeleijde Chargie geordonn=t ende in mandato gegeven, mitsgaders aende Coningen daermede geschreven hebben, gelieven uEd. — in ons briefboeck onder voornoemden dato na te lesen. Ende na dat wij nu hier op niet anders — verwacht hadden als een gewenst succes van saeken, te meer ons, gelijck gesecht, de brieven vande Cartarische regeringe voorn. volcomen hebben genoodicht om andermael tot vervolch van den handel in Canton te comen: soo is het Jacht de schelvis met gemelte Commissaris wagenaer van daer over Conckin ter saecke van (daer het ander Jacht de Bruijnvis gelaten is) den 9. deser onverichter zaken, buijten Expectatie, met 176 s den, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0362.xml #+ --- sijnde den vrijen han del in Canton de plat affgeslegen verhael vant ge passeerde op die Soijagie haer arrivement Canton Canton met volle ladinge soo als gegaen was, hier weder te rugh gekeert, sijnde de Comp=e den vrijen — Comp. e ontseijt en handel in Canton van de Regeringe aldaer — ontseijt ende plat afgeslagen. Het gepasseerde — op dese vojagie sullen wij hier mede soo cort als doenelijck sij, deduceren. Soo als sij met beijde dese Jachten op ultimo augusto lestleden voor de op de riviere van Rivier van Canton ondert Eijlandt Hantainon salvo aengecomen ende geanckert waren, hebben sij — aenstondts den Tolck Tienqua aen landt gesonden, — om verwittinge van haer Arrivement te doen. — die dan s'anderendaegs met den mandorijn des voornoemden Eijlandts aen boors is gecomen. aen wien sij versochten de Regeringe in Canton kennisse van haere verschijninge aldaer te willen doen, om spoedich voor de stadt en tot de negotie te mogen geraeken; dat gemelte mandorijn aennam met een briefken over landt te doen, oorsaeke het te periculeur was sulcx met cleijn vaertuijgh — te bestaen, gevende te kennen dat sien inde Riviere omtrent de 100 Jonckjens waren onthoudende, — die — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0363.xml #+ --- 177 worden aldaer langh opgesou den Canton die alles, mits de diete vanden rijs, door hongers noot aenhaelden wat haer voorden boegh quam: Der wegen gaf hij licentie met een geleijd briefken nevens 2. Soldaten de Jachten de Revier op te brengen, tot omtrent het eerste Casteel. Alwaer oock een — tijt langh gelegen hebbende, hun doorde Gouverneur van het selve vergunt sij verder op tot voor het tweede ofte witte Casteel te rucken, anckerende voor het dorp wangsoe, omtrent 3. cleijne mijltjes vande Stadt Canton. alwaer sij een langen ende geruijmen tijt moeten blijven leggen, tot dat nader bescheijt vanden Coninck ende Toutangh bequamen: 'twelck soo langsaem voortgnngh dat het hun verdrietich viel. waerom sij den voorn. tolck Tierqua aen Haitou — na Landtsonden, om licentie te versoecken, ende voorts boven voorde Stadt ende in handel te mogen comen; dat voor eerst niet wesen en mocht. Ondertusschen de gerichten vande Comste der Nederlanders nu over al verspreijt sijnde, quamen haer de oude geportugaliseerde Tolcken paul durette ende Ignatio Carvalle schier alle dagen bij ende verhaelden op hare wijse een hoop novos van weijnich 6 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0364.xml #+ --- Canton. weijnich belangh, gevende haer alle dage meert ende meer hoope, om voorden Coninck te comen, en tot den handel geadmitteert te werden, als meer andere lietkosehien ende portugese sausjes, streckende ten principalen om de vrijen slemp te hebben, ende daerenboven t'alckens wanneer weder vertrocken — een goede vereeringe wegh te slepen, leijdende haer van daen tot dach om den thuijn, comende somtijts — eenen Taijkoetsie ofte eenen secretaris vanden — Toutangh aen boort, haer met hoope sonder gevolch — voedende: 'twelck nergens anders op en sach dan op — Trecken, of om schenckagie te genieten. Derwegen - hebben d'onse geresolveert, dat den Coopman schedel sonder geobtineerde licentie sich aen landt soude— vervoegen, om een uijteijnde van haer versmadelijk— wachten te erlangen; dat dan oock alsoo (onaengesien sulcx van alle de Tolcken tegen-geraden zij.)— met 2. â 3. persoonen door een boere barckjen geeffectueert is, medenemende eenige — „clenicheden, om die, toot nodich ware, aende grooten of #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0365.xml #+ --- 178 Canton. Aencomste van Schedel in Can tot can niemant t gen weder na verhael van sijn verachten. off andere te verschencken, nademiddach inde stadt Canton aengecomen sijnde begaff hen op stondt ten huijse vanden Mandorijn Haitou, daer — niet bij vermocht te comen, wijsende hem tot den Toutangh, spraeck comen denwelcken, noch oock sijnen secretaris niet thuijs — en conde beloopen: Dies onverrichter saken weder keert dienwel terugh na de strandt bij sijn vaertuijgh keerde, niet destrant wetende waerhem met sijn volck en goetien best bergen, of wie dat om logijs aenspreecken soude, te meer de Tolcken tegens den avont seer verbaest bij hem opstrant quamen, ende met rasen ende tieren haer aller Lijffgevaer te kennen gaven, seggende — ten aensien sich verstont had, sonder en tegen s' Conings Last, aen landt te comen, soo lieff als hij sijn leven had, sich van daer packen, ende weder naer de Schepen transporteren zoude, daer schedel niet toe en conde verstaen, ende bij aldien hem niemant herbergen en wilde, soude sijn bagagie op strandt setten, ende daer onder den blaeuwen hemel bij blijven vernachten. De tolcken siende het hem ernst was, soo heeft hem Tienqua sijn woninge, vrij verre boven ende buijten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0366.xml #+ --- s'morgers wort aengewesen Canton. buijten de stadt leggende, gepresenteert werwaerts oock een stuck weegs de Revier op geroeijt sijn. — Doch voornoemde Tolcken Durette ende Tienqua questie maekende; soo heeft schedel, dierwegen quaet vermoeden gecregen, ende sien gelatende voor de Rovers bevreest te sijn, weder te rugh gekeert, ende onder de stads muer tusschen andere vaertuijgen ingeslopen sijnde, dien nacht daer alsoo doorgebracht. s morgens daer aen — hem een lagenbt is hem een goet logiement met kennisse vanden Coninck aengewesen. Alswanneer met beijde — de Tolcken bij des Toutangs secretaris is gegaen, — ende heeft denselven een vertoogh schrift, om aen— sijn Heer te overhandigen, ter handt gestelt, doende — goede beloften het selve geschrift zijnen voornoemden — meester metten eersten te sullen overhandigen, en sdaeghs daer aen bescheijtgeven, oock na den Coningh gaen om s Comp=s saken te vertoonen. Gedachte secretaris verhaelde hem, hoe datter schrijvens wegen der Hollanders gelegentheijt uijt packin gecomen con #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0367.xml #+ --- 179 Canton. schrijvens uijt Jacquin tot comen Verschijninge vanden Mando zijn aen boort seijt door dien deur aene groten quin medequam dat de negotie voor dat iaer conde werden gecomen ware, te weten dat men aldaer tsedert het ons naedeel gelaeste schrijven wegen d'opcomste der hollanders nu geheel anders geinformeert was, namentlijk dattet een touloos ende leugenachtich volck sij, die uijt vrese dat men haer in China welkende, in packin niet en souden deeren verschijnen, oversulcx de regeringe in Canton op ons te letten hadde, insonderheijt indiender bevonden wierd datter gene besendinge opwaerts aen„ quame, twelck alles ten hove door eenige portugesen favoriten tot smaet ende nadeel vande Hollanders uijtgerecht was; gelijck oock wel te geloven is, ten aensien deselve ende hare adherenten niet stilgeseten rullen hebben. Den 23. september verschijnen nevens. de Tolcken Tienqua ende Durette aen boort den mandorijn Taijkoetsie, met noch een minder bevel hebber, genaemt Tsiompangh, dewelcke onsen Expresse S=r wagenaer uijt den name vande Regeringe bekent maeckten, geen Ambassa door dien geen Ambassadeur aenden Grooten Heer— Heer in Pac„o in packin medebracht, dat ons de negotie voor dit niet toegestaen aer niet toegestaen en conde werden, derhalven mochten s #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0368.xml #+ --- dit werck ons van Portugesen van daen quam ginge van Compen. saecken ten besten rujteren Canton. mochten sich vrij vaerdich maeken om weder — voorgeven dat te vertrecken, allegerende als den voorigen dat dit werck ons vande portugesen gebrouwen was; twelck niet vremt en is, dat sulcx den eenen vijandt den anderen doet, niettemin deden zij, op 't versoeck doet echter toeseg van wagenaer, vrundelijcke toesegginge van te sullen helpen d' s Comp=s saken bij de regeringe ten besten te helpen — dirigeren; ende sijn alsoo naer goet tractement ende met een vereeringe van omtrent 200. tailen — waerdich weder naer landt vertrocken, middelerwijl heeft meergemelte Schedel die mulicentie— verkregen had om aen lant te blijven, insgelijcx om over ende weder aende schepen te mogen varen, alle bedenckelijcke middelen, om tot een goet eijnde vant werck te geraeken, soo schriftelijck als monde¬ lingh, omtrent de grooten die ijetwes vermochten aengewent, ende gen wagenaer daer van doorgaens preadvertentie gedaen, gevende hoope dat de — Schepen metten eersten, soo dra seecker veldoverste, die den jongen Coninck inden Oorlogh jegens Cocksiya #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0369.xml #+ --- 180 Cocksnija vervangen zoude, vertrocken was, — voorde stadt souden gelicentieert werden te comen, maer datter 5000. Taijlen moesten sijn, om onder de mandorijns te verdeelen, eer sij daertoe Chappen, ofte consent wilden vergunnen, daer nochtans de voornoemde mandorijns, die ons den handel quamen ontseggen, sulcx aengenomen hadden voor — G. 400. uijttewercken. In somma tblijct datse door¬ gaens om te schrapen sijn uijtgeweest, ende ons, sonder eenige de minste gevolgen te doen gevoelen, om den — thuijn hebben getracht te leijden. Sulcx dat de onbehoorlijcke kauterijen van desen Godlosen— geschooren Chinesen hoop, die ten principalen Conisa movens van alle dese versmaetheden sijn, hier bij genoechsaem afte meten hij: wantsoose ons — totten liberen handel hadden willen admitteren, soo en soudense ons soo niet om den thuijn geleijt hebben, te meer d'onse verscheyden malen een goede - somme gelts tespenderen hadden gepresenteert, maer het en was dat niet, door diense niet anders Canton. en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0370.xml #+ --- soecken ons aldaer maer uijtte melc smaetheden en b letselen ons we dervaeren Canton. en sochten dan van tijt tot tijt te melcken, eerst voorde bovencomste der Schepen, ten tweeden om de brieven ende geschencken te mogen overleveren ende soo voorts, twelck niet dan op schraperijen is — aengesien geweest, soo als gebleecken heeft; want siende datse haer oogwit, om gedachte 5000 tailen inde Claeuwen te crijgen niet conden bereijcken, hebben s'anderendaechs twee wachtbercken omtrent de Schepengesonden, om voortecoomen dat geen ingeseten van noch aen deselve souden varen, ofte eenige handelinge met d'acse drijven, tselve bij placcaet Expresselijck verbiedende, waer van oock op ijder schip een geaffigeert is. Waerop Corts daer — aen weder een sonneschijn, of liever een nieuwe practijck van schraperije gevolcht is, alsoo den — Secretaris vanden mandorijn Haitouw nevens — de mandarijns Taijkoetsie ende tsiompangh, van welckers comste s=r Schedel de wete aen — wagenaer hadde gedaen, aen boort gecomen sijnde, toestonden aen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0371.xml #+ --- 181 Canton. acces tot de Stadt en n gotie doch weder ver dwenen nieuwe vera tien en hoon toestonden dat de schepen voor eerst op een cleijne - mijle naer aende stad vermochten te comen, tot dat vooraengetoogen veld-overste uijt Cantons destrict vertrocken zoude sijn, Alswanneer men deselve voor de stadt tegen de logie, daer wij voorleden reijse ten ancker apparentie van gelegen hadden, soude laten opcomen; ende gaven met eenen, na der Chinesen Out gebruijck, als een appeltien om mede te spelen aenden afgesant wagenaer ijder een — vredebloem, met 2. zijde gasen, tot een teecken dat als vrunden souden geacht ende aengenomen werden, sijnde— een spieringh uijtgeworpen om een Cabbeljau te vangen: Want aleer sij van boortgingen, sijn sij — nevens hare dienaren al wederom beschoncken, ende soo naer landt vertrocken, nu meenden d'onse, naer soo vele moeijten ende geschencken hare saeken, soo verre gebracht te hebben, dat haer desir, tot obtenue van liber acces inden handel, haert soude volgens maer bevonden het contrarie: want inde 1. off 6. dagen dat hij de stadt, soo veel nader gelegen hadden, leden sij meer veratien ende hoon, als in al den vorigen NN. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0372.xml #+ --- Canton voorigen gepasseerden tijt, men dede van nieuws een verbot dat niemant vande jngesetenen, onder was pretext het oock soude mogen wesen, sich naer of vande schepen souden begeven; twelck sij op plancken geschreven, ende inde Schepen op publicque plaetsen hebben aengeslagen. Daerna bequam wagenaer vande Tolcken, soo nietbeter wist vast bescheijt, om met sijn gevolch aen landt te mogen gaen, waertoe als — hij sich prepareerde ende gereet maecte, soo verscheen den meergen mandorijn Thiompangh aen boort, om volgens haer gebruijck, het Cruijt, loot ende geweer — op tenemen, ende met hem naer Landste slepen, dewelcke de toerustinge van wagenaer riende, vraegde wat inden sin hadde: en verstaende dat hij aen landt soude gaen, seijde hij daertoe vande regeringe geen licentie en was; maer de Tolcken het contrarie allegerende, gingh hij met een half — verstoort gemoet wegh, seggende dat de wel gaen — mochte, maer soude haest gewaer worden— wat „ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0373.xml #+ --- 182 Canton. licentie om aen lant p co men wat danck daermede ten hove behalen soude. — wes het aen landt gaen op die tijt gestaect wiert, — ende geresolveert het volck uijt de logie aen boort te doen comen, om een uijteijnde van saeken te erlangen, ende voort laeste den Coninck schriftelijck derselver intentie— te vertoonen, met protestatie soo geen bescheijt cregen, genootsaeckt houden wesen te vertrecken. 'twelck haitouw vande tolcken geremonstreert sijnde, quam hij — s'anderen, daegs selve met een groote graviteijt aen boort, gevende licentie dat vrij met hem nu, off des — volgenden daegs met sijn suite aen Landt te transporteren mochte; dat oock op den 8. October — geëffectueert, ende sijn gevolch soo genomen heeft, — maer, om cort te gaen, naer dat s=r wagenaer — nu aen landt was, is hem toesegginge gedaen de brieven ende presenten, aende Coningen over te leveren, waertoe alles, om met statie te verschijnen geprepareert ende paerden gereet gemaect sijn geweest, naer dat hem gevraecht was of hij gedragen wilde wesen, of te paerde rijden; en soo als nu meende te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0374.xml #+ --- Canton. doch eer te hooft te verschijnen be geren te weten wat voorstellen soude item off geen g schencken voor den groten heer medebracht seggen dat hem dit alles vande Portugesen aen quam te gaen, comt haitou met noch eenige grooten inde logie, ende vraegde gen wagenaer door des — Conincx Tolck Carvaille eerstelijcken aff, — waerom eijgentlijck den Coninck begeerde te besoecken; jtem wat hij van meninge ware voor te stellen en of geen brieven noch geschencken voorden grooten - Heer in packin medebrachten; alsmede ofer — oock brieven en geschencken aenden Tontangh gesonden wierden. Alle twelck voorsz wagenaer naer Eijsch met vele omstandicheden beantwoort hebbende, soo als in desselffs rapport breder na telesen sij, — gaven de voors gedeputeerde middelerwijl van verre te verslaen, dat alle dese moeijelijckheden — vande Cant der portugesen voortquamen, ende dat deselve niet anders dan met een groote somme van penningen, tot datter een ander Ambassad=r — quam, te remedieren waren, eijsschende 100, seijlen teweten s. O voorde Coningh, ende de rest voorden Toulangh ende andere manderijne 1 bij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0375.xml #+ --- 183 Canton mach voor den Coninck niet verschijnen om dat geen g schencken aenden Keijser mede braeht bij aldien wij resolveren wilden voors somme te berde te brengen, souden als dan maecken dat de brieven ende presenten met respect aenden Coningh overgelevert wierden, sonder nochtans van libere — negotie te reppen. Maer siende dat hier niet op te volgen stonde, quam den secretaris vanden Coutang inde logie uijt sijnes meesters naem aenseggen, datse noch met de geschencken, veel min hare persoonen, voorden Coningh verschijnen mochten, maer dat sijn Hoocht alleen den brief van d' H=r Generael begeerde te openen ende te lesen. twelck hem toegestaen wierd. maer corts daer aen quam een Ordinaris bevelhebber met des Conings Tolck den brief ongeopent terugh — brengen, rapporterende, dewijl noch brieven noch geschencken aenden keijser in Dackin medebrachten, onaengesien sult wel duijdelijck inden Brief, aen haer Ed. na Batavia geschreven, was geexpresseert, dat hij ingevolge ons noch te sien noch te hooren vermochte; allegerende daer bij dat sijn Hooch=t — onse ongelegentheijt gantselijck niet aengenaem was, maer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0376.xml #+ --- Canton. geen apparentie sijnde om de brief over te leveren, veel min van han del tie om te vertrec ken dat haer mits 200 tailen betae. len toegestaen wort vande Portugesen voort maer dat hij wenschte de saken anders te wesen, — alsoo het aen sijn gunst ende goede genegentheyt noijt ontbroocken had, gelijck hij oock de voorleden reijs doorgaens heeft laten blijcken. En dewijl sich alles dan soodanich liet aensien, datter geen middel pien en geschencken meer en was om de brieven ende geschencken aenden Coninck over te leveren, veel min tot den handel te geraecken, ten respecte deselve nu genoechsaem ontseijt was; soo hadden d'onse den Tolck Tienqua, aen Haiton met eenige geschencken gesonden, om een versoecken licen licentie ofte vertreck briefken te solliciteren; — die haer, mits 200. tailen daervoor betalende, — is vergunt. Ende dit is dan eijndelijck de troostelijcke uijtspraecke der Cantonse regenten geweest, diese onsen expressen, naer soo vele sollicitatien, groote moeijten giften ende gaven, tot een valete Comen dit alles hebben gegeven, twelck de portugesen onse vijanden door den geschooren Chinesen hoof, soo wel ten hove als in Canton hebben weten uijttewercken; Want wierden door de mandarijns, die t'opsicht over de - Logie #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0377.xml #+ --- 184 Canton. Een Chinese aengehaelt Logie hadden, voorde waerheijt bericht, dat seecker Cruijsheer, met eenige portugesen uijt macao aldaer verschenen, bij de regeninge audientie souden erlangen, en dat hun aenbrengen tot genen — anderen eijnde tendeerde, dan de Comp=e in haer — voornemen te stutten, dat haer den handel ontsegt mocht werden; en om sulcx tebeter int werck te stellen, hebben deselve seecker tribuijt wegens Erfrecht van macao, staende drij Jaren ten achter opgebracht ende betaelt: sulcx waerschijnelijck blijct dat dese perfidieuse natie met alle practicable middelen, Jegens Comp=s marimen gearbeijt hebben, twelck oock aende Chinese naviganten, naer alle apparentie niet en heeft ontbroocken, ten aensien deselve wel weten te Considereren, dat de Comp=e haer dapper inde wegh zoude wesen tegens de Coopmanschappen— die van buijten inbrengen. Op voorsz. vojagie omtrent d'Eijlanden ionck bij d'onse van macao gecomen sijnde, hebben d'onse ontmoet een Chinese jonck, die sij, naer een wijl tijts jagens achterhaelt ende veroverthebbende, bevonden uijt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0378.xml #+ --- geens daer uijt gelicht hebben sijn daer op voort gelargeertt Canton. uijt quinam te zijn gecomen, ende naer aijmnij te willen, toebehoorende volgens tseggen der — Chinesen, den soon van Equan, Cocksinja, — welcke jonck bij den Raet van beijde de Jachten, dewijl niet guinam in Oorlogh zijn, voor goede prince verclaert is; doch door dien de ongeschooren Chinesen, over de 70. sterck zijnde, vijanden vande Tartaren sijn, ende derhalven niet geraden en was deselve in Canton te brengen, soo hebben sij verscheijden Coopmanschappen bij pertinente notitie, soo veel als beijde de jachten bequamelijck bergen conden, specificae vant daer uijt gelicht, te weten 169. Corven met — Aguilhout, 6. vierkante kistjens d=os 74: stroije balen, en pertije losse peper, mitsgaders 26. st=s koehuijden ende de reste, van groot volumen ende cleijn valeur wesende, daer in gelaten, ende deselve sonder eenige vordere aente doene molest gelargeert ende laten voltrecken wij wenschten wel, dat het lichten, der voorsz. goederen indese #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0379.xml #+ --- 185 wenschten sulcx naegelaeten waer reden, waerom Oncoster op die voijagie gevallen in dese conjuncture des tijts ware nagelaten, doordien wij vresen, ingevalle met het sneuvelen vande smient eenige nederlanders onder desselffs gebiet (soo als gerucht wort) sijn gebergt, hunne verlossinge daer door verachteringe lijden sal. De generale oncosten, als schenckagie, — gastos ende andersints op de voors Cantonse — reijse gevallen, bedragen tesamen, als ons bij specifi„ catie heeft gebleecken, ter somme van ƒ 4677:14: 8. twelck hoewel verlooren oncosten sijn noch al verdraegen valt. Ende dit is dan soo veel goetgedacht hebben naertijts gelegentheijt, aengaende beyde de Cantonse voijagien van desen jare voorgevallen, uEd. aen te cundigen; ons verders gedragende tot de — Rapporten vande Coopluijden fredrick Schedel, voor d'eerste, ende sanharias wagenaer voorde tweede reijse, hiernevens in Copie gaende. Ende onaengesien wij doorgaens uijt het leste ten principalen, en bespeuren dat het niet senden van een ambassad=r aende Cartarischen keijser naer packin, volgens Cantan tvoorgeven #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0380.xml #+ --- den handel roeer diat kiaer ontseit bij faute van een ombassade nae Pacquis de Portugese dae van de principale oorsaeck sijn Canton. tvoorgeven der Cantonse regenten, geoccasioneert soude hebben, dat de Comp=e dit Jaer den handel afgeslagen ende ontseijt sij: soo remarqueren echter in 't selve rapport dat aleer onse Schepen in Canton waren aengecomen, seker geschrift— wegen der nederlanders gelegentheijt uijt pacquin was afgesonden, meldende, soo als vooren — nochmaels gerepeteert hebben, dat aldaer sedert de laeste advisen over de opcomste der Hollanders— nu geheel anders geinformeert waren, namentlijck datte een trouloos ende leugenachtich volck was, die in packin, uijt vrese datmen haer in China wel kennen soude, niet souden derren verschijnen: — dan wort vertrouwt is de regeringe in Canton op deselve te letten had, besonder in diender bevonden wiert, dat gene — besendinge opwaerts aenquame, ende dat dit alles van eenige der portugese favoriten ten hove soodanich tot Comp=s nadeel ende besondere smaet uijtgewerct zoude zijn. Ingevalle dit #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0381.xml #+ --- 18689 Pacquin met de wel op 100 a 150 v gul. geschat en om die reden voor eerst nae gelaten dit seggen met de waerheijt over een cont (soo als den secretaris vanden Toutangh aen S=r Schedel verhaelt heeft) soo moet daeruijt dan immers volgen datter al gereets een besluijt over der nederlanders uijtsegginge ten hove in packin ten dele genomen zij; want de insichten dat onse vijanden, de portugesen, de Comp=e door hare favoriten, middelerwijle d'onse uijt China vertrocken waren, wel ijets tot nadeel vande Comp=e ten Hove, als oock in Canton selfs, brouwen mochten, sijn de motiven ende oorsaecken geweest, dat wij op soo een rouw ende ongefundeert werck soodanige een ambassade na Ambassade, die naert schatten van Schedel schenckagie wort met de schenckagie wel 100 a: 1506 gulden incoops soude bedragen, niet hebben derren noch willen onderstaen, maer goetgevonden onder een ander pretext deselve voor ditmael te excuseren, ende om vast te gaen andermael te sunderen hoe Comp=s saken in China omtrent de grooten gebaekent souden vinden, om alsdan in toecomen Canton op - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0382.xml #+ --- Canton. De geschoren Chine hen vijanden vande Comp „ovaeran Redenen „ totte seijde Ambassade met cunnen resol veren op een seeckeren voet een aensienelijcke ambassael met een veth geschenck (soo als de Coningen in Canton het noemen) naer packinaenden grooten Heer te doen: want wij doorgaens gevreest hebben, de portugesen, onse vijanden, en bijsonder dien geschoren Hoop der Chinesen, die als met eenen innerlijcken Haet van outs her jegens de nederlanders ingenomen sijn, ons (gelijck nu tot Comp=s groote interest, smaet ende soon geschiet zij) een part spelen souden; te meer ons d'eerste beginselen in Canton, daer vele vile bejegeningen, onlijdelijcke vercatien ende extorsien, in plaets van goet onthael onderworpen sijn geweest, niet sonder reden groot na bedencken hebben gegeven, of dien handel met voordeel ende vereijste reputatie alsoude connen achtervolcht ende uijtgevoert worden,— wij geswijgen dan soo een groote somme gelts op een los fondament inde waegsthael te risiqueren, daertoe, ten respecte van dese vile #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0383.xml #+ --- 89 187 Canton. De regieringe dependeert daer meer aende gescho ren Chinesen als aen Tartaren selfs sullen dienvol gende geen naer der besending hier anders quae. mente ordonneren vile uijtsegginge, in toecomende noch veel minder sullen connen resolveren, door dien te duchten hij, voor de tweede reijse soo onredelijck getracteert zijnde, niet minder voor de derde tocht zouden te ontmoeten hebben, en apparent den gesant met de presenten door hare indiscrete manieren aenhouden, ende tot een spot van andere onredelijck tracteren, gelijck de Chinesen in haer Landt aen vreemdelingen gewoon sijn te doen, ten aensien de burgerlijcke Regeringe meer aende geschooren Chinesen als aende Tartaren, selffs dependeert: twelck dan ten principalen de redenen ende motiven sijn, die ons oorsaeke gegeven hebben voor eerst geen besendinge, tsij door een - ambassade of andersints, naer Canton, tot nader ondersoeck te doen, ten ware u Ed. ons na haer - verresiende Oordeel, om de gewichticheijt ende doen ten waer emportance der Chinese negotie, anders geliefden te ordonneren: twelck dan wel expresselijck — met een aensienelijcke Ambassade, daer alles, — naet seggen der Cantonso regenten, op siet, soude moeten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0384.xml #+ --- de conqueste van Macas d'eenichste middel om tot den handel in Canton geadmitteert te worden Canton. moeten hervat ende gewaecht worden. Ende dewijl tverloop van tijt, naer ons gevoelen, daer in geen besonder obstacul can causeren, sullen uEd. ordre ende wijs oordeel hier op inwachten, ende ons ten dienste vande generale Comp=e daerna reguleren. Ende of het geviele, dat uEd. tot hervattinge vanden Chinesen of Cantonsen handel om consideratien, tot geen ambassade met een vet geschenck (soo sij noemen) geliefden te verstaen, hebben wij goetgedacht, onder verbeteringe van uEd. wijser oordeel, voor te stellen, dat de conqueste van macao wel d'eenichste middel soude wesen om tot den Chinesen handel in Canton geadmitt teert te worden: want het gaet vast ende seecker, soo langh dese perfidieuse natie in macao remoreer alwaret dat wij den liberen handel in Canton polsideerden, soo souden wij deselve, door haer toedoen, met groote Costen ende veel fastidien moeten exerceren twelck bij veroveringh voorgecomen soude wesen. maer dewijl #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0385.xml #+ --- 188 dan soude daer toe macht van no de sijn noch niet can bij een gebracht worden 2000, off 2500 te vereijscht Canton. dewijl den Oorlogh vele difficulteijten na sien sleeht, behalven dat wij niet en weten hoe tselve bij de Tartaren sal verstaen ende opgenomen werden, besijden een aensienlijck dat soodanige exploicten, door dien macad een — vaste ende stercke vestinge zij, onseecker connen — uijtvallen, ende noodsaekelijcken daertoe een aensie¬ nelijcke Crijgs ende navale macht vereijscht wort: — soo connen uEd. wel considereren hoe beswaerlijck het de Comp=e indese conjunctiere des tijts souden vallen, doordien met Engelandt, macassar, - Ambonia, Ternate ende meer andere potentaten in Openbaren Oorloge sijn, daerop voor eerst iets een die voor eerst te attenteren, ten aensien Comp=s macht hier in — Jndia sijnde, over alle quartieren verspreijt moet worden, oversulcx present niet veel te wege te brengen zij, of ten ware vEd:e expres stercker — daerom equippeerden, ende meerder getal van volck, als dit Jaer geschiet is, uijtsonden, om man haer 2000 of 2500: man te velt te connen brengen, wanneer ons met Godes hulpe sufficant genoech een e #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0386.xml #+ --- dewijle de Portuge leggen, soude de saece ke nde eer hoeke ver bij de hant moeh de conquest van Macao ons seer nddia Canton. genoech souden bevinden macao te attacqueren; ende door dien in lange geen secours en hebben becomen, ende present vrij onmachtich sijn, soo can sen daer in onmacht de saacke geen langh uijtstellijden, maer dient ten gekomen worden hoe eer hoe liever in hare onmacht bijder handt genomen: want sij, de smit inde neus krijgende, souden versorgen datse van d'eene of d'andere — plaets gesecoureert wierden. hoe nodich ende profitabel de Conqueste van macao voorde Comp=e soude wesen, al en waret om den - Chinesen handel niet, alsmede hoe den voorleden jarigen toestandt aldaer, mitsgaders desituatie, stercte ende gelegentheijt sij geweest, daer van en sullen indesen, om prolixiteijt te mijden geen verhael doen, maer ons dierwegen aent meergemelte Rapport vanden Coopman Schedel, desgelijcx aen eenige Caertjes wegen de Rivier ende stadt Canton als d' Eijlanden ende stercte van macao, afgeteeckent, — onder #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0387.xml #+ --- 189 Taijoan. schepen uijt Taijo van onder No. hiernevens gaende, ondert' welnemen van vEd, reverentelijk gedragen. Taijoan. Gedert onse Jongste advijsen, rakende den toestandt van Trijvan ende Jlha formosa, — aen uEd. gedediceert, sijn van daer voor't laeste arrivement van behouden hier aengecomen den 29. mart laestleden, tot preadvertentie met de Jongste advijsen, de Lootsboot Ilha formosa, in hebbende een Cargasoen„ tje ten bedragen van ƒ 1469: 18: 8:, ende — op 12. meij passadoover Canton tjacht de — bruijnvis, met een restant, dat door haer haestich vertreck, aldaer niet conde verhandelt werden, desgelijcx aen Silver twelck van de vercochte Coopmanschappen geprocedeert is, tesamen een — Capitael ten bedragen van f 75339„15:11. zijnde tlaeste schip dat ons vande noordcand — toegecomen sij. Waermede dan alle de Schepen vant Jaer 1652. soo door malaccas engte — naer Chormandel, Suratte ende Persia, — met e e CaRenven #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0388.xml #+ --- Delft noch niet te voorschijn geen men sal met volck en all gesoncken en ver gaen sijn Toe gesalveert Taijouan met hare rijcke Capitalen behouden sijn gevaren, Excepto tretour Schip Delft, dat Godt— betert:) tot heden niet te voorschijn is gecomen: — sulcx dat wij vaststellen, ten aensien tael noch — teecken daer van gehoort wert, apparent in ruijm— Zee (gelijck het fluijtschip de koe/ met volck ende al sal gesoncken ende vergaen sijn, twelck — droevich valt, echter niet jegens te doen sij, dewijl # alsoo geschickt heeft den stercken arm des Heeren tselve# De acht man, miraculeuselijck int bersten ende sincken vander acht man vande koe, op de Cust van China gesalveert, zijn door Cocksinja, Jquans soon, p=r Chinese Jonck, — naer deselve veel armoede ende vreemde rescontren hebben uijtgestaen, soo als in Batavias — Daen register breder na telesen is, hier de retour- gecomen, twelck wij noch al voor een bijsondere — Courtoisie achten. Onder andere zijn ons — niet vooraengetoogen, lootsboot Ilha formosa ende tJacht de Bruijnvis voort laeste uijt - Taijoan #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0389.xml #+ --- 190 Taijoan. alle coopmanschap ten demande Chinees schuijt gout geprocr reert Taijoan toegecomen brieven vanden 19 Januarij ende 25. februarij deses Jaers, meldende onder andere dat sedert hare jongste advijsen sonderlingh geen veranderinge inde negotie noch lands Rege¬ ringe was voorgevallen, maer dat alle Coopmans pen aldaer in stecft en principalen in slechte demande, mitsgaders de packhuijsen van verscheyden ongewilde sorteringe belemmert bleven, sulcx dat geen alteratie inde gedane petitie voor anno 1613. hadden te doen: daertegens versoecken, door dien met het sneuvelen vande koe, en 't verdrijven van tschip delft in groote necessiteijt van provisien als andere nootlijckheden sijn vervallen, den eijsch van die noodwendicheden compleet mocht worden voldaen. — tsedert het vertreck vande Schepen naer de Cust van Jndia hebbense op nieuws een Capitael van 1750 guldens aen Chinees schuijtgout geprocu¬ reert, ende tegens Coopmansz als afgesetten— minte getrocqueert, niet derrende bestaen d' gout met voorn Lootsboot (dat oock niet geraden — was de #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0390.xml #+ --- mosaensche hert vellen nam goede voortganck weijnich suijcker sond gewonnen te worden Vardervanght wel geslaecht de quantiteijt be comen Taijoan. was) herwaerts te resiqueren; anders te dier — tijt, tot sustentie vanden Chormandelsen handel seer welgecomen soude hebben, dat nu eerst, — nevens 't verdere geprocureerde Gout ende — Coopmanschappen, over malacca derwaerts staet het leveren van forgebracht te werden. Het leveren van formosaense hertevellen nam dagelijcx goede voortganck, invoegen jegens de Japanse besendinge al wederom als t voorleden jaer 10: a: 80. O stucx in voorraet stouden te wesen. vande suijkerteelt was noch niet te voorseggen, calculerende naer — gissinge ende ruijgen overslach, desen Jare op formosa de novo stond gewonnen te worden — omtrent de 9. a: 10 Opicols, dat bij voorige tijden weijnich is. De harder vangst om de ruijt van formosa, is dit saisoen, immer soo wel als 't voorleden Jaer geslaegt, invoegen een quantiteijt van 412 O ste Herdervisschen naer China sijn vervoert, — waer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0391.xml #+ --- 191 Taijoan ven vant stuck getrocken is alles stond in een gewenschten stant. van Cocksingas overcomste nae formosa niet meer gerept echter sijn geduij rich op hoede waer aff een stuijwwaeraff de Comp=e een stuijver vant stuck — voor gerechticheijt voor gerechticheijt getrocken, ende alsoo een goede incomste genoten heeft, verder staet alles — op Taijouan ende ten platten lande van formosa in een goeden ende gewensten standt, werdende— van geen de minste capitale ongenuchten, soo— onder Chinesen als landsaten vernomen, ende ift int minste geen gewach van binnen noch buijten van eenich Chinees oproer ofte attaten gehoort, — desgelijcx van Cocksinjas overcomste na formosa niet meer gerept; Echter des niet te min houden op de gelopene geruchten gestadich een wakend' oogh int seijl, om geduerien, ophoede te wesen, en met een zorgdragenden ijver wel te bewaren, een soo Costelijck pant als haer toevertrout blijft. na de Chinese geruchten in Taijquan hebben— gelopen, soo soude t'opperhooft keerdekoe opde reijs over Landt naer Camsuij vande rebelle Pinnorovaners gemasacreert sijn, maer — t' contrarie wart uijt desselffs schrijven vernamst door #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0392.xml #+ --- in Tamsuij mede noch alles wel uijtgeseijt de Pimo rovaners die tin haere rebellie noch continueren macht is sulcx voor alsnoch niet tere medieren Taijoan. door dien sijn reijs in 18 dagen volbracht, ende in Tamhuij salvo, sonder eenige quade rescontre — te ontmoeten, is aengecomen, adviserende onder — anderen in dat gewest alles noch wel te staen, Except dat de pumorovaners bij hunne rebellie noch continueren, ende sich voor alsnoch onder Comp=s gehoorsaemheijt niet willen buijgen, — door de sebere chrijf twelck present, mits de sobere Crijgsmacht, niet te remedieren sij. Oversulcx heeft de Gouv=r verburgh aen keerdekoe tot ordre gegeven, hem tegens deselve stil te houden, ende haer eenelijck geduirich met het onthouden van hout ende ijser, sonder twelcke qualijck leven connen, te — travailleren, tot 's Comp=s constitutie anders— toelaet, alswanneer die en orme moort van 2. nederlanders, tot exempel van andere — opt rigoreuste vereijst gestraft te werden. Dewijl de Gouverneur vant Eijlandt formosa, nicolaes verburgh bij meest alle sijne 2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0393.xml #+ --- 192 Taijouan. Verburch sijn ver lossinge toege staen D. E. Carelhert, sinck was daer toe weder geno mineert sijne brieven seer instantelijck versoect, desen Den Gouverneur Jare van het voorsz. lastige Gouvernement verlost te worden, om met de staende Retourschepen na het vaderlandt te vertrecken, alsoo den tijt van sijn verbandt alsdan een jaer overeijndicht sal zijn: soo ist dat wi 'tselve sijn E: niet hebben willen weijgeren, maer goetgevonden, toetestaen, en alsoo dien volgens weder een ander bequaem— ende gequalificeert persoon wirt vereijst, om dat importante gouvernement „ twelck met vele — donckere wolcken gedreijgt wort, te becleden; soo was tselve, na de gewichticheijt vande sake, — verscheijden vergaderingen achter den anderen in bedenckinge gehouden, en eijndelijck in rade van Jndia beslooten ende vast gestelt den H=r — Carel hertsinc, Ordinarie Raet van Jndia, tot becleding vant gedachte Gouvernement, te nomineren, ende te versoecken, niet jegenstaende de ordre vande heeren principalen Expresselijck medebrengt ende dicteert, dat vande ordinaire perma„ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0394.xml #+ --- ven vanden Eene rael Reijniersz Taijoan. permanente Raden gene versonden zullen worden, off ten ware de hooge noot het selve quame te eijssen, en dan noch niet anders dan op corte — Expeditien, echter, ophoope uEd. onse resolutie, om de gewichticheijt vande sake souden landeren — ende approberen, heeft gemelte H=r Hartsinck, — daertoe versocht zijnde, sich met voorsz. resolutie — geconformeert, ende wijders verclaert, verplicht ende oock ten vollen genegen te sijn, sich telaten gebruijken daer d' E: Comp=e sijnen dienst meest was vereijslende, oversulcx sich oock gereet gemaeckt, om met de eerst vertreckende Schepen na Caijoan te navigeren, middeler„ dan door't affster wijl is het voorgevallen dat den Ed. h:r gouv=r Generael Carel Reniersz, naer een tijt langh sieckelijck was geweest, op 18 maijo verleden deser werelt is comen te overlijden: twelck in onse voor dato genomen resolutie — soodanigen alleratie heeft gecaseert, dat na #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0395.xml #+ --- 193 Taijoan. en dat daer door maer twee or dinaris Raden op Batavia present waeren na dat door d' H:r Joan maetsuijker eerste Raet ende Directeur Generael van Jndia, die Conform uEd. expresse Ordre in plaetse vanden afgeleeffden Heer generael Reniersz zalr, bij eenparicheijt van stemmen, op uEd. approbatie, als Gouverneur Generael gesurrogeert is, op den 24. meij passado in Rade van Jndia voorgedragen was hoe noodich het ten dienste vande Comp=e ware, te meer maer twee Ordinaire Raden — hier present waren, en dat oock de heer Arnold de Vlamingh, volgens de becomen advisen uijt Amboina noch niet te paresceren stant, dat gedachte heer — Hartsnick, dewijl de Ordre van uEd. sulcx mede„ brengt, hier behoorde te verblijven, echter, vermits— sijn E: alles tot de aengenomen reijse geprepareert hadde, dat hetselve in zijn E: eijgen obtie gegeven wierd de reijs te voltrecken, of wel in dese - Conjuncture destijts hier te verblijven; Gem. E. Hertsinck, het gerepeteerde voorstel overwogen hebbende, in Rade van Jndia gerapport heeft syn #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0396.xml #+ --- Is daer toe gequali¬ ficeert d' EEvrne lis Caesar Fredrick Coijets goe de ervaerentheijt in die quartiere Taijoan. sijn voijagie, om de Emportantie van de sake, te willen staeken, ende het generale Gouverno bijwoonen, om sijnen schuldigen dienst te presteren, waerom dan in Rade goetgevonden is, naer een — ander gequalificeert persoon, tot becledinge van voornoemde Gouverno om tesien. Ende na de presente Extraordinaire raden hun daertoe hebben gepresenteert: soo is verstaen tot het Taijonanse Gouverno te qualificeren en te gebruijken den heer Cornelis Cesar, Extraordinarie Raet van Jndia, die de genoemde quartieren voordesen mede lange Jaren bij gewoont heeft, niet twijffelende of gemelte sijn E: sal door de genade Godes, en — met adsistentie vanden E fredrick Coijet, die de seconde plaets in Taijouan blijft becleden, ende goede ervarentheijt vande noortcant heeft, dat Emportante Gouverno, ten dienste vande generale Comp=e soodanich bestieren ende dirigeren, dat wij — contentement, ende uEd. mede daer een gevallen gem heer Cornelis Cesar in sullen scheppen. is #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0397.xml #+ --- 194 Vertreck van item vande volgende schepen is tot becledingh van sijn opgeleijde Chergie met Caesae derwaerts desselffs familie den 18. Junij laestleden p=r 't Jacht de Sperwer uijt Batavias reede naer Taijouan genavigeert. Desgelijcx sijn voor en naer dato — noch derwaerts vertrocken, met een Cargasoen, in — voldoeninge vande gedane petitie, aen diverse — Coopmanschappen ende noodwendicheden, monterende) in't generael ƒ 388638: 13: 12. de volgende schepen, als namentlijck: Den 27. meij de fluijten trouw, smient wittepaert ende tgallot Jeha formosa, met een Cargasoen ten bedrage van. . . . . . . . . f 213913:18:14 18. Junij 't Jacht de sperwer als boven geseijt, met d' h:r Cesar, ende een Cargasoen van. . . . . . . . . . . . . „ 64994: 17: 4. geen 29. Julij voort laest tjacht de griffioen met een Cargasoen monterende. „109699: 17:10 sijnde tesamen 6. bodems, medenemende met malckanderen als boven geseijt, een Capitael van. . . . . . . . . . f 388638:13:12 wordende geoordeelt voorsz Schepen sufficant ende groot genoech van Last te sijn, om de in voorraet Taij oan synde her 10 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0398.xml #+ --- geseijde schepen al daer Taijoan. sijnde suijkeren uijt Taijouan herwaerts te slepen. wat wij wijders in Ordre ende mandato over verscheijden saeken aenden Gouverneur ende den Raet hebben gerescribeert, gelieven uEd. int briefboeck onder voornoemde datums intbrede na telesen.— waertoe ons, om redicten te mijden, onder uEd. — welnemen t'eenemael gedragen. met salvo arrive vant Jacht Caijouan, den 5. december lestleden te deser reede, sijn ons — geworden brieven vanden 24. ende 25 november Passato, door d' E: Heeren Gouverneurs nicolaes rs verburgh ende Cornelis Cesar geschreven, mitsgad=rs de negotie ende Guarnisoen boecken als andere papieren, Taijoans ende formo sas standt rakende, meldende voornoemde brieven, onder anderen, dat bovengemelte Schepen, van hier afgesteken, — arrivement van met haer ingeladen Cargasoenen tusschen 16. Junij en 24. augusti jongleden Godtloff alle behouden op de ruijder reede voor Taijouan waren aengelandt, except tfluijtschip desmient, twelck #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0399.xml #+ --- 195 Taijdan. waer voor seer beducht sijn schaede die de Compe. men te lijden booth in Caija van mede vergaen uijtgeseijt de Snnentwelck (Godtbeters) noch niet vernomen was, eenelijck dat de Opperhoofden vant witte paert, met de Trouw, smient ende Lootsboot Jlha formosa — voor d'eerste besendinge van hier gedepescheert, dit gemiste schip op 29. Junij omtrent 12. mijlen bewesten Jlbia de prata jongst hebben gesien. Den almogenden weet (vermits den storm wel acht dagen heeft gecontinueert waer tselve verder vervaren sij; sijnde onse eenigste Hoope, door storm voorbij geraect, ende inde Japanse haven gesalveert wesen sal: twelck godtgeve met de comste der Schepen van daer vernemen mogen, anders uijtvallende sal de Comp=e daermede een Capitael van ƒ 71750: 16: 4. comen te verliesen, daer bij soude co t welck, behalven tschip en tvolck, besijden de voordelen die op de ingeladen Coopmanschappen stonden te vallen, al wederom een swaren slach is. Oock is tusschen ultimo Julij ende primo augusti snachts seer subijt in Taijouan een vesementen storm De cleijne loots uijt de oostelijcke handt opgeresen, waerdoor Comp=en cleijne Lootsboot, voor't Casteel geanckert, en met een #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0400.xml #+ --- de gesneuvelt vant schip de Trouw item van lootsboot Ilha formosa Taijouan. een touw aen landt vast leggende, van ancker en 7 man daerine gespoelt, uijt het Canael verdreven, en met 7. man omtrent Callewan vergaen ende gesneuvelt zijn. Desgelijcx heeft het schip de trouw ende Lootsboot Groot perijckel Ilha formosa tselve perijckel gelopen, ten respecte de trouw, met verlies van meest anckers ende touwen, als Cappen der masten (zijnde ter rechter tijt met 720. kisten suijker geladen) over de prunt vant noorder riff, op 9. 10. en 12. voeten water, seer affgrijsselijck heen gestooten, noch eijndelijck, door behulp ende secours uijt Taijouan, inde piscadores — aengelandt, bevindende door lecte, van onderen en boven ingekregen, 64. kisten met suijkeren meest uijtgesijffert ende nat geworden, voornoemde Lootsboot is mede na de piscadores verdreven, en omtrent de swarte klippen in een sandbaij gestrant, — maer door behulp als boven, sonder veel schade te lijden in Taijquan geretourneert. Diergelijcke en — noch meerder swaricheden, gelijck van Jaer tot jaer blijckt, schijnt de Comp. e in dat noorder stormende - vaerwater #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0401.xml #+ --- 196 Taijoan De schepen op de kert leggende sijn dit perijckel meest onderworpen t' canael heeft met een spring tije niet meer als 11½ voeten waters op den drempel sijn 1½ voet die per als voor dato versoecken 6a 8 vlackgaende fluijten vaerwater te moeten subject blijven, Doen (dat ten principalen te beclagen sij) soo sijn de Schepen, die suijder rede geanc op de suijder rede geanckert leggen, dit bij storm meest sonderworpen; daer oock niet jegens te doen valt, soo lange het quade accident vant Taijouanse Canael niet en betert: hebbende met een springh lije niet meer als 11½. voeten waters op den drempel gehadt, twelck 1½ voet dieper is als voor dato, echter can weijnich voorde fluijten, die 12. 13: 14: en meer — voeten diep gaen, te stade comen, often ware uEd. — resolveerden 6. a: 8. vlackgaende fluijten, die met hare volle ladinge 10. en ten uijttersten 11. voeten diep gaen, daertoe op stapel deden stellen, ende tot dien eijnde Expres herwaerts gesonden wierden. twelck niet alleen vele perijckelen soude wviteren, maer jaerlicx int Lossen ende laden, dat met cleijn vaertuijgh buijten de rede geschieden moet, waer door veel gespilt ende gestoolen wort, voor de Comp=e soo veel proffiteren als bij naer 2. diergelijcke fluijten comen te costen. Om welcke voorverhaelde oorsaeken dan reverentel. versoekene UEd. sulcx ten voordele van Comp:e in consideratie gelieven te nemen. — Maer X - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0402.xml #+ --- Arrivement van d'C Caesar aldaer wort tot Gouver neur geauthoris seert Taijoan Naer dat d' E: heer Cornelis Cesar op 16. Julij p=r 'tjacht de specwer in Taijoan was— gearriveert, heeft s'anderendaechs de possessie van s' gouverneurs huijs genomen, ende is vervolgens, met goetvinden vanden Raet, 18. daer aen den volcke voorgestelt, mitsgaders voor Gouverneur van Taijouan, Jlha formosa, ende aencleven van dien= geauthoriseert, wijders uijt handen vanden Eh:r Gouverneur verburgh alle des Comp=s effecten, uijtstaende schulden als verdere dependentien, dat Gouverno rakende, bij transport, soo als ons bij Copia desselfs gebleecken heeft, overgenomen: sulcx — dat gemelte verburgh alles heeft geresigneert, en, — volgens onse Expresse Ordre, gedachte Heer Cesar in volle possessie gestelt. Godt, almachtich wil des Comp. s negotie ende verder gedoente ten — platten lande van formosa met een vredige — possessie onder desselfs directie hoelangs soo meer, — tot Godes Eere ende welstandt vande Generale Comp=e, segenen ende vruchtbaer maecken, mitsgaders in dat stormende raerwater #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0403.xml #+ --- 197 schepen derwaerts uijtgeset Taijvan. vaerwater voor verlies van Schepen als andere eck schade bevrijden, op dat eenmael de gewenste vruchten van dien ackerplucken mogen, daertoe wij alle menschelijcke middelen door de hilpe van Godt sullen adhiberen, met vertrouwen gemelte Gouv=r Cesar, ende sijnen raet niet min alle crachten sullen inspannen om eere in te leggen, ende alles naer Eijsch te bestieren, daervan d'effecten in— tijden ende wijlen te gemoetsien, ende uEd. mede sullen deelachtigen. — vervolgh Tot presselpatie vanden Japansen handel sijn uijt Taijoan 20 ende 29 Julij vervolgens derwaerts gesonden het fluijtschip het witte paert ende 't Jacht de Sperwer, te weten twitte paert, geladen met een Cargasoen van ƒ 37803:12:4: en de Sperwer met een do. ten bedrage van ƒ 38819:14:15. , monterende gesamentl. ƒ 16623: 7:3. bestaende int volgende, — als namentlijcken: 142091: Catty 99 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0404.xml #+ --- Taijoan gasoen de hertevangst begint te decline ren 142091. Cattij poeijer suijcker, 20007. Cattij poetsiock 60037. Cattij aluijm 159½ Cattij witte rouwe Chinese zijde, 13. st=e witte pansjes 74652. Ste. hertevellen 3078. ste. steenbox vellen 2000. ste. Elants huijden met een sober car twelck ten aensien der groote volumen, daer tot overvoer twee Schepen sijn gebruijckt, wel een sober Cargasoen is, en in Japan het Capitael weijnich sal helpen stijven, daer echter, door dien de Chinese waren noch niet toevloijen ende de hertevangst op formosa oock begint te declineren niet tegen te doen sij dan op een beter te hapen, alsoo met menschelijck vermist hier niet anders in te doen sij geweest. ) Doch ter contrarie (daervooren de heere gedanckt blijft) soo is corts naer t vertreck vande Lootsboot Jlha formosa met de laeste advijsen herwaerts gedespecheert, seer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0405.xml #+ --- 198 Taijoan. ringh inde coop manschappen nees schuijtgout getrocqueert een capitael van 6½ tonnen in gout in voor raet becomen van daer in gout nae Coromandel gelichte pennin¬ gen weder sullen affgeleijt een subite wacke seer subit soodanige wackeringe inde Coopmanszeck voorgevallen, dat voor de comste der eerste Schepen van hier, alle de resterende peper, loot Tin, Guinees ende andere soorten van Lijwaten, Rottangh de — meeste barnsteen, specerijen, poetsiock, Caetchou, ende sijnde tegens Ch: meer andere goederen, met goede advance sijn quijt geraect, en jegens Chinees schuijtgout getrocqueert. waerdoor de Taijpanse magasijnen, die dus langh met veel ongetrocken Coopmansz belemmert sijn geweest, vrij wat ontlast geworden sijn, vloijende ol het gout in soodanigen quantiteijt toe, dat op ul=to Julij een Capitael van over de 6½. tonnen in — voorraet sij geweest. waerbij gevoecht het gene vant nieuwe aengebrachte Capitael is gepro„ cedeert, en dat noch te procureren staet, sal niet 10 tonnen sullen min als tien Tonnen guldens aen voorsz. minorael cunnen affgaend naer de Cust Chormandel afgesteecken worden. dat in dese conjuncture des tijts seer wel comt, — ten respecte aldaer voor eerst de geadeposeerde - daermede de penningen, die vrij tot een grooten excessiven cunnen werden grooten interest loopen, mede connen afgeleijt, mitsgaders 99 ering ege ien #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0406.xml #+ --- bij gebreck van scheeps ruijmte heeftden eijsch van Tayovan niet cunnen werden voldaen „peper soo 10 V picol „ meer hadden gehadt, soude ter greep tegens 14 R a het picol wech gegaen hebben Taijoan. mitsgaders Comp=s crediteurs, daer de doecken— al bereets van ontfangen sijn, gecontenteert worden, sulcx dat voor dees tijt naer de Cust, alwaert maer Silver, daerminder verlies dan opt goutvalt, niet te veel can gesonden worden. Allenelijck ware tmaer te wenschen geweest, dewijl den vertier soo opulent is, dat den Taijoansen Eijsch hadde connen voldaen — werden: twelck, tot ons leedwesen bij mancquem. t van Scheepsruijmte niet heeft willen volgen. want verseeckeren ons, alwaert dat noch 10 duijsent picols peper meer was gesonden, alter greep tegen 14 R=a het picol wegh gegaen soude hebben. wij en willen niet twijffelen, aengesien alsnu de Courantste waren genoechsaem vander handtschieten, of zullen de incourantste die noch bij de packhuijsen leggen, als daer zijn lakenen, Croonrassen, onbegeerde soorten van bernsteen, sandelhout, mirche, Tafachelas Madeps, Chelas, niquanias ende boulons, mede trachten aenden man te helpen, alwaert oock de handt daermede moesten lichten, ende maer 25. PrCento ardvan¬ ceren conden, daervan ons d' sulcessen 'tsijner tijt te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0407.xml #+ --- 199 Taijoan. China hooptmen dat weer aessen scheppen sal De Chinesen sul len in Tayp van liever 14 dan tot Batavia 8 Ro. voort picol peper b taelen weijnich toe voet van Chi nese waeren al daer hopen beterschap te vernemen staen. IJs te hopen, dewijl China aftreck bequnt te maeken, datse wederom aessen, scheppen. De peper, die de Chinesen van hier na China trachten te vervoeren geven niet min dan 8. Rijxdaeld 't p:l: soo dat wij door dit middel meester van die specerijen hopen te blijven, en naer alle apparentie de vertieringe in Taijoan al mede heeft gecauseert, aengesien, de vrachten, oncosten risico en Tollen, die de Chinesen betalen ende doen moeten hooghloopen: Sulcx dat met meerder voordeel in Caijoan liever 14. dan hier 8. realen voort picol peper betalen sullen. Godt verlene inde vertiering maer continuatie, ende dat ons de Chinesen geen slimme trecken spelen, ende peper van andere — quartieren daer denselven beter coop dan hier is, — comen te halen; dat echter door alle middelen, volgens oude Costumne sullen trachten voortecomen. Den toevoer van Chinese waren, daer volcht pr sent noch niet of gants weijnich op. mogen hopen, soo de contractatie vande vrede tusschen den Cartar en Cocksinja, Iquans soon, daer in Caijoan veel van gerucht wort â contento wedersijts goede successen neemt dat den toevloeij van Chinese waren eenighnis wederom volgen 22 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0408.xml #+ --- sijnde door den oor Noch noch veel gesloten apparente vrede tusschen den Tartart ene Cocksinja. broeder en Cacksinja add Gouverneur aldaer gecomen menten suija 10 grote handel roucken doet claer van te comen handelen volgen sal, ten aensien doorden oorlogh noch veel plaetsen en haveren havenen en plaetsen geslooten blijven, waerdoor — egene Coopluijden met Coopmanschappen connen afcomen meldende de missive vanden h=r Cesar te hopen sij — tselve in corten haert beteren sal, ten respecte inde onderhandelinge den grooten Cartar Cocksnija voorn. het oppergesaen vande provintien Hocksed ende Sinckoeu, soude aengeboden hebben, 't welck soo sijnde, hoewel opt seggen vande Chinesen weijnich staet te maeken sij, naer alle apparentie wel eenige beteringe — inden Chinesen handel versorsaecken mocht. Twee brieven, brieven van Iguans den eenen van Jquans broeder, en den anderen uijt den name van Cocksiija, sijn den Gouverneur in Taijoan ter handt gecomen, van genen anderen alleen van cempli inhoude, dan Complimentos, mitsgaders hoe dat genegen waren met de Comp=e in vrundschap te leven, ende in aenstaende hare negotie te drijven, versoeckende de Coopluijden in haere te doene voorgeven dat Cooxhandelinge de helpende handt te willen bieden, & maecken om in Taio 10o voorgaven, soude Cocksiija 10. groot handel Taijoan. joncken #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0409.xml #+ --- 200 Een handel op de Manilga raye van niet in plaetse van silver gelt lee de gemeente lae ter gaen Taijoan joncken doen claermaeken, om in Taijoan te comen handelen, gelijck uEd. sulcx inden Brief van d' E h:r Cesar, dato 24. november 1653. aen ons gesz, in Copie hier nevens gaende, oock connen nalesen, Een handel op de manilhas wort door de wert bij die van Caijouanse ingeseten weijnich meer vervolcht, uijt meer vervolcht oorsaecke aldaer een schade dan proffijt te bevaren hij. Jnde voorleden maent meij sijn van daer 2. joncken geretourneert, welckers reders geen lust altoos meer en hebben om weder nieuwe Equipagie derwaerts te doen, oorsaecke aldaer, nat seggen der Chinesen, in drij Jaren geen secours met eenige Schepen uijt nova Spanga nochte honduras sijn aengecomen;— twelck aldaer soodanigen schaersheyt causeert, dat in — moeten aldaer plaetse van silver gelt, leren d. o onder de gemeente een gelt onder laten gaen, waer door de negotie t'eenemael int voetsant leijt; latende voorsz reders aldaer 5000. R=a die in Coopmans gevent hebben, overstaen, onder belofte, als ontlet becomen, d:o penningen te voldoen; dat wellicht op een banquerotte soude comen uijttevallen no Bij de Taijoanse negotie boecken, sede. xo. octob. 1652. tot ultimo augusti 1653. sijnde elff maenden, is - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0410.xml #+ --- van gevallen Oncosten daer tegens Restanten en uijt staend schulden Taijoan. Winsten in Tapo is ons gebleecken, dat de winsten, op de Coopmans gevallen bedragen. . . . ƒ 381930: 15. waertoe gedaen de geurle incom„ sten des lands belopende. . . „ 285170: 8:12. sulcx de winsten generalijk bedragen. . . . ƒ 661701:3: 12. Waerafgetrocken de oncosten in voorsz tijt gevallen, te lande. ƒ 300935:8:5 Item d'oncosten in voorsz tijt te water gedaen bedragende „ 21848: 14: 2. Somma d'oncosten int geheel sijn. . . . . . „ 328784:2:7 Soo dat de winsten de oncosten noch teboven lopen ƒ 38917: 1: 5. Twelck de winsten vant voorleden Jaer op 2518 gl. naerbereijckt: Jnvoegen den handel (den tijt gereekent) eer voor als achterwaerts gelopen is, daer voor den almogenden moet gedanct blijven. De restanten uijtstaende schulden &. , bedragen gesamentlijck— met 'tgene uijttonckin daer bij gecomen is — ƒ 1608850:16:2, waeronder lopen, conform t' aenschrijvens vanden h:r gouvern=r Cesar, 9099/¾2: Realen aen quade schulden, daer, vermits de Debiteuren doot ende verloopen sijn, niet een stuijver #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0411.xml #+ --- 201 verpachtinge Een en visscheijen De verckens pacht aen Sac cam, en de Taijoan stuijver van staet te comen: sulcx dat uEd. bij dese den toestandt van Taijoans negotie ende den presenten standt van dien bij het vooren genotificeerde genoechsaem sullen connen afneten. De verpachtinge der formosaense Dorpen, Rendiment van meijren ende visscherijen, heeft op 21. April passado, der dorpen, mej naer Ouder gewoonte wederom voortganck genomen, hebbende niet meer als 26715. Realen gegolden; twelck bij 't voorleden jaer over de 10. duijsent Ro. coms te differeren, ontstaende t'merendeel daer uijt, dat het hertevleesch ten tijde vande verpachtinge op een seer geringen prijs gedaelt was, ende dat desgelijcx geconditioneert sij, aen gene zijde — vande poucanse Riviere inde maenden april, meij, Junij, ende julij niet en sal mogen gejaecht worden, ten eijnde het hertevee in voorn. tijt tot voort telinge behoorlijck adem scheppen mach De verckens pacht aen saccam heeft mede 1600. — wagte op rapp ende de wage op Taijvan 2000 R=a jaerlicx gegolden. besijden 't voorsz, soo is oock het hooftgelt, op onse ordre, om de insolentien ende fastidien, die 12 C van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0412.xml #+ --- Taijoan. het hooftgelt int openbaer ver pacht be sullen op Raijo van L 6. rs de verckers pacht en mede invoeren met het verpach ten der dorpen sal op den ouden voeth gehandelt worden maer inde naestge legenste dorpen sullen tot een prei ve winckelse stabilieert worden die de Chinesen int Jagen ofte visiteren der hooftbriefkens door onse Soldaten gedoogen moesten, voortecomen, in't openbaer, tot sonderlingh vergenoegen der Chinesen, voor 3100 Realen desselfs rendiment p=r maent verpacht, dat jaerlicx 37200 Realen bedraeght, en waerlijck een groote somme gelts is. boven dien sijn van meningh in toecomende op Taij van de verckens pacht mede in te voeren, die voordesen als een beneficie aen d'een off d'ander vergunt is: sustinerende deselve ten minsten 30. a: 3500. Realen jaerlicx halen sal. Waer„ mede dan tgene de dorpen, visscherijen 2. — minder gevaleert hebben, gestopt, — en boven dien noch een groot incomen overgewonnen wort. In aenstaende sal met het verpachten der dorpen, &. op den ouden voet gehandelt worden, soo als u Ed=e t voorleden Jaer aengesz zij, except dat inde naestgelegenste dorpen, tot een preuve winckels sullen gestabileert worden, hoewel in d' hr. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0413.xml #+ --- 202 Taijouan. Verburch meent dan voordeel daer bij sal worden behaelt meenden het toppen der Chine sene mede te ver pachten dan is noch naegelaeten Op generale lantsaegen Den Gouverneujr H:r gouverneur verburgh sustineert, eerder schade dat eer schaede dan voordeel bij behaelt sal worden; dat ons de — ondervindinge moet Openbaren. wij hadden mede voorgestelt, het toppen off spelen (gelijck hier geschiet) in Taijoan te verpachten; doch sulcx aldaer met communicatie vande Chinese Cabessas nader overwogen sijnde, is het selve door inteccessie vande Coopluijden Landbouwers, als andere, die daer — sustineerden interest bij te sullen lijden, afgelopen en nagelaten, om dat sij voorgaven, ingevalle het toppen — openbaerlijck toegestaen wierd, niemant van sijne — middelen seecker soude wesen, gevende noch meer andere redenen te langh in desen te verhalen, die uEd. - (desnodich oordelende) in voorn brief connen nasien: wes ons dies aengaende, alhoewel het spelen onder den duijm doorgaens niet als al te veel gepleegt wort, met de resolutie, in Taijouan daer over genomen, — conformeren. volgens jaerlicx gebruijck sijn de Generale gecelebreert formosaense Landsdagen, namentlijk de noordelijcke, op 14. ende de ruijdelijcke op 17. mart aen saccam in #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0414.xml #+ --- Taijoan. De bevelhebberen van 125 dorpen verschenen gene goet verno gen weder vertroc ken deck van 27 dorppen gehouden Insgelijcx in Tamsuij en Quetang twee Pimorava ners die de moort aen d'onse hadden begaen, tgevangen in Comp=s groote hoff gecelebereert. Alwaer uijt beijde voornoemde quartieren de outste of bevelhebberen van 127. dorpen om aende Comp=e de gewoonelijcke Hanagie en obedientie te bewijsen, verschenen sijn, daer oock alle verschillen ende differen¬ ten door den Gouverneur inder minne sijn gedecideert, mitsgaders vermaent van nu voort in eenicheijt te moeten leven, ende bij hare gehoorsaemheijt continueren: sulcx dat naer gedane tractement, een ijder met goet vergenoegen naer hunne woonplaetse vertrocken zijn. Soo is mede in pimaba, aende Oostcant van ii Pimaba een lants formosa op 12. Junij voorde tweedemael en — Lands-dach van 37. dorpen daeromtrent gehouden alwaer oock alles tot contentement der inhabitanten is afgegaen. Desgelijcx inde gewesten van Tamsuij ende quelangh; alwaer, volgens aenschrijvens vant opperhooft keerdekoe, sonder¬ linge van geen ongemichten gehoort wort: Eenelijck dat de twee Pimoravaners, die de moort aende Tolcken Claes Ravensteijn ende Roeloff #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0415.xml #+ --- 202 Taijduan en sijn daer op d'an dere weder inge sijt en dnilant affgesteecken Roeloff Laarschien hebben begaen, in handen en geexecuteert van d'onse sijn vervallen, en metten swaerde geexcuteert, mitsgaders de hoofden, tot een afschrick van andere, voorde Redout op staecken gestelt, — Waerop verders gevolcht is, dat eenige uijt den naem van het dorps volck, naer dat deselve doort onthouden van houten ijser in groote necessiteijt van nade opgenomen genoemde specie, diese niet missen connen, zijn — geraect, niet gevouwen handen ende gebogen kmnen, — onder beloften diergelijcke moord-dadicheden in eeuwicheijt niet meer te sullen plegen, wederom ingenade, onder Comp=s gehoorsaemheijt, sijn— opgenomen: sulcx dat de questien daermede t'eenemael sijn gecesseert. Op 25. augusti lestleden is uijt Taij van secours nae ramt ot secours vande forten Tamsuij ende quelangh — - afgesteecken de jonck vanden Chinees finqua, nevens 'tgallot Jlha formosa, met een Cargasoentie van alderhande nootsaeckelijckheden, ten bedragen van ƒ 18503: 10: 2. , desgelijcx tot verlossinge der gener die haren tijt geexpireert is, mede derwaerts gesonden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0416.xml #+ --- godloos en frandu lens leven van daer gelicht en in apprehertie gestelt te lande in rus en vrede Taijouan. gesonden 30. soldaten, mitsgaders tot een vervanger keerdehoe om sijn van gemelte keerdekoe, die om sijn quaet, ongebonden Godloos ende fraudelucx leven van daer is gelicht en over begane delicten in hechtenisse ende in handen vanden fiscael is gestelt, den Coopman Thomas — van yjperen, om in desselfs plaets te succederen, — denwelcken als seconde bij gevoecht is den Ondercoop„ man Cornelis wixdorp, Gemelte gallot formosa, met de geprocureerde in voorraet sijnde — vellen ende eenige smecolen, bedragende ƒ 1941:18:10, is nevens gerepeteerde keerdekoe den 20. October laestleden, met schrijvens p=r den Coopman van Iperen, salvo in Taijquan geretourneert, latende — alles aldaer in een redelijcken standt: gelijck uEd. — inden brief van d' H=r Cesar, dato 24. October, hier nevens gaende breder gelieven te beogen. Alles ten plate en platten lande van formosa, soo aen dese als gene zijde der ponckanse Riviere, des gelijcx aende oostcant omtrent pimaba, staet alles onder den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0417.xml #+ --- 204 Taijoan uijtgeseijt om de zuijt daer de berchgaster somtijdts de pij pen nat stellen dorpen in gestad. gen allarm Soo dese berchh gasten liet in worden, staet haeren aenhangtse te vermeerderen de inwoonders, noch in goede rust ende vreede: sulcx datter van geen besondere ongemichte gehoort wort. maer om de ruijt stellen de bergsgasten somwijlen vrij wat de pijpen, daervan de Dorpen vongorit, Catsillij, sapdijck, ende Terwoadickangh, — wel de voornaemste roervincken ende aenleyders houdend onse vrindsijn, houdende geduirichonse vrunds dorpen inde vlachte omtrent hare raeij- ende jaeghvelden in gestadigen alarm. Die van povalij, sijnde — beoosten des guataonghs dorpen gelegen, hebben vijf — vrouwen hoofden vant dorp Cackarra gehaelt; — waervan drij persoonen, die de moort begaen — hadden, in handen vande onse sijn vervallen, en op 2. augusti lestleden met den tweerde van leven ter doodt gebracht. Het is te duchten, soo dese bergsgasten, en tijdts gestut intijts niet gestit werden, haren aenhangh in — tijde ende wijle wel vermeerderen, ende dan hunne macht tot verder verwijderinge onwederstandelijck werden sal. Om sulcx intijts voortecomen, heeft d' h:r Gouverneur verburgh, opt voordragen vanden politijc Joannes Olario, inde maent maij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0418.xml #+ --- Taijduan. een assault op haer voorgenomen witticht sijnde hadden daer tegens voorsien sulcx dat onverrich ter saecke hebben doch sullent her vatten maij voorleden met 25. duijssen Coppen ende eenige inwoonderen, een assault op het dorp vongarit, dat wel het beste te genaecken was, voorgenomen met intentie het selve, tot afschrick van andere, inde Assche te leggen, en t' eenemael te verdestrueren. maer de Rebellen van d'onse hare comste — dan daer van ververwitticht sijnde, hadden haer advenuen met voet- ende scheen-angels soo sterc beset, datse niet te genaeken waren, moesten dierwegen, naer dat reeds vande jnwoonderen, die sij tot adsistentie mede„ genomen hadden, schelmachtich verlaten waren, met verlies van een man retireren, en onverrichter moeten te rugge te zaken terugh keeren: sullende hooghnoodich wesen sulcx te hervatten, of anders sien wij de ruijd, soo — veel het gebergte aengaet, van s' Comp=s gehoorsaem„ heijt afgesneden, alsoo de ruijdse inwoonderen van soo een wrevelmoedigen ende wederspannigen aert sijn, dat het voor al nodich sal wesen, om die in devotie — te houden, alte met eens met een propere Crijgs„ macht besocht werden: waertoe de maenden Decemb ende ren #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0419.xml #+ --- 205 d'inhabitanten aldaer dienen wel getracteert en voor alle overlast be ende Januarij, om de soldaten te preserveren, gesontstzijn. Of d' H=r Gouverneur en rijnen Raedt op dien tijt tegens dese rebellen ijets sal onderstaen, staet ons nadesen te vernemen, ende uEd. verwitticht te werden. Volgens 'tgevoelen van d' h=r gouverneur verbirgn, daermede wij ons oock desen aengaende conformeren, soo ist een hooftpunt daer de Gouverneur van formosa voor al op te letten staet, dat dese formosaense inhabitanten wel getracteert, ende voor allen overlast schemt te wer vande onse beschutende beschermt werden, op dat geen oorsaeke crijgen om haer selven tegen de Comp=e te opposeren ende te vergrijpen: want ingevalle — sulcx geschiedde, en die Luijden in plaets van vrunden vijanden wierden, en sich met de Chinesen, (gelijck — sulcx lichtelijck gebeuren conde) ten platten lande remorerende, quamen te conjungeren, soo was seeckerlijck de Comp=e hare Costelijcke conqueste van fonmosa quijt. 'tschijnt dat dese mvel, conform tgevoelen van gedachte heer verburgh, die ons dit, — volgens conscientie, ten dienste vande Comp=e Taijoan tot ar sen d #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0420.xml #+ --- advijs van Verburch dat die van politie doen der schoelmeest ren, sonder de presi¬ cauten te schromen behoorl. ordre sullen moeten stellen de schoolmeesters tot een waerschouwinge voorstelt, daer als overt hooft hangende, met geen ander middel sal connen verdreven werden, als dat die vande politie op het op het ongeregelt ongeregels doen der Schoolmeesteren met convenible authoriteijt, sonder de predicanten te schroomen, behoorlijcke Ordre stellen, op dat het spel in zommige dorpen in corte niet te grabbel, en over hoop en geraeke: want vele snoode vagabonden, alsse maer — gerecommandeerde ofte gunst genoten vande predicanten zijn, worden uijt de militie tot dien dienst gebruijct, grote clachten over daer bij na, vande sommige nimmermeer ijets — goets te verwachten zij, maer, eerse andere leerden, beter selfs mochten gebracht worden tot soodanige deugden als in een Christen worden vereijscht; dat dan gemenelijck de onnosele inwoonders, die sij kavail„ leren en extorqueren, besueren moeten: wonder sijnde dat hij hetselve verdragen connen, ende dat sulcx niet tot een quaet eijnde uijtberst: twelck dan in toecomende, als een saeke zijnde van grooten gevolge, den Gouverneur in Taijouan Taijoan in #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0421.xml #+ --- 206 Taijoan. sullent den Gouen verneur in serieuse geven van Cockfuija, niet meer gerept ge beroert ten platten lant de onder de Chinesen gehoort men can niet be Chinesen sedert den oorloch ge declineert sijn ker gewoonen nieuiws seer schoon in serieuse recommandatie sullen geven, ende recommandatie wijders soodanigen Ordre daerop beramen, als tot goet tractement der formosanen, en verseeckeringe van Comp=s costelijcke conqueste, gerequireert sal worden; daer uEd. haer opgelieven terusten. vande overcomst anden mandorijn Cocksiija sijn over¬ uijt China wat comste uijt China op formosa, gelijck vooren aengehaelt, wort niet meer gerept, noch oock in't minste noch van een van eenige beroerten ten platten Lande onder de Chinesen gehoort: sulcx dat alles present Gode loff) in goeden ruste ende vrede is. Oock neemt de quantiteijt der Chinesen, daer Taijouan ende formosa mede bevolckt is, sonderlingh niet af noch— mercken dat de toe, maer blijft soo alin eenen doen, sonder dat men eenichsints bemercken can dat sij sedert den Oorlogh— gedeclineert sijn: waer door den landbouw, bij— continuatie, florisant blijft, en die het voorleden 4000 picol suij saisoen over de 9000. picol suijker voorde Comp=e uijtgelevert heeft, sal in het toecomende saisoen, naer het gewas op Calculatie, doordien het gewas op nieus seer schoon #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0422.xml #+ --- helft meer uijttel veren oock een opulent rijs gewas te ver wachten suyckerriet nen beplant verneur gegeven om de suyckeren in prijs te ver minderen Taijoan. en steet welde te velde staet, wel de helft te meer uijtleveren; besijden datter mede een redelijck opulent Rijs¬ gewas te verwachten is, sijnde 1334. morgen met 1334 morgen met suijker-riet, ende 3731. d=os met rijs ende andere 373: met rijs en graegranen beplant Tot welcken aenwas ende in oogsten, den grooten Godt zijnen mildrijcken segen gelieve te verlenen. Tot accommodatie vanden land-man is putmans polder, sijnde wel den vruchtbaersten Zaeijacker op geheel formosa, tot coste vande Stadt met eenen nieuwen wegh, die, soo wel inden Regen als droogen tijt, met karren can gebruijckt worden, gemaect, streckende tot bij sonder gerief en contentement vanden Landman. Ordre aende son volgens uEd. recommandatie hebben den Gouverneur van Taijouan aengesz. , ten respecte de formosaense suijckeren te hoogh opgecocht, ende in't patria de gerequireerde winsten niet en gegeven, deselve in prijs te verminderen: twelck aldaer bij de Gouverneur ende den Raet, om uE intentie en onse ordre te volbrengen in — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0423.xml #+ --- 207 Taijoan. dat noch niet heeft cunnen naegecomen wor dan sal in toecomende daer op geleth worden Albert hooch lant tot Lant drost gequali ficeert in opmerckinge is genomen. maer nademael den Landman verleden saisoen met de Chinese Revolte nn extreme groote schade en armoede is vervallen, ende noch niet tot verhael can comen, hebben zij niet goetcomen vinden den prijs voor dese tijt te verminderen, doordien de Landbouwers alsnoch eerder dienen gesoulagieert sulcx dat in toecomende daerop gelet sal worden. Het voorleden jaer is uEd. , onder andere, mede cond gedaen, hoe dat wij om verscheijden Consideratien ende goede insichten van meninge waren een - Land drost ten platten lande van formosa te stellen, doordien sulcx tot verlichtinge vanden— Gouverneur in sijne sware besongnes, die de Land-regeringe anders na sich sleijpt, vrij gesoulageerten Een coopman desgelijcx de politicquen in toomhout. Tot welcke Honorabile bedieninge wij hier den Coopman — Albert Hooglandt hebben gequalificeert, dien ten dele in diergelijcke bedieninge op zeijlon preuve heeft gegeven: Wes ons van zijne capaciteijt - verseeckert houden; sullende op saccam de rechtbanck gehouden den Ca. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0424.xml #+ --- 'rechtsbanck, geson den worden en eens sweecx de vier schaer gespan „nen Den Raet sal bestaen uijt twee uijt Sche penen collegie en twee Cabesses Een lantdroft toeghe taris Cipier off geweldig een tolck en een denr waerder, met twee 11 wacht tot adiincten Taijdan. op Saccam salden gehouden, mitsgaders de vierschare eens sweecks te weten swoondachs, gespannen worden, alwaer sich bij beurten (dat maendelijcx omgaen sal) — sullen laten vinden twee Raden uijt het Schepenen Collegie, nevens twee Cabessas ofte hoofden der — Chinesen, boven dien is den Land-drost ende desselfs voecht een Secre Raet toegevoecht een seecretaris, Cipier of geweldige, een Chinees tot Tolck ende deurwaerder, een lijfschut slaven tot sijn lijff ende twee Slaven tot sijn Lijfwacht, besyden dien sijn gemelten Land drost, tot de regeringe vande formosaense ingesetenen, voor adjuncten toegevoecht item 6 politicquen 6. politicquen, namentlijck 2. int district van favorlangh, 1. d. o in mattau, 1. d:o in soulangh, — 1. d. o in sincan, met namen Joost van bergen, die de plaetse van Tolck mede sal waernemen, ende 1. om de ruijt, genaemt Joannes Olario, nevens de outste der dorpen, met welcke voors suppoosten wij vertrouwen willen den Drost de regeringe ten platten Lande, soo onder formosanen als Chinesen, doorgaens, met Raedt vader #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0425.xml #+ --- 208 Taijdan. soeckt sijn dimissie coortsen ten plat ten lande seer geregueert die sieckte als noch de rijslanden daer door ten pnaelen onbe werck hier door tert ende daet geadsisteert wordende vanden Gouvern=r behoorlijck sal connen waernemen. Gemelte Boochlant verHooglandt versoect sijne dimissie, om tegens — t'aenstaende Jaer na t' patria te vertrecken: wes wij, ingevalle bij sijne resolutie persisteert, hoewel sijne Capaciteijt tot die bedieninge bequaem bevinden, wederom naer een ander ervaren, persoon zullen moeten uijtsien. De maselen en dit staende Jaer hebben de maselen ende hete cortsen ten platten Lande van formosa extreem vehement, soo wel onder de oude als jonge, omtrent Taijoan rontom het desgelijcx inde noordelijcken ende ruijdelijcke dorpen, gepredomineert, gelijck de continuerende sieckte noch continueert ende veel menschen uijt dit leven ruct. Waerdoor ten principalen hare Rijsvelden onbesaijt zijn gebleven: wes te duchten saeijt gebleven sij vele inhabitanten desen Jare in hongers noot staen te vervallen. Oock is het geestelijcke werck het geestel van kercken ende Schoolen merckelijck daer seer verach door verachtert, oorsaecke de Geestelijcke soo wel als de politicquen, om de plagen te schouwen, veel sieck zijnde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0426.xml #+ --- soo wel als de Jo litijcque om de plae gen t' schouwen trme rendeel der dorpen verlaeten Do: Tessemaecker op en Bappert overleden gebreck van trouwe leeraers De fortificatien in behoorl defersi Enige reparatien daer aen te doen Taijdan. hebben de geestel zijnde, t'meerendeel de dorpen verlaten ende haer op Taijouan begeven hebben. In maij lestleden sijn de predicanten Lessemaeker in Soulangh, ende 8. Augusti daer aen d. Happartius in Taijonan, deser werelt overleden; sulcx dat de kercken op formesa present van trouwe Leeraers vrij ontbloot sijn:— twelck in dese conjuncture des tijts, nademael den — Christelijcken bouw soo verre gevordert is, te beclagen zij hopende dat uEd, na hare hooge wijsheijt, daerin versien sullen. Gelangende de fortificatien, soo op Caijoan, Tamsuij ende quelangh, continueren voor als noch, volgens t'advijs van d' H=r Gouverneur, in behoorlijcke posture ende defensie; Eenelijck dat de 4. puncten des Casteels zeelandia vrij wat gesackt, ende te veel binnewaerts hebbende sijn, waer door de stucken alse los gebrandt worden, tegens de muieren vande Corps du guarde comen aenteloopen, twelck voorgecomen, ende met weijnich #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0427.xml #+ --- 209 Taijoan. weijnich Costen ende moeijten sal geremedieert worden. Des gelijcx is de moerbalck inde punt amsterdam, daer het dack op rust meest — vergaen, Sulcx datter noodsaeckelijck wederom eenen nieuwen moet ingebracht werden. Oock is het dat den voet vanden barm aende oostsijde— van't Casteel soodanich uijtspringt, dat het uijtsicht langs de groote wegh, ende overt bleeck velt langs de stadt, t'eenemael daermede wort gestopt. Oversulcx is goetgevonden den barm af te nemen, ende denselven wederom voort uijtwijcken met een hechte schuijnse muer te stutten, als wanneer voorgemelte weghende bleeckvelt met 2: stucken, aen wedersijden vande poort een, can bestreecken, — mitsgaders de gantse streckinge stedewaerts in, — bevrijt ende schoon gehouden worden; sulcx dat het hoornwerck daerdoor sonder groote Costen seer desensijt gemaeckt wert, mitsgaders groote defensie sal connen doen: Des dese verbeteringe seer dienstich achten; anders, volgens 't project vanden Commiss=s a an #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0428.xml #+ --- De Compe. aende sterckte op Eie langh veel gelegen sullen een vasticheijt op Saccam leggen om het vastelants pe laeten separeren Taijvan. Commissaris verstegen, tot dien eijnde een Hoornwerck voorde poort soude gelecht sijn; twelck niet dan met groote Costen soude connen geschieden, dat nu voorgecomen is. Op quelangh moet het rondeel victoria daer de balcken in vergaen sijn, — en tgeschit niet langer op gebruijken connen, gerepareert werden. Tot welcken eijnde derwaerts gesonden sijn, twee Timmerlieden met een metselaer, om alles opt oncostelijckste hecht ende sterck te maeken, alsoo de Comp=e aen die stercte veel gelegen zij, sijnde het bovengenoemde, present de nodichste reparatie die tot Taijvans ende formosas fortificatie vereijscht gedaen, except dat goetgevonden hebben, gelijck uEd. t voorleden Jaer bekent gemaect is, een vasticheijt aen Saccam te leggen, om het vaste landt bij tijde van invasie van Tapo van niet ofte revolte van Taijoan niet te laten separeren; Ten welcken eijnde ons de gouv=r verburgh een veerkandt modelleken van een vasticheijt overgesonden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0429.xml #+ --- 210 cleijne pinties overgesonden heeft, onder met een woningh tot slandts huijs, bovenplat met een Corps duguarde, ende op ijder hoeck een schilderhuijsken. maer geconsidereert tselve niet bestandt genoech geoordeelt wiert, om binnenlandtse vijanden te wederstaen, ende in corte Jaren door inwateringh (twelck de platten veel subject sijn) soude vergaen hebben, teweten twee Is dierwegen van hier derwaerts gesonden een modelle„ ken van twee cleijne prntjes, die bijde gevoechelijk met 40. often uijttersten 50 duijtse Coppen connen bewaert ende beset worden. Ihs wel sulcx het Costende de Comp. e vrij wat buijten gissinge sal loopen maer daerjegens is te considereren dat het wederom een defensijt, hecht ende bestendich werck sijn sal, dat in't minste geen binnenlandse attentaten te duchten heeft, maer bij oploop als een toevlucht ende bescherninge voor menschen ende vee vanden Jaccamisen boodem, die haer onder de fortresse begeven wesen sal. gemelte werck bij der handt te nemen is inrade van formosa vast gestelt: sulcx dat Taijoan de elaer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0430.xml #+ --- approbatie hebben den eijsch van soldaten aldaer doen 4 guarnisoen sterck 910 coppen Taijoan. d' H:r Gouverneur Cesar op 25 septemb voorleden den eersten Steen daer aen gelecht, ende tselve doe sijn begingenomen heeft, niet twijffe¬ lende, ten respecte dr: fortresse hoognodich vereijscht, en tot besondere verseeckeringe van 's Comp=s staet versoecken onse (waermede saccam van Taijouan niet can gesepa„ reert worden) sal comen te strecken, of UEd. sullen onse genomen resolutie dies aengaende voor welgedaen approberen. Nademael ons dit Jaer het vaderlandts secours seer laet ende langsaem is toegecomen, niet cunnen vol hebben den Eijsch van 500. militaire Coppen, - ten tijde van't vertreck der Schepen om de noort, voor Taijouan niet half connen voldoen: Sulcx dat gedachte plaetse, volgens uEd. ordre, met het vereijste Guarnisoen al weder oplange na niet en is beset; sijnde den gantsen ommeslaen, soo op Taijvan als formosa, p=mo october voorleden, niet meer als 910. Coppen sterck, behalven die — sedert #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0431.xml #+ --- 211 Verdelingh daer van sobere chrijs macht sedert noch verstorven ende serwaerts vertrocken zijn, namentlijck in't Casteel zeelandia 318. , beneden int Hoornwerck 222. , op de Redout uijtrecht 29. , aen Baxemboij op de redout Zeeburgh 20. , — opt wachthuijs vlissingen in wanckan 20. / in — pinaba aende Oostcant van formosa 22, in — verrevorong 16. aen Tancoija, 7, aen Jockan 7. , — aende verse Revier). , in lackjemuijden). , voorts in siican, soelangh, mattau, favorlangh ende Takeijs tesamen 28. , mitsgaders inde stadt Taijvan 20. , inde stadt provintie ende int' velt 11. , daeronder een heere wercker, 28. int hospitael die sieck sijn, 35. provisionele schoolmeesters, - mitsgaders opde forten Tamsuij ende quelangh gesamentlijck 150. man, behalven noch 16. - boss=rs ondert voorsz getal, die over al op de punten — ende Redouten bescheijden sijn. waerbij uEd. perfectelijck de presente sobere Chrijgsmacht op Taijooan en tgantse Eijlandt formosa, wort voor oogen gestelt. Sedert het assetten Taijdan vande #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0432.xml #+ --- woedert het affsetten is t' gelt sev g. smolten aent volck eenige verstreckinge munt weder cours doen hebben duijr hebbe, Taijoan. vande gelden, niet jegenstaende het stricte - verbodt dat niemant op verbeurte van Jonck, ingeladen goederen ende Comptanten, eenich Silver gelt uijt Taijoan mach vervoeren, soo is echter, geduerende de invoeringe der valuatie, volgens — uEd. ordre, het groot gelt, desgelijcx het paijement in Taijouan soodanich versmolten ende 'tsoeck geraeckt, datmen daer sedert eenigen tijt herwaerts - sijn niet machtich onvermogens is geweest eenige subsidie ende op maentgelden te verstreckinge aent volck op verdiende maend„ gelden te doen: werdende derhalven genootdruct hebben d'affgesette, eenige afgesette munt, aldaer noch in voorraet sijnde, wederom cours te doen nemen, als namentlijk de Rijcxmunsdaelders tot 11 stvers, de 28. stuijv=s stucken tot 30 stuijvers, ende de flabben tot 4 stuiyjvers ijder; dat, naer alle apparentie — maer sal wejnich maer weijnich duijr hebben sal: want soo dra en valt de voors munt in handen vande Chinesen niet, of zal al mede vervoert worden dsen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0433.xml #+ --- 212 Taijoan weten in China op ieder Rijcxd: soo daer bij wert gecontinueert sal het eenb derf vande negotie wesen Japanse terwe gecomen „aerdere ad rijsen van daer worden, ten respecte sij op ijder rijcxdaelder — ten minsten 7. stuijvers ende op de 28=en naer— st is te winnen advenant in China weten te winnen: twelck — groote schaersheijt van Comptanten, besonder — op plaetsen van waer hetselve can vervoert worden, couiseert, Des wij, onder het welnemen van uEd. nochmael moeten seggen, soo hier bij gecontinueert wort, dat het een bederf vande negotie wesen, — mitsgaders tot groote nadeel vande republijke strecken sal: wes uEd. dese hoog-wichtige — saecke wijders gelieven te pondereren ende in nader consideratie te nemen. 412 back 13. deser verschijnt alhier ter reede uijt Caijvan, uijt Tuyo van met 412. balen Japanse terwe, het Gallot de goede hopen Expres van daer, om de nangusacquise advisen ende negotieboecken & voort vertreck der retoer„ Schepen aen tebrengen, afgeveerdicht. waermede pe ons uijt Taijouan toegecomen is een missive, dato 17. november passato. Jndewelcke ons het behouden varen der fluijtschepen gecroonde liefde ende twitte paert uijt nangajacque onder het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0434.xml #+ --- De negotie nam in Tayovan noch goede schoot hogen prijs vande pepent alles stond daer in goeden stand Taijoan. het noorder rist, als mede het succes vanden Japansen handel, daer op sijn plaetse verhael van geschiet, wort aengecundicht; Onder anderen dat de negotie in Taijoan noch goeden schoot nam, sulcx dat den resterenden peper sijnde 159232 Cattij, P=r de griffioen daer aengebracht, tot 14 /. „ 15, 16 3/. 16 1/„ 16 3/3, 16 /. ende 17. realen bij pertijen is gedebiteert, alsmede, den thin tot 34. R=a t picol ende de Rottangh voor 48 Ra hescent, nevens verscheyden sorteringen van Lijnwaten, met goet voordeel aenden man gehelpen, soo oock pertije barnsteen van verscheijden prijsen; gevende de pertijen die bij uEd. tot6½, 10. , 11. / ende 20 gl. tlb ingecocht sijn, het meeste voordeel: sulcx dat de Coopmanschappen in Taijvan door den bandt (Godt verlene continuatie:) noch goeden aftreck hadden, besijden dat, stond— alles aldaer in goeden stand; Eenelijck regueerde de sieckte onder de Inwoonderen, soo #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0435.xml #+ --- 213 Taijoan. regueerde noch seer oogst met conde gevon nen worden diert en hongers nooth daeruijt t' ontstaen aen Chinees gout voor Coremandel ƒ 10632579:18 nen aen gout derwaerts te senden doch de sieckt soo om de suijd als noord, noch vrij dapper ende sterck: waerdoor vele menschen uijt dit leven geruckt, ende eenige onmachtich blijven om haren waer door den op het veld staenden Oogst te innen: twelck naer alle apparentie, dierte inden Rijs, ende voor vele hongers noot (dat Godt genadelijck verhoede :) Causeren sal. Het Jacht de Griffiven lagh in ladinge voor Persia. Wat Schepen, tot overvoer van't geprocureerde voor Chormandel ende suratte &. sullen gebruijct worden, daerover en lagh noch geen resolutie, aengesien de Schepen uijt Japan tot dien eijnde ingewacht wierden. voor Chormandel stond aen Chinees gout afgepackt ƒ 1063519: 18:, ende vloeyde dat minorael noch dagelijcx toe sulcx dat staet meenen 11 ton maeckten niet min als 11. tonnen aen Gout derwaerts te senden. met hoe veel Japans Silver ende Coopmanschappen dit Cargasoen noch vergroot staet te werden, en hoe veel aen Capitael na suratte, persia, Bengale, als tot vervolen vanden Touckiisen ende siamsen — handel - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0436.xml #+ --- Eijsch uijt Tay van Taijoan handel &. sal affgesteecken worden, sullen uEd. soo ons d'advijsen daervan tijdelijcken toecomen, int vervolen, deses deelachtigen. Tot vervolch vanden weder opluijkenden Taijouansen handel Godtgeve dat den Chinesen mede haerl volgen mach:) is ons een Eijsch toegecomen voort aenstaende Jaer 1654. , bedragende na ruwen overslaen, ter somme van f 878440. bestaende het gros daervan ten principalen in 240. @ gulden Comptant, 20 a: 25 Op=e peper, 3000. picols loot, 2500 d=os sappanhout 2000 d:os thin, 200 d=os quicksilver, 60 d=os - Rompen, 200 d=os poetsjock, 200 d=os Caetsjou= 20 d=os rasemale, 60 sockels foeille, 206 ste. verscheijden sorteringe Lijnwaten, 30 O bos enckele Rottangh 20. st=s Laecken, — 60 stucx perpennianen, partije provisien, als — wijn, boter, Olie asijn, vlees ende speck; uijt Siam, wasch, Clappus Olie en eenige houtwerk boven dien Scheepstimmermans, Cuijpers ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0437.xml #+ --- 244 Taijoan. houden het vergaen vande en de Spenver niet dan all t gens gewis ende smitsgereetschappen, ammonitie van Oorlogh, medicamenten, mitsgaders schrijfs ofte Comptoir gereedschappen. Besijden voorengeallegeerde goede tijdinge verstaen in contra, tot ons herten Leedwesen, dat het fluijt schip desmient, van hier na Taijpuan mog schepen de Smirende tJacht de Sperwer, van daer op pmo Julij — Lestleden naer nangasacqui, gedepescheert, op het vertreck der voornoemde Schepen aldaer noch niet en waren verschenen, na de Chinese geruchten in Japan liepen, soude opt Eijlandt Lamoa een hollands schip gesneuvelt zijn, waer van seecker hollandtse vrouw, die eertijts in laijoian had gewoont, nevens eenige mans — persoonen, sonder te seggen hoe veel, gebergt waren vorders wort uijt Japan gerelateert, dat de opperhoofden vant fluijtschip Campen, in 't zeijlen uijt Tonckin naer Japan, omtrent de noordhoeck van formosa een legger batavischen Arack hebben gevischt, ende eenige Cruijshouten nevens een Combaers sien drijven, twelck twee dagen naet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0438.xml #+ --- de seeckerheijt meed nen dat noch tsal volgen Verlies daer bij Taijoan. naet vertreck vande Sperwer is geweest; zijnde het denselven storm, die de Trouw Covert noorder riftstootende) mitsgaders de cleijne Lootsboot ende tgallot jlha formosa hier vooren gementioneert, hebben aengetroffen; sulcx dat wij (Godtbeters het sneuvelen vande voorn schepen niet dan al te gewis houden. Uijt Caij oan is aen seecker mandorijn naer voornoemde Eijlandt Lamoa geschreven onder belofte, soo hij tvolck wederom beschicte hem de oncosten te sullen betalen, daerenboven noch een goede recog¬ nitie te geven; desgelijcx langs de gehele — noordcust van formosa Ordre gestelt, om te vernemen of 'er eenich teecken van een gebleven Schip can gevonden worden; Soo dat ons — de seeckerheijt, naer alle apparentie met de naeste Schepen uijt Taijpan staet te geworden. met het sneuvelen van voorn. twee hechte schepen comt de Comp=e ƒ 110570: 11: 3. incoops— te missen, het welck Godtbeters) aen desen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0439.xml #+ --- 215 Taijoan. arrivement vande schepen uijt Japan in Tayd van desen noordcant, daer ons het ongeluck meest alle Jaren treft, except de schepen ende t Costelijcke volck, al wederom een grooten slach zij. Godt almachtich wilde Comp=e voor meerder schade behoeden, ende dese in een beter versetten, 't gevolch deses ende wat om de noort middelerwijl voor ge„ vallen sij wert uEd. , soo de Taijoanse schepen voor het vertreck der retoer Schepen noch tijdelijk paresceeren, gedeelachticht Naderhant gewerden ons met een Chinese Jonck de laeste advijsen uijt Japan, en 6. potten — tsia nu met dese Schepen medegaende, als — oock een missive, dato 25. november, van d' H=r Gouverneur Cesar, meldende dat alle de resterende Schepen uijt nangasackij met den E: fredrick - Coijet, den 20. d:o Godt de heere hij gedanct:) salvo in Taijoan ondert noorder riff sijn— geparesceert: sulcx dat aldaer tusschen 13. ende 20. der voornoemde maent met 5. bodems — als namentlijck de fluijtschepen de gecroonde 3 liefde Can #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0440.xml #+ --- der selver aenge Taijoan. liefde, witte paert, valck ende Campen, - nevens 't jacht de haes is aengebracht een Capitael brachte Capitael van ƒ 1812044: —:15: bestaende ten principalen in 181. O. Taijlen Japans Schuijt„ silver, 302395. Cattij staefcooper, 7110. balen — rijs, 3628. balen terwe, ende 33. Cassen met Lackwercken, boven dien noch eenige andere cleenig¬ heden voor verscheijden quartieren: Desgelijcx is, volgens genomen resolutie, aldaer vast gestelt, soo dra doenlijck zij, in't eerste van dese maent december directelijck met de Jachten — Griffioen ende haes, mitsgaders de flun,t schepen Trouw ende Campen naer malacca te — versenden, om van daer tot versekeringe op meerder bodems verdeelt ende voortgesonden te werden, soodanich Gout, zilver ende andere Coopmansz, als in Taijvan voorde navolgende quartieren geprocureert ende in voorraet sijn hebbende namentlijck: voor #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0441.xml #+ --- 216 Taijoan Voor Chormandel Voor de volgende quartieren aldaer gereet 1120. O gulden incoops aen Chinees schuijtgout 350550. guldens aen Japans schuijtsilver, in 123. kisten, 53800. Cattij Japans staeffcooper in 512. kisten, 20000. Cattij aluijn, 1780. d=os radir China ende pertije swavel tgetal onseecker. voor suratte 55895. Cattij staetscooper bestaende in 590. kisten 31656. Cattijs alluijn. 51. picols Tee, 84. Cattijs Chinese zijde, tot een preuve geijst voor Persia. 4500. picols poeijersuijkeren, 2000. d. os staefcooper, in 2128. kisten, 50. d=os Tee. Den Eijsch voor bovengenoemde quartieren van Campher, door dien uijt Japan niet gecomen en is, alsmede Candij, en brootsuijker, als geconsijte Radit China, spiauter, Galiga, &. heeft China niet uijtgelevert: Derhalven zijn mn #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0442.xml #+ --- te saemen op tonnen gecalen leert Taijoan. in Taij oan onvermogen geweest voorsz — Coopmanschappen te voldoen. — voor Bengale. 180900 gl ofte 274 6. tailen Japans silver voor Malacca tot den Ligorsen Ten handel 31350 gl. ofte 11 6 tailen Japans schuijtsilver Voorstaende Gout, zilver ende Coopman¬ schappen, tot vervolch vanden Inlandsen handel wort na ruijgen overslaen omtrent op 25. tonnen — gouts gecalcieleert. welck overtreffelijck Capitael door achterblijven vande Smientende sperwer, ende bij mancquement van andere Scheepsruijer te soude niet meer als over drij bodems naer — malacca versonden sijn geweest, ten ware verstaen was, dat het Jacht de haes met d'E: Gouverneur verburgh mede over malacca herwaerts zoude comen, dewelcke dan oock, om de Emportance vant Cargasoen, de rorge #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0443.xml #+ --- 217 voij nae Ma laera gesonden. Taijoan. zoge over gemelte 4 schepen bevoolen blijft. Jn gemelte Jacht de haes sal voor Batavia — gescheept worden, 300. kisten poeijer suijker ende 33. kisten met lackwerck, mitsgaders - soo veel terwe ende andere goederen meer als tselve bequamelijck laden can. Tot vervolen vanden Siamsen handel gaet ƒ 42750. oft 15 O wilen Japans, ende voor Conckin, soo aen Comptanten— als Coopmanschappen ƒ 149750. De schepen — sijn geprojecteert, te weten, de Griffioen ende Trouw voor suratte ende persia, Campen voorde Custot bengale, daer dan op malacca als — - schepen tot con Convoijers noch bij de voorn 3 schepen (daert' — meest vereijsch) sullen gevoecht werden de Jachten Jonge prins ende Rob, tot dien eijnde expres van hiergesonden, mitsgaders het fluijtschip de Coning van poolen, met sijn Carga, uijt persia na de Cust gedestineert, ende bij non obtenue vande reijs mede ten dien fine daer behouden; tfluijtschip de liefde over Siam naer Batavia, ende voor de laeste besendinge door leete ende swarte het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0444.xml #+ --- Japan Taijoan. het fluijtschip het witte paert. waermede ons toe te comen staen de restanten van 'terwe, rijs en suijckeren. sulcx hier bij gesien can — worden, hoe de Cargasoenen ende de Schepen aen - noortcant verdeeltende geprojecteert zijn. Godt almachtich wil deselve met hare rijcke Capitalen, een ijder in't bijsonder, ter gedestineerder plaetse in salvo geleijden, Amen. hoe de negotie voorleden Jaer in Japan gesuccedeert, mitsgaders wat verders soo in — nangasacki als ten hove in Jede, geduerende d'administratie vanden Coopman Adriaen — vander Burgh, gepasseert ende voorgevallen zij, hebben wij uEd. wijdloopich in onse eerste van 24. decemb. 1652. bekent gemaectt naderhandt sijn ons, naer het afvaerdigen der laeste Retour„ schepen op 15. mart 1653. Pr. Chinese Joncken uijt nangasacki noch, toegecomen twee briefkens vanden E. fredrick Coijet, dato 26. october ende 18. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0445.xml #+ --- 218 Japan. advijsen uijt Japan 18 december 1652. , beneffens het Transport vande effecten, door genoemde vander Burgh mits sijn haestich vertreck ten voornaemsten dele onvolcomen aen gedachte Coijeth overgelevert, doch andermael ter presentie van drij gelooffwaerdige getuijgen naergesien; bevindende tselve te bedragen ƒ 73822:16:, dat weijnich met het andere differeert: sullende sien, echter int formeren vande nieuwe boecken geheel daer na richten; meldende gedachte briefkens verder niets van emportantie, of het staet in onse voornoemde missive geinsereert. — Gevolghlijck verschijnt hier op 13 deser uijt Taijoan het gallot de goedehope, Expres om de Japanse advijsen voort vertreck der retoerschepen aentebrengen, afgevaerdicht. waer mede ons een onder andere (nevens de tweede taijouanse adrijsen) toegecomen sijn, brieven ende andere papieren — vanden E. Toijlt voornt ende desselffs Raet, gedateert 6. november 1653. in nangasacki, meldende hoe dat sijn E. den 19. december na #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0446.xml #+ --- d'onse spoedige au dientich te hove be comen en de presenten overgelevert Japan. na de gewoone wijse, uijt nangasacki ten hove gereijt wesende, den 30. derselver maent in — Osacca, ende den 15. Januarij daeraen voorspoedich inde keijserlijcke stadt jedo was aengecomen. alwaer hij verstondt dat des keijsers moeder, weijnige dagen voor zijne aencomste, gestorven was, ende dat sulcx wel licht eenige terdance inde te doene — Reverentie causeren mochte: gelijck oock geschiet soude sijn, 'ten ware hunne songuats, ofte Japanse nieuw Jaers feest, soo na niet ophanden, ende den keijser oversulex genootsaect ware geweest, de — gewoonelijcke Routijs te vercorten, om de begroe„ tiigen vande groote Landsheeren, ende meer — andere sijne voornaemste onderdanen te connen ontfangen, ende deselve eenige dagen na den anderen audientie te geven, In welcken tijt dan te weten op den 12. februarij, d'onse oock de gewoone Eerbiedinge, met overleveringe der geschencken, gedaen hebben, ende de volgende dagen desgelijcx aende Raden ende andere heeren van het rijck; van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0447.xml #+ --- 219 wedergeschenck becomen van welcke sijn E: niemand thuijs vond als alleen Ando Ockio samma, die hem voortgeschenck seer vrundelijck bedanckte; de andere gemenelijk als men haer soch te spreecken, ten hove gegaen sijnde; hoewel niet te min de geschencken met vrundelijcke bejegeningen van hare secretarisen geaccepteert ende ontfangen wierden. Onder de geschencken aenden keijser is geweest den Eenhoorn over welcke den Commissaris tsickingodonne langh beraedslaegde, of het voorde Comp=e dienstich, — soude wesen, denselven onder de presenten over te leveren, door dien de cracht, gelijck de portugesen, ende andere hem geleert hadden, daer in niet bevinden con. Oock scheen hem het stuck te groot om soo Costelijk te wesen; Echter, om dat het genicht vande waerdicheijt deses Eenhoorns met verwonderinge onder de grooten verspreijdt was, is goetgevonden — met het selve te handelen, gelijck geschiet sij. Onderentusschen hebben wij uijt het wedergeschenck van 30. zijde Japanse Rocken genoechsaem - Japan. comen en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0448.xml #+ --- woordich aldaer in geen heel grote es tine Japan. Den eenhoorn iegerconnen bespeuren en afmeten dat gemelte hoorn in geen bijsondere estime bij de maij. t zij geweest; anders soude het contra geschenck naer advenant gevolcht hebben. voorsz 30. Rocken sijn aen Compe. Tolck ende huijswaert, op het hof, door andio Okiodonne, ende den Commissaris tickingod. e — uijt den name vande May. t. overgelevert. — waerover, alsoo den E: Coijetsich omtrent de Tolcken misnoecht getoont hadde, gaven de geseyde heeren hem s' anderendaegs tharen huijse te kennen, dat dese overleveninge op sulcken wijse alleen geschiet ware, om dat sijn maij=t geen nieuwe bevelen ons — daernevens en wis te geven, ende d'oude, voorleden Jaer met de begonnen nieuwe Regeringe, ende eerste begroetinge des keysers, door eenige Raedsheeren nu eerst vernieut waren. De beschonckene heeren Sanniekkidonno ende Sandadonno vereerden, in contra, nevens dancksegginge, 30 ende 10 — schuijten Silver; d'andere heeren eenige zyde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0449.xml #+ --- 220 Nae Staets saec ken is weijnich vraegen ten Lo ve geweest 4. scheen haer wel t' gevallen dat wij mette in oorloch waeren Zijde Rocken, onder welcke oock de Commissaris Sickingod. 1. st=r, hoewel hij niets ter schenck — heeft willen accepteren, als alleen in Coop van Coopmanschappen, die hij voor ƒ 790: 6: 6: minder) als het ons cost naer hem genomen heef: — twelck meer bedraegt als de schenckagie aenden voornaemsten rijxraet gedaen; dat echter niet qualijck besteet en is, aengesien hij veel vermach, ende in vele gelegentheden twelvaren vande Comp=e somwijlen heeft soecken te bevorderen. Vragen na staets saeken, zijn ten hove sonderlinge — niet voorgevallen; Alleenelijck onderstondt Sickingod:e, off de Comp=e noch met de portugesen in Oorlogh continueerde, daer naer de waerheijt Portugesen noch op geantwoort is, en sijn zijn E. wel te bevallen scheen; recommanderende de onse verder, inde jegenwoordicheijt vanden nangasackise gouverneur Joffiedonne, tot desselffs contem„ platie, vermits een nieuwelingh in dat ampt is, — des keijsers bevelen sorghvuldich te betrachten, en als buijten slandts iets tot nadeel vant Japanse Japan. rijck #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0450.xml #+ --- vrindelijcke beug genoten Vertreck van d'on Japan Rijck vernamen, sulcx voor andere vremdelingen aende Gouverneurs van nangasacki bekent souden maeken, als wanneer des maij=ts gunst geduersaem over de hollanders soude blijven, waerop naer Eijsch is gerepliceert. wijders heeft gen Coijet ende desselffs gevolen, geduerende haer aenwesen in Jedo, soo vanden Gouverneur voorne. ende sijne Confraters kiemondonnes ronen, ningh p'onse in tedo als alle anderen grooten van Jedo, soodanige — Courtvisie ende vrundelijcke bejegeninge genoten, als ijemandt voor eere soude connen estimeren, Ende na dat iu licentie hadden becomen, ende alles tot de wederom reijse was geprepareert, se weder uijt sedo sijn sij met al hun gevolch den 22. februarij, — uijt Jedo vertrocken, ende sonder eenige merck— waerdige voorvallen ofte rescontres op de afreijse te ontmoeten, den 23e. martij voorspoedich in Nangasacki aengecomen, vindende alles, sonder ijets remarquabels gepasseert te wesen, in een gewensten standt: daer voor d' heere gedanct blijft: Tot #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0451.xml #+ --- 221 Japan. Aengebracht cargasoenen in Nangasacki Tot vervolch van Comp=s handel sijn tussen 7. augusti ende 12. septemb. lestleden van diverse quartieren, behouden in nangasacki aengelangt. sonder eenigen vehementen storm beloopen te hebben, de volgende 5. schepen, gesamentl met een Cargasoen ten bedrage van ƒ 917388. 15:11. incoops, — namentlijck: tfluijtschip de liefde van Siam (except 150. balen bengaelse zijde hier in gescheept ende 26366. stucx ongetaxeerde hertevellen in zee voorsiam, uijt cracht vant verleende Octroij vanden Coningh uijt drij Joncken gelicht.) met een Cargasoentgen ten — bedrage van. . . . . . . . f. 8269: 6: 4 tfluijtschip twitte paert uijt Taij oan „ 37803:12:4 tJacht de haes van Batavia met een Cargasoen incoops ten bedrage van. . „ 173270: 9: 9 Door 'tfluijtschip de witte valck oock van hier aldaer aengebracht. . . . . „ 320186: 6:14. Doort fluijtschip Campen uijt Tonkin aengebracht. . . . . . . . . . „377859: —:12 Somma het aengebrachte monteert te samen. f 917388:15:11 Ten pen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0452.xml #+ --- Japan hooffden jaerl aldaer te veranderen con tinueert alsnoch in die qualiteijt der waerte gesonden D'ordre, om d'oppa-en respecte d'ordre, om Jaerlicx de Opperhoofden te veranderen, voor als noch - continueert, hebben van hier tot een vervanger — van gedachte Cojet derwaerts gesonden den Coop=n Gabriel Rappart Gabriel tappart, hier voor dato hooft vant provisie magasijn geweest, een persoon die Japan ende Taijoan voor desen heeft gefrequenteert ende de negotie aldaer bijgewoont. aen welcken dan, Conform onse ordre, naer gedane negotie, alle des Comp=s resterende effecten, bedragende— ƒ 67799:14: 3. , sijn getransporteert, ende is sijn E. wijders den volcke aldaer voorgestelt ende als hooft geauthoriseert. Wij en willen niet twijffelen, dewijl hij voor een fideel en ervaren persoon wort gehouden, off hij sal sijn opgeleijde — Chergie tot vergenoegen becleden, te meer nadien hij schriftelijck door den E: Coijet van alles — geinstrueert is, waervan d'effecten tsijner — tijt, ten goede, hopen te ervaren. Na dat nu voornoemde schepen gelost ende de Coopmansz — inde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0453.xml #+ --- 222 slechten prijs inde magasijnen gebergt, en, volgens de Japanse Costumnen, geschap ofte versegelt waren, heeft Comp=s negotie seer laet eerst op 2. October begin — genomen, alvoorens den prijs der pancado zijde, Zijnde in alles 1040. picols, te weten d'eerste soorte van sijde aldre tot 380. , de twede, 350. , en de derde voor 310. —. — tailen Japans tpicol, getroffen was: twelck — geringe prijsen sijn, waer bij de Chinesen, ten aensien in China, soo men segt, tot hoogen prijs ingecocht wort, — geen zijde spinnen sullen. Des sij de zijde tot den voorgestelden prijs niet geven en wilden, maer op dien tijt noch onvercocht behielden. De Comp=e heeft maer 159½ Cattijs aende merct gebracht daer oversulcx weijnich winst off schade bij comt te lijden. De Chinesen hebben van diverse quartiers pen 1000. picol zijde meer als 't voorleden Jaer aende marct gebracht. sedert dato voors, dat de pancado getroffen is, tot den 27. derselver maent is de negotien in drijvenditien, daer van ons — de specificatien gebleecken hebben, geabsolveert Japan. ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0454.xml #+ --- de coopmanschappe door den anderen 103 Pr. advacc g geven De 23 engaelse sij de heeft daert toe t'meest gecontribueert iaer 1000 a 1200 baelen daer van ge vordert Let Toncquins car gasoen 70 ten hon dat behaelt ende geeijndicht; hebbende de Coopmanschappen door den anderen, volgens schrijven van gen — Coijet, 103 Prc. t. gerendeert, dat voorwaer bij dese tijden noch al een treffelijcke advance zij. - De Bengaelse zijde heeft tot dese voordelen het meeste gecontribueert, door dien de Cabessa, ofte eerste sorteringe, 175a: 180, de tweede 110„ 140, 150, 156, ende 162. ten hondert, winst is gevende; — de pee daerentegen heeft niet meer als 26 p=r cento (vermits ongewilt is) gerendeert. Voort — tegens t' aenstaen aenstaende Jaer wort 1000 á 1200. balen — gevordert, met aenwijsinge hoe deselve vereijst gesorteert te worden, vertrouwende dat met geen minder voordelen als nu sullen connen vertiert worden. Het Tonckins Cargasoen heeft, na rouwen overslaen, door den anderen 70. ten hondert gehaelt. D ingecochte zijde van 9. faccaer is — heer gepresen, ende tot p. 373: 8. maes t picol vercocht. De tweede soorte van 11. tot 13 faccaer, daer eenige vande voorige onder — Japan. is sij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0455.xml #+ --- 223 Japan. Cargasoen uijt Taijo van derwaerts te senden is geweest, heeft gesamentlijck niet meer als § 340: 2. maes tpicol gegolden; dat echter noch I. 50. op t' — picol meer is, als het vergangen Jaer. De syjde — der Coningen ende grooten, tot 13 faccaer ontfangen is voor 258. tailen tpicol gedebiteert. De stuck „ — goederen sijn seer slecht geweest; de pelings evenwel noch voor s. 4: 4: 9. ende ƒ 4:3: maes aenden man geholpen; de andere stoffen, insonderheijt de Hockius, nauwelicx ijets meer dan tcostende — gehaelt: sulcx dat de zijde eenelijck ten principalen - de voordelen heeft aengebracht. Den Eijsch voort aenstaende Jaer sullen hij in Taijoan, met communicatie van het Conckiis opperhooft, na de grootte vant Capitael, dat derwaerts staet te gaen, inde meest proffijtgevende Coopmanschappen formeren. Tot vervolch van desen handel sal uijt Caijpan derwaerts gesonden worden, soo als in deselve advisen nochmaels aengehaelt is, een Cargasoen van Comptanten ende Coopmanschappen, ten bedrage van ƒ 149750. twelck met de restanten, daer vlSenkien over¬ n #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0456.xml #+ --- ene Tractement de aldaer aengedaen Japan. overgebleven, f 356238. comt te monteren; — sijnde, bij non paresce der Chinese handelaers„ — een sober Capitael: doch mogen hopen tselve proffitabiler getrocqueert worden, en beter marct, als tverleden Jaer, in nangasacki aentreffen sal; twelck de soberheijt wederom versoeten can. De drie Toacquindersdrij Tonckinders, wegen den Capado Ongsjadel — met 43. packen zijde ende stuck goederen, doort fluijtschip Campen p=r force naer Japan vervoert daer inde Tonkinse advijsen large van gehandelt is) sijn, om dat de Comp=e aen hares heeren — gunst veel gelegen is, in nangasacki Costvrij — ende als Comp=s dienaers op 't Eijlandt beslooten gehouden. welck servituijt hoopen dat deselve atkerich maken, ende naer desen bewegen sal, om de Comp=e met diergelijcke Lasten niet meer moeijelijk te vallen: want het haer niet genoech en is sulcx in het derwaerts gaen te doen, maer oock int wederkeeren en geschiet het niet minder met hare belemmeringe van kisten en Cassen. — wij, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0457.xml #+ --- 2245 het aengebrach tuijt Rapo van 90 ten hondert gl. rendeert Japan. Wij sullen in toecomende Ordonneren, dat dit servituijt ende lastich pack van Comp=s hals, — soo veel doenlijck zij, geschooven werde. Het aengebrachte uijt Taijoan heeft door den anderen ruijm 90. ten 100. gerendeert. Des te wenschen was dat het Jacht de speewer met sijn ingeladen, ende de resterende hertevellen, in Taijdan over„ gebleven, aldaer mede verschenen waren. Het weijnich aengebrachte uijt siam, besonder de koeluijden, die dick en swaer sijn geweest, heeft mede welgewonnen. Tot continuatie van dien handel sal uijt Taijoan gelijck wij boven noch geseijt hebben maer s 15000. Japans derwaerts gaen, Oorsaeke aldaer bij naer een scheepsladinge vande meest proffijt gevende Coopmansz — zijn overgebleven. De redenen waerom deselve goederen niet en sijn versonden, hebben wij uEd. hier vooren inde materie van Siam wij d'loopien, bekent gemaect: Des niet noodich achten hier van andermael repititie te doen. De — Europise waren, als laeckenen ende manifac„ turen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0458.xml #+ --- Japan ren meer als t voor leden iaer gevaleert pitael van daer aen gecomen van rariteijten en cleijnicheden groten begeert voldoeninge De Europische waeuren, desgelijcx verschenden andere Coopmans van hier derwaerts gesonden, hebben door den anderen al eenichsins meer als t voorleden Jaer gevaleert; sulcx dat besijden de restanten, en boven alle betaelde ongelden, over 5. bodems uijt nangasacq voor de Comp. e in alles is vervoert, Jn rayo van een la en in Taijvan aengebracht, een Capitael ten bedrage ƒ 1812044:-: 15. van ƒ 1812044: -: 15, twelck een groote overtreffelijcke somme is, bij den gurlen Eijsch — is gevoecht tgene uijt het patria, tot vervolen, — vanden Japansen handel voort Jaer 1655. gevordert wort, mitsgaders daer annex een petitie — wegen den Commissaris tsickingod. e waerbij voor den Reijse en diverse rariteijten ende clenicheden voorden keijser als andere Grooten des Rijx begeert worden; soo mede voor de Coningen ende grooten in Tonkin. VEd. gelieven te versorgen dat alles conform versoecken daervan en inhoude, ende dat aende voorleden jarige petitie noch resteert, mach voldaen werden, — alsoo de Comp=e, om de gunst der voorsz grooten — te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0459.xml #+ --- 225 Japan. ton om de nego ren gevalt den seer wel en verlopen dat de Portugesen daer door uijt mael verdreven sullen worden bassadeur van te capteren, sonderlingen dienst daer bij geschieden sal de vaert op Can de vaert op Canton, om aldaer negotie te stabilen tie te sabilie gevalt de grooten in Japan besonder wel, eensdeels „groten in Japan om 't verwachten van goede zijde stuckwercken, als — ten anderen om dat de portugesen van macao — door de Comp=e grooten afbreuck staen telijden, — hopende dat sij eijndelijck noch t'eenemael verdreven Macao t eene sullen worden, twelck langh haeren wensch is - geweest. Maer hoe het haer nu gevallen sal, dat de Comp=e Canton ontsegt is, staet ons eerst in toecomende te vernemen, ende uEd. gedeelachticht te worden. hadden een deEenen ambassadeur aen desen keijser - ons verwacht hebben de Japanders dit voorleden Jaer van ons — verwacht; doch over Cambodia wegen de doot van d' heer Generael Reniersz zal:r verstendicht werdende daer aen getwijffelt. Op het vertreck vanden E Coijet (soo als gemenelijck geschiet) liet der Burgemeester sacquemon, door de Tolcken hem aendienen hoe dat met de Gouv=r Kiemon s ven v #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0460.xml #+ --- Japan. mede en met de beser Keijser niet langer als het aenstaende iaer behoort ge wacht te worden sullen daerinne den meesten dienst betrachten Vijt Coerea ver schijnt daer all drie iaeren mede een Ambassadeur Veel misnoegen en smaedelijcke be iegeningen heer oorsaeckt doort van hertevellen uijtt Chinese wnen Kiemon in redenen geweest was, om een ambassad tesenden, ons aenradende seer dienstich en hoog„ meenen dat daer nodich te sijn, niet langer als tot het aenstaende dinge aen desen iongeh Jaer met de besendinge aenden jongen keijser te wachten, op dat daerbij blijcken mocht, desen jongeling niet minder eere als sijn heer vader waerdich, achteden. tvoorleden Jaer hebben wij uEd. ordre daerover versocht, die met de aenstaende schepen ontmoeten, of anders sullen daer in doen, naer — bevinden zullen ten meetlen dienste vande Comp=e te vereijsschen. Toecomende jaer staet mede een ambassadeur uijt Coerea (dat alle drie jaren maer eens geschiet) aent keijserlijcke Hoff in Jedo te verschijnen. — uijt kracht vant octroij, door den Coningh van Siam aende Comp=e vergunt, heeft het Opperhooft aldaer, Volkerius westerwold, door die vande gecroonde liefde voordebare aenhaelen en lichten van siam uijt drij Chinese Joncken doen lichten. ke voor Diam 26366 stucx drie soort hertevellen, gelijck hier — vooren #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0461.xml #+ --- 226 Japan. De Gouverneur aldaer hebben, Coijet aenge maent geen Chinesen nae Ja pan tenderende digen vooren op sijn plaetse verhaelt is. beschadigde Chinesen hebben daer over aende— gouv=rs van nangasacki verscheijden malen — clachtich gevallen, ende versoeck gedaen, om door hare hulpe geseijde vellen, of vergoedinge derselver, vande Compe. te becomen. Doch d'onse haer op het recht, door den Coningh van Siam verleent, beroepende, schijnen bij gemelte Gouverneurs soo veel gewrocht te hebben, datse haer dese sake, door dient verre buijten de Japanse limiten geschiet is, daer niet aengetrocken, ende de Chinesen in haer versoeck afgeslagen hebben. Echter heeft dese daet aen velen misnoegen, ende aende onse smadelijcke bejegeningen, als— of wij rovers waren; als oock spader beginselen, om tot den handel te comen, veroorsaect, besijden dien soo hebben de Gouverneurs den E: Coijlt op sijn afscheijden uijt nangasacki, vermaent, — te willen beschaeegene Chinesen, die naer Japan tendeerden, te willen beschadigen; gelijck zulcx den ambassad frisius, in Zedo zijnde belooft hadde;— De alle¬ vold #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0462.xml #+ --- soo wij goet onthael in Japan wilden g nieten Japan. allegerende verders, dat haer tlichten der hertevellen uijt, de Chinese joncken voor de Revier van Siam gants niet en beviel: maer ingevalle recht daertoe hadden, den opcoop in siam beletten, ende haer in Zee soodanigen verlies niet en behoorden aen te doen. De quinammers, daermede wij wederom in oorloge geraect waren, mochten wij naer ons goetduncken wel alle vijandschap bewijsen; maer de Chinesen, die — wedersijts onse gemene vrunden (:soo sijse noemen) waren, ende tot groot gerief vande keijserlijcke maij=t zijde, Calemback, &. uijt dat gewest aenbrachten, gelasten sij wel uijtdruckelijck van nu voortaen gene verhinderinge ofte moleste, op hare reijse naer Japan, meer aen te doen, soo wij anders goet onthael, en eerste negetie desgelijcx de negotie gerustelijck in't Japanse Rijck wilden genieten. Hier uijt blijct datse de Chinesen, die doen over al een bederf ende ruine van Comp=s negotie sijn, voor ons, tsij met recht of onrecht soecken te patrocineren; dat wij echter soo niet begrijpen connen, ten aensien deselve van oude tijden af door hare trouloosheden ende moorderijen, aende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0463.xml #+ --- 227 sullen de Japan se preciesicheyt voldoen als mo gelijck is oock niet ver mogen de Chin. ssioncken op vij vaeren acht tasten anders begrapen Coijet meent dat dese clachten der Chinesen pnael oorsaeck sijn vant laet begin nen des handels Japan. aende Nederlanders, die door Schipbreuck op hare Cust gesalveert zijn, gepleecht, de Comp. e meer als te veel redenen hebben gegeven, haer voor geen gemene vrunden te erkennen. Echter des niettemin soo sullen de Japans preeijsheijt hier in soo veel moeten — hier in soo veel voldoen, als eenichsins Comp=s respect buijten prejuditie gedoogen can. maer ongelijck telijden, ende preeminentien aendeselve over te geven, daertoe connen wij niet wel verstaen. Echter sullen de Chinese Joncken, die op onser vijanden plaetsen navigeren ende ander plaetsen negotieren, soo wij ons de superbe Japanse mandamenten t'eenemael willen onderwerpen, sonder molestie moeten latet passeren ende repasseren, dat verdrietich valt, ende, naer ons gevoelen, met den Oorlogh niet en quadreert Evenwel, om int Japanse rijck vredich te negotieren soo sullen wij hare onwettige ordren, tsij met wille ten waere wij het onwillen, moeten gehoorsamen; of ten ware — uEd. het anders begrepen. meergemelte Coijlt allegeert mede, dat de clachten der Chinesen — ongetwijffelt ten principalen oorsaecke sijn geweest van t laet beginnen des handels, ende van vele schier ijen rij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0464.xml #+ --- onverdraechelijcke quellingen Japan en van veele schier schier onverdraeghlijcke quellingen daerinne geleden: want hebben d'onse soo pregis opden 20. dach vande 9. Japanse mane, twelck den geprefigeerden tijt des — vertrecks is, met ongeredde boecken uijt nangasacki — moeten scheijden: sulcx dat de geltwegers tot vereffeninge vande uijtstaende schulden, door het haeslich vertreck, eenich silver hebben moeten verschieten; twelck inder daet onverdraeghlijck valt. maer dewijl tselve meest alle Jaren onderworpen sijn, dinct ons het selve de Clachten der Chinesen niet alleen, maer de afgunst ende precisiteijt vande Gouverneurs ten principalen — te imputeren sij, daer jegens niet te doen valt, dan tselve met patientie te gedoogen. Drij duijsent picol staelcooper sijn tot den inlandsen handel a: S. 10: 3 m=r het picol ingecocht Campher hebben dit Jaer, mits de spade aencomste niet genegotieert, sulcx dat den Coopman met 300 p=ls is blijven oversitten: 't welck hem in toecomende, door dien sulcx tot sijnen merckelijcken interest streckt, om tijdelijcker daermede te verschijnen, aenporren sal. Tot - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0465.xml #+ --- 228 van een quantiteijt coper en kampker ren hebben de Gai verneurs niet willen toestaen hartsteen had den voorledeniaer maecken vande Christen kercken niet willen lad ten uijtvoeren dan wort nu weder toegestaen Prijs vande bemsteen aldaer en van vermilliven Japan. De contractatie tot contractatie op onse Ordre, van beide de voor ettelijcke ige voornoemde Spetien, om voor ettelijcke jaren sekere quantiteijt tot civilder prijs te bedingen, en hebben de Gouverneurs niet willen consenteren, om dat de gemene Coopluijties (soo sij seyden) wanneer het de groote tot geringe prijs leverden, der bij vercort souden - worden; soo dat wij daerin niet hebben connen — verrichten. Hartsteen hebben sij voorleden Jaer, — om dat tot het om dat tot het maeken vande Christen kercken gebruijct gebruijckt wierd wierd, soo sij seijden, niet willen laeten uijtvoeren: maer wart nu wederom te coop gepresenteert, barnsten heeft noijt in Japan aftreck gehadt; echter sijnder eenige cleijne Coralen voor Tonckin geprojecteert, van 20a:— 22. gulden llb. tot S 43. tattij, en middelbare soort van 3½ gulden d'once voor § 70. tsattij vercocht, dat een goeden prijs is. Doch dewijl de Coopers sien — deselve aende nancquinse Chinesen noch niet quijt gemaeckt hadden, isser geen vasten staet op de vertier ringe te stellen. Eenelijck eijsschen tot nader preuve eijsch daervan 15 lb van 20 gl en 15. lb van 35 gulden tlb, nevens 10. l witte in suoeren gesorteert, van 3½ a: 4 gl. en quicksilver d' once, met 3 a: 4000 lb vermilioen en 4 â 5000. — lb #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0466.xml #+ --- welcke coopman daer niet getrocken sijn 51 stucx Chinese ioncken daer aenge comen Japan. oock van Benium T quicksilver mitsgaders uijt siam 1000 Cattijs goeden Benjuin. gem Coopmanschappen sijn voor schappen voor desen dato deses door de Comp=e in Japan niet gebracht offse in quantiteijt connen vertiert worden, ende wel renderen sullen, sal ons de ondervindinge in toecomende Openbaren. Sedert 10 november 1652. tot 16. septemb. 1653. passado, sijn in nangasacki vande onder genoemde quartieren behouden aengecomen, met verscheyden Coopmansz 51. stucx Chinese Joncken, namentlijk uijt China van hocksieuw 11. ste, van nancquii 5. s=te uijt Anhaij 13. , van annam 2. , van Chanchet ende Chincher ijder 1. tesamen 2. uijt lonckin 4. , quinam 4. , Cambodia 5. , siam 2. , ende van patanij 3 stucx, waervan 1. op de — Eijlanden van Lacqueo, die naer Taij van meende te gaen, is gesneuvelt, tvolck ende goederen voor een gedeelte gesalveert, ende in nangasacki opgebracht. Desgelijcx is noch een jonck, comende van nanquin„ op de Cust van satsuina gebleven, ende pertije Coopmansz in nangasacqui gesalveert. Soo #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0467.xml #+ --- 229 Soo is oock noch een Jonck door de Chinese Jngesetenen van hier na Taijvan gedepescheert, ende doorstorm of oncunde, geseijde plaetse voor bij geraect ende in — Nangasacki behouden aengecomen. Wat quantiteijt ende qualiteijt van Coopmanschappen voorsz 51. st=r — Joncken in Japan aende marct gebracht hebben, sullen prolixiteijt - in desen, om rederen te mijden, geen extensie van doen, maer ons aende specificatie daervan, hiernevens onder gaende, reverentelijck gedragen, waerbij 2. dan het woeden der schadelijcke Chinese handelaers voorde Comp=e aende noortcant volcomen can afgeneten worden; dat dan voor eerst, om de Japanse negotie vredelijck, of immers soo als het noch gaet, niet slummer te possideren, met patientie ende goede oogen moet aenschout ende verdragen worden. De Japanse negotie boecken staen alle dagen uijt Taijoan met het Jacht de haes over malacca te arriveren, als wanneer pertinenter verhael van ongelden ende winsten indesen expresseren sullen. Japan nde „ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0468.xml #+ --- Chormandel. 'Groot misnoegen van d'heer Mirsume la over t'aenhaelen ten dat ten waere hem restitutie daer met sijn gelele chrijs macht omtrent Een comen leger tot Compen. lasten brengen Chormandel uijt onse voorgaende Brieven sullen uEd. ampel verstaen hebben, den goeden toestandt van Comp=e staet ende gelegentheijt op de Cust Chormandel, sulcx oock door besondere gunste vanden Heer — Mirsumela, met 400 O guldens Comptant sonder interest geassisteert wesende, in die quartieren, allesins den incoop van lijwaten ongemolesteert, vredich bleven vervolgen, maer dat voorsz Heere eijntelijck vant schip Nasareth eer misnoecht was geworden, overt aenhalen van sijn Scheepien nasareth, twelck soo is toegenomen, dat sijn Hooch=t naer datum aenden Gouverneur— Laurens Pit om de restitutie met dreijgementen — heftick heeft gedoleert, sice, door mirsia dellij — Out Gouverneur van maslupatam in't leger — aen onse gecommitteerde verluijden latende, soo bij — aldien wegens sijn aengehaelt Scheepken ende desselfs dreijgemen goet van macassar, geen prompte restitutie — van werde gedaen Erlangde, sijn Hooch=t gesint ware, met sijn geheele — Paleacatte te sulc rijgsmacht omtrent palliacatte te comen, ende alsdan en de costen vant de Costen vantleger tot Comp=s lasten tebrengen, - Eijssende oock vande gemelte vier Tonnen gout, — 2 uijtliberaelh=t aende Comp=e geleent, een onbescheijden interest #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0469.xml #+ --- 230. eijschende mede 5 dt. s'maents voor interesse vant gelt bij hem aen Comp.ge leert item pas om op Portugese gen vaeren voor hem en alle onderdacnen aldaer interest van 5. prCento smaents, mitsgaders — Pr PCento voor ijder mousson van sijn aengetoogen 50 Jacht ende ingeladen goederen, tot den betaeldach, toe neffens onse passe, om naer portugese plaetsen plaetsen te no op Ceijlon ende voornamentlijck Jaffenampatam te vaeren, voorgevende van outs, selfs ten tijde doen wij voordesen met de Portugesen in Oorloge waeren, derwaerts sijn negotie te water gedreven hadde, geljk oock noch (als onsen Oorlogh met den portugees — niet aentreckende) daeraff niet gesint was te disisteren; begerende die licentie niet alleen voor seen, selven, — maer oock voor alle onderdanen vande may. t, allenthalven onsen Gouverneur beducht was, die — presumptieusen heer geen contentement zoude te doen wesen, ende gevolchlijck bij sijne quade gesuitheden persevererende, d'een of d'ander tijt tegens — de Comp=e op Chormandel tuijtterste quaet licht ondernemen roude, off bij non voldoeningh vande geeijste 45 @ goude masen door ingenomen haet, geweldiger handt op onse fortresse Geldria sien — trachten soude te garanderen, sulcx daeromme sijn E. chormandel. beconm=t 4 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0470.xml #+ --- Cormandel versoeckt daer op ordre van Catavia. becommert wesende, bij perticulier schrijven - Den Gouverneur vanden 13. februarij onse ordre versocht, wat in sullken ongeval ten besten van Comp=s staet ende behout van haere rijcke middelen, vermogens — soude wesen te doen, off de fortresse ten uijttersten te deffenderen off anders deselve den noot vereijssen onder protest aenden Heer miersuinela over te leveren, welcke saecken van grootbedencken sijnde, uijtt een als t'andere gesondeert hebben de schadelijcke consequentie, ende apparente onheijlen, die daer tot groot nadeel vande Generale Comp e aldaer — te volgen stond, sulcx alles in onse vergaderinge— aendachtelk overwogen hebbende, soo is met Der selver resolutieenparige stemmen geresolveert de geeijste — 45 6 goude masen of realen van 8=en sijn — Hooch=t rondelijck te doen ontseggen, om redenen d'Comp. daeraf niet een enckel maes Goud heeft becomen, ende sijn Hooch=t ongetwijffelt d'Expira„ tie vanden thienjarigen treves met de Portugesen gemaect, bekent wesende, soo onbedachtelijk sijn #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0471.xml #+ --- 234 Vereering gesonden Cormandel. sijn Jacht sonder onse passe, van Macassar onder Portugaels vlagge ende met portugesen gemante over ree had laeten vaeren, gevolchelijck bij d'onse tsijner ongeluck als vijanden rechtvaerdelijck — vermeesters waeren, Echter uijt goede consideratien soo hebben wij goetgevonden de 620. p=s peper ende 504. P=s sandelhout uijt meergemelte hooch=t — Jacht na sareth ontfangen, met de fluijtschepen — patientie ende overschie, naer de Cust te senden, omme beneffens een Complement — Briefken ende de naervolgende vereeringh aen sijn hooch=t opt fatsoenelijckste te doen overhandigen 1243. lb macis in 8. sockels — 1300. lb nagelen in 13. sacken 1220. lb noten mutschaten in 10. sacken 1280 lb Caneel in 16. packen 35½ el scharlaeken in een stuck 67½. el fijn groen laeken in 2. stucken. 45 3/3. El Hollandts groen fluweel in een stuck 4. Tonckinse pieckgies. denselven toe te weten C 2. waermede -: - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0472.xml #+ --- Cormandel. pas nae Cetiare onder den Kejser Radia Si gestend te mogen vaeren doch met seecker bespreck Naerder resolutie in cas hem met het gunet voorss. den houden waermede ten overvloet betuijgt hebben, onse — hertelijcke genegentheijt, om met sijn hooch=t d'oude alliantie onverbreeckeeckelijck te onderhouden tot welcken eijnde wijders hebben gelicentieert, den heer gegeven om onder onsr niersumela, of andere Conings onderdanen met onse passedels naer Cotiare staende ondert gebiet vanden keijser Raija singa op seijlen, te varen, — item nae nae detijn als mede naer Atchin, soo het versoecken mochte, — onder reserve soo bij aldien de schepen derwaerts — Equiperende, de reede Atchin door onse macht beset ende beslooten vonden, datse alsdan die haven niet sullen vermogen aenteloopen, maer eenen anderen Cours nemen, ofte wel naer malacca seijlen, — omme daer beneffens andere haere negotie te drijven, Edoen sijn Hooch=t des alles niet tegenstaende ons trachtende te verachten, t'affronteren, ende is niet soude te vre met onlijdelijcke gewelden tegens de menichvuldige preminentien des Conings, den voet inden neck te stellen, om ons waert mogelijck met schande— van daerte doen verhuijsen, bleeff den Gouverneur gelast gemelten heer miersumela inder bester — forme uijt onser aller naem aentekundigen, eerstel. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0473.xml #+ --- 232 Chormandel. mitsgs. ordre aenden Gouver neur Pith g geven onder anderen op uijttersten te defenderen Eerstelijck dat geen hoger interest als uijtterlijck — twee prento smaents conden toestaen te betalen, ende dat de Comp=e nimmer sal gedoogen, gelijck in — voorleden Oorlogh noijt is toegelaten, sijn Hooch=t noch eenige andere natien sonder onse passe naer portugese plaetsen vaeren, ofte van daer op andere quartieren equiperen, als hebbende dat recht ter — Zee door Godes segen met onse wapenen vercregen, daervan oock niet gedachten aftelaten, tot dat wij door deselve macht onse vijanden de portugesen, Engelsen ende die met hun conjungeren, of aenspannen, t'onser gehoorsaemhen, t'ondergebracht, ofte verdreven souden hebben; Jnsgelijcx bij resolutie des raets den Gouv=r Laurens pit tot antwoort aengeschreven, ende ernstl gerecommandeert is, Comp=s Casteel Geldria — tegens het gewelt vanden Heer miersmaela, ofte overval van andere geveijnsde vrunden ende — Paliacatte te penbare vijanden, mannelijck te beschermen, sonder te gedencken dat Costelijcke pant om den wre„ vel ende moetwilder mooren tot irreparble — verachtingh vande nederlandtse natie te verlaten, veel min nnitewilligen dat Comp=s respect reputatie gi #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0474.xml #+ --- ordre gegeven om bij o staen waer voor tefort Danisburch haer wel afffstaend soude wesen Affreeckeningh met Mirsumela Chormandel. reputatie ende aensien tot palliacatte vercort werde, mits dat alle occasien van questien tracht te vermijden, ende tgene voor bij mogen oock niet al te hoogh en wegen, De saeken dan tegens onse meninge soo gebaeckend staende, dat voorsz heer miersuinela seeckerlijck trachte 't Casteel te occuperen, om ons met schande van daer te doen ruijmen, soo hadden wij geordonneert comform uEd. schrijven vanden 4. october 1652. secreet te laten vernemen, de Deenen t'onder tof de denen gequalificeert ende genegen waeren, haer fort dansburgh op Crangebaere aende Comp=e te vercoopen, ende tot was prijs 'tselve hun uijtterl. afstaende mocht wesen, om des noodich sijnde — ons daervan te connen dienen, Ondertusschen op 29. augusti met de fluijt sandijck uijt brieven van palliacatte verstaen hebbende, den incoop van Lijwaten allesints ondert gebiet vanden. Heer miersumela doorgaens buijten molest a: contento vervolch/ wierde, ende dat sijn Hooch=t over vooraengetoogen Interest met 15125. pagoden ao: 2. Pr Cento vernoecht ende betaelt wesende eijndelijk #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0475.xml #+ --- 233 begeert de g schencken net t'ontfangen desselfs verde rs. pretensien eijndelijck uijt liberale gunste (misschien sijn— consientie van groote onredelijckheijt overtuijgt voelende) de Comp=e 4000. oude pagoden voor een vierdepart van voorsz Intrest hadde quijtgescholden, ende die reeckeninge met goetgenoegen vereffent, daerenboven sijn Hooch=t d'onse op nieuws inder minne soo veel contandt deed aenpresenteren, als benoodicht waeren, des d' heer pit tot noodigen dienst vande Comp=e 40. 6 pagoden a: 1½ per Cento smaents heeft g'accepteert, mits alle 'twelcke vastelijck vertrout hadden, onse vrundelijcke missive ende overgesonden vereeringh, met de restitutie van sijn Jacht, sandelhout, en peper, soude het misnoegen dienaengaende geresen, volcomentlijck hebben weghgenomen, Dat uijt de laeste advijsen contrarij vernemen, ende schrijft den Gouverneur Laurens Pit dat gemelten Brief ende geschencken p=r den Coopman Anthonij paviljoen aen d' H=r miersumela afgesonden, ende in'tleger — gecomen wesende, sijn hooch=t alleen de missive, ende geen vereeringh, noch tjacht nasareth, sandelhout of peper, had willen accepteren, voorgevende daer de 30 Opagoden bleven (soo veel de 45. O Cormandel goude vlean Geelvenk #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0476.xml #+ --- Goeiverneur Generael comportement vanden schipper Dirck vant iacht Nasareth Cormandel goude masen extimeert) dat daer oock de rest vant goet wel gehouden mocht werden, schrijvende en schrijvers aerden tot antwoort aen d' Ed. heer Gouverneur generael dat hij onsen Oorlogh tegen den portugees uijt den loopdes Hemels niet hadde connen voorsien, maer als vrundt daer aff behoorde gewaerschout te sijn gewerden, ende soo des niet tegenstaende die — besendingh waer gedaen, zoude ons daer affgeen schult tot laste brengen, seggende twintich Jaer met tvolck vande Comp=e in vrundtschap geleeft, ende veel hulpe aendeselve bewesen hadde, daerom: noch veel hoon geduldich verdroegh, andersints — dat hem geen middelen ontbraeken, om tsijne op d'een — of d'ander wijse weder te krijgen; T is te beclagen, Quaet en ontrouwde Comp=e invele soo qualijck gedient wert, als Donnet int nemen nn nemen van voors Moorsen Jacht nasareth gebleecken heeft, hebbende den schipper Dirck Donnet tegens onse expresse Ordre sich onder andere Exorbitantie soodanich vergrepen als — met gelooffwaerdige getuijgen in rechte is bewesen, dat hij met sijn officieren had gepart 51½ R=a swaerte #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0477.xml #+ --- 234 Cormandel. Penneegonde door pour verovert sorder verhael vant gepasseer de tusschen de Moersche vor swaerte gout en 900. Realen als oock hier ter reede ende aen landt goetgetal goude masen aen sijn varent volck ende eenige soldaten om hun — clachten te weren tot buijt heeft uijtgedeelt, consequert voor hemselven goede pertie behouden moet hebben, twelck tot Comp=s groote schade devolveert, ende— alle de voorsz oulusten omtrent de heer miersminela veroorsaect heeft, hoe wij dien vorst hier in noch sullen te vrede stellen sal den tijt leren. — Den heer Chanchanna veltoversten des Conincx een C: van Visia van Visiapour in maert voorleden de stercte pennegonde verovert hebbende, hadden aenden heer miersminela doen versoecken passagie omme door Narnewaron naer de suisierse landen te trecken, maer niets geobtineert, alsoo den miersumela sten en egers door heijmelijcke lagen kracht Chanchanna het Landt te doen quiteren, daertoe den neijck van meijsiver sterck assisterende, die d' heer Canchanna dapper plaecht, ende vele stercten wederom heeft afgenomen, oock den weghnaer sensier, daerinne de visiapourse vande gentiven naeuw belegert sijn, t'eenemael beleth, ondertusschen is den Coninck van Carnatica opde ael aer w een heeft m — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0478.xml #+ --- Chormandel. opde belooffde Hulpe van Mirsumela met 2000. soldaten meest Edelluijden, door 't landt van meijsioer, in sijn oude hof veloer gecomen, alwaer versamelt hebbende een leger van 15000. mannen meest alle de sumngierse Landen bestaet, over welcke vremde handelingh Chan Thanna den miersumela dapper dreijgt, van hem opt lijste vallen, doen, heeft miersumela door wijsbeleijt sich voordachtelijck gelegers int landt van matla„ nanteragie, tusschen de bergen, daermaer twee toegangen sijn, ende de viersiapoerse Crijgsmacht hem niet en kan beschadigen, in somma vele omstandicheden getuijgen, dat den H:r mirsumela door den Carnatischen Coninck tracht de visia„ poerders uijt sinsiers stercke vestingh te doen delogieren, die hij dan met loosheijt uijt der — gentiven handen wel soud weten te becomen, om — tlandt van Tansjouwer mede voor hem open te hebben, ten waere omsulcx te verhoeden Chan hanna met sijn leger op miersumelas macht, — ofte i'tlandt vanden meijsiwverder eens quame door #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0479.xml #+ --- logen aldaer te verwachten tot verachte ringh vant vertier onser coopmanschap pen door te breecken, dat wel mochte gebeuren, wanneer wisiapourse leger met 20 O Ruijters onder een ander groot overste vanden Coninck op nieuw na bij gecomen, om d' heer Chanchanna in sijn Commando te vervangen, sal versterct wesen, — soo soude den goetaerdigen Carnatischen Coninck in grootlijden vallen, daerop weijnich schijnt verdacht te wesen, als op de belooffde assistentie van miersmmele ƒ te veel staed is maekende, gelijck den brief door voorsz Coninck uijt sijn Hoff Veloer aenden Gouverneur Laurens pit tot palleacatte gesonden dicteert, ende in ons verbael op 29. augusti geregistreert, kan werden nagelesen, mits alle twelcke onseecker is, wie vande drie genomineerde Heeren de rijcke genliefsche Landen van Carnatica eijntelijck onder sijn gehoorsaemheijt sal brengen apparente oor dat apparent niet anders als door langduirigen Oorlogh beslecht sal werden, waerbij den vertier onser Coopmanschappen geensints te beteren staet, maer Staende versamelingh van allerleij Cleden, — die nodich, hebben, connen geen verachteringh te gemoet sien, dan door schaers gewas van Cattoen, off groote sterfte onder wevers en schilders, alsoo tot Cormandel noch acht 235 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0480.xml #+ --- Cormandel. doch niet inde ver saemelingh van allen leij cleden de groten sullen ons ter oorsaecke wij soo grotte Capitael daer iaerl besteden quartier melden alles goets hapert niet als aen Capitael en sche den cleden handel om seer profitabel hadden den Neijck van Tansiouwer met 2: a B rachten tot affbreuck van onsen vijant wel dienen g noch onverhindert aller wegen onse competentie — van doecken naer Eijsch hebben becomen, daer uijt door den heer van 't Landtgroote jncomsten werden „ al schoon hun getrocken, die daeromme „ onder d'een of d'ander — pretext hun tot ons ongenegen tvonden, echter gaerne daer met geen missullen sien onse Coopluijden Jaerlicx soo grooten somme van 15a: 2000O guldens aen Gout en silver in haer land besteden, te meer wanneer wij trachten bij alle debvoir die vermogende — Landts heeren tot vrunden te behouden, gelijck — continuelijck geschiet is, ende melden d'advijsen — d'advijsen uijt dat uijt dat quartier ten principalen alles goets, hebbende doorgaens nergens meer aen gehapert dan aen Capitael ende schepen, om ons byde Coopluijden benint, ende omtrent den vijandt ontsachelijck te maeken, dat beijde te veel gemanqueert heeft, Alsoo d'importantie vanden grooten Cledenhandel de Zuijt in carcal om de Zuijt, in Carcal, die seer proffitabel naer wenscr ganderen, wel gemeriteert hadde opde versochte adsistentie vanden neijck van — Tausjouwer ten minsten 2 a: 3. Jachten voor assisteert te hebben negapalan tot afbreuck van onsen vijandt int 51 sen pen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0481.xml #+ --- Cormandel: heeft daer over all misnoege¬ gehadt doch hem eijntel. seggen gelijck mede gedaen heeft den groten g vintie van Ma renslach op eeni vaertuijgen misd lackt. int vaerwater te houden, (:dongelden daer aff houden ongetwijffelt rijckelijck sijn gewonnen) dat dit Jaer niet heeft connen geschieden, daerover voorsz weijck al mede misnoegen hebben gegeven, maer — heeft hem door vrundelijcke brieven op den grooten— ommeslach van Comp=s nodiger besendingh tot beter noch laetsn g occasie laten geseggen, Jnsgelijcx den groot gebieder inde grootste provintie van madre ofte vande Landen omtrent pambanaer, ons sijne adsistentie — bieder inde Rro met 2000 koppen ende 40 cloecke vaertuijgen tegens — de portugesen op manaer, Jaffenampatam Toute„ courijn v. aengeboden hebbende, is inder minne — om redenen verhaelt mede uijtgestelt geworden, tot - in augusti optlest vant mousson, de Jachten Drommedaris en nasareth van Ceijlon ter— reede Carcal, ende gecomen ende onse Coopluijden ge Portugese gewaerschout wesende, hoe twee Rijs scheepjes — met 12. portugese fregats voort naem van pamba„ naer lagen, om door dien wegh Colombo te bevaeren, hadden alle debvoir gedaan om derwaerts te geraeken, maer door felle tegenwint en stroom wierden genootsaet onverrichter saeke voor negapatam die bbende 236 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0482.xml #+ --- Cormandel. cruijssene achten til gapatain dat moeten drie Portugese fre gats begeven d'onse mette boots volgende negapatam tekeren, middelerwijl den Gouverneur Laurens pit geordonneert hebbende dito Jachten tussen schen Wanaer en we manaer ende negapatann te cruijssen, tot medio September, soo was den Coopman pieter van bart met 16. nederlandse soldaten uijt Carcal opden — Drommedaris mede overgegaen, en 17. Augusti met voors. 2. Jachten naer d'Eijlanden van Jaffenampatan overgesteecken, ontmoetende 4. mijlen boven deselve - omtrent printe de pedro drij portugese fregats, die naerjaeghden, tot aende plaetse genaemt parritti torre, daer een stenen kerckstaet, alwaer de portugesen d'achterstevens van dito fregats met touwen aende die haer nae lantgront wel vast gemaect hebbende, ons volck de — steven boden, dies met Canon wel 300. schooten met dobbel scherp daer heftich op gedaan wiert, tot dat vermeijnden alle 'tvolck daer uijt de vlucht hadden— genomen, sulcx Schipper matteus Leverij, door al te grooten stoutmoedicheijt, sich pr sijn Schepprau gemant met 15. matrosen ende soldaten, van — nahareth transporteerde aenden Drommedaris, persuaderende schipper Jan Hoochsaet insgelijcx neffens hem te landen, omme niet alleen de fregats - af thalen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0483.xml #+ --- 237 worden van lant doden en veele gequetsten Cormandel af tehalen, maer kans siende oock de kerck te demolieren, daer nochtans hun bij Jnstructie vanden Gouverneur expres was verbooden genige Landttocht, ofte ijets hasardeus te ondernemen, die des niet — tegenstaende mede onvoorsichtich met sijn cleen — schuijtgen en 15. cloecke mannen gevolcht is, daer — nochtans cloecke boots aen boorslaegen, die met lichte stuckgiens naer vereijscn, hadde connen g'armeert worden, maer lacij de portugesen geassisteert vande jnstantie daer in Guarnisoen leggende, siende d'onse met soo clene schuijtges comen, stelden haer seer bedect dapper geschoten soodanich impostiere, dat met d'eerste losbrandingh — beijde de voornoemde Schippers sijn getroffen waerdoor de schuijten terstont onclaerende buijten diffentie raeckten, werdende met schieten ende vier potten sterck vervolcht, tot meest allegader— deerlijck gequest aen boort keerden sijnde schipper crijgen eenige Hoogsaet met 2 soldaten aenstondts doot gebleven, ende Schipper Leveren, drie uijren daer na aen boort godsalicn gestorven, besijden dien 16 swaerlick gewont bevonden, met welcke nederlaegh te rugh naer Trangebaere seijlden, daer voorsz Schippers— eerlijck tevaerden sijn bestelt. Jn contra was — den — vlinelandt - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0484.xml #+ --- hadden wij in dat vaerwater maer drie iachten cunnen hebben, souden den vij gedaen hebben De Portugesenne men een scheepe seecker burger toecomene voor Trengebare wech den Gouverneur door diverse brieven seeckerljk — berecht, dat vande portugesen, tot parritj Turre— int voors gevecht 5. persoonen van qualiteijt ende 35. blancke als mestice soldaten, met 25 swarten waren doot gebleven ende op Jaffenampatam begraven. Grooten dienst en eer souw de Comp=e hebben getrocken, tot merckelijcken afbreuck vanden vijandt, soo ant groten affbreuck naer drij Jachten van Januarij tot ultimo septemb in't vaerwater tussen s. t Thome ende manaer hadden connen gebruijken, wat wij naer desen tot redres van vele vervallen saeken, noch vermogens sullen worden, sal den tijt leren, Ondertusschen sullen wij bij rijp overlegh soodanigen Ordre stellen dat Comp=s rijcke middelen tegens der vijanden gewelt, naer behooren beschermt, ende tot de — meeste winningh getrouwelijck aengeleijt werde, daerop uEd. onbecommert vastelijk rusten mogen. Seecker Burger genaemt Daniel de vijle met sijn Scheepien twapen van gale eenige dagen eer als onse genoemde Jachten Cormandel. van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0485.xml #+ --- 238 onse coopel va„t Carcal houden re haere resi dentie Der Deenen onmacht en so bere besetting inde fortresse ben hun oock op Damsburch ge slaegen assistentie aende Ceenen gedaen Cormandel. seijlon voor Trangebaere ten ancker gecomen wesende, hadden de portugesen van negapatam met twee — gearmeerde Tonijs omtrent middernacht geabordeert, Ende niet jegenstaende de Deenen met schieten vant fort om haer reede te bevrijden, alle devoir deden, soo wiert het selve echter voor goeden buijtweghgevoert, in hebbende 400 Ammanon Areeck, daertegens het deense opperhooft omtrent 1000. realen aen goet vande portugesen op — Trangebare gearresteert, ende heftich overt violeren van sijn Conincx reede geprotesteert heeft, maer wierden die vanden Portugees bespot, die noch dreijgde met de Armados van Jaffenampatam hun fort te comen bestoocken, om dat sijluijden de nederlanders protegeerden, oen, ten opsien onse Coopluijden van Carcal met Comp=s — in Trangebad middelen in Trangebaere residentie hielden, ende— gemerct der Deenen onmacht ende soobere besettingh — inde fortresse, die bij naer tot een proije voor haere - vijanden legt, Oock dat d'Engelsen mede hun oogh opt D' Engelse heb fortdansburgh hebben geslagen, soo was den Gouvern=r te rade geworden de Deense vrunden tot assistentie Presentatie van op Comp=s Costen aentebieden 12. nederlandtse Soldaten mits dat onse residenten van Carcal met s Comp=s comptanten in't Casteel behoorlijcke woon¬ ocken ock gens al van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0486.xml #+ --- Cormandel. mits ous residenten van Carral smeit contanten woonplaets nomen hebben sijnde een corporael met 11 soldaten tot besettinge daer in g souden bij gebreck van se cours sullen de Dee wesen de fortresse te verlaten aen ons onder uwer voor 2 a 3 iaeren op approbatie van den Coninck om in Europa daer over te worden woonplaetse gegeven wierde, ter tijt de Landen int fort gevende derwaerts over inbeter postuer geraecte, twelck bij dat danckeljaenge het deense opperhooft seer danckelijck is aengenomen, dienvolgens datelijck onse Coopluijden neffens een Corporael met 11. soldaten inde fortresse had ontfang waermede nu des Comp=s Comptanten ende — residenten genoechsaem sullen verseeckert wesen, tusschen beijde het deens opperhooft s=r Poulus Hansen verclaert hadde, tvoorleden Jaer ordre vanden Coninck uijt Deenmarcken was gecomen, omt fort voorde man wel te onderhouden, maer dewijl geen ontseth uijt Deenemarcken vernamen, en de portugesen hun — nen genootsaeckt seer lastich vielen, apparent wel genootsaect zoude wesen de fortresse te verlaten, die dan liever aende doch souden die lieve Comp=e onder Jnventaris genegen was over te leveren taris overleveren voor 2a: 3. Jaren op approbatie vanden Coninck, om in Hollandt ende Deenmarcken over den vercoop naerder gehandelt te handelen, onder expresse conditien soo aldaer — niet conden accorderen gehouden souden wesen gemelte fortificatie te restitueren ende ruijmen, tot believen vande Maij=t, middelartijt hebben haer die vrunden doort jn nemen van ons volck bij de portugesen — geheel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0487.xml #+ --- 239 De Portugesen heb ben twee iachten vande Deenen gero men gen inde nego tie Cormandel. geheel halich gemaect sulcx naer dato twee deense Jachten de liefde ende s=t Paul met redelijck goet Capitael d'een naer d'ander omtrent Taitecourijn en — manaer vervallen wesende, van eenige portugese fregats sijn aengehaelt ende in Arrest genomen, — of dit de saister de Eenen naer een goede presentatie sal doen luijsteren, staet ons haerl te vernemen. — Chinmana Chittij, maleije is t Gouverno— van Tegenampatam, porto novo, ende alenbrue - ontrocken daerin weder moorse regenten sijn gestelt, die nieuwe quellen onderstaen hadden, de vrijheijt van onsen hadel te beswoeijen, begerende niet allen dobbelen Tol, maer wilden oock alle de packen int afschepen weder open doen, ende naersien, Om welck schandelijck servituijt niet subject te wesen, d'onse genootsaect wierden omtrent 50. packen die besicn waren tinbarqueren aen Landt te houden, dat apparent door jnstigatie van maleije zal geschiet sijn, gemerct hij sulcx door een ander garen sach — in treijn gebracht, alsoo sterck Aspireert dito Gouvernos wederom in pacht te becomen, ondertussen den Coopman Govert Crakouw daerover bij den heer moradellibeeck groot Gouverneur van die Landen heftienh gedeleert hebbende, had sijn E. op nieus stricte ordre gegeven — aende - 5 32125. aRu #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0488.xml #+ --- int dan is bij den Groot da in voorsien Op Narsepoer doe twee galiedts g aen ordonneert te ta maecken daer van een te water gebracht aende moorse auweldaers datse ons de negotie— Gouverneur daer vrij ende liber souden laten vervolgen op den voet, gelijk door d' Heer Chanchanna bij expres firman de Hollanders was vergunt, twelck voorsz Heer moradali„ beeck onder andere saeken door een Expres afgesant naer Paliacatte den Gouverneur Laurens pit heeft laten bekent maeken, tschijnt de mooren, te met ijets fingeren, om ons te quellen, en te sien hoe verre hunne quade proceduijren souden ingewillicht werden; — Cormandel. Aengesien in geen ander quartier van Jndia — den Arbeijt beter coop is, als op Chormandel, daer — met minder oncosten Jachten ende Chaloupen connen — bouwen, soo hadden wij 't voorleden Jaer derwaerts— gesonden den Oppertimmerman Cornelis Jacobsen — overheul, ende geordonneert op narsapoere twee hechte Galjoots te maeken, om daermede langs die Cust tegens den portugees te Cruijssen, ofte in Bengale op de Revier ganges tot het afbrengen van onse Coopmans gebruijct te werden, daervan in meij voorleden — een seer masijt Galpot van 40. lasten voltimmert te water gebracht is, oock seer wel beseijlt gevonden, — ende goeden dienst doen sal, Cost met alle ongelden niet 200 co no 20 is #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0489.xml #+ --- 240 meer als 4500 gul. noch een Leer desen lijst tiacht nam gebouwt daermede 200 lasten rijs nae Een lou sijn overge voedt costende ordonneert twee me iachten op in parsepoere aam te doenbou wen Cormandel. costen niet niet meer als 4500. guldens, neffens noch een— Extraordinaire groote boot om packen mede aen — boort te brengen ofte des noot sijnde, elders te gebruijken, Insgelijcx een ander Jacht op Bijmelepatan was op 23 nmelepatdoen bouwen dat seer defensijf gemaect is, waermede in februarij passato omtrent 200 Lasten rijs van daer naer Ceijlon sijn overgevoert, Cost in alles maer maer 1682 gl 682. gulden, Except dat noch verdubbelt ende een — Overloop daerin gemaect moest werden, tot welcken — eijnde op 10. meij ledich van paliacatte naer peguw — is gesonden, om met het waernemen vant mousson den — tijt uijt te winnen, dat behoorlijck voltimmert konde werden, ende omtrent desen tijt met goetretoer en rijcke moorse respondiers weder mochte Custwaert keren, daerbij de Comp=e dobbelen dienst geschieden sal, des wij in Julij lestleden gerecommandeert hebben noch twee hebben noch geandere hechte Galjoots ende bequame Jachten van andere bequae durabel hout, in narsepoere ofte op Bijmelepatain off 23 melepatvaerdich te doen bouwen, welcke ongetwijffelt in die quartieren proffitablen dienst doen sullen. Om uEd. project in allen delen naer ons vermoght ten besten vande generale Comp=e te bewercken, soo hadden wij oock voordesen bij onse brieven vanden 11. augusti 1650. naer Chormandel stricte ordre gegeven 8 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0490.xml #+ --- Maslupatnam onverhinderde in gotie aldaer bel is wert sorchvuldich gelets nen versoecken de bevin ove dinge pertinent ven worden de geverde doecken te Eui prefereren Cargasoen derwaats gesonden geen minder prijs aftestaen als 18. pagoden de man„ ende bij soo verre dien prijs niet halen mogen, wederom naer Batavia tesenden. — Cormandel. Tot Massupatam en d'onderhoorige — Comptoiren petapoulij, palicol ende Daetcheron, werden de Lijwaten naer Eijsch door onse Coopluijden— onverhindert genegotieert, daer allesints soo wel als om op de lenghte en brede suijt op de geordonneerde lengte, ende brete, sorgh„ vuldich werden ingecocht, sulcx verhoopen u Ed. op de mouris, percallen, salampourijs, ende betilles, nu met dese Schepen overgaende goede advance sullen erlangen, waer af de bevindingh gedienstich versoecken uEd. ve mach overgeschre onspertinent van ijder sorteringh doecken, omtrent Paliacatte ofte maslupatam gemaect, ende— ingecocht, specifice gelieft te laten overschrijven, om de op dom de meest winstneeste winstgevende doecken te prefereren, ende inde procure derselver ons naer te connen reguleren. Cormandel Het treffelijck Capitael van Gout, silver ende Coopmanschappen uijt Taijpan na de Cust g'ordonn=t waervan in onsen voorgaende gementioneert hadden is den 6. februarij deses Jaers met t Jacht de Zeerob cou nae te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0491.xml #+ --- 242 retour van daer Cormandel. Zeerob ende tfluijtschip de Pellecaen, Godtloff, te behouden tot palliacatte overgebracht, tsedert sijn van hier noch derwaerts vertrocken de volgende Schepen, namentlijck 27. februarij de fluijtsandijck over Ceijlon, 16. Julij de fluijtschepen post ende patientie, 10: augusti Hillegaersberch ende overschie, waermede dat Comptoir tot vervolen, des handels door schaersheijt van onse Casse niet meer hebben connen provideren als eenelijck met 1429. realen swaerte gout, costende ƒ 53302: 6:10. dat met voorsz Cargasoen van Taijvan tot paliacatte — gelandt, bedraegt ter somme van ƒ 178636: 3: 12: teweten. 13249. Teijl swaerte Chinees schuijtgout Cost ƒ 629086:5:8 30000. teijl Japans schuijtsilver comt. . . . . . . „ 85500:— aen Coopmanschappen comt. . . . . . . . „ 10741:11:10 1429. Realen swaerte gout van Batavia „ 53302:6:10 Sulcx de Custsedert ons laeste schrijven — versterct is met. . . . . . . . . ƒ 778630: 3: 12 Jn contra sijn ons van Chormandel ditsaijsoen rijcke retoeren toegecomen, met de — Zeerob, Pellicaen, Sandijck, Hillegaersbergh ende patientie, gelijck bij de generale boecken onder naervolgende datums specifice geinsereert staet, — namentlijck: — op man #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0492.xml #+ --- Cormandel van scheepsruijmt bleven Egene 't comptoir „ ren staet op 9. Julij tjacht de Reerob met een Cargasen van ƒ 140463: 11 7 10. d. o p=r de pellecaen over malacca. . . „ 168321: 1:15 29. Augusti de fluijtsandijck met. . . . . „ 91706: 5: 8- 24. november p=r Hillegaersbergh over malacca „ 226953:14:7- 7. december de fluijt de patientie met. . . „ 305626: 5:9. ƒ 933070:18:14 bij manquement overtwelcke aldaer bij mancquement van scheeps„ veel vleden overge ruijmte 135@ guldens aen ingecochte Cleden voor Batavia sijn overgebleven, die beneffens soo veel rijs als de fluijt de Reijger uijt persia na de Cust — gesonden ende daer God loff behouden aengelandt laden can, alle uijren verwachten, Ende lagen voor Gamron noch in voorraet aen Lijwaten, 63133: guldens zulcx den incoop verre onsen Empleo comt te Excederen, ende met ongeveer 7. tonnen gout die 't voorleden — Jaer naer onse Calculatie redevabel waren, de — generale Comp=e op de Cust Chormandel volgens — specificae vant de Jongste advijsen van daer becomen tegenwoordich, aldaer ten achte ten achteren staet, ende schuldich is gebleven ƒ 1001530. naemelj. Aenden heer mirsumela voor opgelichte penningen a: 1½ pr Cento — smaents comt. . . . . . . . . . . /209801. - aen prticuliere personen als vooren. . . . . . . . „ 70799. — aen diverse Crediteuren voorgeleverde Lijwaten. „ 720930. — Somma ƒ 1001530 Tot #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0493.xml #+ --- 243 de 11 tonnen van Tayovan item 350 2 gul. uijt Japan noch 477 vode uijt Persien sullen den handel stijven geven Cormandel Tot het welcke voort ontset van formosa noch ruijm 2 a: 3. Tonnen aen geleverde lijwaten geaddeert sijnde — het machtich rijck Capitael van 11. Tanne in Chinees— Gout op Caijoan versamelt, ende met 350@ gulden schuijtsilver uijt de Japanse overwinsten naer Chormandel geprojecteert t' eenemael besteet sal wesen, boven dien - noch uijt de Persische advance op Coopmanschappen ende buijtgoederen gevallen, door den president Dirck — sercerius van gamron half augusti met de fluijtschepen Coninck van Poolen ende salm naer de Cust is — gesonden aen silvere abacijs A. 471. O guldens, die — gelijck boven noch aengeroert de reijse naer palliacatte niet connende gewinnen haeren Cours over malacca herwaerts aen gestelt hebben van waer ons desalm is — toegecomen, maer de Coninck van poolen nevens het ingeladen Capitael daer gehouden, om met de schepen — die gelijck meermalen gesecht met het voorsz. Gout ende silver van Taijoan staen te comen voort na — Chormandel gebnden te werden, welck rijck Capitael daer treffelk bij behouden varen dat god ginne onsen handel treffelk en goet credit stijven ende goet creditgeven sal, andersints en sien wij — geen middelen te gemoet om van hier derwaerts eenige merckelijcke adsistentie in comtant te mogen doen, niet tegenstaende sulcx hoognodich vereyst 1 15 8 7-„ emel. - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0494.xml #+ --- Cormandel sullen den cleden eijsch voor Indien besnoeijen sen door den sobere vult ren in Petapoelij en gevallen vereijst, te meer uEd. petitie voor anno 1654. uijt dat quartier alleen bedraegt ongeveer 620 0 gl nootwendich sal dienen voldaen, allenthalven genootsaect sullen wesen, den Cleden Eijsch, voor India vande Cust 'te besnoeijen, dat buijten Comp=s ondienst can geschieden, sijnde de packhuij gemerct onse packhuijsen door den soberen aftreck met afftreck noch ver menigerleijcleden vervult leggen, soo gedencken wij — oock P=r den naesten op't voorstel vanden gouverneur — Laurens Pit, ordre te geven, om de Comptoiren van meenende comptoipetapoelij ende daetcherom telichten, alsoo de Comp=e Daetcheron te lichten niet alleen vande Lijwaten daer vallende, in maslupaton, ende om de suijt tot minder prijs sal connen gedient, maer oock van sware ongelden ontlast werden. Jnde voorsz. quartieren op de Cust Chormandel is volgens de boecken met derselver dependentien lopende van ultimo Julij 1652. tot P=mo augusti 1613. p=r de fluijt Hillegaersbergh van daer ontfangen, bij negotie ende incoomen met de Tollen vande groote — poort ende het dorp wansiewacke gewonnen als inde Generaele winsten aldaer Boecken onder dato 24. November — Largo staet gespecificeert de Somme — van - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0495.xml #+ --- 244 Cormandel tegens Voor tiacht de goede hoop sijn seer beducht van. . . . . . . . . . . . ƒ223799. 8: 10 1ie oncosten daer waeraff in voorsz tijt aent guarnisoen ende die vande Commertie tot paliacatte, — Maslupatam, Bengale ende peguw, aen montcosten, oncosten soldije, schenckagie ende ten behoeve van diverse Schepen ende Jachten verstrect ende geconsumeert is— Somma op de Cust boven alle ongelden geadvanceert ƒ 32892. 8:4 Ende was 't voorleden Jaer aldaer aen ongelden meer— verstrect als gewonnen ƒ 124122: 6. 12. — Jacht de goede hoop op 29. April passato van palliacatte met 29 O ll pegus lack, 15. lasten rijs, — 17. martavanen, 1500. stucx rochevellen, met 4. packen cleden, voor Japan ten bedragen van ƒ 8948: 11:13: neffens noch 19. packen Guinees uijt de zeerobs — Ladinge overgebleven, herwaerts gesonden, is tot dato hier niet verschenen, noch, hebben geen de minste tijdinge daeraff vernomen, des wij beducht blijven dat het selve Jacht door eenich onverwacht disaister Godtbetert, in zee verongeluct sal wesen. Wat ordre wij ten besten van Comp=s affairen ende tot vervolen vande negotie als opcoop vande Chormandelse retoeren dit Jaer derwaerts hebben tsamen. . . . . . . . . . . . . „ 190907. — 6 1/ gegeven uijt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0496.xml #+ --- Het Engelsen schip de Liefde met een tieffelijck cargasoen nae de Barbades ons iacht de Goede hoop cunnen be machticht hebben soo kennisse vanden oorloch gehadt hadden Chormandel gegeven, vernemen u Ed. largo uijt onse overgesonden brieven gedateert 18. februarij 15. Julij ende 9. augusti passato, mitsgaders alle andere perticulari„ teijten op de Cust voorgevallen, zijn uijt de pampieren ende geschriften vandaer becomen, voorden le Curieusen leser inde verbalen vande Chormandelse saeken, bij desen ses voudich overgaende largo beschreven ons daertoe gedragende. Den Engelsen Capteijn Broeckhoven Pr. hun Schip de liefde met een treffelijck retoer van soo men seght ge suijker, zijde, cleden, en salpeter, volladen op 22. Jan 1653. van madrespatam na Europa verseijlt sijnde met last soo men rucht d' Eijlanden barbados aente loopen, ende aldaer tmerendeel sijner Cargo te vercoopen, soo was den president m=r Henrij gruchil P=r de Jachter bonit ende Expeditio ultimo februarij van maslupatam met goet Cargasoen mede naer pegu vertrocken, die ons Jacht de goedehoop van daer comende omtrent D Engels souden 8. mijlen buijten siriangs revier verspraecken, ende vredich vaeren lieten, daer sij andersints gemackelijk mede hadden connen doorgaen, soo haer den Oorlogh tusschen Engelandt ende neerlandt waer bekent geweest, gelijck onsen vice Gouverneur op — 1 maert gul. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0497.xml #+ --- 247. 245 ons schrijvens van Suratte =ver comen doen haer fort St. Georg tot dapper verstercken nacht de dobijn aen moren vercoft haer saecken op Coromandel 17. mart uijt uEd. schrijven vanden 24. Julij 1652. van den oorloch P=r terra van souratte tot maslupatam gebracht in — lant in tijdts tijts heeft vernomen, om tegens deselve ophoede te wesen, naer datum den president Aron Backer uijt persia desen oorlogh met het verlies sijner Schepen, wijs wordende, had tEngels fort, S. t Jorgie tot madrespatam omtrent madrespatem 4. mijlen van Paliacatte gelegen dapper laten verstercken, ende aende reekant beneden den Barm der puncken - met pallesaden ende sooden een sufficant werck gemaect om waterpas met 8 a: 10. stucken tsee te connen schieten - tot bevrijdingh van haere Schepen, tschijnt d'Engelse voor een torn opt fort groote vrees hebben, dat echter noch - hebben haer te vroech is, hun Jacht de Robijn is voor 800 pagoden aende mooren vercocht, met welck volck tjacht de Bonit in Junij uijt peguw gecomen weder sterck gemant hebben, dat 25. september ondert Engels fod geanckert noch vruchteloos bleeff leggen, wat daer mede voor hadden, was onseecker, maer wiert genicht tselve over Bengale naer Reguw soude vertrecken, om hun — Jacht de Expeditie met d' H=r Grichil vandaer — te halen, waerop bij gelegentheijt in't vaerwater sal gepast werden, present staen haere saeken op seer slecht Chormandel seer slecht, ter oorsaecke dit verloopen Cormandel. Jaer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0498.xml #+ --- ontset van schepen gehadt sitten still sonder negotie delijck van contant voorsien Peguw treffelijcke winst aldaer bevaeren met het iacht hoorn hebben dat iaer gee jaer genich ontset van Schepen erlangt hebben, den president Aron Backer op madrespatam sit t' eenemael stil sonder negotie, ende hout sijn Comptant doch sijn noch & daer redelijck van voorsien is, in Cassa, gelijck de Engelsen in maslupatam mede doen, alleen trachten van haere debiteuren betaelt te werden. Tot peguw was tacht hoorn in onsen voorigen brief vermelt met sijn Cargasoen van f 94241: 4: 2. op primo Junij 1652. wel gearriveert, daer bij— treffelijcke winstbevaren ende ruijm 100O guldens is overgewonnen, zulcx dito Jacht met een goet retoer — Costende ƒ 71867- over Bengale (daer 59357. gulden aen Cooper, Thin, Oliphants tanden a. gelicht wierde:) eerst 10. maert 1653. voor paliacatte terugh keerde, twelck ultimo derselver maent andermael met 85300. guldens aen diverse sorte¬ ringe cleden, root gaeren ende peper van maslupatam naer siriangh is gesonden, Item 10. meij tJacht Bijmelepatam ledich om vertimmert te werden, ende tfluijtschip Overschie op 17. september met een Cargasoen van ƒ 30480, sijnde oock bevoorens door t jacht de goede hoop uijt Pipelij Cormandel op #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0499.xml #+ --- 246 Capitael in Ava van „223664. Peguw. op 20. Januarij tot peguw ter merct gebracht aen - Vendible Coopmanschappen 73184. guldens ende 19. April met 16229 gulden voor palliacatte gere„ tourneert, mits alle 'twelcke tegenwoordich, tComp=e eertreffelijck ava een treffelijck Capitael van ongeveer 495459. — guldens in Reele effecten aende generale Comp=e specificae dagre devabel is gebleven, namentlijk Comptanten ende goede uijtstaende schulden volgens de Peguwse boecken op ultimo februarij 1613. geslooten — resteerde ƒ 176192. daer afgetrocken sijnde 16229 voor retoer vant Jacht de goede hoopcomt. . . . . . . . ƒ 159963. — onvercochte Coopmanschappen als aen vooren . f 34700:- t Carg p=r de hoop aldaer ontfangen. . . „ 73184. — 1 Cargasoen p:r Jachthoorn derw:ts gesonden „ 85300. — Carg p=r overschie als vooren. . . „ 30480: — Ende Calculeren de voors. ƒ 223664. - boven alle ongelden ten minsten 50. prCento winst Dat beswaerlijck sonder merckelijck verlies wederom van daer sal connen getrocken worden, aengesien sal geven comt. . . . . . . . . . . . . „ 111832. — Somma. . . . ƒ 495459 — in Aen e c atte - - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0500.xml #+ --- Peguw. schappen aldaer tot bijnen ondienstick d'onse aldaer te voor 722 der expresse ordre niet derven aenslaen. weijnich coopmann Peguw soo weijnich Coopmanschappen van groot retourt becomen valeur tot retour te becomen sijn, ende den Incoop den incoop van Ro van Robijnen voor d' EComp=e t'eenemael ondienstich — voor de Compe. is, alsoo de cleijne pertijen tot noch van daer gebracht, verlangsaem ende niet als niet schade hebben connen vercoopen, doch vertrouwen seecker moorsch, Coopman genaemt Amijnbeeck door de maijt van Golconda Expres afgesonden om Extraordinaire stenen te coopen, groote somme aen kesponde met d'onse sal contracteren, gelijck verhoopt wierde ende de jongste advijsen uijt Peguw dicteren, dat aldaer onse Coopluijden — een grote wijnstech eijmelijck ter vente was aengebooden, Een Coningljk ga coop gepresenteert Robijn steen van schoon water wegende 1 3/8. R=da swaer voor 72. O guldens, maer alsoo op dat Juweel licht groot hasard ofte verlies soude connen vallen, soo hadden 'tselve wijselijck buijten onse Ordre niet derven bestaen te coopen, twelck in reden— dan hebben die son gefondeert is, ende Oordelen wij beter dat amijnbeeck dito steen door onse residenten wert aengewesen, mits als dan soo veel ende meer vande Comp=e op res ponde neeme, waerbij oock seeckerder proffijt ende gonste vande golcondase maij=t behaelt sal werden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0501.xml #+ --- 247. den Coninck heeft aen alle vreemde lingen den toe ganck totte 20 lijffstraffe ver beden deselve mijne soude inge stort wesen sing daer door t'ontstaen aldaer te ver wachten Pegur. werden, andersints voor tegenwoordich cleijne apparentie is, dat de mooren groote somme p=r wissel getrocken — aen Robijnen sullen besteden, gemerct den Coninck — aen alle vreemdelingen den toeganck tot de Robijn — bijn mijne op mijne oplijfskaffe heeft verbooden, welcke mijne — soo gerucht wort ingestort ende meest onbruijckelijck — soude vervallen wesen, die dan door Excessive oncosten met verloop van tijt verlangsaem uijtgegraven sal werden, apparente zij waerdoor ongetwijffelt de robijnen inprijs te verdieren— staen, alsoo daer te lande in groote extime werden— gehouden, echter soo vertrouwen noch veel rijcke aensienelijcke mooren p=r onse drie diffensive schepen vermelt, ter occasie die gecombineert signer staen te vertrecken, als om de bequame accommodatie tot Logijs op deselve trachten sullen met goede wissels uijt Comp=s Cassa over te vaeren, besijden dien oock genoot„ saect sullen worden, vermits geen genoechsame retour — valen opt gerespetien verthoonen Ordre tot incoop van gout te geven, niet jegenstaende daer op 35a: 36. prCento staet verlooren te werden, dat noch proffitabelder achten, als 't Capitael vruchteloos 2 a: 3. Jaren in peguw over te laten blijven, gemerct naer langh wachten echter de responde van 8. en 9. Bitsgans p=r pagode, 20 a: 25. ten hondert verlies 3 Jen Mel ane #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0502.xml #+ --- in dat lant voor de Compe. natie daer seert aengenaem soberen afftreck Engelse haere wae Peguw. verlies geven, mitsdien wel staet te maeken is, — wanneer men Calculeert den jnterest van 18. ten hondert s' jaers daer met de goederen op Cormandel tobere winningh werden ingecocht, seer sobere winningh voorde Comp=e in dat landt te doen valt, buijten t welcke andersints rs andersints is onse onse residenten bijden Coninck, prince, ende Gouvern=rs int peguwse rijck seer aengenaem waren ende voor andere vreemde natien gefavoriseert wierden. — D'Engelsen daeren tegen clagen seer over den — en vertier vande soberen aftreck ende slechten vertier hunner aengebracht Coopmanschappen, hebbende den Coninck in ava alle de goederen die door sijn factoor tot siriangh voorde Mayj=t waren uijtgekoosen, ende gecocht wederom 6. doen restitueren, ter oorsaecke met Comp=s voorwente de mayj=t gedient, ende haer de merct in alle cleden genoechsaem gestelt was, waerdoor genootsaect wierden, hun goederen om daermede niet overcropt te sitten, op credijt te vercoopen, aen soodanige persoonen, daer met haer veel ombragie vant inmanen der quade schulden off groot verlies subject maecken, gelijck de meeste kaele Coopluyden voor twee Jaren met tEngels schip de Robijn op responde naer de — cust 2en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0503.xml #+ --- 248 sullen mitsdien sober winst bevaeren den Agent Gringil met d'expeditie al daer gecomen Bengale Peguw. Cust gevaeren te rugh in Peguw hebben gebracht vermits omtrent 50. C guldens op gemelte wissels ten achteren waere gebleven boven dien echter noch de novo aendeselve ende andere ongeveer 100 O — gulden in goederen op tijt ter vente vertrout hebben, — Comp=s wissel voor 6. gulden een maslupatamse — pagood over 12. maenden op de Custof in Bengale te betalen, de rest van merckelijcke Pertije Root gaeren ende cleden blijft hun aende handt, die zijluijden trachten in troucque van Robijnen quijt te worden, — maer toont hem niemant daertoe genegen, twelck noch alles ten besten geluckende dat niet apparent is, soo sullen d'Engelse met de negotie sobere winsten bevaeren ende den peguwsen handel wel haest moede werden, wanneer deselve voorde Comp=e seer proffitabel souw bevallen, ten waere den Hr Agent Hendrick grichil met sijn Cargasoen P=r tschip de Expeditie in peguw gebracht buijten onse gissinge beter fortuijn erlangt hadde, dat ons naer desen te vernemen staet. Bengale is dit verloopen Jaer al mede naer Eijsch niet connen geprovideert werden, hebbende alleen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0504.xml #+ --- Capitael in 23en gale retour van daer Bengale. alleen uijt de Japanse overwinsten op 17. martp=r de fluijt Hillegaersbergh ontfangen 70 Oteijl Japans; schuijtsilver, ende van hier door schaersheijt onser — Cassa met de post over Cormandel niet meer als — ƒ167080: 14:6. aen 16364: teijl fijn Cantons Silver ende verscheijden Coopmanschappen bedragende met ƒ 12881:9:4: p=r tschip reelandia uijt dese reede op 18. October a: droicture naer pipelij gevolch in — alles maer ƒ 379462: 3:10. waerbij geaddeert 256 O guldens van voorleden Jaers restanten — met ƒ 92594: 3: 7. ultimo mart p=r slot vande — Boecken in Bengale overgewonnen (ende bij de winst tot palliacatte ingetrocken) beloopt tsamen een Capitael van ƒ 728056: 7: 1. daeraff de retoer— alhier becomen hebben, namentlijk. op 4. April defl: Campen aen rijs ende Eerwe ƒ 6476:16:11 6. ditto P=r hulst 116. packen zijde diverse Cleden amphioen 2. bedragende. . . . „ 62254: 19: 4. 22. Junij met Hillegaersbergh 220 packen syde salpeter als andersints. . . . . . . . . „ 130640: 3: 14. 9. Decembris Pr. tfluijtschip de post 332. packen zijde 151O ll salpeter 71. packen cleden ende 10 lasten Terwe ontfangen. . „ 29248: 7: 3 in alles ƒ 492120:7:- beneffens #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0505.xml #+ --- 249 becomene ad vijsen verscheijde goederen een daer vruchte loos overg bleven Bengale. Beneffens verscheyjden Brieven vanden Commiss=s Joan verpoorten, gedateert 3. ende 28. februarij — 4. maert als 3. Junij in Cassunabasaer ende Jongst 10. november uijt pipelij nevens d'advijsen vande Coopluijden Joan van Elbinck ende Johan van Hamenen Daer uijt vernemen tvoorsz. Jacht hulst ende de fluijt Campen Anno 1612. op 24. ende 29. October van hier naer Bengale gesonden, omme alle den suijker, tpeguws lack en de geeijste Lijwaten voor persia gereet leggende, met de moorse vracht goederen naer gamron, Eerst 22. Januarij te spade voor pipelij waren gearriveert, sijnde bevoorens tfluijtschip de salm op 12. december met 200 O lb poeijer — suijker ende 18 packen cleden, Costende 326 gl nevens 5864. ropia aen moorse vrachtgoederen, — van daer naer Persia gevaren, sulcx door gebreck — van Schepen ende dat wij van hier geen vroeger — besendingh derwaerts hadden connen doen, 250 E lb suijker met 132 O lb lack ende diverse sorteringe geheel waer Cleden doorden president Dirck sarcerius geeijst tot Comp=s schade in Bengale een geheel Jaer vruchteloos sijn overgebleven, dat nu verhoopen door #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0506.xml #+ --- tot visit vande comptoiren Passen nae Queda Achin, Colombo en Coutchin voor de Moorse schepen ver secht heefter twee voor sie ricer schepen ma ten verlenen nae Athis en Tanasseri item een nae Maldi ves Bengale. door spoedige reijse van gemelte Schip Zeelandia— tot de persise voijagie geprojecteert, met ons vendibel Cargasoen ende proftitable vrachtgelden rijckelijk— sal uijtgewonnen worden. Verpoorten aldaer) en Commissaris Johan verpoorten tot de visite van ons Comptoir in Ouglij gecomen wesende, was door den Gouverneur sjaffer seer molest gevallen om passen voorde moorse Schepen tenderende na queda, Atchin, Colombo ende Coutchin, dat t'elckens met goede reden op sijn — onvermogen Excuseerde, echter naer veel geleden — affronten wiert genootsaect twee passen te — verlenen voor sprincen Schepen op Tannassarij- en Atchin, neffens een pas voortschip vanden Gouverneur miersia ametbeeck na d' Eijlanden van maldives, bewegende hun vorder drie — andere schepen vanden Prins, den Heetoch nawas„ sischan ende ametbeeck, met rijs, Olij booter ende groove Cleden geladen, onder onse passen van 20. Januarij 1653. naer princte de gale te versonden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0507.xml #+ --- 250 passen hebben d'ons geen beter tractement genoten Bengale. versenden, passerende oock een wissel van 9580 ropia ten behoeve vanden hertogs gemachtigde voor pertie ontfangen salpeter, omme in coop van Oliphanten ofte andersints door d'heer Gouverneur kittesteijn op Ceijlon betaelt te werden, alwaer sprincen Schip trachte bijden Portugees op Colombo in t loopen, doen door onse Cruijssende Jachten verhindert sijnde, sijn de voorsz drie schepen met mannctementos binnen Gale wellecom geweest, ende hebben vanden Gouverneur kittesteijn alle beleeft onthael hulpe ende faveur genoten, oock 6. stucx Elephanten in troucque van cleden weghgevoert, doch de assignatie was door moeijelijckheijt naert weijgeren vande— om de verleende Oliphanten onbetaelt gebleven, Ondertusschen sijn donse over de vergunde passen niet beter getracteert geworden, maer uijt pipelij vanden Gouverneur Miersia melckbeeck tot Ouglij bij den Gouverneur siaffer Comp=s vrijheijt inden handel, van quaet tot erger vervallende, ter oorsaecke sij doorden heetogh nawassischan gestijft wierden, resolveert een den Commissaris verpoorten na Ragiemahol te #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0508.xml #+ --- vallen daerover clachtich verdere veratien Bengale. te senden den Coopman willem volger, om bijden Prins clachtich te vallen, over de proceduijren van genoemden heer nawassischan, ende redres te — versoecken, daertoe op 4. maert in Cassumabasaer verstondt Comp=s saacken ten hove schoon toonde, sulcx verpoorten door twee persoonen met een nodiagh schrift vanden prins in Ragiemahol wiert geroepen, die oock last hadden naer Ouglij te trecken, om van miersia sjaffers regeringh ende het tractement aende Hollanders bewesen sich grondich t informeren, ende daervan rapport te doen, Onderwijlen arriveert d:o sjaffer op 20. mart te gelijck, met onsen — Commissaris in Ragiemahol, ende wiert doorden Gouverneur Melckbeeck 18. maert uijt Pipelij gevolcht, die sijnen foncedaer genaemt Alibeeck, bevel liet bij openbaren Tromslach, uijt te roepen, ende verbieden, dat geen moorse pions dienaers noch Coulijs oplijtstraffe de hollanders dienen souden, tot groote verachteringh intrafineren der Salpeter, middelertijt den Commissaris 4 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0509.xml #+ --- 251 Prins leveren de g3 schencken over clachten over d'onst. aenden Princsg daen Bengale. ten hove debvoir deed, om de gunst vanden hertogh— samsaudaulo ende andere grooten te vercrijgen, d' een na dander uijtgesondert den hertogh nawassischan audientie bij dena hunne qualitenijt beschenckende, tot laesten martij dat eerstmael voorden prins verscheen, sulcx de toebereijde schenckagie van twee oliphanten, 3. persiaense paerden, met anderen goederen op 5. April aen sijn hooch=t wiert overgelevert, maer door — contramines vanden loosen mirsia melckbeeck ende Hertoen nawassischan, die den prins trachten te doen gelooven dat wij Jaerlicx 5. ofte ses duijsent menschen die de arracandsers gelias aldaer — rooffden tot slaven na Batavia vervoerden, — oock onse Commertsie in Bengale den prins — seer nadelich was, doordien over al seer grooten — handel dreven, ende veel Coopmansz trocken, - voornamentlijck een groote quantiteijt zijde uijt Cassimabasaer sonder daer voor als andere— Coopluijden eenigen Tol tebetalen, dan alleen - 4. prCento in Ouglij, dat d' onse de groote meester— speelde, ende soo verre gecomen waren, dat niet alleen ent veert is #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0510.xml #+ --- bij den Prins ver dacht te maecken Bengale. alleen de aensienelijckste ende andere Onderdanen, maer Oock sijn hooch=t selfs wetten begonden te stellen, seggende daerom het tijt was, dat men de — soecken ons wijders Hollanders behoorde cleijnder te maeken, hun alle Comptoiren te doen lichten, ende in pipelij alleen te laten verblijven, alwaer den prins t'aengebrachte Silver ende Coopmanschappen uijt onse Coopluijden handen conde nemen, ende retoer voor leveren, daer sijn Hooch=ts Cassa Jaerlicx 3. tonnen bij advanceren soude; Des niet tegenstaende — melckbeeck bemerckende dat de Prins door — tusschen spreecken van Comp=s vrunden, onaengesien het weijgeren van passen op pera, queda en — s wijandts plaetsen, echter genegen was, d'onse — in alles te contenteren, had al sijn cracht ingespannen om dat goede werck te verhinderen, ende met een desperaetepset tegens den prins gesecht dat sijn hooch=t aengaende de hollanders ende haere gelegentheyt niet behoorlijck onderricht was, dat hijse door verloop van Jaren ende ervarentheyt, beterkende, oversulcx 2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0511.xml #+ --- 252. Bengale oversulcxr sijn Hooch=t naeuwer informatie conde geven, hoe wij alles sochten naer ons te trecken, ende door het weijgeren van passen cleijne danckbaerhij bewesen, voor soo vele gonsten, boven andere in sijn Hooch=ts Landtgenoten, dat aen hem melckbeeck ende andere niet alleen cleijn respect wiert gedragen maer oock noch over de regeringe van nawassischan soo grooten heer, zijnde bloetverwant vanden Coninck, hadden bestaen te clagen, waerdoor de hollanders betoonden over al meester te willen sijn, soo dat ingevalle den prins, d'onse t'elckens tegens — de gestelde Gouverneurs geneijgt was de handt tebieden, gelijck reets een nieuwen regent tot Ouglij genaemt manetbeeck abbacous om dat - Borchorst ende santvoort op des Commissaris — bevel voorsz. plaets verlieten, in stede van sjaffer gestelt waer, die d'onse weder ingeroepen ende vrundelijck te rugge gehaelt hadde, soo sondet hooge loopen dat hun gelovige de Bandels ontrocken eer langh in onse handen zoude comen te geraeken, eer daerom oordeelde beter d'onse in tijts te betoomen, ende t nen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0512.xml #+ --- en sijn Loocht. vin duceren om ons ne„ deren Bengale. ende neffens andere Tol aftenemen, als onbetamelijk de tollen aff te vorzijnde wij daervan exempt bleven, sustinerende bij aldien sijn Hooch=t des Commissaris versoeck. van Tolvrijheijt ontseyde, dat als dan geconstrin„ geert zoude werden de voors passen te verlenen, ende noch trachten in sijn landt te verblijven, als — wel wetende bengale niet en conden derven, — terwijl van daer onsen rijs ende salpeter moosten hebben om daermede tegens onse vijanden te mogen bestaen hartradende sijn hooch=t zonde ons maer Tollen afdoen vorderen, hij melckbeeck wilde hem schriftelijk verbinden dat de hollanders niet en souden vertrecken nochte eenige vande moorse Schepen molesteren, ja de schade die de hollanders souden connen ofte mogen doen opde Bandels ende zeeplaetsen wilde hij vergoeden, men conde ons oock het vertrecken beletten ende daermede in dwangh— houden, dat wij niet quaets souden derven bestaen, — ende schoon het al gebeurde soo waere het dan noch tijts genoech om sulcken voordeel toetestaen, Den — Prins soude sijnen raet bijder handtnemen ende hy #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0513.xml #+ --- 253 resolutie daer twnsen naedeel genomen Bengale. hij was verseeckert dat daeruijt niet quaets zoude volgen, seggende dat de hollanders te hoogh waren geklommen, gelijck over 6 a: 7. Jaren was gebleecken, hoe d' Engelsen oock de groote meester meenden ten spelen, maer dathijse gedwongen en laten vertrecken had, ende hoewelse int eerst wat meenden uijt te rechten, soo waerense nochtans des volgenden Jaers met groote geschencken wedergecomen, hij wilde sijn hooch=t — # oock verseeckeren dattet net ons o soo gaen soude, bij aldien hem maer geloof wiert gegeven, Doch, soo sijn Hooch. t d'onse hun versoeck van vrijen handel toestondt versocht hij van sijn ampt ende t'opsicht over sprincen Schepen Door welcke redenen hij melck¬ ontslagen te sijn, op bij den prinsbeeck den prins van resolutie had doen veranderen, sulcx sijn hoocht op het nader voorstellen vande— groote jncompsten die uijt den zijden handel stont te vloeijen verder aengeport sijnde, eijndelijck — gesecht hadde, naerdemael den Commissaris ons — de versochte passen weijgert, ende echter sonder deselve andere plaetsen can bevaeren, wil ick oock niet verstaen, om een schip dat mij noch overich is, d' hollanders van sulcken grooten Tol gerelaxeert, ofte met soo veel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0514.xml #+ --- Bengale. aff te nemen Verpoorten vertreckt ken vant Lieft veel eer aente doen ontsien werden; laet haer dan de schenckagie restitueren, ende aenseggen, soo zijl in mijn landt nevens andere Coopluijden willen — handelen, sulcx staet in haer geliefte, gelastende — melckbeeck sijn Schip ende dat van nawassischan te senden daer't hun goesdachte, willende proberen of ons volck deselve aenranden ende hoet daermede bevelen d' onse tollenfloopen zoude, Over welcke uijtspraeke melck„ beeck den prins bedanckende, versocht bevel mocht gegeven worden, om de hollanders Tollen aftevorderen waertoe den hertoch nawassischan aenstondts — Last verkreegh, ende melckbeeck geordonneert wiert dat hij hem des anderen daegs schriftelijck soude verbinden, om voortnemen der schepen, ende — tbederven vande Bandels te Caveren, Door twelcke den Commissaris verhindert is geworden — om sijn Hooch=t in persoon te mogen spreecken ende onverrichter haet gedrongen wiert onverrichter saeken vant Hoff naer Cassimabasaer te vertrecken, daertoe melckbeeck geassisteert met seecker portugees — genaemt Jan Gomes buijten waerheijt ten — hove #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0515.xml #+ --- 254 Valsch voorgeven van een Portugees het bedrock Bengale. Hove had te kennen gegeven, ende geklaecht dat de Hollanders s'princen schepen en tJacht vanden voors Portugees, met diverse Oliphanten genomen souden hebben, welcke leugen doorden Hertogh nawassischan — gesterct ende gevoet sijnde, versocht den portugees door sprincen bevel 120 O Ropia tot vergoedingh vanden Commissaris te becomen, waertoe sijn Hooch=t — aensienelijcke persoonen committeerde, om pertijen in dat geschil tegens malckanderen tehooren, dien„— volgens bij een gecomen wesende, onderstond dien Lusitaen sijn vals voorgeven met gefingeerde — Brieven, door Portugesen van Ceijlon ende Chormandel quansuijs tot dien eijnde geschreven doch wort te bewijsen, maer het bedroch ontdecte haest, wanneer ontdeckt den prins uijt Bellesoor wiert aengecundicht, — Dat Jan Gomes Jacht met 13. Oliphanten ende 100. Bharen Caneel uijt Colombo in Comp=e van sprincen schip op 25 meij voor pipelij was — gearriveert, Jnsgelijcx naer datum twee moorse Schepen met Oliphanten thin X. van Atchin — ende een Schip van Melckbeeck met 21. Oliphaten uijt an C ome eer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0516.xml #+ --- in Pipeli raseren over aen sin hooght. gedaen s4 Bengale. uijt Tannassarij aldaer ten ancker quamen, des niet tegenstaende nawassischan ende— melckbeeck, in haer boos op set met extremiteijt voortvarende, hadden bevel gegeven aende — Gouverneurs alomme Comp=s stene magasijnen willen ons huijs te raseren, welcke ordre becleet met sprincen — name, Alibeeck in pipelij door schrickelijck gewelt aenvangende braken de galderij vant huijs — tegens protest eerst af, tot groote alteratie van alle moorse Coopluijden, die noch niet smeeckende woorden onder een vereeringh van 400 Ropias, den voortganck afbaden, tot nader beschijnt vanden Prins, verpoorten door d'pperhoofden Elbinck ende van hammen sulcx geadviseert zijnde, — oleantien daer doleert daerover met brieven aen sijn Hooch. t ende gaf last aenden ondercoopman Dirck van santen resident ten hove, dat bij aldien vernam t voors quaet bedrijf bij melckbeeck op eijgen authoriteijt was ondernomen, Ernstelijck aenden prins redres te versoecken, ofte andersints bij non obtinue licentie om met alle Comp=s ommeslaeh inder minne #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0517.xml #+ --- 255 accoort met Navasichaen doch wort dat vordert vegeren vrije passen op Atrinte Queda Bengale minne te moven vertrecken, protesterende onschuldich te wesen van alle quaet dat ter oorsaecke van— dien mocht comen te ontstaen, Ondertussen had van santen door geweldige dreijgementen vanden Hertogh na wassischan met hem moeten accorderen — dat vande 8958. ropia P=r wissel op Ceijlon — onvoldaen gebleven, 50. ten hondert advance — houd betalen, neffens een vereeringh van 2000. Ropias om Comp=s saeken ten besten uijt tevoeren, — Ende hoewel hij daervoor sijn hulp omtrent den Prince had belooft, soo en heeft echter niet verricht, om dat hem de voors somme door gebreck van mede miet ge Contant niet spoedich genoech was overhandicht, met alsulcke bedriegerijen melckbeeck door - giften Comp=s vrunden aen sijn kant gewonnen — hebbende, veijnst alle het gepasseerde met onsen resident te willen verdragen, onder hooge woorden hem selff vervloekende, ingevalle hij oyt Comp=s nadeel gesocht hadde, toeseggende de Hollanders in alles geneijgt was te helpen, wanneer hem Passen op Atchin ende queda verleende, - 3 N twelck a21. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0518.xml #+ --- gestaen ten waer beseth mochten sijn ontsejt, ten waere naerljk een schijp op Coutchin n teten soiden een expresse acte van alle uijtgaende ene ncoomende coop manschappen Bengale. sulcx bij ons te twelck sijn E. geaccordeert wiert, onder Conditie — de havers bij ons wanneer de voorsz havens bij onse Jachten beset mocht vinden, sijne Schepen onvermogens houden sijn daerin te loopen, maer alsulcke ordre subject bleven als van hier aende respective opperhoofden van Comp. s schepen mochten gegeven hebben, waermede hem scheen te genoegen, Onderwijlen wiert van Santen met soete woorden slepende gehouden, tot eijndelijck melckbeeck in d'oude — Corruptie doorbrack, seijde met confirmatie van told vrijheijt d'en sen andere den prins aen d' E. Comp=e geen nieuwe Tolvrije firmans verlenen wilde, ten waere— Jaerlicx een schip op Coutchin vermocht te senden — waervan als wegens andere voorgestelde — „begeren daer van plaetsen expresse acte begeerde, des neen mocht van santen onverrichter saeken verrecken, en — d' Comp=e bij continuatie in sijne Landen — allerwegen nevens andere Coopluijden gerechtichd sijnde den tol 12' p=r betalen gelijck bevoorens 12½. ten hondert van alle uijtgaende ende aengebrachte Coopluijdmansz tot #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0519.xml #+ --- 256 onvoorsichticheijt int verlenen van selve acte wort bij ver firmeert Bengale. tot pipelij geordonneert hadde, waerin den Commiss=s van van Santen Schrijft van santen soo onvoorsichtich is geweest, com dat „ aengesien hem sijn maxime bekent was, hij — echter sonder tegenstandt te doen, ofte ordre te — versoecken, op heter stond de voors. acte heeft gepasseert, twelck verpoorten secht niet fatsoenelijck had connen herdoen, daer melckbeeck aen twijffelde, als hij begeerde een acte vanden Commissaris tsijner — poorten gen„. verseeckeringh, ofte anders soudet werck noch al geen voortganck hebben genomen, daertoe verpoorten na langh bedencken om voorsz consideratie geresol„ veert heeft, met intentie sich naderhandt op onvermogen ende contrarie Ordre te beroepen, waertoe reden, ende oorsaeck dacht te crijgen, — wanneer melckbeeck d' E Comp=en 't versochte en tbelooffde niet t' eenemael houd accorderen, gelj reets te gemoetsaeh, doordien het maecken van stene magasijnen daert de noot mocht vereijssen, therstellen vande afgebroocken poort ende — vlagge spil had geweijgert, oock de procure vant wasch verbooden, ende den Eijdenhandel tot vlnelan tich #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0520.xml #+ --- d'ase aldaer op 1000 packen gelimi teert, en dat vant' overig werden betaelt Casumabasaer tot in Sugli Verpoorten sustineert doort breecken van loften hij aen sijn woort mede niet gehoeden te sijn dreijgementen daer Bengale Een sijderhandel tot op 1000 packen Jaerlicx gelimiteert, soo dat vande quantiteijt die daerboven negotieren, de — tol soude moeten gewoonelijcke gerechticheijt sal moeten betaelt werden, belopende naer verpoortens Calculatie omtrent belopende 4 p. r van 4. ten hondert van Cassimabasaer tot in Ouglij — ende hoewel tselve int firman vanden Prins niet en heeft gebleecken, soo was nochtans aende regeringh van Moradabath, gelast, daerop te letten, of nu die Limiten alleen op Cassimabasaer ofte int generael op alle plaetsen wert verstaen was noch onseecker, Des oock den Commissaris sustineert doort breecken Melckbeeckxbe van Melckbeexs beloften aen sijn woort niet te sijn gebonden, dat wanneer melckbeeck in pipelij — retoerneerde om sijn voorige bedieningh als duwan van Orixa tebecleden, ende occasie nam vande Passen te spreecken den E. verpoorten aen melckbeecl genoech te verstaen gaff, als hem verclaerde dat onvermogens was licentie te geven tot de — vaert op Coutchijn, over welcke declaratie — op van Melckbeeck Melck beeck sich, hevich ontsettende, harde daen gementen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0521.xml #+ --- 257 Verporte, is op sijn roede in postier van defertie Bengale. dreijgementen had laten ontvallen, daeruijt den Commissaris Oorsaecke nam op hoede te wesen, Dienvolgende met den Raet op 6. october resolveerde tfluijtschip de post voor de logie te doen corten, — om des noot langs de straet voorbij Comp=s woningh de hele Coopmerct onveijl te maecken, ende oock — en stelt een des Gouverneurs huijs te comen beschieten, — daertoe t'oorlogs Jacht de Cathn drie galjoots een — sloep ende thonij op stroom, sijnde Comp=s Logie — met 28. persoonen gemant, noch door 12. matrosen versterct, om bij overval van mooren naer — gedane protestatie hun alle in defensie te stellen, ende mannelijcke tegenweer te doen; Edoch,— de saeck ten uijttersten comende, was goetgevonden Melckbeeck voor die tijt passe op Cotchijn te verlenen, mits dat geen ammonitie, salpeter — nochte vivres derwaerts sal vervoeren, ende tot dien eijnde onse visitatie gedoogen, de voorsz toerus„ tingh was Melckbeeck voor sijn vertreck naer Bellesoor gebleecken, sonder derwegen door woorden ofte gelaet ijets te doen mercken maer eecken pelij eel ente #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0522.xml #+ --- op bodt daer tegens beeck gedaen Melckbeeck doet eemist aenbieden bleeff echter in sijne quade proceduren noch even besich Bengale maer sijn substituijt Alibeeck tselve anders duijdende, had daerover aen melckbeeck geschreven, dattet bijde van volck bij Ali Hollanders met feijtelijckheijt was gemeent, hebbende dierhalven de krijgers vande omleggende plaetsen - ontbooden, om bij noot in tegenweer te sijn, begrootende tgetal op 3000. Coppen daeraff omtrent 300 wierden vernomen, dat melckbeeck ontstelde, ende omsichtich maete, wanneer verstondt, den Commissaris hem— gelief van te willen vertrecken, om de onredelijcke proceduiren, door d. o alibeecq omtrent de Comp=e — getoont, bij aldien daerin geen beterschap quam te — vernemen, sulcx melckbeeck den Commissaris — Verpoorten alle zul alle hulp ende gonst liet aenbieden, met versoeck d'onse gerust ende onbecommert wilden sijn, bestraffende de — onbeschoftheijt vanden substituijt Gouverneur alibeeck, oock aenradende soo de Comp=e van hem niet en — was gedient, over alibeeck te clagen, om hem met reden te mogen lichten, ende een ander te gebruijken, daer echter niet in is gedaen, maer bleeff na wassichen ende melckbeeck in haere quade proceduiren noch Even besieh, ende meent den E. verpoorten binnen corten - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0523.xml #+ --- 258 Bengale. sullen ons den sal fessiven prije willa opdringen Verpoorten Melckbeecq de novo clachtich te vallen en bij weijgeringh protesteren mitsg: haer eers varrch ten waere andere tavia mocht becomen corten noch verder soude woelen, als het tijt was om de passe op Coschijn te vorderen, ende den salpeter peter tot een er te veijlen, daer affgerucht wiert 18 a: 20 O man in - ouglij de Comp=e tot excessiven prijs soud opgedrongen werden, off naer s vijants plaetsen te vervoeren, mits alle twelcke geen beterschap vernemende den Commiss=s meert daer te schrijft andermael gedrongen wiert den Prince van aenden Pris alle onverdraeghlijcke Extorsien, jnjurien, ende— gewelden, die tsedert sijn aenwesen meer ende meer — waren vergroot te informeren, Redres inde verlopen saecken, ende een generalen liberen handel te versoecken, van redrest ofte dat bij weijgeringe van sulcx na gedane protestatie genootsaeckt soude wesen Comp=s garant te soeken, daer ende met soodanige middelen als te rade — sal vinden, wanneer dan voor eerst met t' arresteren, schepen voor van haere Schepen seven int getal tot diverse — .voijagies geprepareert wordende denct te beginnen ende voor al met die van melckbeeck, of ten ware onderwijl andere ordre uijt Batavia erlangde ordre van Ba alsoo hem voorden eenigsten autheur taxeert, van alle 's Comp=s travailles, om sijn vermeten voorde prins contrarie te doen blijcken, ende melckbeeck daerdoor , d teren ichan n #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0524.xml #+ --- In somma den pro gaelsen handel die op 25 tonnen iaerl begroot is kel om vruchteloos uijtte vallen soo maer door rup ture de Compe. daer van niet t' eene mael wert ver steecken T Conincklijck Stirman voor Ben oigale uijt Agiam ij Pattena aengeco nnen defectueur vande vrijheijt vande tollen Bengale. daer door verhaet te maeken, ofte anders sustineert d' E. Comp. e langs soo meer gequelt Ende vercort fijt gevenden Ben sal werden, jn somma den proffijt gevenden zijde handel van Bengale die begroot is Jaerlicx op — 25. tonnen Gout, daer wij veel staet op maecten, — ende tot dien empleo Jongst een troffelijck Capitael van 1050. Ogulden aen schuijtsilver uijt Japan loopt groot perijc na pipelij hebben geordonneert, loopt groot perijckel om vruchteloos uijt te vallen, soo de generale Comp=e maer t'eenemael door rupture daer aff niet wert versteecken, twelck Godt wil verhoeden, — tgevolen sullen vEd. nadesen adviseren. 1 Conincklijcke firman voor Bengale was uijt Agra in pattena aengecomen, ende aenden Hertogh safferchan met den Tolheer om te approberen bevonden int regend vertoont, twelck naer resumptie diverse defecteus bevonden, alsoo d'E Comp=e daerbij in pattena van Tollen niet bleeff geexumeert, maer wel onderwegen, — vande goederen die van daer naer pipelij ende Ouglij — quamen te vervoeren, soo dat voors Colheer de gerechticheijt van drie achtereenvolgende Jaren— had #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0525.xml #+ --- 259 dienvolgende aen Jan Berckhout in Agia gendvi soert omtrent de Coninck tot be vrijdinge van voors tollen aen te houden twelck bij den Prins ter geobtineert soude sijn geweest De sijde in Ouda gijns overtreft die van Casuma basaer in deucht en prijs Tot Decca d'ons veel gunst be wese, tier van coop manschappen Coliphanten al daer vercoft had gevordert, maer noch onbetaelt gebleven, zijnde — alle de geprocureerde Coopmanschappen, onder Borgtoeh/ uijt pattena gelargeert, ende aenden Coopman Joan Berckhout in Agra geadviseert, om omtrent den Coninck tot bevrijdingh van voorsz. Tol aen te houden dat ons bedunckens bij den Prins in Bengale groote Jalousie Causeert, ende doorde gedane oncosten met in Bengale be meerder vruchtbaerheijt van sijn Hooch. t had connen geobtineert werden, gelijck vanden Gouverneur tot Oudagiis 't voorleden Jaer was verkregen, aller wegen in sijn Landt Tolvrij te mogen handelen, met — Exclusie vande Engelse natie, die oock daerom den opcoop van zijde, waeren ontseijt, welck Edel gespin in deugt en Civilen prijs, de zijde van Cassi„ mabasaer is overtreffende, Tot Decca sijn d'onse vanden Hertogh Joan Beeck al mede veel gunst bewesen, ende was apparent den aftreck ende apparent ver vertier onser Coopmanschappen in Ouglij merckelijk— sou vergrooten, vier Oliphanten waeren aenden — Prins voor 20. Orapia vercocht, en van d'andere vijf doorde fluijs Hillegaersbergh daer uijt malacca gebracht, stont sijn Hooch=t mede Cooper te werden, Bengale. maer eert l onden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0526.xml #+ --- lies op de robijnen geboden de Compe ondie stich Depositie tegens 4½ packen ijde voor sijn particulier g daende incopen Bengale. 20 ten hondert van maer voorde Robijnen wierd 20. ten hondert verlies — gebooden, twelck genoechsaem getuijgt vande sobere kennisse onser Coopluijden in Peguw, ende dat dien— sijnde die negotie Jncoop als hier vooren gesecht, de Comp=e t' eenemael ondienstich is. — Over de voorleden Jaers aengehaelde 10. packen Louit Junius overtijde den Commissaris nader jnformatie nemende, noteert in sijn dackregister van 25. tot 29. Januarij — 1653. hoe verscheyden persoonen hadden verclaert ingecocht te hebben anno 1651. voorden Coopman Louijs Junius perticulier 42. packen sijde, ende dat deselve noijt in Comp=s logie geweest, maer — in drie diverse malen met 9. ossen van Cassimabasaer uijt den zijde haspelaer Balrams huijs, naer pipelij ende met 12. olsen naer Ouglij gesonden waren, neffens noch 1. Oropia aen sijde Cleden, als andersints gelijck sulcx int voorsz dagregister largo is naer te lesen, met welcke indirecte handelingh de Coopluijden Johan sonneschijn ende melchior hermensen mede seer beschuldicht wierden, doen gemerct de laeste twee gerust sijn ende Junius naer't vaderlandt is vertrocken kan daerover alhier de verdiende straffe niet gedecerneert werden. Een #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0527.xml #+ --- 260 Willem Volger gedeporteert nae Batavia gesonde E Z. opperhoofd Jan van Albinck heeft bij den lam missaris sijn dimissie geob tineert heeft weijnich wort tegens F De negolie van Engelse loopt t'eenemael de sert bij faut van secours Bengale. Den Coopman willem volger die ruijm acht Jaren in Bengale geresideert, ende altoos de naem van een — goet eerlijck Comp=s dienaer gedragen hadde, is — al medebeticht geworden ende uijt Cassimabasaer — gelicht, sulcx over diverse fauten van qualiteijt ende gagie gedeporteert herwaerts is gesonden, van welck vonnis geappelleert heeft, dat naert vertreck deser — Schepen geresumeert sal worden, omme des mediterende, aen sComp=s dienst te ontseggen, ende sien, als Burger te erneren, opperhooft Jan van Elbirgh had opt exempel - van volger, aenden Commissaris mede sijn demissie versocht, ende verkregen, gelijck geadviseert wert, om dat in Bengale weijnich dienst gedaan, dienst gedaenende tot disrespect van hem selven als d' EComp=e doorgaens den goeden man geweest heeft, uijt welck gebreek, — en sijn trage conditie, vele abuijsen ende quade gangen hem geinformeertde ministers waren doorgebroocken, daerover den officier besith was, om sijn actie voor te stellen tot correctie. D'Engelse negotie vande oude als nieuwe Comp=e in Bengale, loopt t' eenemael desert,— vermits dit voorleden Jaer goet Cargasoen naer — Europa haer s - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0528.xml #+ --- doen om haer t'onder houden Bengale. Europa als persia hebben versonden, ende geen — secoers becomen, waren in Ouglij gedwongen, haer — te verbinden op de Comst hunner Schepen 5000. - Ropia voor Tol van verloopen tijt te betalen, ende hadden genoechte hadden genoech te doen om haer te onderhouden, — soo datter voor d'aenwesende Engelse bij langer — terdance van ontset, niet dan verdriet en allerleij quellingen, was te verwachten. — Cormandel Dus verre van Chormandels directie — tgerequireerde aen uEd. geminuteert leggende, — ontfangen 26. december met 't Engels schip de — Zeebock, nu genaemt uijtrecht, van Ceijlon Copie— missive op 19. october door d' H=r Gouverneur— Laurens Pit pr. fluijtschip de reijger van Palliacatsen aen ons geschreven, mitsgaders de Copie brief 24. derselver maent p=r tJacht den Drommedaris — aenden Gouverneur Jacob van kittesteijn naer— Gale gesonden, daeruijt vernemen, hoe dito fluijt den 10. October seven dagen naer dat omtrent de baij van Pincte de Gale door harden storm beneffens de Jachten Concordia avontsterre de fluijten - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0529.xml #+ --- 265. deselaet van Pa comen weder gedelpt cheert om soo doenlijck 2zij te beseijten fluijten salm ende Coninck van Poolen) sijn Den Reijger seen anckers verlooren hebbende, voort Casteel geldria leacatte geten ancker was gecomen, seer desolaet ende swack van volck oock t'eijnde sijner provisien, sulcx bij aldien d'Engelse bouijt die noch ondert Casteel s=t georgie ten anckerlagh, op onsen reijger als hem passeerde preuve gedaen hadde, soude groot perijckel van verlies geloopen hebben, te meer doordien niet boven de 60 schooten Buscruijt tot voorraet in 't schip was. dies doorde bewaringh Godes van Zeenood— ende vijant tot daer genadelijck behoet is, ende heeft den Gouverneur Pit aenstondts (de 196. O — silvere abacijs, bedragende ƒ 159242. in 14. kasgies daer uijtgelicht sijnde) de voorsz fluijt, naer dat door 8. nederlandtse soldaten neffens 10 Jnlandtse bootsgesellen versterct, ende van victualien na behooren geprovideert was, den 20. October wederom in zee gesonden met 220. packen Cleden ende 75. blasen boscruijt, omme door alle reemanschap te onderleggen meleputnan off Bijmelepatam soude connen beseijlen, ten eijnde van daer waertmogelijck, de Retoer — volladen met rijs, dongrijs, Goenijs 4. naer — Cormandel. kruijs acatsen ris uijt 63 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0530.xml #+ --- le gaen Salm en Coninck van Polen tot Ma„ Cormandel en van daer nae Ra Cruijs de gale mocht keeren, met Expresse Ordre bij aldien door Contrarij wint off storm soo veel noort niet conde gewinnen, dat als dan trachten soude achter marsepoese Riff ten ancker te loopen ofte wel wat buijten de reede maslupatam sijn — ladingh met rijs en cleden gesuppleert wesende, van daer hun debvoir na Ceijlon te doen, ende dat mede niet willende vallen, het roer naer Batavia — op te douwen, om inden storm tijt het Schip en — volck niet iit uijtterste gevaer te stellen, als bij— — Jnstructie behoorlijck is gerecommandeert, aen sijn behouden vaeren willen niet dubiteren, dat haest hoopen te verstaen, gelijck vanden salm ende Coninck van Poolen bovengemelt, hebben vernomen die door — de voorsz storm winden, met ruijm 3006. guldens lacca gearriveert en Silver van Persia tot den Custhandel geprojecteert, op 12. november voor malacca — ten anker waren gecomen. uijt gemelte Heer Gouverneurs brief en bijgevoecht Rapport door padmanaba Bramine van sijn reijse uijt Pelleacatte (int leger byden heer - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0531.xml #+ --- 262 Mirsmuela toont hem weder vrij gevoechelijcker nopene t genist int iacht Nasap reth heer miersuinela ontbooden wesende) gedaen ter wedercomste op 12. october, vernemen hoe dat sijn. Hooch=t overt aenhalen van sijn Scheepjen nasareth, beter onderrichtende te vreden gestelt schijnt, hebbende — mondelingh tot den Bramine gesecht, wanneer den 10 Gouverneur Sit hem wilde verseeckeren, dat alle tgene in handen vande Comp=e was, ofte bij nader —e ondersoeck vant vermiste gelt noch mochte aenden — sijn versoeck daen comen, hem gerestitueert zoude werden, soo wilde sijn Hooch=t alsdan tgesonden sandelhout, peper ende schenckagie ontfangen, twelck voorsz heer mirsumela — van hier jongst genoechsaem was aengeschreven, en d' h=r Pit tot sijn hooch=ts contentement aennam andermael ons voor te dragen; Waerbij verhoopen die saeck Cesseren sal, gemerct sijn hooch=t selffs volgens 't rapport van padmanaba bramine, met groote asseurantie verclaert hadde, dat eenigen tijt seer— t'onvrede geweest was, over het weijgeren van 2000 lb nagelen die in maslupatam resteerden, ende ter selver oorsaecke door sijn gemachtichde t versenden van ons Cooper had doen verhinderen, maer — voortaen versorgen zoude dat onse Coopmansz vrij— Chormandel. mochten aen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0532.xml #+ --- likere negotie nagelen aen hem vercoft eijsch van coop manschappen Cormandel belooft weder de mochten gevent werden, betonende genegen te sijn, de pertije Cooper van 115 O lb in palliacatte ende maslupatam tot den ouden prijs van 47. groote pagoden de bheer van 480 lb ons aftecoopen daertoe tvoorsz silver van persia gebracht, met miersminela liquide reeckeningh maeken sal. Ende heeft den Gouverneur Laurens Pit gemelte pertije nagelen sijn svocht. tot voorigen prijs van 9. pagoden de 24. lb voor datmael mede toegestaen t'ontfangen, uijt consideratien deselve— door den E adriaen vander meyde int maeken vant geannulleerde Contract, sijn hooch=t— geaccordeert waren, daer toe om preuve te nemen off den vertier ende aftreck der Coopmansz verbeteren sal, den Gouverneur van hier versocht heeft, naervolgende. 100 lb giroffel nagelen 40. 0 lb goede rompen 200. O lb Loodt 50. @ lb Cooper. 50. 0 lb malaren Tin 50. 0 lb spiauter. — 70 lb #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0533.xml #+ --- 263 Cormandel perkoot op de bij sijn brieven aen Gouver neur Pith geen vorder vermaen vant selve fort Pith meent dat den Neijck van Tansiouwer oock niet soude toestaen 7. Oll fermiljoen 4. 0 lb quicksilver 40. 0 lb Solpher om Cruijt te maecken 14 stver. diverse gecoleurde Laeckenen. 500. – stucx hoeden voor Peguw. Dat voort merendeel p=r t' eerste schip voornemen derwaerts tesenden, met vertrouwen daer op goede advance sal werden gedaen, ende dat deselve voortaen beter schot sullen krijgen, ten eijnde Cormandels — ongelden rijckelijck te boven geleijt sijnde, de Compe van lastige Interest penningen excuseren, ende machtich — worden den jncoop der Lijwaten met eijgen middelen waertenemen, om daer op de behoorlijcke winst— te erlangen dat Godtgeve. het Veenschap van Crangebare uijt het deense fort nisburch maeckt Danisburgh door't opperhooft paulus hansen is — den Gouverneur Pith aengeschreven, dat hun volck van t' trensport bij de portugesen &=r 't Jacht S=t paul aengehaelt ontslagen was, maer aengaende het transport hunner fortresse hebben geen wijder vermaen - gedaen, ende meent d' heer Pit, niet apparent is, — het transpoort dat den neijck van Tansjouwer die overdracht al d 1 1 a #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0534.xml #+ --- alsoo niet geeen een sijn lant soude # vesticht sien daer sal veel om bragie aen vas sijn meenen t sulcx opck n veginnen macht tegens de Portugesen over drivier Alican gesonden al schoon maer provisioneel geschiede, soud willen— approberen, ter oorsaecke sijn hooch=t Comp=s macht seer is ontsiende, ende alst excuseren Conde niet machtige natie in gaen een machtige natie in sijn landt gevesticht sach, sulcx bij acceptatie daer veel ombragie aen vast sien, dat op een lossen voetgeensints dencken te beginnen, geen lossen voeth 166 Maer naer tijts gelegentheijt ten besten vande Generale Comp=e sullen ons— reguleren. Cormandel Zeijlon Onder de materie van zeijlon hebben wij uEd. voorleden Jaer bekent gemaect het gene tot die tijs toe, soo tusschen ons ende de portugesen, als den Conick Raija singa, gepasseert ende voorgevallen was, ende hoe dat de onse na becomen condschap vanden Oorlogh met portugael, ende voorgaende denunciatie aen die van Colambo gedaen, mitsgaders na dat den Caneel oegst inde schuijren was, met soo veel macht nederlanders als singalese soldaten ende Javanen, als conden uijtmaeken, de riviere alican, die tot die tijt toe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0535.xml #+ --- 264 sijn wercken te ver laeten stropende voorts tot voor Colombo zee mede met onse iachten be seth houdende twee spalt inde Stadt Zeijlon toe de limitscheydinge tusschen beyde gemaect had, # eenige gepasseert, ende sonder tegenstandt in des vijandts Landen tot aende riviere van Calleture — geadvanceert waren; den vijandt voor haere — comste sijn vasticheijt, aldaer leggende, verlaten hebbende, jn dewelcke d'onse hen dan hadden ter nedergeslagen, ende weijnich dagen daerna, mette vn verschijninge vande Jachten ter ree, den vijandt voort gedwongen haere wercken, aende andere dwingen den vijanzijde vande voors Rivier gelegen, mede te verlaten, ende nevens de Landen, aen die cant van Colombo leggende, te abandonneren ende ten besten te geven: soo dat onse partijen dagelijcx tot voorde poorten van Colombo waeren stroopende, en t selve ter sijnde boven dien ter zee met onse Jachten ende vaertuijgh wel beset. Waer bij noch quam, dat onder de regenten ende Burgeren van voors — Stadt groote oneenicheijt ende twee spalt was; soo dat sij alhandt gemeen geweest, ende eenige om het leven geraett waren. Welcke differenten naderhandt noch soo danich sijn toegenomen — ende gesen comen ders t #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0536.xml #+ --- Zeijlon. hebben den Generael gevangen genomen en andere tot Re genten opgeworpen ende aengewalsen, dat sij eijndelijck publicq tegen — malckander inde wapenen gecomen sijnde, den — m Geral: manuel mascarenhas Homen gevangen — genomen, gedisqualificeert ende 3. andere der geachste onder haer, bij provisie, ende tot nader Ordre van Goa, tot regenten opgeworpen hebben; haren voors Geral onder andere saecken te laste leggende, dat hij heijmelijcke intelligentie met ons soude hebben, — ende de stadt Colombo getracht had om gelt te — vercoopen; daer noij de alderminste schijn van geweest is. Welcke oneenigheijt ende twee spalt in Colombo, in plaetse dat wij verhoopt hadden — dat ons tot voordeel gestreckt soude hebben, ende dat sij, onder malckander verdeelt sijnde, des telichter — om over winnen souden sijn geweest: Soo is het contrarie naderhandt gebleecken, ende hebben sij in— plaets van dien ons een groot voordeel weten af„ tesien. Want de voors nieuwe regenten, willende, soo het schijnt, een preuve geven van hare dapperheijt, ende een onderschijnt laten sien — tusschen haer beleijt ende dat vanden gewesen Geral, hebben vean #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0537.xml #+ --- 265 mitsgs. naeder heijt op de riviere oneringelt, ver ingenomen derlantsche sol date 12 24 Javanen 140 Snigalesen schande en on Riet ontset een laet gecomen gebreck van cou Zeijlon. hebben int leste vant voorleden Jaer een onverwachten aenslaen gemaect op onse binnenlandtse wacht aen Angruatotte, op deselve Rivier van Caleture eenige heijr onse vastichuijlen opwaerts gelegen, deselve omcingelt, ende na — meestert en 9. dagen met accoort vermeesters ende ingenomen, — mitsgaders daeruijt gevangen na Colombo vervoert becomende w0e Ne 100. nederlandse soldaten, 24. Javanen ende 140. - Singalesen, nevens goede partije ammunitie van 'Oorlogh, geweer, provisien, e, tot een overgroote tot onse grote schande ende oneer vande nederlandse natie in dese Landen. D'onse in Caleture verstaen hebbende dat de macht in angruatotte beset was, hebben alle middelen aengewent om haer te ontsetten, ende tot dien eijnde na negumbo gesonden, ende van daer noch 80. soldaten ontbooden, om dan gesamen — derwaerts te rucken, geen gedachten hebbende of de belegerde souden het wel soo langh uijthouden, nadien — van alles wel geprovideert ende voorsien waren. — Doch het heeft haer, soo het schijnt, aen Couragie — uijr maer te ontbroocken, om het voorsz ontset, dat sij wel wisten — - niet langh achter conde blijven, af te wachten; ragie in donse maer hebben het op den 7. Januarij, als wanneer noch vere #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0538.xml #+ --- Zeijlon. en heeft den vijant lombo geretireert D Singalesen en ontcomen ten tot ons werden gekeert vander gevange nen lijden groot g breck, waer door veele van honger en comme gestorven sijn den vijant genomen als 55 man steech inde gevanckenisse noch niet meer dan een doode ende een gequeste hadden becomen, slechtelijck overgegeven, soo als het ontset van Caletuijre geen ure gaens van daer en was. het welck den vijandt niet en soude hebben verwacht, hem weder nae e gelijck gebleecken is, dat sij nade veroveringe vande voorsz wacht met een ure langer daer sijn verbleven, maer aenstondts weder na Colombo geretireert van deselve gevangens sijn naderhandt de meeste Javanen sijnt'meests ingalesen ende Javanen ontcomen, ende weder tot ons gekeert, ende waren de principale nederlanders al mede eens uijtgebroocken ende op wegh geweest, maer weder achterhaelt ende sedert inde ysers gesloten. ende naeuwer bewaertlijdende groot gebreck van Leeftocht: soo dat vele van honger ende Commer van haer gestlorven sijn, ende reventhien, tot schelmen 17 hebben dienst bij geworden sijnde, dienst bijden vijandt genomen hebben: soo dat mettet laeste schrijven vanden Luijtenant Christoffel Egger, hooft vandeselve, uijt de — waeren niet meergevanckenisse gesamen niet meer dan 55. man sterck waren. De Gouverneur kittesteijn heeft #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0539.xml #+ --- 26:6 van haer on niet nae beho bende Den vijant heeft niet naeder ge Zeijlon. heeft verscheijdenmalen getracht deselve tegen de hure, bij ons gevangen zijnde, te verlossen, maer niet connen obtineren: Soo dat, soo langh geen ander veranderingh en comt, totterselver redemptie weijnich cans sien, daer oock te min om becommert zijn; om dat sij selve oorsaeck van haer ongeval ende Ellende sijn selfs oorsaaen, ende haer niet gequeten en hebben als vroome soldaten val als haer betaemt, Daer wort geschreven dat de portugesen zen gequeten heb getrach) rouden hebben haer met vergift om te brengen — maer dat de onse sulcx vermerct hebben, ende daermede haer raedslaen mislict soude sijn; dat geen waerschij„— nelijckheijt heeft, alsoo deselve daertoe duijsent gele¬ gentheden hebben, vermits de onse alle spijse ende dranck door hare handen ontfangen. Welck ongeval dan, na de macht die de Comp=e op het voorsz— Eijlandt heeft, al een swaren slach is, waer door den vijandt oock seer geencourageert ende vermoedicht sal sijn geworden. Hoewel hij naderhandt niet bij sond=rs attenteert meer op ons hebben bijder handtgenomen ofte — geattenteert, alles breder blijckende bij de brieven sedert onse voors jongste vervolgens van daer ontfangen, gedateert ultimo April, 16. maij, 10. Octob. ende acht, de #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0540.xml #+ --- Den Gouverneur Pittesteijn tot Batavia vander Meijde in sijn plaets weijnich daegen nae sijn voorss. arrivenert over leden ende 4. december voorleden, ons toegebracht mette Jachten Goa, Jonge prins, Tortelduijt uijtrecht ende Jasques, alle in Copie hiernevens — gaende. Ende is mettet Jacht de Tortelduijt — hier behouden aengelandt de Gouv:r Jacob van — Kittesteijn, sijnde op sijn ernstich versoeck verlost, ende d'E: adriaen vander meijde in sijn plaetse verbleven, die lange Jaren Ischpen op ende omtrent het voors Eijlandt gesworven, ende goede kennis — van saecken ende Comp=s marine hebbende, — wij verhoopen aldaer goede diensten sal doen. — Den E. kittesteijn voornt quam alhier met een — swack lichaem aen landt, ende is eenige dagen daerna deser werelt overleden. Uijt de voors Brieven, mitsgaders desselffs schriftelijck rapport, dat — mede nevens desen overgaet, sullen uEd. vanden toestandt van Comp=s gelegentheden op Zeijlon ampel bericht worden, waertoe ons gedragen, ende in desen des te corter zullen wesen. Onder andere sullen uEd. daeruijt vernemen hoe dat onse Jachten de Stadt Colombo ter Zee beset, ende Zeijlon. alle #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0541.xml #+ --- 267 beseth geweest soo langh het daer te verblijven gees Navet be comen van onse schepen van daer beco outfot uijtsetting van scheepsmacht derwaerts Zeijlon. Colombo ter hee alle secours daer buijten gehouden hebben, soo langh mousson toelaet het mousson haer toeliet daer te verblijven; hebbende ns middelerwijle een portugees navet, het welck bij hebben een Portij donckere nacht vermeende te eschapperen, aengeslagen— met 3. papen, 25. andere portugesen ende 30 swarten, mitsgaders 106. bharen Caneel, die de Comp=e is goetgedaen. maer soo haerl en waren deselve Jachten in't begin van meij, als wanneer het aldaer — niet wel langer te houden is, niet opgebroocken, — nae t' vertrekof sij cregen een goet ontset binnen, namentlijck 2. — men een goet Jachten ende 12. fregats met victualie ende volck, — waerdoor sij het voortmachtich sijn geworden tegen ons uijttehouden; te meer om dat wij gants — onvermogens sijn geweest eenich secours van Crijghs-volck derwaerts uijt te setten. vervolgens sijn desen jare van hier na heijlon afgesonden, 26. februarij de fluijtsandijck om van daer voort na Chormandel te verseijlen, ende met een Rijsladinge herwaerts aen te comen, 13. augusti de Jachten weesp, Renocer, sluijs ende winthout, om aldaer gebruijckte worden opden vijandt, — ende 20. des volgende maents de Jachten — muijden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0542.xml #+ --- hebben haer geen secours van volck tunnen senden Zeijlon. Muijden, Cabeljau, Hulst ende Avenhorn, om voort na suratte te navigeren; die, Gode Eijlof, daer alle behouden aengelandt sijn, mette„ selve hebben wij het genoemde Eijlandt van — vaderlandtse provisien ende andere geeijste nood„ lijckheden versorght, soo veel in ons vermogen is — geweest, sijnde inde generale boecken gespecificeert ten bedragen van ƒ 51754: 7:8. wat wij metteselve den gouverneur ende Raet aengeschreven, ende over diverse saecken geordonneert ende bevoolen hebben, gelieven uEd. natelesen uijt het overgaende briefboeck, onder voors datmus. mette fluijt randdijck hebben wij derwaerts gesonden, bij gebreck van nederlanders, 40 Javanen, die gesont overgecomen sijn, ende mette laeste 4. Jachten 60. soldaten ende eenige volmitaire swarten tot dien eijnde aengenomen. maer sijn deselve, soodaen — als ander, metteselve Jachten, om tegen alle — vijanden des te weerbaerder te wesen, voort na Suratte verseijlt: Jnvoegen dat reijlon — desen Jare geen nader secours van ons becomen heeft. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0543.xml #+ --- 268 houdende haer d'Amboinse saecken tot seer geoccupeert beclaegen haer occasie om den daer te drijven moeten laeten voor bij gaen Een Coninck met 40 Vmancen affgecomen heeft veel de Portuijesen int velt gele Zeijlon. heeft, als de voors Javanen. Het welck ons, ende voornamentlijck de vrunden aldaer, seer buijten gissinge gaet, hebbende niet getwijffelt of - wij souden mette vaderlandse Schepen soo veel macht gekregen hebben, dat den oorlogh op het gemelte Eijlandt jegens den portugees met ernst hadden — mogen bijder handt nemen; dat, tot ons groot leedwesen gemist is: Ende houden ons de ambonise ende Tarnataense raken nu weder soodanich geoccupeert dat niet en weten of vooreerst voor het Eijlandt Ceijlon al veel over sal schieten; dat te beclagen — sal wesen, om de goede Occasie, die wij rechtevoort dat de schoone hebben om den voors vijandt van het selve te — vijant van verdrijven, daer soo lang na gewenst is, ende — welcke goede occasie bij aldien wij eens voorbij — moeten laten gaen, wel lich/ naderhandt niet weder— soo schoon voorcomen sal. De Coninck is desen — van Candia Jare mede in persoon met een groote macht Crijgs¬ volck van ongeveer 40. duijsent man afgecomen, ende heeft vele maenden tegen de portugesen int velt maenden tegens gelegen, soo nabijden anderen, datter maer een Rivier tusschen haer beyde geweest is. Doch en — hebben ette¬ d„ teselve - de a en een - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0544.xml #+ --- Zeijlon. doch hebben malcans geen exstiliteijt bewesen een naederhant stil nen gemaeckt binnen Colombo niet breck hebben malckander echter geen leet gedaen, ofte deren sonderlingh sonderlingh eenige hostiliteijt bewesen; Ja heeft den Coninck eijndelijck, het aldaer, door gebreck van victualie, niet langer connende houden, ende sijn volck verlopende, met deselve Stilstant stant van wap van wapenen gemaect, voorgevende niet afgecomen te sijn om met haer te oorlogen, maer om sijne beneden landen eens te visiteren, gelijck vele Jaren voornemens geweest, maer dan door het een, dan door het ander Empeschement verhindert was, ende dat nu weder genegen was na Candia te vertrecken. waeruijt tesien is, hoe cleijnen staet op denselven te maeken zij. Echter menen de onse, dat hij ons met sijn afcomste groot voordeel heeft gedaen, om dat de portugesen daer door weder„ houden sijn geworden hare gantse macht tegen — Eij hebben haer doorgaens ons te wenden, in't veltgehouden, meer om de cost uijtde landen te — hebben, dan om andre redenen, alsoo binnen Colombo dan van alles ge niet dan van alles gebreck is. maer mette— verschijninge #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0545.xml #+ --- 269 Zeijlon. verschijninge vande jongste vier jachten sijn si — na beneden gesact, ende bleven haer onthouden op sub malvane een plaets niet verre van Colombo gelegen, uijt vrese, soo het schijnt, door onse macht vande Stadt afgesneden te mogen werden. — waerop de Coningse dan aenstondts de landen, die — sij verlaten hebben, weder hebben geoccupeert ende ingenomen; waerdoor dan deselve voortaen sullen versteecken wesen, van het onderhout dat sij uijt deselve plegen te trecken, ende waermet haer soo lange onderhouden hebben. ) Of nu— den Coninck, dewijl de portugesen hem de landen — ingeruijmt hebben, hem voortaen beter sal hebben connen sustenteren, ende het daer noch eenigen tijt sal blijven verhouden, sullen ons de volgende advisen onderrichten, na het schijnt, en is hij oock niet al te seer genegen geweest hem met onse macht te conjungeren; dat welcomt, alsoo wij anders in groote swaricheijt souden sijn gestelt, — nadien t' eenemael ongeraden was, daertoe te verstaen, ende het weijgeren hem ontwijffelijck - groote dert obo nge #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0546.xml #+ --- Zeijlon. bij den Coninck 3a lijfte fuarde van d'ense versocht den Gouverneur heeft hem een vaendrich met 26 man toegesonden genieten aldaer seer seber tract mert hadden liepen gesien dat den Louver geexcuseert had hem tegens ons vrindel. en beleeft groote verbitteringh zoude hebben veroorsaect: maer heeft, eerst afcomende, onsen Gouverneur — toe soldaten tot sijn versocht om 3. of 400 Soldaten tot sijn Lijfguarde te mogen hebben, nadien sijn eijgen volck niet al te veel vertrout, het welck hem denselven Gouv=r in soo grooten getal afgeslagen heeft, maer hem in plaetse van dien toegesonden een vendrich met 26. man; waermede hem heeft laten vergenoegen, maer deselve genieten bij hem soo soberen tractement, dat wel wenschten wederom binnen Gale ofte negombo te wesen; daer wij vresen voor eerst geen apparentie toe sij, voornamentlijk bij aldien hij na boven vertrect, ende haer met hem neemt, gelijck gesecht heeft. Wij hadden liever gesien, dat neur sulcx mede den Gouverneur vermelt hem oock dat volck - niet ingewillicht had, alsoo ons sijn practijcken — van outs meer dan te veel bekent sijn. Ondertussen Den Oninck draegdraecht hij hem tot noch toe tegen d'onse vrundel ende beleeft, gelijck uijt de brieven, die over ende weder sijn gewisselt, blijct; hebbende onder — anderen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0547.xml #+ --- sijn vereeringe neur Littesteijn hebben den Rou verneur het ge cleijnicheden tot een gedach houden Den Coninck begeert dat sal werden g en ingeruijmt en Colombo bij gedemolieert Zeijlon. anderen den Gouverneur Jacob van Hittesteijn — aenden houver vereert met een schoon borst juweel, met verscheijden us gesteenten beset, ende 2. Elephanten, daeronder eene met landen, met sijn thuijgh ende Cieraet omhangen: waer van wij het Juweel zijn E: hebben laten behouden, tot een gedachtenisse van het Zeijlonse Gouvernement, nevens eenige andere iuweel en een clenicheden, hem soo nu ende dan gesonden, gelijk — tenis laeten bij resolutie van 16. december is blijckende. — maer de Eliphanten sijn de Comp=e behoorlijck — goetgedaen. Doch wij en vermogen denselven — Coninck evenwel niets toevertrouwen, begerende, hem schombo noch al dat hem negombo sal gerestitueert ende restitueert ingeruijmt, ende Colombo bij veroveringh tot veroveringh inde Gront gedemolieert ende afgeworpen worden. Waerop als den Gouverneur Kittesteijn voorn hem jongst in zijne brieven soo Categoriken ant„ woort niet en hadde gegeven als hem docht te— behooren, soo was hij daerover op den selven niet Ende sullen wij weijnich verstoort geworden; daertoe oock niet mogen verstaen, soo langh hij — ons — , del. en 270 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0548.xml #+ --- heijlon. verstaen soo langh hij de Compe. haer gen niet betaelt en volckrijcke stadt soude een groot guarnisoen vereij schen sullen echter deselve niet heel mogen ruineren om de scho maer ten minsten bot een vas werck daer van inhouden alsdan soo veel min der volck vereijscht lombo van nede is daer toe niet sullen ons geen meer satisfactie en doet van sijn — uijtgeschoten pennindebvoir om de Comp=e haer uijtgeschooten Colombo penningen in sijnen dienst te betalen. Colombo en grote is een groote ende volckrijcke stadt. Omme welcke in gehoorsaemheijt ende tegen vijanden van buijten in defensie te houden, een groot Guarnisoen sal vereijsschen, hoewel de portugesen deselve doorgaens niet weijnich soldaten hebben beset gehadt, haer vertrouwende op hare Burgers ende Jngesetenen, dat wij int eerste niet souden connen doen. Echter sullen deselve stadt niet geheel mogen ruineren, om de schone — ne caneel landen Caneel landen daer onder behoorende; — maer sal noodich wesen, bij aldien het Godt gelieft dat wij deselve eens meester mogen worden, dat wij daer ten minsten een vast bolwerck van inhouden, om deselve Landen — uijt te beschermen: Ende sal alsdan wel Jn negombo sal soo veel minder volck in negombo mogen — worden als tot te worden gehouden, als Colombos besettinge van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0549.xml #+ --- hebben Calpetin en Manaer ter zee affgelopen en eenige gevan gens en tann lijcken buijt bin be het fort niet cunnen meeste worden des vijants wacht overdompelt gen en een gevangen Zeijlon. van noode sal hebben; daer wij te sijner tijt — de vereijste ordre op sullen stellen, Onse lascarins ofte inlandtse Crijgslieden van negombo, hebben— onse Lascarius in twee verscheijden tochten eert Calpetin, ende naderhandt oock manaer, blij bij noorden deselve fortresse gelegen, ter zee afgeloopen, ende ettelijcke Gevangers met een tamelijcke buijt binnen gebracht; ne gebracht maer op manaer, daer weijnich te vooren— 80. soldaten van Jaffanapatnam in gecomen — op manaer he waren, en wierden sij het fort geen meester, niet meer dan een enge toeganck hebbende. Ende hebben naderhandt, ofte weijnich tijt geleden, noch bij nacht overrompelt des vijandts wacht aende Rivier van mutuiael, dicht onder de stadt gelegen, 8 doodtgeslae ende aldaer 8. portugesen dootgeslagen, ende een gevangen, nevens al haer geweer opgebracht. waerdoor de portugesen geirriteert zijnde, — een pectie van 300. Coppen na negombo gesonden — hadden, die daer dicht onder de fortresse, op het Eijlandt Pitavan, cort tusschen deselve— ende mutael voorsz. , getal Clappus boomen onder 271 CRaners 2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0550.xml #+ --- Zeijlon. in Een slach vanden g vijant op een buij¬ etenwerck van Ne gombo s dan is misluakt tucurin binnen „Colombo gecomen maer can voor soo veel menschen niet a De Renvcer qua lijck beseijlt ƒ onder de voetgecapt, ende van daer bij nacht oock een aenslaen op het buijten werck vande voors fortresse, tot beschenninge der Jngesetenen, — eenige maenden te vooren opgeworpen, gemaeckt hadden; maer vonden d'onse soodanich op — hoede, dat vruchteloos weder te rugh sijn gekeert: zijnde te duchten dat sij, dewijl de Coningse, gelijk gesecht, de boven landen nu geoccupeert hebben, — altemet al een tocht aen die sijde zullen doen, om de Cost te soecken. In september voorleden — Secours van zu hebben sij van Tutucurii wederom 10 afregats — ende 2. Jachten binnen gecregen, met eenich, — volck ende ontset van rijs ende andere noodlijck„ heden; maer voor soo veel duijsenden sal— langh strecken het selve niet lang connen strecken, ingevalle voortaen uijt de omleggende Landen geen toevoer en becomen: Gelijck verhoopen. De vier Jachten die wij in augusto hebben afgesonden, sijn wat langh onderwege geweest, vermits de onbeseijlth=n vande renocer, sonder het welck sij het voorsz ontset vi 1. nn r. „ a le #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0551.xml #+ --- 272 Colombo weder te water be seth Zeijlon. ontset daer ongetwijffelt wel buijten souden hebben gehouden; daer nu te laet toe sijn gecomen. Deselve sijn dan soo haest van het ingeladene sijn ontlost geweest, voort derwaerts gesonden — uijtgesondert het Jacht sluijs; dat met muijden, de Cabbellau ende Avenhorn na suratta is — verseijlt, in plaets van het Jacht hulst, dat noch — achter was, ende na derselver vertreck daer eerst is verschenen: hebbende een groot leck in sijn boegh gehadt, waerdoor genoodsaeckt was — geworden te ruch te reijlen, na de westcust, — om het selve aldaer te helpen, gelijck geschiet is; — Ende sal daer dan voort nevens de andere — voor Colombo blijven Cruijssen, totte comste der Schepen, die over dien wegh na suratte ende Persia van Taij oan staen te comen, om metteselve voort te seijlen. met welcke Jachten nevens de Drommedaris, die naderhandt — van Cormandel daer noch bij gecomen is, — wij verhoopen dat wel belet sal worden dat den — vijandt geduijrende het goede mousson geen meer eer l. r Jachten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0552.xml #+ --- Zeijlon. dat het seconis g duijrende het goede ki in mousson daer wel buijten sal gehouden worden in d'uijtterst vervallen da va ge Van rijs en andere nootlijckheden sijn d'onse treffelijck voorsien dan slecht van sol daten waer met nochtans den oorloch aldaer soude werden g maeckt Overlopers van den vijant door hongers lumbo is „ selfs van Portugesen en wort gemeent meer secours binnen sal crijgen, ende dat sij daer door ondertusschen inde uijtterste — en dat daer door necessiteijt sullen vervallen, dewijl haer de necessiteijt sullen Landen nu, gelijck gesecht, ten principalen afhandicn gemaect sijn, uijt welcke hij haer tot noch toe hebben onderhouden. Donse sijn aldaer — Gode Rijloff van rijs ende andere nootlijckheden treffelijck voorsien: Godtgave maer dat wij haer goet getal soldaten mochten versorgen, daer— al het hoopen om is, ende waernet in corte — een cort eijnde van een eijnde vanden Oorlogh op het selve Eijlandt soude werden gemaeckt; dat seer te wenschen — ware, om de groote oncosten, die de Comp=e daer rechte voort moet dragen, als mede om, — gelijck gesecht, niet te verliesen de goede occasie — die sien daertoe jegenwoordich presenteert. — Door den hongers noot, die in Colombo is, — noots die in Eo comen soo nu als dan verscheijden vande Hare tot ons overgeloopen, ende daeronder oock naturelle portugesen. - Ende hadden 3 2 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0553.xml #+ --- 273 Zeijlon. tusschen Caleture en Colomboge om uijt te comen anden souden wer den getracteert eenige parthijen gesonden getal opgebracht hebben sijnde aende meest lijffeijgenen vercoft cas Casfelge hadden de onse, nadat den vijant de Landen, - gelijck wij boven meerge malen geseijt hebben, heeft D: ingesetenen, verlaten, de jngesetenen vandeselve tusschen — insinueert tot Caleture ende gemelte stadt doen insinueren — off dat als vij tot ons uijt te comen, of dat als vijanden souden werden getracteert; dat bij eenige nagecomen, bij andere niet geacht is. waerop d'onse dan daer op uijt partijen uijtgesonden hebben, om de wederspannige op te vangen, die al goetgetal vandeselve hebben — die een groot opgebracht, wordende, om een schrick inde andere te maecken, aende meestbiedende tot lijfeijgenen — vercocht, een derde ten behoeve vanden genen diese biedende tot opbrengt ende twee derden voorde Comp=e, die daer bij al 2294. realen hadde geproffiteert. Docn — worden de ringalesen vercocht onder conditie dat van het Eijlandt niet mogen werden vervoert, als wanneer vande hare altijt wederom sullen connen worden geredimeert. De gewesen Dessave Dessave Mar Marcus Cassel heeft hem soodanich verloopen, degradeert dat van het voors ampt gedegradeert, ende buijten dienst vande Comp=e geset is, ende weder in— handien den 1 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0554.xml #+ --- Zeijlon gen gestelt Sijbrant Groes importantie worden daer toe verstant en wijsheijt gerequireert wilde Eliphanten gebreeckt alleen aen tamme beesten om de gevangene aff te brengen perhoofd vande selve dacht om sijn quade nae Dale opge souden in desselfs plaets tot dessave van mature — in in desselfs plaets gestelt den Coopman Sijbrandt groes, die wij — verhoopen dat hem beter comporteren sal; sijnde sijn een ampt van een ampt van importantie, ten aenschouw vande Landen ende Regeringe onder het selve behoorende. Om welcke wel te bestieren, ende d' Ingesetenen in — goede gehoorsaemht te houden, verstandt ende wijsheijt gerequireert wort. Onder desselfs — gesach, heeft den Eliphants Jacht desen Jare te behoorlijcker tijt weder sijn voortganck genomen, De bossch vol van ende is gebleecken dat het tot noch toe meer aen — het goet debvoir vande onse, ende het gebrecq van bequame tamme beesten om de gevangene — af tebrengen, ontbroocken heeft, dan aen — wilde Eliphanten, daer de bossen vol van sijn. Ende als gemelte Dessave nu wederom vermercte dat het opperhooft van deselve Broes heeft t' op Jacht, genaemt mamamperie Arache, quade gangen gevangen gangen in sloech, ende de beste cloeckste beesten liet loopen, ende niet dan een deel slecht cleijn en i #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0555.xml #+ --- 274 Zeijlon cleijn goettrachte te bemachtigen; het sij omdat aendeselve de minste moijte vast is, of uijt een opgenomen boosheijt ende ongenegentheijt tot de Comp=e ende haer welvaren, of wel ten gevalle van Raija singa, die van onse voordelen oock seer Jalours is: soo heeft hij denselven, in'tbos sijnde, doen gevangen nemen, ende nevens zijn Cousin gebonden na Gale opgesonden; dat van denselven nieuwen Dessave, sonder daertoe ordre vanden Gouverneur te hebben, al een stout bestaen is geweest, het welck hij bij quaet succes van saken alqualijck zoude hebben connen verantwoor„ den, om de groote macht ende aenhangh die — denselven manamperie in dat quartier, — voornamentlijck bij tijde vande Jacht heeft— gehad; om welcke voordesen altijt eenichsins — ontsien is geweest. Maer t' allen gelucke is— hij doen ter tijt van sijne onderdanen seer inden haet geweest, om sijn schraperije ende gewelden, die doorgaens heeft gepleegt, waer door hij, — op hem verbittert zijnde, de proceduren vanden Dssave om #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0556.xml #+ --- Zeijlon Groot getal eli phanten gevangen daer onden 7 met tanden Specificae daer van Twee Eliphanten goetgedaen 121 gel. Dessave gelaudeert, ende voort verscheyden clachten tegen hem ingebracht hebben, hier onnodich Denselven dan in maniere te receuseren. voors. vande Jacht geremoveert sijnde, heeft deselve beter succes gehadt: soo dat in corte groot getal Elephanten gevangen hij, daeronder 7. metlanden. Maer en hebben van deselve, vermits het gebreck van bequame tamme beesten, niet meer gehouden dan 39. stx. van welcke naderhandt, aleer in mature hebben connen — werden gebracht, noch 1. sijn gestorven, daeronder 2. mettanden, resteren vandeselve vangst 22. Eliphanten, ende met de oude int geheel 44. stux, daeronder gerekent de voorsz 2. / — vanden Coninck tot schenckagie gesonden, mitsgad:s noch gelijck getal aenden gewesen resident pieter kief vereert, ende na desselffs vertreck afgesondt Piete Lieft voor daer denselven op Zeijlon 1275 gulden op sijn so aen hem vereetreeckeningh voor sijn goetgedaen, om aen sijn — Erfgenamen uijtgekeert te werden in recompent van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0557.xml #+ --- 275 perse van sijne penible deter tie Zeijlon. en dat in recom van desselffs penible ende lange detentie, int hof van Candia uijtgestaen, daer uEd. uijt — onse voorige brieven van hebben gelesen, vande selve beesten sullen alle de gene die totte Jacht— onbequaem geoordeelt worden, tot gelt gemaect worden; het sij dan dat wij deselve met eijgen Schepen na maslupatam aende merctbrengen, of dat de mooren daerom op Gale comen; dat wij liever sagen, soo om den risico die deselve beesten onderwegen van sterven loopen, als oock bijsonderlijck om dat verscheijden malen ondervonden is, dat wanneer wij dat amimal self te Coop brengen, de grooten deslandts, daer de waerdije op verre na niet voor willen geven, verbiedende ondertusschen de mindere Coopluijden daer na te talen, om dat wel weten dat het ons niet gelegen en comt die hol gebuijckte beesten langh aende handt te houden, maer wel genootsaect worden af testaen voort gene dater gelden mogen. voorleden jaer sijn in Gale 3. schepen — van pens. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0558.xml #+ --- gale op tale ge wees ons affgecoft hebben questie over seecker le getrocken Zeijlon. 3 schepen van 23 en van Bengale geweest, daeronder een toebehoren, de prins sasoesja, die daer goede quantiteit Rijs, andere provisien, ende cleden aengebracht, die 6 Eliphanten ende weder 6. Elephanten vande Cleijnste, ter somme van 3600 Realen in Lijnwaten, gecocht ende weghgevoert hebben. metteselve mooren hebben d'onse binnen gale veel moeyte ende haperingh gehad. Eij hadden vanden Commissaris Joan verpoorten uijt Bengale een adsignatie medegebracht van 11497. gl., wissel uijt Benga ofte 9580 Ropias, daer wij hier vooren noch — van gesproocken hebben, houdende op den gouv=r in Gale, over 4632. man salpeter, bij d'onse in Bengale ontfangen, om op heijlon met Eliphanten betaelt te werden. Waerin, aengaende den prijs, niet hebben connen — accorderen: soo dat deselve adsignatie onbetaelt weder terugh gegaen was, ende den schipper na Colombo wilde verseijlen, om van daer — eenige ver #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0559.xml #+ --- 276 De B engalesen hebben een schip gesen in Colum bo gecoft Zeijlon. eenige Elephanten mede te voeren: het welcken hem den Gouverneur voornt. , ten opsicht vanden Bengaelsen handel, heeft toegestaen. maer die van Colombo lieten haer weten, dat hem van die Portsonder rijs, die in gale gelost had, daer niet en - begeerden, of sij moesten aldaer van haer een — Schip coopen, het welck deden, ende het selve binnen gale gebracht hebben. Doch wij en geloven, niet dat dit een reele coop geweest, maer eenelijck gefingeert hij, om de portugesen door dat middel onder haere vleugelen te beschermen, ende met hare goederen door zee tebrengen, ende dat het selve schip het schip sij van eenen Jan Gomes —00 in Bengale woonachtich, daer wij boven van gesproocken hebben, dat het nevens 2. andere in Bengale sij aengelandt. Of deselve — mooren of andere vande Cust Cormandel ofte Bengale, daer desen Jare weder om Eliphanten rullen comen, sal den tijt openbaren. Bij aldien het voorsz. getal beesten in't leven blijven, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0560.xml #+ --- Ropen dat de Coop len worden d' Oliphan ten selfs op Gale te domen fopen caneel inde huijsen op Celon Zeijlon. blijven, ende eenige van deselve totte Jacht aen „ qnueeckt mogen worden, soo willen wij verhoopen dat het de Comp=e in aenstaende aen luijden gewent sul geen Elephanten ontbreecken sal, ende dat de Coopluijden allens gewent sullen worden deselve self te comen halen, gelijck van Colombo ende Jaffenapatnam plagen, ende noch geenn rouden — doen, bij aldien het Jaer door onse Cruijssende Jachten niet en wierde verhindert, gelijck aen het voors schip vanden prins in Bengale gebleecken is, het welck Gale al voorbij was, ende na gemelte plaets geloopen zoude hebben, ten — ware van het Jacht heijlon voorn=t ontmoet, — ende na Gale te rugh gebracht ware geworden, niet jegenstaende haer paspoort, hen doorden — Commissaris Joan verpoorten verleent, na Gale was luijdende. Grote parthije Dewijl noch groote pertie Caneel op Ceijlon inde packhuijsen lagh, ende wij item tot Batavia hier daermede overcropt salen, soo dat weijnich— apparentie le #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0561.xml #+ --- 277 soo dat geen apprt rentie is dat sal cunnen dien op nae Ceijlon geordonneert leus ditiaer niet behoefden dan hebbert daer anders verstaen baeren ontfangen is soo veel caneel in voor raet als in can werden vertiert apparentie is dat deselve inde eerste Jaren sal in eerste iaeconnen worden versonden, ofte aende merct gebracht vertiert wor ende vertiert: Soo hadden wij den gouverneur ende Raet op heijlon aengeschreven, dat sij de — hadden mits Chaleas dit Jaer niet en behoefden uijt tesenden, datse de Ccha om nieuwen Caneel te schellen, maer dat sij deselve uijtte setten in plaetse van dien liever tot dienst vande veltlegers of anders souden gebruijken; het welck sij daer anders schijnen verstaen te hebben: — hebbende de gemelte Chaleas te sijner tijt — wederom doen opnemen ende beschrijven, om en weder wogte leveren 1000 bharen, ofte 480000. lb Caneel, die reede meest voldoen ende inde schuijren — was; soo dat de Comp=e rechtevoort soo — veel Caneel, soo op zeijlon als alhier in voorraet veele iaeren heeft, als in vele Jaren sal connen werden — # ses vertiert. met dese Schepen becomen — lb. in uEd. niet meer dan met goenij omtrocken, die verhoopen wel gecondi„ tioneert ontfangen sal worden. Dat — packenp Zeijlon. de den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0562.xml #+ --- Zeijlon. gie nae desen wat nauwer doen letten, en de packen de ver eijschte grote geven maer sullen alsdan quaem niet wesen de packen van twee leughten te maecken is ongeraden de packen dickmael los ende ontramponeert overcomen, vertrouwen wij te ontstaen om dat den Caneel onderwege indroogt, ende in haer= selve los wort, oock door het over ende weder — schepen ende wegstouwen te breecken ende te sullen op de packaverbriefelen comt. wij sullen op deselve — packagie soo veel doen letten, als geschieden can, ende Ordre geven dat de packen van 80. tot 120 lb vergroot worden; maer vresen dat deselve alsdan te dick ende soo bequaem niet t dick en soo be en sullen wesen, om in de schepen in hoecken ende om wech te stomwen gaten, gelijck nu geschiet, weggestont te worden, — alsoo de packen niet wel langer sullen — connen worden gemaect, vermits de voorsz Chaleas den Caneel tot een seeckere lengte gewent sijn te leveren, daer niet af te brengen sullen zijn; ende de packen van 2. lengten te — maecken is hier altijt ongeraden geacht, — Om het breken dat deselve alsdan meer als 1 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0563.xml #+ --- 278 een preuve las ten nemen oock meerder caneel olij doen maecken om dat soo goede advanc geeft op Ceijlon als nu soude onderworpen wesen. Echter — sullen evenoefullen van uEd. ordre een preuve laten nemen. met dese Schepen becomen uEd. oock.. — mutskens Caneel-Olie, die wij sien dat goede advance geeft, ende daerom wel in veel grooter quantiteijt soude connen werden gesonden, alwaert dat daertoe goede Caneel zoude moeten worden — gebruijckt, dewijl de Comp=e soo Godt almachtich— ons victorie over de portugesen op het Eijlandt reijlon geeft, meer van dat specerije sal toevloeijen, t als met behoorlijck voordeel, wanneer de vracht daerop gereeckent wort, sal connen werden gebene„ ficeert, daer wij ordre toegeven sullen, op vertrouwen dat uEd. het selve voor welgedaen sullen houden. Een kercken dienst wort rechtevoort op 3 predicanten meergemelte Eijlandt bij 3. predicanten — waergenomen, te weten 1. in negombo ende 2. in Gale ende onderhoorich diskrict; van welcke altijt een binnen, ende d'ander intvelt gebruijct wort, malckander om de maent Zeijlon. vervangende een #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0564.xml #+ --- Colombo bemach ticht wordende sal noch een ver lijscht worden De scholen schijnen goede vurchten te beloven Zeijlon. vervangende. Waer met gem Eijlandt voorteerst wel voorsien is; maer Colombo bemachticht wordende, daer veel duijsenden — Christenen sijn, soo sal daer noch ten minsten een worden gerequireert. De schoolen worden aldaer mede, onder opsicht der voorsz. predicanten, in goede ordre gehouden, ende schijnen metter tijt goede vruchten te belooven. Nadien, volgens het schrijven vanden gouv=r kittesteijn, den Cap=n burchard Cocr uijt Gale niet wel conde worden gemist, om verscheijden diensten, die aldaer eenige Jaren herwaerts met goetgenoegen hadde becleet; soo hadden wij geordonneert, dat de Cap=n Joan vander Laen van negombo soude worden ontbooden, om het bevel over de Crijghsmacht te velde vanden ander overtenemen, ende dat den Coopman Reijnier serooskercke weder in desselfs plaets het oppergesach over de fortresse negombo soude becleden, nadien inden handel op de Cust #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0565.xml #+ --- 279 Particulariten rooskercke uijt gevonden tement oock wel weijnich sieckten dich in Aegombo Zeijlon. Cust van mallabar voor de Comp=e voortaen niet veel te doen zal sijn, maer het selve en is — niet achtervolcht, om dat middelerwijle eenige ten van de particulariteijten vandenselven servoskercke sijn uijtgevonden, om welcke gelast is in Gale te verblijven totte wedercomste vanden Commissaris Rijckloff van Goens, die mette Jachten Sluijs muijden, Cabellau, Avenhorn, ende heeft na Suratte gesonden, ende, gelijck gesecht reijlon gepasseer is, om alsdan deselve particulariteijten tegen den fiscael te verantwoorden; behalven sijn compor dat buijten dien de beste getuijghnissen van sijn niet all te Comportementen niet en worden gegeven. Soo dat de voorsz Cap=n vander laen voor eerst — noch in negombo te continueren staet, houdende tegenwoor aldaer goede Ordre; ende en weetmen in deselve fortresse jegenwoordich van soo veel siecten niet, als voordesen; dat in dese tijt wel comt. Op Caleture was ons volck tottet vertreck vanden gouverneur kittesteijn mede redelijck gesont gebleven, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0566.xml #+ --- Zeijlon Op Caleture be gou het volck wat in te vallen guarnisoen De Javanen roe nae Batavia te keeren gebleven, hebbende uijt de Landen redelijcken toevoer van Buffels gehadt, maer begonnen alsdoen —, was in te vallen. Godtbewaere het selver Het Guarnisoen over het voor groote sterfte. Sterckt van t gehele Eijlandt reijlon bleeff, wanneer de voors 2. Jongste schepen van daer vertrocken, noch sterck in alles, de waekende Burgers van Gale - ende de javanen daermede ondergetelt, 1190 Coppen, namentlijck in negombo 297. — in mature 18. , in Gale 232. , op Caleture 378. , mitsgaders 106. Javanen ende 83. sieken die geen dienst connen doen. maer was den — Gouverneur van der meide voornemens — de voors 58. man mede van mature te lichten, ende het leger op Caleture daermede te versterken alsoo van die cont jegenwoordich, niet licht — vijandt te verwachten is. onder het voorsz getal pen seer om wederroepen de Javanen seer om weder na Batavia te mogen keeren, ende sijn onder de soldaten oock menichte die haer tijt uijtgedient, ende om — verlossinge #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0567.xml #+ --- 280 doch sijn met eenige ver anders t viede gestelt Den coopman Joris Schilder gombo 3300 administai vcort bevonden daer geen re den van wist tegeven Is daernae overleden verlossinge versocht hebben; het welck haer niet hadde connen werden veraccordeert, maer. — beteringh en waren partije met eenige guldens verbeteringh, partije met goede beloften, voor het aenstaende Jaer te vrede gestelt. — voorsz Commissaris heeft, volgens ordre, en passant ende soo veel de corte tijt sijnes aenwesens heeft toegelaten, beijde fortressen op Ceijlon gevisiteert ende alles ten principale, voor soo veel heeft connen uijtvinden, in tamelijcke ordre bevonden: uijtgesondert dat den Coopman Joris schilderhuijsen huijsen in dte in negombo op sijn administratie aldaer, — gul. op sijn die niet groot en is, bevonden was 3300. gulden ten achteren te staen, daer geen reden van te geven wist, ende is denselven eenigen tijt daer — nae overleden. willen verhoopen dat het voorsz. te cort comende uijt sijn nagelaten middelkens wel sal connen werden gevonden. Insgelijcx soo heeft de winckelier binnen Gale Jacobus de vos van Teijlingen, van alckmaer, dat Zeijlon. altijt oer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0568.xml #+ --- Zeijlon. C. Jacobus de Vos van sa geblovende 27817 gul. sonder redent g bevaeren is heeft oock ver tien op der luijden bleecht is tusschen Ceijlonis leden alles schuldich bo ven t'geene van sij men is ƒ 19692:- weduwe en een kint naegelaeten sijn goederen off moeten aengesprooc ken worden altijt voor een seer geschict, ende deugtsaem jongman aengesien is geweest, het in't eijnde aldaer seer — te reijlingen te cortslecht laten leggen; sijnde mede niet alleen — 27857. guldens op sijn voors administratie te— cort gebleven, sonder dat eenige aenwijsinge weet ven waer het gelt te doen waer het selve gelt bevaren sij, maer is — boven dien bevonden op der lieden reeckeninghen scheijde malversa verscheijden malversatien gepleegt te hebben, Om — reeckeningen ende welcke saeken te verantwoorden, metten Gouv=r kittesteijn sal. r herwaerts gesonden was, maer en Batavia doens onderwege overleden; Ende en heeft op de voorsz. somme bij sijn leven op Gale niet meer connen betalen, dan 8125. gulden: soo dat blijft noch in noch schuldich blijft 19692. gulden, daer hier in goederen geco niet van te comen staet, hebbende een arme hebben een arme wedewe met een kint nagelaten. soo dat uEd. hen aldaer van sijn Erfgoet ende Borgen — borgen sullen hier sullen dienen te guaranderen, bij aldien de — Comp=e buijten schade sal blijven. Jnt — wederkeren tij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0569.xml #+ --- 281 aldaer gevallen winsten daer tegens Zeijlon. wederkeren van suratte, sal gemelte Commiss=s de voors forten ende Comptoiren, volgens onse ordre, nader visiteren ende ondersoecken. na luijt der negotieboecken van Gale ultimo februarij, deses Jaers geslooten, beloopen de — Ongelden generale ongelden aldaer in twaelff — ƒ 314110:8:15 maenden daer onder begrepen ƒ 193386. aen — verstrecte soldijen. Daerjegens bedragen de winsten ende incomsten niet meer binnen voors Somma comt heijlon in gem 12. maenden ten achteren. . . . . f 237126: 17: 14 dat hoog loopt, ende over de 188. gl meer — als het voorleden Jaer.— Mallabar Aengaende den handel op de Cust van mallabar, hebben wij uEd. bij onse jongste geschreven, hoe dat wij na zeijlon hadden geadviseert, dat goetgevonden hadden tijt dan. . . . . . . . . . . „ 76983:11:1 dat ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0570.xml #+ --- Zeijlon geen formele besen ding nae Malabae gedaen maer alleen geordont neert een off twee jachten van Ceijlon of derwaerts te senden doch is niet wel uijtgevoert Verhael vant toe geraegene dat Jaer geen formele besendingh derwaerts te doen, om redenen dat alhier meer peper becomen als connen beneficeren, ende beducht waren dat, dewijl geen vloote, om de bhare van Goa te besetten, conden uijtmaeken, de portugesen op onse handel schepen langs voorsz Cust wel mochten toeleggen, — Ordonnerende den Gouverneur ende den Raet op reijlon, in plaets vandien, den Coopman— Reijnier schooskercke in Compe vande schepen, die van Taijoan ende maslupatam over dien — wegh na suratte stonden te comen, met een of twee Jachten derwaerts te senden, om de uijtstaende schulden te innen, den geleden peper ende Cardamon mede te nemen, ende de vrundtschap ende alliantie mette vorsten ende Cooplieden op deselve Cust levendich te houden. het welck wel soodanich ondernomen ende int werck gestelt, maer niet na onse intentie ende meijninge is uijtgevoert, door hindernissen die het selve hebben belet. volgens de voors onse ordre is gen Coopman servoskercke 16. februarij deses Jaers, dat wat laet genomen is, van - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0571.xml #+ --- 282 malabaer van zeijlon tseijlgegaen mette Jachten Jonge prins ende popkensburgh, in Compe vande fluijten Coninck van polen, morgenster ende de halm, mitsgaders de Jachten saphir, t wapen van Batavia ende de Leeuw, om deselve voorbij Goa tot aen Wingurla geconvoijeert hebbende, van daer mette voors 2. Jachten weder te rugh tekeren, ende en passaert Cananor ende Caleculan, ten eijnde als vooren, aen te doen; gelijck geschiet is; hebbende iit derwaerts reijlen, van Cananor voorsz. medegenomen voor Persia 96. sacken Cardamom, docn onbesien ende ongewoogen, om daerom geen tijt te versuijmen; dat onvoorsichtich gedaen is, sijnde naderhandt gants ondeugtsaem goet ende geen Leverbare Coopmansz bevonden, ende dienvolgens in wingurla tot laste vande leveranciers gelaten, die daer nu wel licht niet van sullen willen weten, om dat sij de betalinge al voor dato wegh hebben gehadt. Jn allen gevalle vresen dat de Comp=e met voorsz Cardamon sal belemmert blijven, ende daer niet sonder schade van comen. voor wingurla gecomen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0572.xml #+ --- het comptoir van Co Wingurla gelicht transporteert sal 22 Portugese fre gats van Roa omtrent Cana not gesien mallabar. gecomen sijnde, hebben sij het werck aldaer soodanich verloopen gevonden, dat noodich hebben tig en nae Salse ge geoordeelt het Comptoir van daer te lichten, ende na salse, een plaetse niet verre van daergelegen, te transporteren, gelijck hier achter nader zullen verhalen. Waer met dan niet min dan 20 dagen sijn toegebracht. Ende nadien het Jacht twapen van Batavia, dat omtrent Goa vande — andere afgeraeckt was, niet te voorschijn en quam, soo is bijden Raedt, aldaer present, goetgevonden— het Jacht popkensburgh tot versterckinge vande andere, voort na suratte te laten verseijlen, ende den voorsz. servoskercke alleen mette Jongeprins. over de mallabaerse Cust te doen keeren na reijlon. Waerop dan is gevolcht, dat hij voor Cananor voorsz leggende, om intenemen 3000 — bhalen rijs, voor zeijlon voors genegotieert, ende dan voort mette Coopluijden aldaer te liquideren, daer int gesicht verschenen sijn 22. portugese — fregats van Goa. Om welcke te ruineren, op - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0573.xml #+ --- 283 Terooskercke maeckt met het iucht de Jonge Prins op door den nacht schulden op Ma geinnet maer selfs vergraot t'iacht twa pen van Bata via omtrent Roa van 8 Mo besprongen inden brant geraeckt mallabar- op dat Colombo daer geen secours mede mochte becomen, hij ancker gelicht, ende getracht heeft haer iacht deselve te achterhalen, maer sijn hem met zeijlen ende roeijen, bij stilte voornamentlijck, te gaeuw dan ontcoment geweest, ende den derden nacht daeraen ontduijstert; als wanneer d'onse echter goetvonden het na Colombo te laten voortstaen, om die vande besettinge aldaer, mitsgaders den Gouverneur ingale, vande conste derselver fregats op het spoedichste te verwittigen. van uijtstazoo dat vande uijtstaende schulden op malabar, labaet niet voor die reijse niet alleen niet genitsij, maer — deselve inplaetse van dien op nieu met de waerdije van 460. ducaten op leverantie van Cardamon— uijtgeset, mitsgaders 2132. lb rompen, ende 1218 lb handelhout, tegen peper geadvanceert, vergroot zijn. Op Cananor heeft den gen Coopman kennis — becomen van het bevaren van het Jacht het wapen van Batavia voorn. t , teweten dat het selve— omtrent Goa vande andere Schepen afgedwaelt labaerse roven sijnde, van acht malabarse Roovers besprongen, en verongeluckt inden brandsgeraect, ende met al het volck — Godt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0574.xml #+ --- mallabaer. sijnde alleen 5 men schen daer van ge comen en gevangen wechgevoert besendinge tot der gedaen Godt betert :) verongeluct zij, uijtgesondert simon, die daer van gecomen sijn; van welcke twee door voors roovers aende portugesen vercocht ende na Goa vervoert waren, ende de resterende drie op moutongi, een vleck ongeveer 5. mijlen bij noorden Cananor gelegen, in miserabile gevanckenisse — gehouden wierden. Om welcker verlossinge selver verlossinge de voors Coopman de gouv:r mamali Cra adria — versocht heeft een man met een cleijn vaertuijgh - na voorsz. plaets te senden, ende het opperhooft der Rovers aldaer te insinueren ende aentemanen de voors 3. nederlanders los te laeten ende op te senden, uijt vrese dat wij andersints onse schade int gemeen op alle mallabaren sullen trachten te verhalen. waerop den tweeden dach daer aen antwoort van denselven hooft roover gecomen — is, inhoudende dat hij deselve Gevangens niet genegen en was te largeren, sonder opbrenginge van het rancoen, bij hem begroot op 500. ducaten, — ende dat in vergeldinge vande groote schade - die - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0575.xml #+ --- 284 melt roeers bijt verongelucken vant voorsz. acht geleden naemen van gevangens malabar. schaede bij de op die hij bij het verongelucken des voorsz. Jachts hadde geleden, sijnde 2. van sijn beste fregats nevens het selve gesoncken met niet minder dan duijsent man, behalven noch een fregat dat soo reddeloos geraect was, dat het noijt weder in zee soude comen, (het welcke bij onse voors gevangens oock soo gecon„ firmeert wort.) sijn schade estimerende op 2200. — Realen van 8=en Tot het opbrengen van welcke somme gemelte serooskercke, niet heeft connen verstaen, maer had geern gesien dat genoemden Gouverneur ende andere op d'een of d'ander wijse de verlossinge hadde te wege gebracht, bij aldien haer aen onse vrundtschap gelegen lieten; die dan oock daerom andermael besendinge hebben gedaen. Doch — vermits het schielijck opbreecken vande onse, als verhaelt, soo en weten wij niet wat daerop voortgevolcht zij. De voors drie gevangens sijn genaemt Jan adries vanden Briel, uijtgecomen met het selve gesprongen Jacht, Jan willemsz van amsterdam ende Claes Jansz van stavanger, beijde uijtgecomen mettet Hof van Zeelandt, sonder dat uijtgedruct wort in #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0576.xml #+ --- een iacht aldaer verovert deren van geringen. valeur inhebbende Sere skerck we der nae Canenor gegaen om de voorsz te haerlen de verlos huijt vande gevangens in wat Jaer. Tusschen wingurla ende Camanor voorsz. had de Jonge prins bejegent een Jacht, het welck presumeerden een portugees — te wesen; doch eer daer aenquamen, had het volck hem na Landt gesalveert, uijtgesondert een faquier, ofte heijdense pelgrom, die hen geen bescheijt wist te geven dat verstaen conden, ende ondertusschen — over boortsprongh, ende hemselven soo om den hals— Soo dat hielp, eer d'onse daer bij conden comen, sij het voorsz. Jacht medenamen, inhebbende 9. — alleen eenige goe Camelen ende eenige andere clenicheden van geringen valeur, ende voor Cananor brachten, — mitsgaders de Camelen ende goederen daer ontlosten, ende onder bekende Coopluijden aldaer bestelden, alsoo hij het selve, vermits het moutson meest verloopen was, voor die tijt niet wel en conden mede krijgen; om het welck, ofte het procedido van dien, van daer te halen, nevens de Camelen ende goederen van daer andere goederen, mitsgaders de verlossinge der — te vervolgen rs. genoemde 3. gevangens nader te vervolgen, mallabar. ende w #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0577.xml #+ --- 285 verhaelen 4. g passeerden en d'onlusten al daer voorge vallen malabar ende de voors duijtstaende schulden te innen, gemelte serooskercke nu mette voors 4. Jachten, die wij boven gesecht hebben na suratte vertrocken— te sijn, weder derwaerts gevaeren is, om op Cananor voorn. aen lantgeset te worden. Het succes van welcke besendinge uEd. t' aenstaende Jaer— wort bekent gemaeckt. Wingurla Om de jegenwoordige gelegentheden van het Comptoir in wingurla beter te verstaen, sal noodich sijn dat uEd. haer een weijnich vernieuwen van het gene wij het voorleden Jaer daer van hebben geadviseert. Waerin onder andere de oorsaeck ende beginselen verhaelt worden van het gene desen Jare is gevolen, namentlijck hoe dat door seecker — geval, soo wij oordelen, door debauche van d'onse veroorsaect, eenige vande Logie met de dienaren vanden Gouverneur aldaer in questie ende handt gemeen geraect sijnde, een van d'onse doot gebleven, ende andere swaerlijck gequest waren geworden, en waerover als het opperhooft Otte hoeckgeest een tijt langh te vergeefs ende vruchteloos vandenselven Gouvr #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0578.xml #+ --- Wingurla 10 Gouverneur Justitie versocht had, eijndelijck met een goet present sijnen toevlucht tot den Heere fettegam, sijnde heer van wingurla, in visiapour genomen heeft; van wien de Cooplieden Leendert Jansz ende haijs Harderwijck oock liberale toesegginge van goede satisfactie hadden becomen, ons dierwegen contentement te sullen geschieden; doen sonder gevolen: Ende dat denselven Hertogh de voors persoonen - aengeraden had niet uijt visiapour te scheijden, sonder alvooren den Coninck mede te begroeten; haer tot dien Eijnde, om aendenselven te vereeren, ter handt — stellende een Rubijn rinck, nevens 100. pagoden van 4. gulden het stuck, waervoor hij naderhandt door sijne dienaers, in wingierla zijnde, van het voors opperhooft geeijst had, in betalinge, eerst 1500. — ende, die niet volgende, daerna tweemael soo veel - ofte 15000. pagoden, sijnde 60 duijsent gulden, niet sonder dreijgementen van dit en dat, bij aldien — hem de voors somme niet opgebracht en wierd. — Om — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0579.xml #+ --- 286 Wingurla. Om over welcke onredelijcke proceduiren clachtich te vallen, den Coopman Jacob Bacherach, daer — ondertussen verschenen, den voorsz Haio harderwijck andermael ten hove hadde gesonden, met ordre om, bij denselven hertogh niet obtinerende, hem als dan, doormiddel van goede vrunden aenden Coninck— selve te addresseren. Waerdoor de voorsz onlusten tot noch grooter verwerringe sijn gebracht; hebbende denselven hertogh voors Coopman niet alleen inden wegh door sijne Creaturen vele ende verscheijden groote affronten ende injurien aengedaen, maer oock, tot visiapour aengecomen sijnde, tot groote schande vande nederlandsche natie, verachtelijcken buijten de poorten gehouden, ende geen audientie willen verlenen, veel min gedoogen dat voorden Coninck mochte verschijnen, soo langh hem de voors 15 duijsent pagoden niet en wierden opgebracht. naderhandt sijn ons vanden voorsz Coopman Jacob Backerach nader advijsen toegecomen gedateert 5. april ende 22. augusti voorleden; d'eerste met het genoemde Jacht de Jonge prins op 23. Julij over Ceijlon, ende de ƒ vleland an #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0580.xml #+ --- Wingierla. d'onlusten noch vergroot en ver meerdert uijtstaende schulden aldaer waeronder Bach gul. heeft de tweede met de fluijt hillegaersbergh, op 24. november over maslupatnam, tot daertoe overlandt gecomen: meldende hoe dat niet alleen de voors onlusten naderhandt niet weghgenomen, maer in plaets van dien soo hoogh geloopen waren, dat de gemelte settegam ons niet ontsien en heeft aenteseggen, bij aldien de meergenoemde somme niet begeerden teberde tebrengen, wingurla vrij vermochten teruijmen; hebbende ondertusschen met sijne dreijgementen ende onbehoorlijcke proceduren soo veel weten te wege te brengen, dat de Cooplieden narsanna ende kitsanna weij haer eijndelijck fugitijt gestelt ende geabsenteert hebben, met 82168 gulden aen schulden, soo de Comp=e als particulieren aengaende, namentlijk de Comp=e voor 41328. , hem Bacherach perticuilier rach alleen 30 d voor 30. O, ende de rest voor andere suppoosten vande Logie. Over welcke onrechtmatige gewelden vanden voorsz. hertogh, als den gen. Coopman Bacherach sijn clachten schriftelijck gestelt, — ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0581.xml #+ --- 287 d'onse toegestaen delogie L overplaetsen nae Achtera De compe. in Wingurla een costelijcke logie Wingurla. ende ten hove, soo aenden Coninck selfs, als — aen andere groote heeren, opgesonden had, met comminatie bij aldien hem geen contentement en wierde gedaen, ende de voors Cooplieden geconstrui„ geert hare schulden te betalen, wij ons guarand souden soecken, gelijck de Engelsen onlangs te vooren — hadden weten te doen: Soo en was daerop eerst langen tijt daerna geen ander antwoort gevolcht, — dan dat hem toegestaen wierd de logie te verplaetsen na een plaetse genaemt achera, in salse, eenige 6. of 7. mijlen bijnoorden wingurla gelegen, staende onder een heere genaemt Siasaheb, alwaer ons den — vrijen handel, gelijck voordesen in wingurla genoten hebben, vergunt wierd. het welck d'onse — onverwacht voorquam; noijt gelooft hebbende dat de Coninck ende fettegam daertoe zouden hebben verstaen. Ende alhoewel sij oock liever in — Wingurla gebleven hadden, daer de Comp=e soo Costelijcken Logieheefl; soo is haer vandenselven fettegam van tijt tot tijt het vier soo na aende voeten gelecht, dat sij, om buijten grooter ongemack te blijven eijndel. 3 J 1 Ca1 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0582.xml #+ --- breecken op en bege Der Generael en Ra dat sulcx sonder order gedaen hebbende quaem niet tot Compe. intentie als Win gurla blijven sullen daer grote oncosten moeten doen eijndelijck mette verschijninge der bovengenoemde Euratsvaerders haer genoodsaeckt hebben gevonden ven jaer nae Schera van daer met den gantsen ommeslaen op te breecken, ende haer na voors plaets Achera te begeven. het welck wij ongeern verstaen hebben; uijt de den haer misnoegen overgesonden papieren niet connende afmeten dat het gevaer soo groot sij geweest, af hadden onse Ordre wel connen afwachten, te meernadien gen — Sijn Salse soo beplaets geoordeelt wort op verre na soo bequaem tot Comp=s intentie niet te wesen, als wingurla, soo veel verder van Goa gelegen zijnde, ende dat niet te geloven is dat wij aldaer beter tractement sullen erlangen als onder fettegam, nadien achera— onder een ende deselve Coninck is staende, ende dat de mooren al tesamen begerige menschen sijn, die haer geen dingen ontsien, hoe onredelijck ofte schandelijck die oock mogen wesen, int werck te stellen, als daermede voordeel connen int gemoet soo in Schera willen rien; behalven dat wij, bij aldien in Achera resolveren te verblijven, daer weder groote Wingurla. oncosten me #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0583.xml #+ --- 288 De resolutie van dat niet nae alse souden ver huijsen la niet langer cimmende vablij Gile of Durat te souden ver trecken dan haere parti culiere uijt staende schulden hebben haer daer gehouden een collusie van met sijne coop luijden Wingurla. oncosten zullen moeten doen om ons ter neder— tesetten, gelijck in wingurla is geschiet. Om — welcke redenen dan oock al het Jaer te vooren — bij't aenwesen van d' H:r Joan Cuneus, uijt persia d' E. Cineus lagt comende, daer van geproponeert zijnde, bij resolutie vast is gestelt geweest, dat sij niet na salse souden maer in Wingur verhuijsen, maer, sonder pericul niet langer in — ven, liever nae Wingurla connende verblijven, liever na Crus de Gale ofte suratte te vertrecken. Welcke resolutie hadde behooren nagecomen te zijn. Doch — vertrouwen dat de perticuliere schulden deselve hebben overwogen, daer sij aldaer noch meer apparentie toebehouden, dan off zij het visiapourse rijck t' eenemael hadden verlaten; alhoewel wij — daer echter cleijne hope toesien, voornamentljk bij aldien de Comp=e voor af sal moeten worden voldaen, gelijck oordelen te behooren; alsnoch van geen ander gevoelen zijnde, dan dat de voorsz hondert voorz. Coopluijden met fettegam Colluderen, ende den fettegam hare vrese vandeselve niet dan een pretext zij, — om ons niet te betalen, ende dat sij debuijt sullen tsamen - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0584.xml #+ --- 10o staende schulden voor ra de Compe. te ver gu wachten Wingurla. tsamen deelen. tzach altijt soo, dat ondertusschen de versegelde packhuijsen, daer derselver gelaten - goederen ende Coopmanschappen in waren, aen — welcke de Comp=e noch eenigh guarand vermeende te hebben, aen fettegam sijn getransporteert ende ter handt gestelt, om daer aen te verhalen, soo het schijnt ofte de naem heeft, de geeijste 15. duijsent pagoden bovengemelt, boven noch 5000. pagoden, die sij hem in Ragiabach uijt Comp=s middelen, onder haer berustende, hebben uijtgekeert, met vordere toesegginge dat sij hem inde tijt van drie jaren sullen opbrengen soodanigen somme gelts, als hij pretendeert hem - noch vande Comp=e te competeren, wegen tol van ingebrachte ende vertierde Coopmanschappen. waeruijt dan wel gecalculeert can worden — Weijnich van uijt wat de Comp=e vande voors schulden te — verwachten heeft; of schoon de Coninck daertoe nevens andere grooten sijn hulpe belooft heeft: dat wij niet dan voor hoofsche behendicheden aennemen, ende dat sij het werck al tesamen met #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0585.xml #+ --- 289 Den Coninck en noechsaem de spot de d'onse weder aengesocht Wingurla te keeren Portugesen om in Wingurla t' mogen resideren Wingurla. met malckanderen daerin eens sijnde, genoech saem groten zouden g despot met de onse houden: niet jegenstaende met d'onse d'onse schrijven, dat de voors Hertogh eenichsints bijden Coninck ende grooten des rijcx om onsent wille zoude in disgratie sijn geraect, ende hem verscheijden plaetsen, aende Zee gelegen, zijn afgenomen; dat apparent geschiet is, om ons alle occasie te benemen, de Zeehavens te infesteren, ende haren handel te verhinderen, nat' jongste schrijven, sou gemelte Fettegam sou fettegam d'onse door andere persoonen al weder hebben om na aengesocht hebben om na wingurla te willen keren, ende dat hij sijn pretensien zoude laten varen, — te weten nu hij door de voorsz. Cooplieden genoechsaem betaelt is; daer d' onse dan oock niet na hebben willen hooren, soo langh hij self daerover aen haer niet en schrijft. Men rucht oock dat de portugesen in Goa aenden visiapoursen Coninck seer emnstelijk versocht souden hebben, om in onse plaetse in— aensoeck van Wingurla te mogen resideren, ende dat daer voor in onse plaets een groote somme gelts zouden hebben gepresenteert, mitsgaders vergoedinge van alle de vaertuijgen— ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0586.xml #+ --- dan wort niet aen genomen d'onse onthouden haert in Sepera aarm en slecht Wingurla. ende Coopmanschappen, die wij sijne onderdanen ter zeesouden comen afhandich te maken, mits dat haer altijt derselver ladinge deughdelijck te vooren — soude werden bekent gemaeckt. het welck wij mede niet en connen aennemen, nadien hen het gehele Landt van visiapour altijt opengestaen heeft, — ende geen reden bedacht can werden waertoe haer deselve plaets dienstich soude connen sijn; off ten — ware alleen om ons van daer te hebben, daer wij niet geloven sij haer soo geheel veel aen gelegen laeten; te min wanneer wij ons soo weijnich mijlen — van daer weder souden ter neder setten. tschijnt evenwel seecker te sijn, dat de viceroij den gemelten Coninck eenige maenden voorleden met 2. Elephanten vereert heeft, soo wij menen om desselffs gunst thaerwaerts te conserveren, op dat sien, met ons niet mochte conjungeren om Goa aen te tasten, gelijk daervan voordesen wel geproocken is. Ondertusschen onthouden haer de onse in voors Achera in een — publicque plaets tot herberge van reijsende lieden gedestineert, arm ende slecht genoec, tot onse #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0587.xml #+ --- 290 tot ordre ontfan gen waer nae brieven van coopluijden Nar Cannawaij de superbe en ren van Bach rach haere schulden i porte iaeren te voldoen geadmitteert worden mett Compe. te han delen onse Ordre, om alsdan, des geraden geacht haer te reguls wordende, aldaer weder een nieuwe Logie te stichten. Over Chormandel hebben wij mette fluijt randdijck ontfangen brieven vande voorsz — Coopluijden narsanna ende kitsannawen, — sanna en Rit geschreven inde portugese Tale, waer in hij vele clachten uijtgieten wegen de superbe ende rude claegen over proceduren vanden voors Bacherach omtrent de inde procedu grooten des landts, waer uijt sij seggen al dese onlusten — ontstaen te zijn; versoeckende eijndelijck weder — geadmitteert te worden met de Comp=e tehandelen, — ende quantiteijt specerijen Jaerlicx op Credit presenteren te genieten, als wanneer sij beloven Comp=s t' achterhen bij termijnen bij termijnen in corte Jaren te voldoen, daer wij — mits weder weijnich staet op maken. maer dewijl wij inde voor verhaelde verplaetsinge van Comp=s Comptoir ofte residentie, buijten onse Ordre, die meenen — dat wel afgewacht hadde connen worden, als andere proceduren vanden voors Bacherach, insonderheijt dat hij een somme van 30@ gulden particulier onder voors Cooplieden uijtstaende heeft, — Wingurla ende ren rad #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0588.xml #+ --- Wingurla. van Goers geordon neert Wingurla te doen en hem op alles te informeren en t'onderstaen off of behoudens Compe. respect d'oude res: innemen 2a Mr. Petrus An de persoon hem toe geboeckt ge w ende sulcx sich niet ontsiet in sijne publijcke— brieven open te stellen, het welck wij niet en weten hoe van particulieren handel sal connen werden ontschuldicht, immer met Comp=s Ordre ende marime geensints over een en cont, geen contentem=t en connen nemen: soo hebben nodich geacht, dat den E: Rijckloff van goens, al voor dato Den Commissaris genomineert om als Expres Commissaris het en Athera mede aec Comtoir Suratte te visiteren, wingurla, ofte Achera, mede aendoen, ende hem opde voors saeken ten dienste vande Comp=e op het scherpste — sal informeren, ende oock met eene onderstaen — ff oock apparentie zij, om, behoudens Comp=s dentie weder cunnere spect, de oude residentie aldaer weder in te nemen. Tot welcken eijnde met sijn E: derwaerts hebben gesonden den gewesen opperchirurgijn deses — dreas als secum Casteels M:r Petrus Andreas, dat een Habil man is, ende die voordesen lange Jaren in 't visiapour„ :1 sche Hof; ten dienste vande Comp=e, geresideert hebbende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0589.xml #+ --- 291 ren int Visiapourse de schulden sul van Bacheraeh gehouden De negotie in Vingurla noijt tie geweest rompen tot 11½ vercoft Wingurla. hebben e lange inhebbende, de tale Condigh, ende bij vele vande Lioff verkeert t groote familiaer bekent is: gelijck uEd. bijde Jnstructie, voorsz Commissaris medegegeven, — breder gelieven na telesen. wat succes onse — intentie erlangen sal, staet uEd. t'aenstaende Jaer geadviseert te worden. In allen gevalle verstaen len tot laste wij, dat de voors schulden tot laste van gemelte — alleen werden Bacherach sullen worden gehouden, als zijnde niet alleen buijten, maer oock contrarie Comp=s ordre — gemaeckt, die hij niet dan op sijn eijgen pericul heeft vermogen te buijten te gaen. Ende dewijl de saken aldaer soodanich staen, en hebben wij met voors Jachten, daer den E: van goens mede — vertrocken is, gene Coopmanschappen derwaerts — gesonden; de negotie aldaer noijt van consideratie — van considera geweest zijnde. Het Cargasoentje, voorleden — Jaer met het Jacht de Leeuw derwaerts geschiet, was omgeset, ende aenden man geholpen, waeronder de macis tot 52. de nagelen tot 41½. ende het baldaer de Rompen tot 11½ stuijvers het pondt, ofte daer omtrent; de laekenen tot 40 ten hondert: soo dat op fte deert #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0590.xml #+ --- 97½ opt cargasoen herwaerts gesonden geavanceert vallen gens daer Goa. gecomen Wingurla. op het selve Cargasoentje door malckander ongeveer 97¼. ten hondert gewonnen sij, dat buijten de specerijen noch al een goede advance zoude wesen, maer deselve heb het meeste daer toe gecontribueert. De negotieboecken van Wingurla en sijn ons — noch niet toegecomen; maer uijt een Extract, uijt deselve overgesonden, verstaan dat de winsten winsten daerg aldaer inde tijt van 13. maenden bedragen hebben. . . . . . . . . . . f 35094. oncosten daer te daeregens d'ongelden, binnen deselve tijt gevallen. . . . . . . . . . . „ 27332. — Somma meer gewonnen als verteert ƒ 1762.- en bedroegen de restanten des Comptoirs — restanten al f 60458. , daeronder ƒ 49008. aen uijtstaende schulden. — Naet schrijven van gemelte Bacherach Secours in Roa hadden de portugesen in augusto voorleden in Goot 5. Gailloens ende ettelijcke fregats ende van welcke hij eenige patachel beseer tegen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0591.xml #+ --- 292 hadden eenig schepen tegens de onse vloot daer ders gemaeckt van rijs aldaer sijn in oorloch vapanejck tentie heeft versocht dan door g breck van schepen hem worden waeren al daer in Roa grote moet wil vane solda ten aldaer Goa. tegen de comste van onse vloot, die sij verwachtschijnen comst van te hebben, tot branders gemaect hadden. Om rijs voor tot brau waren sij doen ter tijt seer verlegen: hebbende benodichtheijt voor desen haer meeste toevoer, soo het schijnt, uijt het Landt van sivapaneijck gehadt, met wien mini — tegens den E: Oorlogh geraect sijn, gelijck wij uEd. verleden jaer — geadviseert hebben, ende dat denselven haer al eenige vasticheden hadde afhandich gemaect; die als noch tegen deselve inhout. hij heeft sijn afgesant aende— die onse assis onse in wingurla gehadt, seer insterende om onse adsistentie tegen den voors vijandt, die hem door gebreck van schepen niet en is geworden. Uijt niet iege portugael en souden dit Jaer, na het schrijven voorn. — geen Schepen in Goa aengecomen sijn: soo dat seer nachte seer machteloos waren, ende de soldaten groote moetwil onder de Burgers ende jnwoonders — pleeghden; dat den vice Reij, door gebreck van _o Gelt, om haer soldijen te betalen, soo met goede oogen moestaensien, waerom hij dan — oock vande Borgerij weijnich bedanct wort. maer uijt brieven vanden directeur gerarde Pelgron loos oa #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0592.xml #+ --- Goa. naerder secours Aenslach vande Portugesen op onse la Pelgrom, uijt suratte gesz, in dato 2. October — voorleden, verstaen, dat in Gou een galloen, ende aldaer becomen in bombain een patache uijt portugael zijn— aengelandt met veel volck ende gelt. het patache had in bombani veel siecken aen landt gegeven, ende— zijn Cargasoen gelost, als wanneer mede na — Goa verseijlt was. Off zij naderhandt meer — Schepen sullen hebben becomen, weten wij niet; — ende verhoopen neen: op dat sij haer met d'Engelse niet comen te conjungeren, ende ons afbreuck te doen ij daer wij al voor bedicht zijn. In februarij logie in dmturtvoorleden was uijt Goa in wingurla bij — d'onse verschenen een portugees, genaemt Joan — d'abreu de lima, voorgevende van eenige groote Conspirateurs gecommitteert te sijn, om mettet Opperhooft te handelen, om onder eenige conditien aen ons te leveren de Stadt Goa, met alle de Castelen ende forten daer aen behoorende; het selve in maniere wetende voor te stellen, dat de onse aen desselffs goede intentie niet en al #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0593.xml #+ --- 293 dorh in ont deckt der gevangen becomen Goa. en dubiteerden, ende om het selve uijt tevoeren vermeenden apparentie te wesen; maer was eenigen tijt daer na aenden dach gecomen, dat gem Portugees eenige Lijfeijgenen vande logie gedebau¬ cheert, ende metteselve, alsnoch eenige swarten Christenen in wingurla beslooten hadden d'onse — aldaer bij nacht, of andere ongelegen tijt, verradelijk op het Lijfte vallen, ende altesamen te massa¬ creren, ende alsdan mette gereetste middelen — voort na Chaul te vertrecken, met een vaertuijgh dat sij tot dien eijnde daer bij de wercken souden hebben. Of nu desen aenslaeh met hooger — authoriteijt gemunieert hij geweest, ofte niet, — heeft sijn bedencken. Eenige der voorsz. slaven waeren daerover geradebraect, andere gegeefselt ende gebradmerct, ende den portugees gevangen en den aenleij gehouden, om met gelegentheijt van een passerend' schip herwaerts gesonden, ende alhier te recht gestelt te worden, nadien bij ontkennen bleef persisteren Ende tot geen Confessie en conde werden gebracht. — van ditien „8 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0594.xml #+ --- Goa suratte van het doen der Engelsen in Ragiabaen, ofte daer omtrent, en melden de voorsz brieven nietsonders, dan dat sij in Daman om acht — galloens versocht houden hebben, om tegen ons — te gebruijken, die haer afgeslagen waren. Ende dit is dan soo veel wij uEd. jegenwoordich vande Wingurlase residentie hebben weten bekent te maeken: ons verder refererende tot de voorsz brieven ende overgaende verbalen. vanden Directeur Gerarde pelgrom in souratte hebben wij deser Jare 6. brieven ontfangen, namentlijck d'eerste op 30. maij over Cormandel te land gesonden, met het Jacht de haen, gedateert 24. februarij, de tweede mettet schip Schiedam, door Malaccas engte hier aengelandt op 11. augusti, — gedateert 29 ende 30. April, nevens Copie van een derde, met een moors Schip na Bantam gesonden, van 13. desselve maents, die ons naderhant over malacca van Achin Origineel oock toegesonden is; de vierde, insgelijcx over Cormandel gesonden, mette #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0595.xml #+ --- 294 2a4 het schip Schip dam en t galiodt de Vos alleen Batavia gearri veert advijsen van daert Suratte mette fluijt de palientie hier aengelandt op 7. decemb van 3. Junij mitsgaders de vijfde ende seste op 19. — des genoemde maents, mettet gallot de swarte vos, van 2. October, mede over voorsz Cust geschreven, — van daer tot ende 11. november daer aen volgende. soo dat van Curatte desen Jare geen andere Schepen — verschenen en sijn dan het voorsz schip Schiedam ende het Gallot de vos, mettet selve Schip sijn ons toegebracht 80000. Realen van 8=en in spetie, ende voorts aen verscheyden sorteringen Cleden ende Lijnwaten, mitsgaders Jndigo, Salpeter, droguen & een Cargasoen bedragende ter somme van ƒ 544117:12:2 gelijck uEd. bij de Generale negotieboecken van Jndia onder voorsz. dato suller vinden gespecificeert Uijt de bovengenoemde brieven ende vordere bijgesonden papieren is ons den toestandt van Comp=s negotie ende andere saeken in ruratte ende het Hinduistanse rijck, mitsgaders vande Comptoiren in mocha bassora ende sinde bekent gemaect; Ende Eerstelijck hoe dat de schepen de Reijger ende Rubijn, inde maent september 1652. van hier derwaerts gesonden, daer 4. ende 15. december daer aenvolgene behouden aengelandt sijn, alsmede op 12. april des volgende g #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0596.xml #+ --- In Suratte seber out set becomen ladinge vant ge pen van Batavia souratte. volgende Jaers de fluijt de Zalm van Bengale ende maslupatam, de morgensterre ende — Coninck van poolen van Taijvan over malacca, mitsgaders van het Eijlandt reijlon de Jachten Saphier, de Leeu ende popkensburgh welcker ingeluden Cargasoenen redelijck wel sijn uijtgelevert, ende aende oude contractanten ten gesetten prijse getransporteert bedragende int geheel het gene uijt deselve Schepen daer in souratte ontfangen is ƒ onder dat van Taijpan niet meer dan ƒ 175181. datsober, ende hen seer buijten gissingh gegaen is,— om de op interesh gelichte penningen af te leggen, ende de rijck gedane Eijssen te voldoen, te meer om het achterblijven van het Jacht twapen van Batavia bleven schip t wa daer wij hier vooren van gesproocken hebben, waer in geladen is geweest 37500. lb Tin van malacca, ende 44640. lb Caneel van heijlon, bedragende tesamen ƒ 92761. Om welcke schade een weijnich te remedieren, ende de ruratse Casse daermede te stijven, den Directeur voorn. uijt het Carga voor Persia, in voorsz. fluijten gescheept, gelicht heeft alle het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0597.xml #+ --- 295 doort laet arri schepen aldaer heb ben geene nae affsteecken sulcx dat de Compe. die ver comt te derven souratte. het Coper, te weten duijsent picol, costende volgens — de facture ƒ 29312: 5. wij hadden wel verhoopt dat de voors Jachten soo tijdich van zeijlon in Zuratte vement vande souden sijn aengelandt, dat vandeselve eenige na Nocha cunnen Mocha souden hebben connen werden gebruijct; het welck gemist is, omdat op zeijlon te langh opgehouden zijn, na de schepen uijt taijgoan comende, om deselve te convoijeren, ende dat boven dien soo veel tijt in wingurla hebben tsoeck gebracht gelijck wij boven hebben geseijt. soo dat gemelte Directeur voor dat saisoen geen besendinge na Mocha heeft connen doen, ende de Comp=e die — hoopte winsten verhoopte winsten te derven comt. De fluijt de reijger— voorn. . had sijn E: 18. december daer aen voort na Persia gelargeert, boven het medegebrachte Cargaspen van Taijoan met 181. packen Cardamon, met een Moors vaertuijgh van wingurla ontfangen; ende naderhandt op 3. februarij mede derwaerts gesonden het Jacht de Rubijn, met niet meer dan 229. packen vrachtgoederen, waervoor betaelt is niet meer dan ƒ 8648. , ontstaende om dat de Coninck alle de vrachten na sien sleept, ende niet en gedoogt dat de Cooplieden hare goederen in onse Schepen doen laden soo SEAS Le La. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0598.xml #+ --- De Coninckwil coopluijden eenige goe laeden, soo tangeh de sijne haer genieven tonnen sal mitsdien op vracht daer in bijnick winnen owesen Cargasoen nae Bast sora gesonden Euratte. niet gedagen dat de soo langh de sijne haer gerieven connen, waer door deren in tonse schepen dan de vrachtgelden meer dan een derde afgeslagen waren. Soo dat voortaen in die quartieren weijnich vrachtgelden meer sullen te winnen wesen: hebbende de outste roone des Conincx mede twee Schepen tot dien eijnde laten maken, invoegen dat sij in aenstaende alle de vrachten rijckelijck sullen connen wegh slepen, ende voor ons niet sal overschieten. Die vande Engelse natie hadden mede langen - tijt 8. ende 9. schepen inde Chom van sualij gehadt, — op hoope eenige ladinge te becomen; dat mede — vruchteloos geweest is. 19. april daer na heeft — voors directeur noch na Persia gesonden de voors fluijten halm, Coninck van poolen ende morgen„ sterre met een Cargasoen gesorteerde Lijnwaten &e, ten bedragen van ƒ 156098. , ende na Bassura, — tot vervolch vanden handel aldaer, de Jachten — Suphier, Leeuw ende popkensburgh, met f 219446.16- onder de administratie vanden Coopman Dirck van adrichen, die met Concordia van daer— gecomen was; na wiens vertreck de makelaers van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0599.xml #+ --- 296 meenen dat de Cassoraschein mende van con¬ sideratie wore. den sal insonderheijt in Cauwa d'Engelse hadden cent op gewonnen Quratte van het restant Coopmanschappen, onder haer gelaten, goede quantiteijt Cleden ende Lijnwaten aende man hadden geholpen, ende t procedido mettet Engels Jacht de valck na suratte gesonden, bestaende in — 2564 2/3. realen in spetie ende 218. ducaten, met Hoope het vordere in corte mede tot gelt te maeken, Godt geve dat het Carga, mette voors 3. Jachten gesonden, mede een goede marct mach aengetroffen — hebben; dat uEd. t'aenstaende Jaer staet bekent te worden. De Bassurase negotie verhoopen- wij metten Directeur pelgrom dat in toecomende goti in teecq van Consideratie sal worden, voornamentlijck bij aldien den Cauwa van mocha daer bij tijts — mach werden aengebracht, die doorgaens goede voordelen geeft; daer het dan na moet worden — aengeleijt. D'Engelsen hadden het voorleden— daer ruijm een Jaer daer ruijm een cent op gewonnen. Ende dewijl de voorsz. Jachten, gelijck boven aengeroert te spade in suratte waren aengelandt, om na — Mocha besendinge gedaan te werden: soo — had den gemelten Directeur goetgevonden vande Coopmansz, derwaerts geprojecteert, over te laten aenden 1„ laers #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0600.xml #+ --- contract metten wisselaer Mundas arrivement al sche schepen van Mo. cha lijckel. gelad den in Mocha soude dat saisoen een slechte marckt suratte. aenden Wisselaer mundas naen, ten prijse— naen gemaeckt als de marctin mocha jongst bevonden was — geweest te sijn, de tollen daer affgetrocken, ende te betalen in september daer aen, namentlijck 25443 lb garioffel nagelen, 20000 lb Thin, ende 32242 cattij Benjuin, bedragende tesamen incoops — ƒ 34854. , waervoor denselven betalen most f 93912. , somma daerop geadvanceert, ƒ 19058. ende hadden het vordere, voor mocha gereet sijnde, na Bassura gesonden, uijtgesondert alleen 32. — packen Cassidijs aldaer niet gewilt. Inde maent daer van 8 moosSeptember voorleden waren van Mocha— in suratta aengelandt 8. moorse rijck geladen — Schepen, bestaende haere Cargasoenen ten principalen uijt 961. spaense realen 2. , na derselver rapport sou aldaer tverleden saisoen een slechte marct geweest sijn, ontstaen geweest sijn — door dien weijnich Cooplieden afgecomen, ende daerentegen vele vremde negotianten met groote quantiteijt Coopmanschappen daer aengelandt waren, Oock was den Cauwa van 35. tot 10. realen — de - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0601.xml #+ --- 293 Zuratte. op de Cauwate verwachten 'Engels Zeehors in 2. ombain in gelopen tanten en bagagie van Mocha nae Suratte in moor sche schepen doch debhar van 393¾ lb. gesteijgert, veroorsaect door hetsoober gewas. Den voorsz Directeur meent grote advanch dat wanneer de besendinge tijdich ende int begin— van februarij conde geschieden, als wanneer het selve medicinael tot Civiler prijs te genaken is, dat op deselve Coopmanschap in persia ende Bassora 1006 gulden Jaerlicx sal connen gewonnen worden; het welck al goet medegenomen zoude sijn, D'Engelsen hebben haer Jacht de Reehors na mocha gehad, ende aldaer uijttermaten met haere goederen geclad, om deselve spoedich aende man te krijgen, ende tijdich van daer te geraeken; ende en hadden, uijt vrese van onse Schepen te bejegenen, haer reijse na suratte niet derven nemen, maer mettet voorsz Jacht de Reehors haven gecoosen in bombain: alwaer hetselve wel 3. mijlen de Rivier opgehaelt hebben, sijnde het opperhooft van daer over landt in Suratte aengecomen, hebbende haere hebben haere conComptanten ende bougagie in mocha in moorse Schepen gescheept, ende soo bedectelijck na suratte overbrengen gesonden; dat haer tot groote cleijnachtinge was streckende. voorleden Jaer hebben wij uEd. — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0602.xml #+ --- 1 in Sindi toegestaen apparentie van grote voordele aldaer te doen Curatte. VEd. geadviseert hoe dat den Directeur Pelgran, om te ondersoecken wat voordelen in sindi voorde Comp=e te behalen sijn, met advis vanden heere Prerogativen ons Joan Cuneus, derwaerts hadde gesonden den Coop=m Pieter debie, die aldaer vanden Hertogh mogolchan ende den sabandar vrundelijck ontfangen, ende goet onthael belooft was, met deselve prerogativen— ende voorrechten als d'Engelsen aldaer hadden genoten, voor persia waren van daer geprocureert ende mettet Jacht Concordia in Januarij voorleden— na Gamron gesonden 229. packen verscheijden sorteringen Lijnwaten, die voort merendeel aldaer oock smaekelijcke advancen hebben gegeven. twes andermael groote quantiteijt diergelijcke doecken voor hetselve Comptoir van daer — geeijst, ende ordre totte procure gegeven was. — Jnvoegen dat het sich laet aensien, dat wij metter — tijt goede voordelen van daer te ontmoeten staen, voornamentlijck bij aldien, bij continuatie vanden Oorlogh met Engelandt, die natie, - die over al seer tegen ons woelen, van daer conde - — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0603.xml #+ --- 29:8 een monster van salpeter 4: costen der sel versoecken daer f en ordre vanden okergoede genegentheijt Mogolchan in Sindi tott Compe. den handel tegen veel te beschieten de goederen van daer hebben in Persien het uijtge cunnen haelen huratte conde werden gehouden. Deselve hebben daer oock voor desen Jaerlicx pertije geraffineerden salpeter voor Europa genegotieert, waervan de voorsz. uijt Sindi beco Coopman pieter debie een monster overgesonden heeft van 276. lb. costende 2¾ Ropias de man van 69 lb, jegenwoordich mettet schip de vogel gaet mette verhepeheur overgaende, om daerop te hebben uw Ed. bevindinge ende Ordre, om ons in aenstaende — op de bevindinna te reguleren. Den Hertogh Mogolchan voorn. continueert als noch bij sijn eerste goede Continuatie genegentheijt totte Comp=e, waerom, ende om vanden Benoch deselve te conserveren, den Coopman Pieter de Die hem met een propere vereeringe had begroet. Jn Amadabath, broodera ende Brocha, blijft Comp=s residentie mede noch continueren, onder de Directie vande Coopluijden Hubert Hugo ende Isaac van Coedijk; gelijck mede in Agra in Sgra schijnt den resident Joan Berchout, maer en schijnt den — woordich niet handel aldaer rechtevoort niet veel te beschieten: hebbende de meeste sorteringe doecken, jongst van daer ontfangen, in Persia het uijtgeleijde keijde gelt niet gelt niet connen halen, wordende doorgaens te — - dier meen, ver nix #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0604.xml #+ --- Voortganck vande legatie aenden Mo. gol. doch heeft weijnich operatie gedaen arrivement van legaten in Dilli tie Suratte dier ingecocht, ende op de deugt soo nau niet gelet als de perticuliere mooren wel weten te doen, gelijk uEd. uijt de persische advijsen breder sullen verstaen, De legatie aenden grooten Mogol, daer wij — uEd. voordesen van hebben geschreven, dat onder handen was, heeft eijndelijck mette wedercomste van denselven monaren in dillij sijn voortganck genomen, maer soodanigen goeden operatie niet gehadt, als verhoopt was; gelijck uEd. uijt Soo als het vervolen, sullen verstaen. gemelten Coninck in november 1652 weder in Dillij aengecomen was, hebben de Cooplieden Jan Berckhout ende Jan Tack haer inde - volgende maent van Agra derwaerts begeven, ende sijn den 7. Januarij daeraen in dillij verschenen Alwaer den derden dach daeraen, nae dat alvooren eenige grooten, als den Hertogh Hackiketchan Calilchan, ende de voedster vande princesse sakebegem genaemt Bourichanem, van van vermogen sijnde, hadden wesen begroeten becomen andier solemnele audientie voorde maij=t hebben becomen - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0605.xml #+ --- 299 derselver ver soecken 1 print ratte en rochip voor 66 2 gul iaerl. gered: meert is 15 Vropias van Pelgrom firman vande C handel in Ben galen toegestaen Zuratte becomen, ende vervolgens daerna haere versoecken doen voorstellen, sijnde ten principalen eerstel. , dat de oude alliantie ende vrundtschap tusschen sijne maij. t ende ons voor altijt moghte werden— bevesticht; het welck denselven heeft toegestaen, — Ten tweeden, dat de Mayj=t de schenckagie, door hen aengebracht, gunstelijck geliefde te aenveerden; die hem wellecom was. Ten derden, dat ons de tollen van souratte ende brocha geremitteert ofte, hetselve niet connende geschieden, met een sekere somme Jaerlicx geredimeert mochten werden, om de veratien ende gewelden der Tollenaers te ontgaer„ waervan het eerste afgeslagen, ende het tweede de tollen in S„ toegestaen is, ende de Jaerlicxe redemptie naderhant begroot op 55 Oropias, ofte 66. @ gulden, weijnich min sijnde als de jongste vier Jaren is betaelt: dat al wat veel is, ende de ordre vanden Directeur boven d'ordre Pelgrom 15 Oropias excedeert. Ten vierden, dat aende Comp. e verleent mochte werden een bondich— firman, van vrijen ende onbecommerden handel in Bengale; dat mede toegestaen is. Ten vijfden, dat 2: n #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0606.xml #+ --- Zuratte. dat gene fugitive nederlanders vande mooren aengehouden, ofte besneden, maer aenstondts weder — overhandicht zullen worden; welck poinct de Mayt. opde mahometise wet geexcuseert heeft — niet te connen belooven. Ten zesten, dat de Comp=e niet en sal werden versindert particuliere vracht„ goederen in hare Schepen te laden ende over te voeren; dat mede afgeslagen is, alsoo de Coninck tot dien eijnde self schepen hadde laten bouwen, om sijne schatten te vergrooten. Ten sevenden, dat ons geoorloft soude wesen onse vaertuijgen, die tottet lossen ende laden der Schepen gebruijken, te vernieuwen, ende andere in plaets vande oude te maken, na gelieven: hetselve is toegestaen Ten achten, dat ons aen strand van sualij — geoorloft zoude worden te bouwen een cleijn vertreck ofte logiement, om tot lijfberginge der suppoosten, ende haere papieren &. , te dienen. — dit is mede ingewillicht. Ten negenden, dat ons — sou toegelaten sijn de paerden, die in ruratte sullen aenbrengen, te vervoeren, verschencken — ende 5. 8 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0607.xml #+ --- bij haer aende van prije passen en andere plaetsen daer omtrent sijner onderdee nerschepen sonder daer toe geauthori seert geweest te sijn Curatte. ende vercoopen, waer ende aen wien het ons sal goetduncken, sonder verhinderingh van jemant gelijck den Gouverneur mierarab onlangs hadde onderstaen, tot groote cleijnachtinge vande generale Comp=e ende haere ministers; het welck de Mayt met ronde woorden insgelijcx heeft geadvoijeert, breder blijckende bij de schriftelijcke petitie, door d'onse daer van gemaect, met de antwoord des Conincx daerop gestelt, in Copie hier nevens gaende. Waer jegens genoemde Coopluijden Jan Berckhout ende Jan Lack sich weder hebben laten bewegen, sonder toesegging daertoe geauthoriseert te wesen, de voors. maij=t Maj gedaen toesegginge te doen van vrij geleijde brieven voor nae Stchin Sijne ende sijner onderdanen Schepen, varende voor sijne e naer Achin ende andere plaetsen daer omtrent, sonder dat onse Schepen, deselve in Zee gemoeten, eenigen Overlast ofte hinder zullen vermogen te doen, veel min eenige geschencken, onder wat pretext hetselve oock mochte wesen af te eijssen. waervan sij een acte geteeckent hebben, geschreven int Persiaens, van Teneur als uEd. uijt het Translaet - - 300 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0608.xml #+ --- Vertrecken van daer toegeseijde firmans becomen te hebben door begaen sijnde de firmans men geheel verdraeyt geen gemeenschap, mette gedaen te Zuratte. Translaet, hier nevens overgaende, sullen — connen nalesen, het welck soodanich verdragen sijnde, soo is het overige geweest, om daer van te hebben de toegeseijde firmans, soo voor ziaatte als Bengale. Ende alsoo d'onse daerom sonder allvoren de vele dagen mosten naloopen, ende niet en twijffelden, off deselve souden haer in debita forma werden — geexpedieert, schoon daer niet jegenwoordich zijnde: soo hebben goetgevonden, om de groote oncosten, die sij daer ten hove met haere suite ende Ommeslach dagelijcx te dragen hadden, te ontwijcken, afscheijt ten hove te nemen, ende weder na Agra te vertrecken, latende ten hove twee moorse maekelaers, om de voorsz. grote mislach daermandementen te prosequeren; waerin sij mede onvoorsichtich te werck gegaen sijn, gelijck naderhant, wanneer de mandementen voorden dach gecomen sijn, gebleecken is: zijnde soodanich getrocqueert naederhant beco ende verdraeijt bevonden, dat met de voorsz seggtinge hebben gedane toeseggingen bij na geen gemeenschap schijnen — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0609.xml #+ --- 2erckhout reijst weder nae ^ hoff geredtesseert te hebben helpen gatie en com pindert te sijn en sonder nieu admitteert te cunnen werden Den Gen: en Raden gunnen soo ver swaericheden daer uijt niet oock it move rende huratte. schijnen te hebben: gelijck uEd. mede blijcken sal bij het Translaet der voorsz mandamenten hier mede bijgevoecht, waertoe ons, om cortheijt sullen gedragen. Ende of schoon gemelte Berckhout, deselve becomen hebbende, daerop weder na dillij — om deselve verreijst is, om deselve geredresseert te hebben: soo en— heeft hetselve niet mogen helpen, maer moett daermede dan mach niette vreden sijn, nadien sijn legatie eens geeijndicht, ende seggende sijne van het hof afscheijt becomen hebbende, sonder — missie geex nieuwe Commissie ende geschencken niet weder ter audientie voorden Coninck en mochte worden we niet ge geadmitteert, gelijck uEd. uijt de nevensgaende — brieven vande gemelte Coopluijden, soo aen ons als den voorsz. directeur geschreven, omstandiger sullen — connen verstaen: soo dat die Costelijcke ende langh geordonneerde Legatie slecht genoech— uijt gevallen is; Alhoewel wij daer echter soo vele swaricheden ende ongemack niet uijt connen t gemoet sien int gemoet sien, als den E: pelgrom in sijne — als Pelgron brieven is moverende, die daerover seer swaerhoof„ dien is, ende blijcken laet vrij tegen gemelte — Berckhout 301 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0610.xml #+ --- hout all te seer e passioneert Oncosten van gatie huratte. sijnde tegen/ ver Berckhout gepassioneert te wesen, gelijck uEEd. — bij confrontatie van deselve sijne brieven, ende de voors voorstellingen van gen Coopman aenden Coninck gedaen, wel sullen verstaen. Eenelijk is te beclagen dat soo grooten somme gelts te vergeefs — schijnt uijt de hantgeworpen te zijn; bedragende schenckagien en de gedane schenckagie, soo aenden Coninck, sijn dochter, de hertogen ende grooten gedaen, tesamen — ter somme van. . . . . . . . f 30552. Ende andere oncosten vande legatie. . „ 27914. int geheel. . . . . . . . . . . f 58466. , dat sijn seer excessijff onse Calculatie seer veel excedeert, ende waer voor wij wel hadden behooren eenich groot voordeel recht geobtineert te hebben. Hoe het firman, voor Bengale geobtineert, aldaer geestimeert wort, — hebben wij onder die materie aengeroert, onnodich, achtende daervan alhier repetitie te doen. wat den Coninck aen ons in antwoorde schrijf G gelieven UE. mede tesien uijt het bijgevoegde Translaet, waervan de Originele nevens — de #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0611.xml #+ --- 302 Cerckhout en lacq oomen op om haer dochte ver antwoorden Versoeck van Bourichaenen om een quart van Compe. coopmanschap mogen genieten ter prijse als tanten dat haer geexcuseert is Den Coninck heeft mede voordelen willen hebben Euratte. de presenten mettet eerste Schip verwacht worden, met den voorsz Coopman Jan Tack, die opcomt Comons Rapport te doen wegen de voors Legatie, — ende schrijft den Directeur dat Jan Berckhout - mede volgen sal, om sijn gedoen te verantwoorden, — De voors hertoginne bourichanem heeft eenigen tijt— Bertoginne voorleden door de haere doen versoecken, om een - equart van Comp=s Coopmanschappen jaerlicx te pentiaerlijk te mogen genieten, ten prijse als de andere Contractanten andere vontredeselve ontfangen het welck haer, om de quade — consequentie die daer aen vast solide wesen, — discretelijcken is afgeslagen, waerover vrij te onvrede is geweest. Naderhandt heeft den — Coninck medepart inde voordelen van onse part inde negotie in sijn landen willen hebben, ende den — maekelaer wirsiawora 100 O ropias afge„ drongen, sonder ander pretext als dat eenige Jaren herwaerts alte veel op onse Coopmanschappen hadde gewonnen, ende begeerde voortaen selff die ten prijse van het Contract na hem te nemen, of in plaetse van dien vande contractanten Jaerlix : #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0612.xml #+ --- suratte. van Pelgrom heeft daer van affstant gedaen en hem aengeschreven dat onse negetie mogen drijven daer ende met wie het ons sal gelieven De Saphier daer Persien gecomen met tijding Jaerlicx te trecken een derde van 100. O Ropias. doch op de clachten docn heeft naderhandt, opde gedane clachten vanden voors Directeur pelgrom, daervan afstandt gedaen, ende den Gouverneur in souratte doen aenschrijven ons onse negotie onverhindert te laten onverhindert te driven daer ende met wien het ons sal goetduncken, ofte gelieven. Waer bij wij verhoopen dat die — begeerlijcke concepten dan voort achterblijven sullen. vermits den Engelsen oorlogh, ende dat den — Directeur Dirck Sarcerius in Gamron de — golpho van persia heeft willen beset houden, op hoope van een goede buijs; en heeft suratte vande voorsz fluijten ende Jachten gene te rugh becomen, masteloos uijt als alleenlijck het Jacht saphir masteloos, ende met een seer droevige tijdinge hoe dat int laetste vande maent september voorleden vanden gemelten Directeur gecommandeert sijnde, om nevens de Jachten Rubijn ende rijdworm, vande Engelsen verovert, de fluijt de morgensterre, ende het Jacht de Jasques, tot buijten de voorsz. Golpho #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0613.xml #+ --- 303 de Rubijn hebben sien sincken en en de andere all loos uijtgeseijt de Jasouen van affgeraeckt sijn niet sonder groot mede gebleven te sijn siaensche sijde star Golpho na batavia te convoijeren, op 11. October ende eenige dagen vervolgens, op de hoogte van 22 graden, ofte daer omtrent, noorder brete, onder de arabise Cust, van soodanige ongehoorde stormwinden - dat het racht sijn beloopen, dat het Jacht de Rubijn Godtbetert :) te gronde gaen in haer gesicht met alles datter op was hebben sien— suucken ende te gronde gaen, ende de andere altsamen tsaemen mast masteloos, uijtgesondert de Jasques, van malckander malcanderen afgeraect sijn, niet sonder groot pericul van mede perijckel van gebleven te sijn; gelijck uEd. omstandiger sullen connen vernemen uijt het overgaende Extract Daghregister vanden Schipper Jan nicodennus — Romeijn op de saphir voorn. het Jacht Jasques is naderhandt over heijlen, gelijck boven noch gesecht Gode hij loff hier behouden aengelandt. Godt geve dat de andere mede behouden mogen sijn, ende dat de fluijt de morgensterre noch voort vertreck deser 304 baelen Ver retour schepen hier verschijnen maen, in hebbende inde Morge 304 packen of balen, persiaense zijde, op dat het Retour daermede noch mach worden verrijckt, sullende anders een swaren slaen voorde Comp=e Zuratte. wesen. 3 N3 k ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0614.xml #+ --- Turatte. scheepsruijmt een grote quantiteijt en zelle ditratte over gebleven chase en Bassorasch besendinge mede sullen lijden tavia nae Duratte en Persien gesonden wesen. Om ons van welck droevien disaister— kennisse te geven, den Directeur voorn=t het gallet de swarte vos herwaerts afgeveerdicht had. t Door gebreck van waermede dan door gebreck van Scheepsruijm te cleden lijwaete, een groote quantiteijt Cleden, Lijnwaten & in Suratte hebben moeten overblijven, ende vresen, oe waer door de m„ dat de mochase ende Bassorase besendingen — . verachteringh daer mede verachteringh door sullen lijden 20. september voorleden hebben wij van hier — Schepen van Ba. over Ceijlon na Suratte afgesonden de Jachten Muijden, Hulst, Cabbellau ende Avenhorn, met een Cargasoen voor het selve Comptoir ende Persia bedragende ter somme van ƒ 289147. , te weten voor suratte ƒ 165947: 19:14:, ende voor persia ƒ 123199:6:14. , die GGode Eijlof) Zeijlon behouden gepasseert sijn, gelijck boven noch aengeroert hebben. Ende alsoo den E: — Joan Cuneus, jongst van Persia comende, — Zuratte niet heeft connen aendoen, ende het selve Comptoir, volgens uEd. Ordre, noodich dient gevisiteert n ene #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0615.xml #+ --- 204 Met drie iderick contract van coopmanschap pen geexpireert Rijckloff van Rocks als derwaerts ge souden teren der coop manschappen iaeren herwaerts affgeschreven en geordonneert de coopmanschap t benefeceren ruratte. gevisiteert, te meer alsoo het drijarich Contract van Coopmanschappen desen Jare uijtgeweest sij, ende dierhalven nieuwe ordre opt beneficeren der Coopmanschappen moet worden gestelt: soo hebben goetgevonden als Expres Commissaris derwaerts — Commissaris te senden den E: Rijckloff van goens bovengemelt, — gewesen eerste Coopman deses Casteels, ende voorleden Jaer door ons aen uEd. voorgedragen tot extraordinaire Raet, met soodanigen Jnstructie ende last om het zelve Comptoir te visiteren, ende op dese ende gene raeken de vereijste ordre te stellen, als uEd. int briefboeck onder voorsz dato sullen vinden — het contrac geregistreert. Onder andere sullen uEd. daeruijt gelijck eenige sien hoe dat wij het contracteren der Coopmanschappen geschiet is in maniere gelijck eenige Jaren herwaerts is— geschiet, afgeschreven hebben, als de Comp=e nadelien, ende met reden bedenckelijck sijnde; maer dat voortaen de Coopmanschappen, die wij daer — aende merctbrengen, uijt de hant ten meesten — pen uijtterheijt roffijte vande Comp=e zullen worden gebenificeert ende tot gelt gemaect, na dat de prijs alsdan — wesen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0616.xml #+ --- Zuratte. De specerijen op van een gesetten prijs g da stelt do geordonneerde zi uijtgeseijt de rom pe die laeger gestelt d'erven in het contract metten Mogel genaeckt geapprobeert doch met eenige precautie sal, uijtgesondert de specerijen, die, de Comp=e mette hulpe Godes ten principale in haer gewelt hebbende, wij op een geset gelt hebben gestelt, namentlijck de nagelen op 50. , de foeille op 65. — weijnich met onste 70. , de noten tot 30. ende 36. , ende de Rompen on prijs verschillen tot 12. ofte 15. stuijvers het pondt. Het welck niet veel en verschilt mette prijs die wij naderhandt van uEd. tot ordre ontfangen hebben, uijtgesondert sijn om het ver de rompen, die wij oplager prijs hebben geset, om dat het verderven seer onderworpen sijn, ende onder de handt vergaen, ende tot stoff worden. waerom wij ons laten voorstaen, dat deselve nietlicht na Europa vervoert sullen worden. voort sullen— uEd. bij de voorsz. Instructie gelieven te remarqueren bij den Een: en Rtaden op wat wijse, ende met wat cautie, wij het voorsz contract wegen de ruratse ende Brochase tollen, als anders, metten mogol gemaeckt, toegestemt ende geapprobeert hebben, waertoe ons gedragen. De Coopman Elias Boudaen van antwerpen, die voordesen de Bassorase negotie becleet heeft, is 29. november voorleden Jaers in suratte overleden hebbende gt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0617.xml #+ --- Clias Boudaen naegelaeten ƒ 35287:- boven sijne ver iaeren in Indie geweest Pelgrom soeckt uijt oorsaecke neert is sijn brieven nevens wesende raet verteeckenen Jans over gansch Indien geobserveert wort tusschen hem en de twee voorver Zuratte. hebbende bij Testament aenden Armen van Batavia gemaect 4000 gulden, ende aen die vande Stadt amsterdam gelijcken somme, bedragende — het gene van sijne nagelaten meubilen geprocedeert, ende op sijn reeckeningh goetgedaan is, een somme van f 35287. , boven sijn verdiende gagie. — diende gagie het welck wij niet en weten hoe hij binnen den heeft maer vijftijt van vijf Jaren, dat in Jndia geweest is, met geoorlooffde middelen heeft connen overwinnen. Den Directeur Pelgrom voornt. heeft dit Jaer sijn verlossin al mede seer ernstich om sijn verlossinge geschreven, om reden, soo aen perticulieren schrijft, om dat wij hem voorleden Jaer aengeschreven ende geordonneert hebben voortaen sijne brieven nevens hem geordon d'andere aenwesende raetspersoonen te onderteeckenen, d'andere aen gelijck overgants Jndia geobserveert wort, waer personen t' on door sien soodanich geaffronteert vrnt, dat niet genegen gelijck noch is de Comp=e langer te dienen. Het Jaer te vooren was tusschen hem ende de voorsz. Coopluijden in Agra, door misverstandt van twee plaetsen, — misverstant die met eene ende deselve name genoemt worden, haelde coopl eenige contentie geresen, ende daerover onaengenamen brieven gl. 304 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0618.xml #+ --- Verder reden van sijn misnoegen ordre gegeven om hem tot langer vet blijff ten minsten van noch een iaer off twee te versoece ken suratte. brieven over ende weder gegaen. Waer in wij— doen ter tijt wel geoordeelt hebben dat de gen Coopl het respect, de opperhoofden competerende, al wat tebuijten hebben gegaen; Doch dewijl niet en — twijffelden, of den Heere Cineus voorne sou— suratte weder aengedaen hebben, door wien deselve questie dan ongetwijffelt ter neder gelecht ende afgemaect zoude wesen: Soo hebben wij in — onse brieven daer van niet gementioneert; dat hij mede seer euvel neemt: daer uijt dan voort besluijtende, dat deselve bij ons in haer onrecht jegens hem werden gepatrocineert, ende haer te gevalle hem de voorsz. ordre, aengaende het teeckenen der brieven, sij toegecomen; dat noijt onse gedachten geweest sijn, maer eenelijck op dat aldaer Comp=e Ordre soo wel soude plaets hebben, als op alle — Comptoiren ende Gouvernementen van Jndia Echter hebben wij hem door den voorsz Commissaris van Goens tot langer verblijf ten minsten noch een of twee Jaren doen versoecken #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0619.xml #+ --- 306 D'Engelse twee cloecke fregati in Diu gecregen souden soo geseijt wort bij partie culiere buijten de Compe. geequip 4. Engels schip Suratse rivier Bombainge noechsaem affgelecht suratte versoecken nadien vele veranderingen de Comp=e schadelijck sijn, waermede vertrouwen hem sal conformeren; dat uEd. t'aenstaende Jaer — wortbekent gemaect. Gelijck boven gesecht hebben d' Engelse twee cloecke fregats uijt Europa in Diu gecregen, die getuijgt wierden, van perticulieren buijten de Comp=e geequipeert te wesen, ende lagh peert wesen boven dien inde ruratse rivier, alwaer door het Schip schiedam ingejaecht was, het Jacht de de Valck inde Valck; dat mettet leste schrijven gereet lagh om uijt teloopen, maer het volck muijteneerden, ende begeerden niet in ree te gaen, hoe het selve. — naderhandt sal afgeloopen wesen, leert den tijt. — De. rechors in De zeehors was in bombain genoechsaem afgelecht. In Januarij voorleden hebben sij van Guratte na Engelandt geretourneert haer Schip de Smirne marchand, geladen met een rijck Cargasoen, van Guseratse ende sindise Lijwaten, Salpeter, Jndigo, Cattoene garen persiaense zijde, Cardamon, Caneel, Diamanten, muscus ende amber, — de quantiteijt van elcx was onbekent. Den — president Jeremias Blackman Cal mede — niet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0620.xml #+ --- dent met overt de 2000 gul. op ovan nae Suratt Euratte. t d' Engelse Pres: niet over de 200@ gulden op Interest interesse beswaert beswaert, ende wiert tot die tijt toe van sijne Crediteuren noch beleefdelijck bejegent; haer verlatende op het secours, dat sij in september — hadden te verwachten: gevende ondertusschen - voor, apparent om deselve Crediteuren daermede te verblinden, dat sij alle den salpeter willen — aenslaen, die te coop sal worden gepresenteert. Doch of, bij aldien het voors ontset noch eenigen — tijt achterblijft, haer credit niet verswacken — sal, leert den tijt Cargasoen van Jai an Caijoan sijn dit Jaer over malacca en pecsie gesonden na suratte ende Persia gesonden de fluijt de Trouw, ende het Jacht de Griffioen, met een — smal Cargasoentje voor suratte van niet meer dan ƒ 23013: 5. 6. , bestaende uijt 55898. cattij Japans staeffcooper in 590 kisten, 8097, Cattij — Chinesen Thee in 161. Canasters, ende 36368. Cattij aluijn. Om dat in Bengale soo grooten Capitael noodich is, ende aldaer soo wel als do van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0621.xml #+ --- 307 1 Japans silver nae 2 eegale om tot incoop van een grote quantiteijt sijde te dienen ten men 4 tonnen swaert interest aldaar / ten hondert Zuratte als in suratte geen penningen tot civilen — prijs op Interest sijn te crijgen: Soo hebben na Taijoan geordonneert, dat dit Jaer geen Japans silver na Suratte soude worden gesonden, maer soo veel meer na Bengale, om te dienen tot incoop van groote quantiteijt zijde, die in Japan ende — nederlandt seer smaeckelijcke winsten geeft. Het welck suratte, in gevalle uijt persia, mocha ende Bassora niet wacker met Comptanten gesecondeert en worden, al vrij buijten posture — in Suratte sa sal stellen, nadien rede al over de 4. tonnen Gout a deposito be a: deposito beswaertsaten. Docn nadien de Comp=e daer Credit genoech heeft, ende na genoegen gelt ter leen can becomen tot / ten 100. smaents, — t smaents soo willen vertrouwen dat haer wel sullen redden. Tot het bovenstaende heeft den Gouverneur Jan lijsz van malacca noch in deselve gescheept voor Suratte 216. O lb, ende voor Persia 110 O lb thin, waermede sij dan 3. Januarij sijn voortgeseijtt Godtgeve behouden mogen varen. Den gemelten mogol had den Directeur Pelgrom cca #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0622.xml #+ --- Voorgeven vanden Groten Mogol vane Portugese do Stadt Damant va belegeren da bij aldien hem gt enantwoort daer op my van Pelgrom sulcx geschiet wij daer doort lichtel. tot van Suratte en Brochia souden winsten aldaer gevallen tegens Pelgrom doorden Gouverneur Hasfes in — Suratte doen aenseggen, seer genegen te zijn — om de Portugese stadt Daman te belegeren, — zee wilden assiste bij aldien wij hem ter zee wilden adsisteren, — daer denselven op geantwoort heeft geen ordre toe te hebben, maer daerover na Batavia te sullen schrijven. Off het selve den gem. vorst ernst sij, sal den tijt nader openbaren; ende meent de maeckelaer wiersia wora, dat sulcx geschiedende, wort gemeent soo wij daer door wellicht vanden gantsen Tol van avenden ganschen Suratte ende brochea souden werden geliberteert werden gelibereert daer al wat om gedaen zoude mogen werden, maer sal ons eerst moeten blijcken, dat het hem ernst hij. Na luijt der suratse boecken, ultimo maij voorleden geslooten, bedragen de Generale winsten soo aldaer als op de onderhoorige Comptoiren gevallen ter somme van. . . ƒ 359730:13:9 Oncosten daer Daerjegens de generale ongelden, daeronder f 18125. aen verstrecte soldijen, ende ƒ 39513: aen Schenckagie, soo in dillij als in mocha bassora, ende elders gedaen „161981: 18:— Sommainsuratte desen Jare — overgewonnen - - - - - - - - ƒ 191132: 15:19 Zuratte Ende ren — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0623.xml #+ --- 308 restanten Ontfangh sive overlant gesonden vanden Engelsen oorloch Ende bleven de restanten, doen ter tijt onder deselve Directie berustende, ten bedragen van ƒ 971951:- Persia. wegens Comp=s constitutie ende tgepasseerde aen die cant, welcke uEd. largo over den wegh van Aleppo ende Bassora quadruplicata door den — Directeur sarcenius bedeelachticht is, willen verhoopen— uEd. bij derselver receptie, welcker Copie echter hier nevens senden ten genoegen sullen hebben verstaen, - soo in't reguard van een geruste florisante negotie, als 'tgene door d'opgeresene Engelse oorlogh d' EComp=e victorieuselijck te buijte sij gevallen, daer Godt den heere eeuwichlijck moet voor gedanct sijn, niet jegenstaende sullen abbreviativelijck repititie — van onse nis van tselve doen, namentlijck dat op 4. Januarij — 1653. UEd. eerste missiven van dato 24. Julij — binnen amsterdam gecarteert, op 12. martij - de duplicata ende op 15 meij derselver triplicata den — vermeldende Directeur in Persia ter gewenster uijre sijn ter handt gecomen, aenstondts deselve P=r Expres vaertuijgh van Congo oversindij na suratte versonden ende alle middelen in bedencken nemend om uEd=le— suratte ordre „ 17:2:- dende - llen 18:- 5:19 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0624.xml #+ --- Den Directeur heeft do van gehouden, door dien da geen schepen bij der ge hant hadde Reijged aldaer ordre t'achtervolgen, welcke den Directeur — onse ordre bedeelkt als geen Comp=s Schepen doen ter tijt ter reede hebbende, seer bedectelijck heeft gehouden, ende meerder familiariteij/ ende openherticheijt aen d'Engelse — residenten, sijnde aldernaest Comp=s woninge geplaetst, getoont als voordesen, is onderwijlen arrivenert van daer ter reede comen te verschijnen hier van Batavia de fluijt de Reijger inhebbende een - Cargasoen ter monture van ƒ 131684: 15:8. Ter welcker stonde de volgende nacht 't Engels Jacht de valck na Suratte stondt te verseijlen, Waerop in bedenckingh nemende of met voornoemde fluijt een attacque op— deselve zoude doen, ende alsoo den oorlogh bekent maecken, off wel tot beter gelegentheijt — te wachten, waer op geconsidereert sijnde— de Costelijckheijt des fluijts Cargo ende daerjegens de weijnich emporte vande voorn. Valck, sijn aenslaen, tot beter occasie gediffereert ende deselve sonder eenige molest aen — Persia. te ou #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0625.xml #+ --- 309 cordia Een Portugjees scheepken door Sen Reijger verovert de Persia. te doen laten vertrecken. Onderwijlen deeffluijt gelost ende tot vertreck weder gereet maekende comt ultimo Januarij daer ter reede d' Engelse Zeebock van Cormandel, ende dimitteert den Directeur — op 2. februarij de fluijt de Reijger na Suratte, Ophoope alle oogenblick de verwachte schepen Concordia, Robijn en andere ter Gamronse Rheede te parresceren stonden, gelijck op — item van Cos anderen daegs het Oorloghs Jacht Concordia te voorschijn is gecomen, welcke inder ijl ontlost ende om op de Robock te passen — vaerdich gemaect sijnde, retourneert ter — reede Gamron weder op 13. dito de genoemde fluijt de Reijger, hebbende omtrent 20 mijlen beoosten Cabo de Jasques een Portugees — Scheepken van Chiaul comende groot 120. Lasten sonder slach off stoot vermeestert desselfs ladin in hebbende 80. Lasten rijs, nevens andere cleijnicheden, waervan bij vercoop geprocedeert sijn ende d' E Comp=e goet gedaen ƒ 16272:17:8. Bij der #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0626.xml #+ --- Persia. aenslach op de sche Rebock Bij welcke wedercomste met de voorn. prijse, hoe wel den Directeur seer groote redenen hadde om verheugt te sijn, ten — hoogsten becommert is geweest, vermits de tot noch toe verswegen Engelsche Oorlogh — op Gamron opt vertreck des fluijts— verre buijten Gamrons rheede, aen — d'officiers, ende matrosen gepubliceert, ende VEd. Ordre deselve bekent gemaect, deselve op Gamron mede soude werden gedivul„ geert, ende alsoo van sijn desseijn versteecken — soude sijn geweest, twelcke echter t'aller gelucke door een spoedige weder afsendingh vande reede voorgecomen is, sijnde onderwijl op 14. dito noch ter rheede gecomen tjacht de pen Lenoreth en Leonoreth welcke aenstondts om nevens de Zeebock weder theijl te gaen vaerdich gemaect wordende, heeft sijn E: goetgevonden op — de despeche vande Reijger meermael genoemt ve da #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0627.xml #+ --- 310 Persia. ¾ uijrs ver en voor Ram ren opgebracht grote verllae d'. Engelse genoemt t' ordonneren, dat tusschen de Caep — de Jasques ende monsandon zoude blijven — Cruijssen, totter tijt en wijle d'Engelse Reebock ende Leonoreth nevens tJacht Concordia daer soude comen te verschijnen, welcke Engelse haer tot vertreck seer spoedigende heeft den Directeur naderhandt goetgedacht om alle — quade bedenckinge voortecomen, tJacht— Concordia mede voor af telaten seijlen, met voorgevingh tselve na Batavia stondt te vertrecken, gelijck op 18. dito geschiet— is, volgende op 23. de gemelte Engelse, — welcke op 25. dito onse twee vooraffgesondene schepen (sijnde onderwijle noch versterct doorden werden nae Rubijn uijt Suratte) ontmoetende na ¾ uijrs— tmeestert gevecht vandeselve vermeesters ende op 27. — weder met de prince vlagge voor gamron sijn gebracht, gevende die Openbare hostile gen thest bij proceduijren groote verslagentheijt onder d'Engelse, welcke — wijl n #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0628.xml #+ --- Persia. wordende mette slach gewaerschout grote beroerte in Samron r San an T5ue welcke d'onse seer versmadelijck noch twee dagen te vooren met d'aenstaende Oorlogh dreijgende, nu selffs met de slaen gewaerschout wierden; Inden persiaen was tselve mede vrij groote beroerte veroirsaeckende, welcke d'eerste boot aen Landt comende, met een furie — overweldichde ende onder de fortresse op — Landthaelden waerover den Directeur — sich seer t'onvreden houdende ende aenden — Sulthan doen doleren, is door desselffs verboth die beroerte niet gestilt connen werden, waer door de Logie — op s'anderen daegs smergens geslooten latende, sonder oock Comp=s vlagge te laten waijen, — den Sulthan ter Comp=s woninge gesonden - heeft, ende reden van dien doen afvorderen, waer op gedient sijnde, seer minnelijck — aenden Directeur heeft doen versoecken, die - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0629.xml #+ --- 311 dan is alles w dees in stilt gebracht d'Engelse val len daer over te Leve clachtich siaen wilhem daer buijten hou den Persia. teb die oproericheijt van een gedaucheerde Canaillje dese mael ten besten willen houden, met belofte sulcx na dese niet meer te geschieden stondt, maer en contra alle hulpmiddelen ons aenbiedende, ende volcomen licentie vergunnende, om aen en van boort te varen, de veroverde goederen te lossen en laden na wel gevallen, oock selffs voor d' EComp=e een nieuw vlagge latende maecken, die weder met Losbranden van Canon uijt de logie, als vande fortresse opgehesen ende alles weder in stilte is gebracht, woelende d'Engelse nu en dan 7 noch om ons odiens bijden sulthan en sabandaer te maeken, doen t'elckens vruchteloos, — ende thaerder eijgen hoon uijtgevallen, gelijck insgelijcx ten hove, over ons aen sijn maij=t klachtich willen vallen te geschieden staet. het schijnt den Persiaen sich niet alleen int reguard van Doch des ende dien Oorlogh buijten alle dispuijt wil houden maer eerder deselve 't onsen faveure te favoriseren, hebbende ons buijten meninge toegestaen 153 - 9 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0630.xml #+ --- Persia. hebbende ons niettemin toegestaen de ver overde goederen tot een passe van ons voor pen. versochte se op seeckere conditien goederen in Engelse der aen d' eijgenaer gerestitueert toegestaen, de veroverde goederen, — vrij aenlant tbie Colvrij aen landt te brengen, sonder dat vandeselve reeckeningh, gelijck van onse Eijgen aengebrachte goederen geschiet, gehouden wert; sijnde niet weijnich beducht de mooren, in haer vaert ende handel al mede hinder in dese troubeleuse tijden te verwachten hebben, daerom den directeur eenige Moorse sche reets eenige aengeweest sijn om een vrije— pas van hem te vorderen, welcke eenige opterustich aenhouden des sulthans toegestaen heeft, onder — scherpe conditie geen engelse off portugese goederen die toegestaen sijn te mogen overvoeren, of dat niet alleen deselve goederen, maer tgantse Schip niet ingeladen Cargo voor goede prinse sullen werden aengeslagen, dat soodanich danckbaerlijck — aengenomen, ende de visite van dien haer geerne hebben willen onderwerpen. D'aenge„ De moorsche prachen aelde moorse vrachtgoederen welcke in — schepen gevonden te gemelte schepen sijn gevonden, sijn opt versoeck ende aenhouden des sulthans gerestitueert, dat oock #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0631.xml #+ --- 312 wegen het te cort bevonden sullen in concuri anderen comen vande verpoer de goederen sijn de contan. soeck geraeckt Persia oock volcomen in reden gefundeert achten, wegens — tgene soo inde Contanten als opgesnedene packen te cortbevonden wert, moeten de Cooplieden met restid metten den anderen wegens tverlies in Concurrentie comen, daermede haer sonder veel tegensporrelingh te maeken hebben laten consenteren, passerende daerenboven noch quitantien, daermede d'E Comp=e van alle nandaninge bevrijt blijft. — Rendinen Middelerwijle sijn uijt de twee veroverde Schepen d'Engelse goederen gelost ende bij vente— vandeselve uijt de Robock nu Utrecht genaemt, geprocedeert ƒ 49804: 8. ende uijt de Leonoreth nu rijdworm ƒ 661: van de Contanten welcke daer in redelijcke quantiteijt nagesecht wert, — ten meest ingeweest sijn, sijn vele tsoeck geraect, ende weijnich, wat scherpe enqueste bijden Directeur Daertoe aengewent sijn, naderhandt uijtgevonden — geworden. Jnsgelijcx heeft den Directeur alle devoir — int werck gestelt om onse Schepen inder haest weder gerepareert sijnde, onder seijl te doen gaen, om inde Engte tusschen Jasques ende monsandon op de teu #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0632.xml #+ --- Persia. d'Endever onder Armus geroet gemaeckt sijnde aenstonts gesonden brengen nae 26 dae hebben met haer twee veroverde singh en Supploij De Suppleij op condi op noch eenige te verwachtene Engelse te cruijssen, waermede 10. dagen doorgeloopen sijnde, arrivement van comt ondertusschen t' Engels Jacht d' Endever — volladen met moorse vrachtgoederen ondert Casteel Ormus ten ancker, alwaer sijn ingeladen goederen gedisbarqueert ondert faveur van tselve— blijft leggen, sonder eenige apparentie te sien — om te cunnen eschapperen. de voorige nu gereet Oonse schepen weder sijnde, sijn de Rubijn, Concordia ende de veroverde om te cruijssen uijt Leonoreth, ter gedestineerde Cruijsplaetse verseijlt, van waer na 26. dagen gecruijst hebbende, — gen gecruijstv met twee Engelse Schepen de Blessingh van schepen de Bees: Cormandel ende suppleij van suratte seer — kiumphantelijck ter rede van Gamron sijn geretourneert, sijnde de Blessingh vechtender handtverovert ende de suppleij op conditien sich, — tien overgegeven overgegeven, vermits het deselve jegens de Persiaense wal geset, met vlots en boots haer goederen coste bergen, waer bij d'onse ten sij met boots niet cunnende bij comen ende haer naulijcx dat #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0633.xml #+ --- 312 veroverde persia. dat beletten, op seeckere conditien haer hebben overgegeven, namentlijck dat den schipper, officiers — ende matrosen gene uijtgesondert, goet quartier soude genieten, sonder aentlichaem int minste beschadicht als oock in alle vrijdom in gamron aen landt souden werden geset, ende ten tweeden dat schipper ende officiers int geheel ongeplundert, ende haer particuliere ingescheepte Coopmanschappen onbeschadicht na haer mochten nemen, welck accoord oock in dier — voegen nagecomen ende bijden directeur geapprobeert is, Beginnende aenstondts werck om deselve van haer ingeladen Cargo t'ontladen welcke in — soodanige sorteringe bestaen heeft, ende van ijder bijvende geprocedeert als bij aparte verbael Large wert aengehaelt, bedragende tgene uijt de saldo vant Blessingh nu avont ster gecomen is ƒ 172566„13:- ende uijt de suppleij, nu Jasques genaemt ƒ 140336:12. twelck met het procedido vande twee bovengemen¬ tioneerde Engelse Schepen sijnde ƒ 50469:8.— geaddeert sijnde comt te bedragen ƒ 363372:13. — waerbij comende 'tgene vande 12. packen in Concordia bij d' Engelse in suratte gescheept, welcke de d #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0634.xml #+ --- bedraegende in alles genaemt 't wapen van Amsterdam per Cit welcke bij den Diracteur voor goede Prinse sijn verclaert, gecomen is sijnde ƒ 4142: 12: als van 4. packen bij deselve op maslupatnam inde fl: de salm geladen ter somma van ƒ 4561: 12. alsmede tgene op twee dotij, sackens met peerlen d'Engelse in contant aen diverse — mooren gedisbourseert hebben sijnde ƒ 45319:4:- Om gelijcke somma weder in suratte bij behouden varen t'ontfangen, welcke Cooplieden bij — derselver restitutie soodanige somma aen d'onse — presenteren uijt te lekeren, welcke voor d' EComp=e mede aengereeckent sijnde, gesamentlijck te ƒ 417146:11:- monteren comt een somma van ƒ 417446: 11. — waerbij gestelt sijnde tgene bij vercoop van tiacht Bon Jesus t veroverde Jacht Bonjesus, nu twapen van Amsterdam gesecht, gecomen is, sijnde als boven aengehaelt ƒ 16272: 17:8. met den andere — te beloopen comt tgene bij veroveringh der voor„ gementioneerde schepen voor d' E Comp=e gecon„ questeert is, een Capitale somme van ƒ 4318:18:8 voor #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0635.xml #+ --- 314 seer verlegen mette ge vangers 60 daer van opt iacht Bontesus g stelt out Persia. voor welcke conqueste Godt den Heere vierichlijck moet gelooft ende gedanckt sijn. een Ereteur het d'Engelse gevangenen, als weijnich — van slooten ende boijen versien sijnde, is den — Directeur niet weijnich verlegen geweest, als niet menschelijck achtende deselve in dat hete Climaet binnen Scheepsruijmen te sluijten, ende van volck om deselve te bevaren, door de veroveringh van — Schepen, gants ontbloot sijnde, heeft goetgedacht sestich derselver opt veroverde Portugees Jacht te stellen, latende acht matroosen tot een loose wacht bij deselve verblijven, ende geseyde Jacht weijnich — buijten de reede te laten afdrijven, waerop na weijnich dagen een groot onweder ontstaen, tjacht doort breecken vande Cabel, hoewel op 10. vadems met reekettings coment beslagen was, gaende geraet ende aenden persiaensen oever geset, d' Engelse sonder d'onse eenichsints te beschadigen of hinder aent schip te doen, haer soodanich gesalveert, ende de principaelste van die, als die — vande suppleij over landt haer na Europa begeven, d'andere gevangenen bleven bij partijen op onse Schepen verdeelt om herwaerts aen gelijck oock voor een als ens t mpt. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0636.xml #+ --- D Engelse setten haeren handel uijt ten sin wachten op cours Den Sulthan in Gamron een vrint van Compe. over leden Persia. een gedeelte reets gecomen sijn, gedimitteert te werden, Op andere vijandts schepen, die noch mochten verschijnen bleeff den Directeur inde golf gestadich Cruijssen, hoe wel met weijnich apparentie, om ijets meerder, alsoo ten meerendeel nu van haer macht ontbloot of die haer resteert int vaerwater, — ten sij met nieusecoers uijt Engelandt geadsisteert wierden, niet risiqueren sullen, te becomen. D' Engelse Zeehors, welcke met Cauwa uijt mocha wierd verwacht, is ledich na bombain vertrocken, ende sijn contanten met verscheijden mooren na suratte versonden, sulcx dat in alles nu doen — blijken, dat haren handel uijt den sinsetten, niet weijnich opblasende op haer te verwachtene — secours, wanneer haer geledene verlies wel sullen repareren. In Gamron is op 4. April Passado den sulthan Thomas Coulibeeck — Gouverneur dier plaetse van een hete Coortse overleden, sijnde in desselffs leven altoos een oprecht vrundt ende favorijt vande E Comp=e geweest gelijck oock in Effecte in verscheyden gelegentheden heeft s #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0637.xml #+ --- aenslach van Engelse om Compe. logie alles te massa ciaen Desselfs suc cesseur van een pansibel humeur Persia heeft doen blijcken, Tot desselffs successie wiert provisioneel gestelt gauwer Aga een favorijt van T wasbeeck gouverneur in lhaar, welcke geduerene dese ontstaene Engelse Troubelen, onaengesien een Loshoofdich ende een persoon van een seer gedebaucheert leven is, d' E Comp=e veel faveur ende accommoda„ tie bewesen heeft, ende deselve voorde quade aenslagen der Engelsen, welcke Comp=e logie aftelopen afftelopen en ende alles te massacreren wat ontmoeten voorge„ nomen hadden, geprotegeert ende deselve met soldaten geruijmen tijt heeft doen besetten, met inter¬ dictie aende Engelse van soodanich voornemen in 's Conincx territoir niet int werck te stellen, off dat tselve duijr houden moeten betalen; Tot ordinarij Gouverneur dier plaetse was bij sijn Maij=t geeligeert seecker hertogh, welcke reets tot omtrent gamron verschenen was, alwaer doorden directeur gecongratuleert, een persoon wiert bevonden van een pausibel Huineur, ende redelijcken — ommeganck, sijnde voordesen, tweemael wegen sijn maij=t in ambassade in moscovien geweest, wetende ocha en, recht recht theden 315 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0638.xml #+ --- 10 doet grote verseec slekering van sijn genegentheijten faveur totto Compt. rariteijten item eenige boecken welcke uijt onse off Latijnse tale int brabisth souden mo gen overgeseth sijn arrivenent van Reijger daer ter Rhede Persia wetende vande Europise gelegentheijt tamelijck te discoureren, ende net bescheijdentheijt van het Christen gelove t'oordelen, doende groote verseecke¬ ringh van sijn genegentheijt ende faveur tot d' EComp=e welcke den tijt soo moet aenwijsen. heeft instan„ versoeckt eenigtelijck eenige clenicheden versocht, als eenige groote spiegels, verrekijckers, neusglasen, Camericxdoeck als mede eenige Jndise rariteijten waermede hem sullen trachten na vermogen t'accommoderen, — versocht mede instantelijck dat met eenige boecken, welcke uijt onse off latijnse tale inde arabise overgeset bij ons mochte in wesen sijn, vereert — mocht werden, daermede groote dienst hem soude geschieden, wij versoecken sijnen t'wegen sijn Curieusheijt in die clenicheden voldaen mach werden, op dat dien heer meer ende meer aen ons moogen verbinden. Tot volvoeringh vanden handel was op 15 Januarij over wingurla ende suratte behouden daer terreede aengelangt de fluijt de Reijger met #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0639.xml #+ --- 316 tie inde boven quartieres nich coopluijden sijn affgecomen Persia. met een Cargasoen bestaande uijt verscheyde sorteringe ter monture van ƒ 131684:15:8: sijnde als doen bij't Comptoir aen ongewilde Coopmansz noch berustende een restant van ƒ 11131. 3: 8: waer. mede metter tijt met de sommige de handt stondt te lichten, andere na een ander quartier om williger Coopman te soecken, versonden stonden te werden. slechte nege het is te bedroeven soo slecht de marct inde boven quartier sich laet aensien waerdoor mede soo door dien wij weijnich Cooplieden desen Jare sijn afgecomen — als noch oijt bij des directeurs aenwesen geschiet is, sulcx ten hoogsten om een proffitabele marct voor d' E Comp=e aentetreffen becommert sijnde heeft in consederatie genomen de helft vande — gesondene quantiteijt giroffelnagelen maer aen Landt te laten comen, ende afwachten wat Coopman onderwijle sich soude mogen presenteren, waerop— eenige tijt wachtende, sich eijndelijck een surats — Coopman gepresenteert heeft, waermede den — Directeur in onderhandelinge getreden, te meer reets bewust was den directeur in suratte - de den. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0640.xml #+ --- so heeft vande be conce nagelen vercoft item de Surath Persia. de sijne algelevert waren, ende naloven en, bieden veraccordeert sijn tot 130. larijn voorde — man van 30 lb. te betalen, onder conditie — daerenboven die met Comp=s schepen, voor een vracht beloningh van duijsent guldens, na suratte te vervoeren, ten welcken fnne aen boort gewoogen ende sonder des sabandaers kennisse overgescheept sijn,— waerjegen weder soo veel andere goederen in derselver plaets tol vrij sullen mogen aenbrengen, — van dewelcke echter hoewel bijde Sabandaers pertinente notitie noch wert gehouden, overt surplus vande geconcedeerde quantiteijt niet meerder werden aengesproocken, willen verhoopen daer t' eenenemael van desisteren, ende d'EComp=e een ongelimiteerde vrijen handel sullen toestaen, dat groote gerustheijt baren, ende veel molestie ende hapeningh sal voorcoomen, De resterende — quantiteijt nagelen ende Cooper, bleef den Directeir Sarcerius vrij op hooge prijs houden, latende op en Sindise doecken 8. martij, passato de suratse ende sindise — doeken #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0641.xml #+ --- 317 doch met cleij ne winst suivere daer gevallen Persia. doecken met een cleijne winst springen, alsoo anders geschapen stondt, met d'andere te blijven sitten, dat noch meer schade soude veroorsaect hebben, de ongewilde Agrase als ongevente sindise doecken heeft sijn E. onderfaveur vande nagelen welcke tot 156. Larijn de 30 lb naderhandt vercocht sijn, doorgedrongen, met noch 1½ prCento — avance, welcke winsten onaengesien ten merendele seer geringh sijn, heeft sijn E volgens gebruijck op ultimo april passado noch met een overwinst van Coopmanschappen als verdiende vrachtgelden, de winstceh al boeken ter somma van ƒ 594023: 13: 13: geslooten dat in der daet heuglicke winsten sijn, sulcx — ingevalle den Eijsch van Chormandel voldaen, — waer op niet minder als ƒ 26006. , ende ten — waere tJapans Coper in suratte gelicht, waerop na Calcula ƒ 45000. geadvanceert soude sijn geweest, ende de winsten uijt de te verwachtene Taijoanse als malackse Cargasoenen, daer bij gevoecht ware geweest, waer op ruijm ƒ 158302- gewonnen is, soude in persia suijver een somma van racht ra sijn sijn, en s open en recteir op #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0642.xml #+ --- Persia. lange tardance Bengaelse sscar gasoenen „gegaen op leverat van schepen van ƒ 823325: 13: 13: geavanceert sijn geworde Naet sluijten van gemelte Boecken met een overwinste van ƒ 594023: 13: 13: heeft den — Directeur met seer groote becommering na van Tajovanse de Taijoanse Bengaelse ende malaxe Cargasoenen, omgesien, ten hoogsten becommert sijnde door derselver lange tardanse ende 't verloop des tijts dat de Coopluijden stonden te vertrecken, ende apparent met de gedachte Coopmansz tmousson over soude moeten blijven, heeft met d'aenwesende Cooplieden contractatie aen gecontracteert om op leverantie de goederen te vercoopen, ende op 20 en 21. meij wegens de Bengaelse suijkeren tot 12. , de Taijoanso tot 16„- ende het tin a: 34. larijn de 30. lb is veraccordeert arrivement wanneer op 9. Junij, de fluijten Coninck van Poolen ende morgenster uijt Taijoan, desalm vande Cust Cormandel, Item de Jachten roodeLeeuw, Saphier ende Poppiesburgh van — Ceijlon over suratte alle gecombineert salvo daer sijn verschenen, met soodanige cargasoenen in - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0643.xml #+ --- 318 Persia. in qualiteijt als quantiteijt, als bij onse specificatie inde nevensgaende verbalen geextendeert staet; — Volgens de gemaecte prijsen, met de Coopluijden — sijn de gecontracteerde Coopmanschappen van boort comende aen de factoors uijtgelevert, sonder dat Comp=s Packhuijsen met deselve eenichsints beslagen sijn geworden, daer veel mede uijtgewonnen is, ende — insonderheijt mits bij de contractanten gestipuleert is, — om de betalinge derselve in Espahan te doen, dat haer te williger heeft gemaect, ende ons om de — gecontracteerde Jaerlicxe zijde in Espahan te voldoen, seer te stade is gecomen, de uijtlevering is volgens de facture seer naeu d'accorde bevonden, comende opt eene soo veel t'over, als — opt andere te cort, dat noch verdraeghelijck is, — wanneer d' E Comp=e voor schade gepreserveert blijft. De Radix China welcke in twee sorteringen bijden Directeur sijn uijtgeschooten is d'eene soorte wegende 850 lb, sijnde de beste niet hooger dan tot 70. ende de mindere sijnde 260 lb maer tot 8. Larijn de 30 lb, alsoo beyde orden hoenen selver den deerl van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0644.xml #+ --- China deren avance op de radix Persia. beijde seer door de mijt door groeft waren, omgeset, welcke prijs hoewel veel met de voorleden Jaerse differeert, noch beter is aengetroffen, ende deselve met noch een avance van 273 ¾ Pr Cento aende nae overgebleven gee man geholpen, voor de anijs Champher, thee, door dien geen Coopluijden meer voor handen waren is geen vrage geweest, gelijck mede na de costelijcke nongipatamse cleden p=r de morgensten uijt ruratte aengebracht, welcke bij de packhuijsen dit mausson sullen moeten overblijven, gelijck mede de 580. p=s diverse sorteringe fijne als grove Maslupatamse salempourijs, item de 12 packen Bengaelse Cleden met den salm ontfangen, welcke eenlijck vermits 't vertreck der Coopluijden moeten overblijven, ende sonder twijffel na desen — met smaeckelijcke winsten sullen worden omgeset, twelck met de vercochte Coopmanschappen mede soo soude sijn uijtgevallen geweest ten ware voor haere verschijningh opleveringh vercocht waren geworden. Met #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0645.xml #+ --- 319 Persia. contractive gen de leveran gemaeckt waer op cent pr. certo t advanceren staet Met den vermaerden Coopman seech ameth welck int eijnde vant mousson na de Persische tie van Cauwa oopstadt Tauris staet te vertrecken, ende niet weder voor anno aenstaende de Retour sal comen, is den Directeur wegens de te verwachten Cauwa in gespreck getreden, ende getracht met denselven van dat medecinael de Coop te sluijten, welcke weijnich — tijt daer op sijn bedencken nemende, alsoo eenmael niet heel wel daer mede gevaeren is, eijndelijck een goet besluijt genomen, om die spetie op haer comste jegens 30 Larijn de 30 lb. aente nemen, welck een treffelijcke prijs is, waer bij d' E Comp=e ruijm — cento pr Cento staet t'avanceren, sullende de daer betalinge na de leveningh sijlir off in Espohan na ons wel gevallen moet worden gedaen. Den Directeur jegenwoordich soo wegens de vercochte Coopmanschappen, als tgeprocedeerden uijt de veroverde goederen, boven tgene reets tot betalingh vande gecontracteerde zijde in Espahan geremitteert was ten overvloede van penningen versien — 6 ea M No16r #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0646.xml #+ --- Persia. 467024 gul. in nae Coromandel gesonden iten 30 sts. ong munt silver te saemen ƒ 468256:16: versien sijnde, heeft, gelet hebbende op de gedane petitie— vanden Gouverneur Laurens Pit, welcke ten — hoogsten om comptanten benoodicht was, derwaerts p=r — de fluijtschepen salm, reijger ende Coninck van Poolen, voor't Comptoir paliacatte op die drie Bodems, nevens tgene meer voor Ceijlon als malacca gevordert wert, contanten van daeren Comptanten geremmitteert de somma van ƒ 467024:14 nevens 32. stucx ongemuntsilver uijt de veroverde — Prijsen gecomen, getaxeert sijnde op f 1232. bedragende tesamen ƒ468256: 16. nevens 1. stux paerden, — ende soodanige cleijnicheden bedragende gesamentlijck— „ als ƒ 473001: 4: 5 als meer „ voor dat gewest gevordert sijn, welcke schepen op dat te secuijrder souden gaen gesamentlijck in Comp=e vant Jacht Concordia, — item de Schepen Utrecht ende avantster om na Batavia te vertrecken gedestineert, sijn vertrocken, met een Carguasoen bedragende ter montiere van ƒ 76193: 16. bestaende ten principalen uijt 18200. — p=s spaense realen, als 21. balen sijde vande Engelse verovert, zijde als wolle alcativen, 8. stucx hengst paerden, ende meerder, als van ons gevordert is, — gel. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0647.xml #+ --- 320 pantie vande sijde sijn Majt. en Aettolma donbet toonen haer tot de Compe. versoeck vanden Directeur vand de 600 baelen sijn, 200 g largeert morgenstar en tusques Persia. gelijck bij apart verbael nader is aengehaelt, blijvende) vorders daer ter reede de fluijt de morgenstaer ende 't Jacht Jasques overbehouden, om met de te verwachtene sijde — herwaerts aen gedimitteert te werden, welcke seer spoedich spoedige leve ende buijten ordinarie bij Conincx ministers gelevert— is, apparent door dien sijn Maijt na de bovenquartieren vertrocken, om penningen daer seer na haecken, verlegen sij geweest, ontstaende is, tonende sijn Maijt ende achtinnadoulet indese conjuncture haer seer — seer genegen genegen tot Comp=s standt, hebbende sijn maij=t — opt einstich versoeck vanden Directeur Sarcerius vande hebben oftf gecontracteerde 600. Balen zijde 200. ditos gelargeert, gecontracteert welcke veel ontlasten sal, welcke oock spoedich gelevert behoorlijck afgepact, inde morgenstar ende tjacht Jasques verdeelt sijn ingescheept, namentlijck inde ladinge van Morgenstar 58600. lb in 304. balen rouwe zijde legia, ende Jasques 22644. lb in 150. Balen, nevens 14. p=s wolle alcativen, nevens 20000. p=s lichte spaense realen van Bassora becomen bedragende gesamentlijk ƒ 447211:14:8. waervan t Jacht de Jasques op 26. december passato behouden hier ter rheede is tul 024510 ende ck #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0648.xml #+ --- Batavis gearri veert Morgenstarie sijn met weijnich becommert gul. in Espasan overich sijnde in Ducaten opt wisselen en secre tel. nae Damron te senden peerlen gedaen Persia. De Jasques tot is verschenen, sijnde de morgenstar noch niet te voorschijn gecomen, daer niet weijnich voor becommert maer voor de sijn, maer vresen nevens de Robijn in dat groot onweder — waer van hier vooren is aengehaelt gesneuvelt sal wesen, dat Godtgeve anders maeh uijtvallen.. Tot betalinge vande gementioneerde zijde heeft den Directeur Sarcerius 600O guldens in Espahan geordonneert t'ontfangen, waervan jegenwoordich — vermits de remissie des May. t van 200 balen ordre om zoo v' sijde, ongeveer 200@ gulden sijn overschietende welcke 7 sijn E: aende Espahanse residenten geordonneert heeft in ducaten op te wisselen, ende op het secreetste alsoo jegens 's Caniox ordre is strijdende na gamron af te senden, ende van tgene in voorn specie niet can omgeset werden 8000 gl. in ruinas te besteden, met insichte den directeur Pelgrom met die contanten te versien, ende met de ruinas een preuve insindij te nemen, tot welckers— overvoer een vande Bassorase Schepen voornemens is te gebruijken. — geen incoop van Jncoop van Peerlen is desen Jare bij den Directeur niet gedaen, alsoo van die clenicheden de Cooplieden in - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0649.xml #+ --- 321 sijnd te hooch op prijs ge houden ngegereijst en te sien off soude cunnen verhael van vane saecke van Philips den gel Persia. in Gamron niet wel afstandt willen doen, ende — deselve vrij, hoogh opgelde sijn houdende, oversulcx - te rade is geworden jegens ult. o september selffs in — is selfs nae persoon een keer na Congo, sijnde maer drie dachreijsers — een parthije van gamron te doen, alwaer verhoopt seer goede benachtige orteringe ten redelijcken prijse voor d' EComp=e te bemachtigen, de becomene peerlen inde dotij saeckens— daer vooren bij veroveringh van prijsen van gementioneert is, blijft den Directeur noch beslooten bij sien behouden totter tijt verneemt wat de eijgenaers op haer clachten ten hove geobtineert sullen hebben, wanneer deselve openen, ende de geeijste sorteringe om naet vaderlandt versonden te worden, herwaerts aen sal laten comen, Omstandich en Coopman Philip angel welcke bijden E gelegentheijt mieus over grove particuliere handel van ampt ende gagie gesuspendeert ende boven confiscatie vande aengehaelde goederen herwaerts aen om sijne trans„ gressie voor ons ten principale te verantwoorden, — is geordonneert geweest te vertrecken, ende ten dien — eijnde nevens d' E Cuneus uijt Espahan vertrocken ende onderwege sieckelijck geworden sijnde, inde provencie Jaron heeft e r #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0650.xml #+ --- wort vanden Co ninck voor schilder Persia. Jarom is blijven leggen, onderwijlen den E Cumeris — die onaengesien doot cranck was, tot beneden in gamron— gedragen ende t scheep gebracht is, comende weijnich dagen — voorn Angel na gemelte sijn E vertreck mede in gamron te verschijnen met voornemen, als voorgaf met den — Bassoraes vaerder te volgen, ondertusschen wert den Directeur Sarcerius doorden sulthan in Gamron een s Conincx brief ter handt gestelt vorderende — voorn. angel welcke verstaen had een schilder te wesen, ten hove gevordert weder ten hove te comen, om desselffs cunst te sien, nadewelcke, nochtans ten hove sijnde noijt int minste gewach gemaect is, ja selffs voor een Schilder off leijkenaer niet bekent heeft willen wesen, off nu dat voorn. schrijven uijt eijgen motit des maij=t geschiet is, of door d' een of d'ander middel bij hem geimploreerteom sijne verschijningh voor ons te dilaijeren, twijffelen grootelijcx, desselffs meninge int reguard van s Conincx Ordre verstaen sijnde heeft den Directeur hem toegestaen, sich ten dienste van sijn Maij=t welcke de soodanige een ordinarij belooning van 4000 guldens is toevoegende, te mogen begeven, met aenpresentatie aen ons favorabel tsijnen regarde te schrijven waer # #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0651.xml #+ --- 322 genegen toont staen begeert vorige bedts ninge van oiofedersecle Hoft gerstelt te wesen Persia. waerop eenigen tijt sijn deliberatie genomen, eijndeling waer toe hem in presentie des sultans des directeurs aenbiedingh geaccepteert ende sich genegen getoont weder ten dienste des Conincx na boven te trecken, twelck den sultan seer welsch een te gevallen, aenstondts advijsen na boven gevende, de versochte schilder weder stondt te retourneren, als mede last beesten tot desselffs reijse ende anders wat daertoe van node was. fournerende; Eenigen tijt nu aengelopen sijnde ende alles tot de reijse geprepareert is tot aenvanck desselfs aengemaent, waerop aenstondts in antwoorde op sijn vertrecdiende, hij volcomen nu gereet te sijn ten dienste van sijn allvoren in sijn maij. t te vertrecken, wanneer eerst in sijn voorige oppercoopman bedieninge van oppercoopman ende resident aent Espahanse Hot wiert herstelt, ende anders niet, twelck geen cleijne ontsteltenisse inden Directeur ende den Raet veroorsaecte, welcke jegenwoordich meer verlegen als oijt, hebben alle middelen aengewent om hem totte voorige belofte te disponeren, bleefseven obstinaet bij sijne herstellingh persisteren, ende ten andere sijde den sulthan dat men hem, vermits aen sijn maij=t nu reets toeseggingh was gedaen, contentement zoude doen;— twelcke beijde in consideratie sijnde gelecht, is, om sijn #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0652.xml #+ --- sijn Maj geenre geven ingevillicht doch bij den Een. en Raden qualijck genomen Persia twelck hem om sijn maij=t geen reden van offencie te geven bijden — den van offeisie vraet aldaer goetgevonden sijn begeerte in te willigen, hem volcomen in voorige diensten ende qualiteijten te herstellen, ende d'administratie des Comptoirs Espahan vanden oppercoopman Jacob Willemsz weder aftenemen, in welcker voegen sien op reijse begeven binnen Espahan verschenen is, tonende sijn maijt — door seecker brief, als in't verbael tesien is, genoegen in desselffs wedercomste te hebben, bedanckende den Directeur voor sijn devoir, welcke actien in voorn. Angel wij ten hoogsten vitupererende ende ten hoogsten van quade gevolge achten te sijn, van gevoelen sijnde, onaengesien s Conincx letteren, vermits sijn groote halsterricheyt herwaerts aen hadde behooren gesonden geweest te sijn, ons inbeeldende, genomen het al uijt s Conincx motit en Curieusheijt voortgecomen was, daer grootelijcx — aen twijffelen, sijn maij=t sich soo veel om d' ECompe daerom een quaet oogh te geven, soude hebben gelegen gelaten, waeromme bij onse jongste advijsen van dato 19. septemb, gelijck in't briefboeck na tesien is. — aenden Directeur expres sijn ordonnerende denselven „ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0653.xml #+ --- 323 teur ordonneren dienst 4 ont slaen, en hem alsoo daer te lae ten verblijven Engels dole antien over de proceduren tegens hem ge houden doch sullen hem t sijnder verschijninge naerder aenspreec „zen Persia. denselven weder te dechargeren ende herwaerts aen te senden, doen vermerckende tselve eenige onlusten ten hove, dat nu meer te vresen is als oijt, soude veroorsaeken, hem daer te laten verblijven, maer in allen gevalle hem die den Direc van Comp=s administratie ontslaen, ende t'eenemael hem van Comp:s dechargeren daer niemant ons wet in stellen can. — nevens de jongst becomene advijsen uijt persia - heeft ons voorn. Angel mede een missive toegesonden, ten hoogsten inde gehouden proceduren vanden Ecumeris dolerende, menende hem grootelijcx te cortgeschiet te sijn, — vermits voorgeeft de geconfisqueerde goederen bij sijn — overleden huijsvrou welcke op de derwaerts reijse hier omtrent Batavia is comen t'overlijden, buijten sijn — kennisse souden sijn ingecocht ende daerom d' E Comp=e geen actie jegens hem was competerende, dat wij — nochtans gansch anders begrijpen, ende sijner verschijning bij ons noch heeder bij ons soo over sijn perticuliere daer over nochandel, als wegens dese laeste acte, daermede d'E: — Comp=e heeft willen constringeren tot sijne herstellingh sal aengesproocken werden, ende ons van soodanige ministers dewelcke haer met de faveuren van vreemde potentaten willen helpen, dechargeren, gel. geven —. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0654.xml #+ --- Persia Schepen van Bata. via nae Persien ver trocken 400 moeten ebbenhout op Batavia geco men gelijck uEd. tsijner tijtstaen te vernemen. Op 19. september passato sijn hier tot vervolchn, vanden persisen handel vertrocken de Jachten hulst ende Cabbeljai, met een wel gesorteert Curgasoen ter monture van ƒ123199: 6:14. met soodanige advijsen ende Ordre als int overgaende briefboeck op dato voorn=e geinsereert staet, wat verders tot vervullingh vanden — Persischen Eijsch comt te mancqueren, staet uijt haijoan, Malacca Bengale ende andere quartieren, daer expresse ordre toe gegeven hebben voldaen te werden. Mauritius Om het Eijlandt Mauritius vande geeijste noodlijckheden te versorgen, hadden wij — voorleden Jaer inde maent november 1652 het Jacht Goa derwaerts gesonden, om van daer met soo veel ebbenhout als soude connen laden, ende op voorraet zoude wesen, over zeijlon weder herwaerts. tekeren, het selve Jacht is naderhandt op 26. Junij voorleden hier weder behouden aengelandt, — medebrengende 400 mooten Ebbenhout, ende brieven vande #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0655.xml #+ --- 324 overleden waeren daer all visie de luijden mos int bosch soecken t'guarnisoen voor ruijm een naer gepro natien daer vernomen mauritieis vande ondercoopluijden Joost vander Woutbeeck ende Maximiljaen de jonge, gedateert 13 maert desselven Jaers; meldende hoe dat den Coopman Reijnier Par Reijnier por op 7. Januarij daer te vooren deser werelt overleden sij, soo als het voors Jacht goa daer op 25. december aengecomen was. als hetselve t eijnde pro aldaer verscheen was haer provisie van rijs al ten eijnde geraeckt: soo dat genootsaackt waren geworden het volck, soo Comp=s dienaren als andere, ten haer cost in het bos tejagen, om ijder sijn eijgen Cost te soecken, — die dan daerin geen cleijne schade hadden gedaen, — alles vernielende ende verdervende wat haer — voorquam, ende sou een ellendich werck geworden sijn bij aldien wij deselve besendinge niet soo veel vroeger als voordesen gedaen, ende tot de maent April uijtgestelt hadden. Het Cargasoentje vant gen Jacht Goa was wel uijtgelevert, ende het Guarnisoen daermede voor ruijm een Jaer — videert voorsien. Vremde natien en waren daer dat geen vreemde aer niet aengeweest; dat gerustheijt geeft, — ende verhoopen, dewijl hen nu onse possessie — van ven #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0656.xml #+ --- Mauritius faem van hharde win den en verscheide schip geleden van gevoelen dat het beter waere dat men all vervolgens liet omvellen en int drooch leggen en voor eenige iae ren gedaen werck te hebben en het merendeel vant volck alsdan elders te gebruijcken van hetselve Eijlandt bekent is, dat daer voort wel van daen sullen blijven; ofte ten ware dat de Engelsen nu metten Oorlogh is ons en passant daer een affront quamen doen; dat niet verhoopen t' voorsz eijlant in te meer om dat het selve Eijlandt insaem is van breucken had aen harde winden ende verscheijden schipbreuken aen hetselve geleden. VEd. ordre aengaende het Cappen vant Ebbenhout, dat daer noch genoech - te crijgen is, hoewel soo gereet niet als voor desen, maer zijn sal voorsaen achtervolcht werden; d' opperhoofden aldae de gemelte opperhoofden van gevoelen dat het beter de dicke boomen ware dat, dewijl het volck jegenwoordich int Cappen gedeffent is, ende de Carren ende andere noodige gereetschappen voor handen sijn, men alle de dicke boomen al vervolgens liet omvellen, ende int drooghbergen, om voor eenige Jaren gedaen werck te hebben, ende het volck voor het merendeel elders te mogen gebruijken, nadien daer als dan op verre nae soo veel volck niet van noode sal wesen te houden; daer wij niet vreemt van zijn, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0657.xml #+ --- d'oude dicke boo heit, en scheuren van een en water dan verrotten huijsen met planten sal ten vallen het rijs gewas wort gevreest veel beschiten sal om de menich de fortificatie aldaer seer vervallen en weerloos ve lijffeijge nen i man en 3 vrouwen Mauritius. zijn, te meer om dat wij bericht worden dat de men splijten int Oude dickeboomen inthert splijten ende van een — scheuren, waer dan water incomende, den boom daerin comene verrot, ende sijn deugtverliest; dat inde dat in pack packhuijsen niet onderworpen, sijn. het suijker subiect sijn planten en sal daer niet willen wesen, van te het suijcker grooten ommeslaen sijnde om door ons eijgen — daer niet wil volck met voordeel bemachticht te worden, soo wort oock gevreest, dat het Rijs gewas daer oock niet dat oock niet sal beschieten, om de menichte ratten daer het Landt mede geplaecht is, die alle aerdvruchten — te van ratten afeeten ende verderven, sonder datmen daer tot noch toe remedie heeft connen uijtvinden. — Doch het volck sal voor eerst mettet repareren — vande fortificatie genoech te doen hebben, ende weijnich tijt overschieten, om totten Landbouw — ofte andere diensten gebruijct te worden, — sijnde seer vervallen ende weerloos gewerden. vande fugitive Lijfeijgenen waren 1. man van fugitiende 3. vrouwen, soo als op den Oeverstonden en vischten, vande onse gegrepen, ende binnen gebracht, becomen die de andere wisten aentewijsen; daerop zouden in1„- 325 n e #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0658.xml #+ --- Mauritius Door den Predicant Backerue verscheij gedoopt meenen dat de wesen, dat een cleijn vaertuijch al carhijs, Claevers. te handelen den en de slaeven aen Esperance te bren g. allwaer het cli maet beter met als Batavia over een comt sullen van Bata via weder een iacht off fluift derwaerts sendep om in geen gebreck „weder te doen vallen uijtgesonden worden, alsoo dat volck nodich uijt hetbos is, aleer stercker worden. Den Predicant backerues, die tot dien eijnde mettet voorsz. Jacht 1o de kinderen aldaer Goa een keer derwaerts gedaen heeft, had aldaer door den heijligen doopettelijcke kinderen de gemeente Christi ingelijft: het welck soo alte met eens — sal dienen te geschieden. Zij menen dat het dienstich— dienstich soude soude wesen, dat aldaer een bequaam vaertuijgh daer wierd gehou wiert gehouden om op madagascar te handelen, ende om op Madagal rijs, slaven &. van daer te halen, welcke slaven na de Caep de bonne Esperance souden connen — Cacp de Bonne worden gebruijct, alwaer het Climaet met madagascar beter over een comt als Batavia, — haer kumeuren daer deselve niet schijnen te connen aerden; daer wij op sullen letten, ende haer in allen gevalle nae tvertreck deser Retoer Schepen weder een fluijt Jacht ofte fluijt toesenden, met provisien ende nood¬ lijckheden, op dat niet weder in gebreck comen te ver„ vallen. Na luijt de negotieboeckjes, met voorsz. Jacht van het genoemd Eijlandt ontfangen beloopen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0659.xml #+ --- 326 Mauritius. daer gevallen tegens Ongelden al beloopen de ongelden daer in twaelf maenden. . . . . . . . . . . . . f 13289:5:- winsten daer daer onder gereeckent ƒ 8956. aen verstrecte soldijen, daerjegens de winsten binnen den gem tijt niet meer dan. . . . . . . „ 2189: 4:2. Somma dat het Eijlandt mauritius het voorleden Jaer weder ten achteren comt ƒ 11100:-: 14 c Batavia waer mede dan een beknopt verhael gedaen sijnde vande constitutien Ende — gelegentheden vande Gouvernementen, Comptoiren Residentien ende plaetsen vande Generale Comp=e in dese Landen, wij hier nu — vervolgens bij sullen voegen den toestandt van saacken alhier op Batavia. Wat schepen wij desen Jare na de quartieren van Jndia — successive versonden hebben, ende hier daertegen vandeselve, als mede uijt het lieve vaderlandt aengelandt sijn, is uEd. uijt het gene wij boven int begin van dese brief ende vervolgens vande quartieren van Jndia aengehaelt hebben, aengewesen it waer van dan alhier geen repelitie sullen doen, nochte ƒ oopen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0660.xml #+ --- treck der coopman scheppen is in 2ja geweest en heeft cleijne voordelen g „geven Batavia. nochte oock specificatie maeken vande — Coopmanschappen daermede afgesonden ende ontfangen, maer ons dienaengaende gedragen totte overgaende negotie boecken van dit Comptoir, mitsgaders de generale boecken van Jndia, waerin alles punctueel ende bescheydentlijk gevonden wort. Soo sal het mede te langh vallen om hier uijttedrucken wat vremde handelaers ende vaertuijgen hier binnen voorsz. tijt aengecomen ende vertrocken sijn, ende wat goederen aengebracht ende uijtgevoert hebben, maer ons derwegen mede refereren tot het daeh register van Batavia, mitsgaders de boeckjes vande Licentmeester, waerbij hetselve maendel. - geregistreert staet ende nagesien can worden, ende waeruijt, uEd. dan wel sullen vermercken, De negotie en affhoe dat de negotie ende aftreck der Coopmansz taim seer slecht hier desen Jare slecht geweest hij, ende cleijne voordelen gegeven heeft. Waervan verscheijden oorsaecken connen worden gegeven, als #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0661.xml #+ --- 327 van luatie prin saeck Batavia. als namentlijck dat de landen hier omtrent oorsaecken daer vermits den grooten toevoer, soo van ons als — andere, sedert eenige Jaren herwaerts gedaen van 2e. cleden ende lijwaten overcropt sijn, ende oock om dat den sousouhounangh mataram sijne onderdanen verhindert met rijs ende andere Leeftochten na Batavia te comen, die voor desen menichte Cleden ende lijnwaten plegen wegh te slepen, ende negotie op Batavia te maken: dat ni ten principalen ophout. Insonderheijt de laege van worden jegenwoordich oock weijnich Coopmansz cipaele oor vertiert om de lage valuatie der Rijcxdaelders, Realen van achten, ende Croonen. Op welcke de voors. vreemde handelaers meer voordeel weten, ende deselve daerom in plaets van andere waren uijtvoeren. Ende bevinden wij nu, tot ons hertelijck leedwesen, meer dan te veel waerachtich te wesen het gene waervan wij uEd. te vooren met soodanigen ijver ende trouhertich:t, tot den waeren dienst vande Comp=e gewaerschout hebben namentlijk, dat het afsetten van het gelt 1 te de ken 6 22 3: #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0662.xml #+ --- Batavia gelt de Compe. ten alderhoochsten schae gtoe sijnde qualijck gelt meer onder de in gesetenen te vinden mercie als stilstaen moet cattoen int lant van den Mattaram neemt seer toe haer eijgen gewees te sullen cunnen behelpen en oock andere lan den te gerieven ta ge benodichtheijt van ck rijs haer batavia ge in geweest is het affsetten vant de Comp=e ten alderhoogsten schadelijck in hare del/ in haere m negotie soude worden; sijnde sedert dien tijt de contanten soodanich van Batavia vervlogen, gelijck mede van andere plaetsen onder de Comp=e behoorende, dat onder de ingesetenen qualijck meer gelt te vinden is, ende de Comp en waer door de commercie daerdoor als stil staen moet. off het selve nu in aenstaende te beteren staet, sal den tijtleeren, maer vresen neen, om dat het aenplanten van n'tlands vanden mataram het aenplanten— van Cattoen seer toeneempt, om haer, soo het meenen haer met schijnt, metter tijt niet eijgen geweet te connen— behelpen, gelijck reede het gemene volck meest is doende, ende boven dien oock andere landen In wat benautheijt ons te connen gerieven. den sousouhounangh mataram voorleden— Jaer mettet sluijten van sijne havens gestelt had, ende wat besendinge wij daerover aendenselv gedaan hadden, mettet succes van deselve hebben #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0663.xml #+ --- 328 Batavia. ontset daer van becomen gesanten van den Mattaran tot Batavia hebben wij uEd: doenmaels bij onse laeste geadviseert; mitsgaders hoe dat wij mettet keeren vant mousson, weder gesanten vandenselven waren verwachtende met goede quantiteijt rijs. — het welck dan weder oorsaeck was dat de particulieren geenen rijs aen ons vermochten te vercoopen voor dat deselve pertije voldaen ware. waerdoor wij dan wederom in geen cleijne becommeringh wierden gestelt, want of wel ondertusschen — door het Schip leeuwaerden 285. Lasten rijs van siam waren aengebracht: soo en con deselve evenwel niet langh strecken, ingevalle de geruchte quantiteijt, die de voorsz mataramse gesanten souden brengen, quame achter te blijven, daer wij gants genen staet op conden maeken. maer sijn naderhandt inde maent april mette verschijninge der voorsz geruchte gesanten van die becommeringh voort merendeel Deselve waren genaemt verlost geworden. Commagon Patij een man van groot aensien ende Gouverno onder haer, — Raxa baija hare de Comp ff men eest ons en gestelt denselve #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0664.xml #+ --- Batavia. 1000 lasten rijs E vanden Mattheram tot schenckagie be comren tuijgen met haer groot daer over in Ea tavia Daxa baija ende wangsa raija, medebrengen 1000. Lasten rijs tot schenckagie, behalven goede quantiteijt, haer particulier toebehoorende ende is eenige dagen daer na hier noch van Japara aengekomen den bekenden Javaen - anga praija, met ongeveer 300. lasten rijs, voor reeckeningh van gem Coninck, om daer voor partie schiet geweer ende andere goederen te negotieren, Ende alsoo deselve brengen 200 vaer gesonten niet min dan 200. vaertuijgen alle vol volck medebrachten, alle vol volck, die op 4 of 5 duijsen op 4 a5 v man beman wierden begroot; Soo waren wij weder niet sonder groot bedencken, dat die ongemene groot bedencken schenckagie van 1000. lasten rijs, boven de 150 lasten, die ons reede metten E: rijckloff van goens gesonden had, een ander oogwit mochte hebben, ende dat den gem Coninck wel voor mochte hebben ons met die gelegentheijt onvoorsiens te overvallen, ende sien meester #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0665.xml #+ --- 329 met het volck worden buijten den e nauwe wacht gehouden sijnde alle Compe. fens de bur gerije nacht wapenen ge weest Batavia. van Batavia te maeken; soo dat wij — goetvonden, om haer niet alte veel occasie te geven om ons te vercloecken, niet meer als de voorsz. 3. ambassadeurs met hare suite van omtrent 150. a: 200 man, binnen de stadt de vaertuijgste ontfangen, ende alle de vaertuijgen met het den boeme gegourender volck buijten de boom te houden, alwaer dan geduijrende derselver aenwesen seer naeuwe daer tegens wach wierd gehouden. Ende hebben boven dien, tot versterckinge van het swacke guarnisoen, niet alleen die vande Burgerlijcke wacht, maer oock alle Comp=s dienaren, die buijten de militie dienaren nef sijn, geduijrich nacht ende dach inde wapenen en dach inde gehadt: gelijck uEd. alle de omstandicheden vandese saecke wijdloopich zullen vinden — geextendeert bij het Batavias daerregister onder 14. April ende vervolgens, nevens de brief die den sousouhounangh mette selve gesanten aen ons geschreven heeft, waertoe ons gedragen, alsoo hier te langh soude vallen alles nde „ selve duijsen weder e voor #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0666.xml #+ --- affscheijt vaneg santen De grote liberteijt die de Javanen in Batavia gehadt hebben besnoeijt geve besendinge aenden cleij Batavia alles te verhalen,. Deselve gesanten hebben wij den 18 meij daeraen weder — afscheijt gegeven, ende sijn met goetgenoegen tijt vertrocken, sonder dat wij geduijrende den hares aenwesens hebben connen vermercken sij eenich bedrieglijck attentaet inden sin hebben gehad; dat echter wel conde sijn, maer dat sij ons soodanich als voorsz ophoede ende in defensie bevonden hebbende, het selve nagelaten In allen gevalle hebben int werck te stellen. menen wij dat het meer dan tijt sij geweest om de grooteliberteijt, die de Javanen doorgaens in Batavia hebben gehadt, te besnoeijen ende in te binden, om haer geen ocasie aen tewijsen om ons te beschadigen, naet vertreck van deselve ambassadeurs hebben wij om de vrundtschap metten voorsz Coninck meer — te onderhouden, weder derwaerts gesonden mattaram gedaen d' E: ontfanger Hendrick van gent, nevens den Coopman Joan Grevenraedt, als tweede #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0667.xml #+ --- 330 geschenck 30 stucken ijser geschut verroest stucken excuseren met een wede tweede persoon, met een wedergeschenck tegen voorsz 1000. lasten rijs, die hier vrij wat meer uijtgelevert hebben, door dien de Javaense lasten grooter sijn als d'onse, ten bedrage van ƒ 20471.6. 8 en daer onder daeronder 30 stucken ijser geschit, doordien de voorsz Javaense ambassadeurs voor haer vertreck alhier selve uijtgesocht; doch wij hadden alvooren het bequaemste ende beste daeruijt laten schieten ende aen een cant leggen. Niet geen sijn wij tot het senden van soo veel geschrit gecomen, maer en hebben geen ander middel connen uijtvinden, om hem eenich contentement te geven, nadien— al sijn roepen om geschit is, ende beelden ons in dat hij ons metteselve niet veel quaet sal sijnd, oude connen doen, altesamen oude verroeste en banckige ende banckige stucken sijnde, ende oock te swaer om voor hem te gebruijken. Evenwel stellen vast, hem in toecomende van die — sullen hier nae rogs Jnstrumenten geen meer te voorsien, — off mmner niet tot soodanigen grooten getal. Batavia. 6 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0668.xml #+ --- Batavia. 4. bedraegen van voorss 1000 lasten onthael van onsen gesant maer met soodaen nige eer en mag nificentie niet als voor desen treine verbodt van uijt sche voer van rijs ta De voorsz. 1000 lasten rijs bedragen tot 30. R=a het last gerekent, 30 O Realen, — ofte tot 51. stuijvers den Reael f 16500./ behalven dat wij daermede treffelijck uijt den noodtgeholpen sijn. soo dat daer wel een goede schenckagie op gedragen con worden. onsen voorsz Gesant heeft inden malaram goet en vrindels goet ende vrundelijck onthael genoten, ende verscheijden malen audientie voorden Coninck gehad, maer met soodanigen eere ende magii„ ficentie niet als voordesen; het sij dan om dat sijne gesanten alhier soo grooten libertijt niet hebben gehad, als de voorige, off dat hij den provisionelen hier gecooren Generael soo grooten Eere nieten heeft verwaerdicht. hij Excuseerde De excuse vant gedaen hem wegen het verbodt vant uijtvoeren van Rijs, dat het selve op Batavia niet gesien en had, maer dat sijne vijanden, die van Balij, door — Chinesen ende andere gespijst wierden, ende gen cle gev #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0669.xml #+ --- 331 blijff van onsen is onse inges tenen toegestaen rijs uijtte voe ken sijn was all weder het van andere plaet doenl. voor Batavia. ende toevoer van rijs uijt sijn Landt bequamen geduijrende t verdat hij begeerde te weeren. gelijck dan oock gesant aldaer ijder een onser ingesetenen soo langh onsen genoemden gesant aldaer was, rijs uijt te voeren toegestaen wierd; maer soo hael en was sijn E van maer vertrocd aen niet vertrocken, of het was al weder het oud, en tselve, niet wel connende begrijpen e vat hij daermede can voor hebben, dan om ons in — Om geduijrige becommeringh te laten leven, sullen haer waertegen te voorsien, wij genootsaect worden sen soo veel na andere plaetsen om tesien die rijs uijtgeven: — gelijck reede nae Arracan, Bengaele, Cormandel geschiet is, ende verhoopen dit Jaer weder goede quantiteijt rijs van Siam te trecken, om aen dien ongesladigen vorst niet alleen te dependeren. - wat wij met denselven onsen gesant aenden Sousousounangh geschreven, ende wat denselven ons weder in antwoorde gedient heeft, gelieven uEd. na tesien uijt het overgaende briefboeck ende , en ren oude „ sien #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0670.xml #+ --- doch wort door particulier Chi nesen van tijdt tot tijtt daer goede parthije a dnge bracht diese met verscheij weten uijtte voeren De gerede houtwerc ken met moeijte vande rievier Cradan De onredelijckheijt vande Javanen al daer Batavia. ende dackregister, daer deselve staen geinsereert onder dato 27. meij ende 4 septemb. respective 5 Ondertusschen soo is hier naderhandt vervolgens van tijt tot tijt goede pertie rijs aengebracht door particuliere Chinesen ende andere, die deselve niet jegenstaende het generael verbot met de practijcquen verscheijden practijcken weten uijt te voeren; soo dat de gemeente daerdoor tot verdraeghlijcken prijse gerieft wort, ende Comp=s packhuijsen, Gode sij lof, zedert geen aenspraeck hebben gehad, ende het voort wel verhoopen gaende te uijt de Revier van Cravan hebben houden. wij niet sonder groote moeijte ende Costen de thuijs gecregen gerede houtwercken meest thuijs gecregen, maer vinden den Javanen aldaer soo onredelijk dat op die houthackerije weijnich staet meer connen maeken; anders voor Batavia seer ongelegen zijnde. De oorlogs preparaten vanden sousouhounangh, opwiersijhet dan gemunt heeft ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0671.xml #+ --- 332 ratien vanden Mattaram Schij verdwijnen soude geen tie van volck sochten dentie op Ja para met meslach Die van Ban tam doen ons soo veel schaede hoewel noch openbaere rupture geco men Batavia D'oorlochsprepe heeft, schijnen in roock te verdwijnen: hebbende ren in roock ijt langen tijt voorgegeven dat in persoon aende Zeekant wilde comen, waertoe alhuijsen ende Logiementen gereet sijn geweest, maer sonder gevolch. hij sach geen dat wij van hem — sijn dat assistenrdsistentie van volck tegen onse vijanden — van hem verwilden eijsschen, het welck hij soude houden voor een vast teecken van onse confidentie vrundtschap ende alliantie, daer wij niet toe comen moogen alsoo hij daer voorseecker ons nadeel met voorheeft. Ondertusschen blijft onse residentie Onse resi noch op Japara continueren, doch met cleijnen met die van Bantam weten cleijnen om ommeslaen. Bantam wij mede qualijck hoe het langer hebben. sij — en doen ons openbaer tot noch, toe geen oorlogh— aen, maer ondertusschen onder de handt mettet als connen rooren onser lijfeijgenen, massacreren onser — ingesetenen, ten platten Lande, als andersints, — niet tot een soo veel schade ende ongelijck als sij connen — daer geen clachten off protestatien tegen helpen. Insonderen selve en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0672.xml #+ --- sedert het opcomen vanden oorloch net haer seer ongen gen tegens ons getoont prepensien van seer ker Sabandaer over t' geene hij seijt inden Duijfg hadt te hebben en sijn dreijgementen tie sullen een besendin scho ta nae den Pango gen ram doen met een elen cleijn geschenck Insonderheijt hebben sij hen seer ongenegen tegen ge Engelse hebben ons getoont sedert het opcomen vanden Oorlogh met die van Engelandt, ende het nemen van derselver Jacht de Duijt, daer integ in deses van gesproocken hebben. In het welck seker sabandaer aldaer pretendeert gehadt te hebben 500 macassaerse de welke masen, weelrecken als wij hem op sijn woort terstondt niet hebben willen uijtkeren: soo heeft hij niet ontsien ons te dreijgen daerover den Oorlogh aente doen, als of hij selfs Coninck was, sonder dat daerover vandenselven oock gestraft wort. Ende alhoewel dese proceduren t' eenemael onverdraeghlijck sijn, ende wel meriteerden met gelijcke munt betaelt te worden: Soo hebben wij evenwel voorgenomen, om met dat volck in geen ontyjdige rupture te comen, naet vertreck deser retour schepen een propere besendinge aendeselve Pangoram te doen, soo om hem onse clachten Bantam eens „ger #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0673.xml #+ --- 333 om onse clachten ter dege voor t draegen ende de vrintschap en het geexpireerd bestant te vernieuwen ' Engelse aen gehit seer slecht moeten behel¬ niet alltoos om handen heb bende geen schip off schepen daer Bantam eens ter dege voortedragen, als met een cleijn geschenck, daer het haer doen altijt om te doen is, t vervasghen de vrundschap een weijnich te ververschen, te meer alsoo hij voorgeven dat het theenjarich bestant tusschen ons ende haer gemaect geeijndicht hij, ende hetselve moet vernieut worden; dat sij van onse zijde begeren aengevangen, nadien sij hen daer weijnich schijnen aen gelegen te laten soo het schijnt doen de Engelsche aldaer haer worden door best, om de regeringe tegen ons opterockenen — ende aente hitsen; haer niet ontsiende daertoe uijt haer armoede noch alte net al geschencken Deselve behelpen haer aldaer uijt te schieten. die haer daer seer slecht, niet altoos om handen hebbende, sijnde daer sedert het vertreck vande Engelse Coop=m nae Europa, daer wij uEd. voorleden Jaer van geschreven hebben, ende het afnemen vande Diest voornoemt, van gene quartieren het gantsche Jaer eenieh Schip aengecomen ofte vernomen geweest docn geven geduijrich op van groot secours, — ƒ dat daer saekse pen, wel selve #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0674.xml #+ --- tijdinge van drie inde Straet Sun „da gesien alteratie daer over tot Bata via swackheijt vant gaarnisoen Bantam dat sij alle dagen verwachten, waermede haer — noch al in credit weten te houden; maer ingevalle hetselve noch langh achterblijft, sullen - rij wel haell, soo wij menen, beginnen met de neck aengesien te worden. Nietlangh — geleden wiert ons vanden Resident tot Bantan Hendrick de dieuw voorde waerheijt geadviseert, hoe dat van verscheyden plaetsen aldaer gewisse tijdingh was aengebracht, dat Engelse schepen 3. Schepen met Engelse vlaggen inde straet sunda waren gesien, het welck ons geen cleene alteratie aenbracht, om dat vast stelden, dat bij aldien daer 3. gesien waren, het getal eer langh sou grooter worden, alsoo sij haer niet sullen verstouten in dese tijt met 3 schepen voor Bantam te comen, ende dat mette uijtsettinge van den E: de vlamingh weijnich dagen te vooren gedaan, het guarnisoen alhier seer swack was, ende op verre na het halve getal niet en conde halen, dat uEd. op Battavia ordonneren; ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0675.xml #+ --- 334 macht daer souden beleyt van d'E. Cuneus Bantam ende oock geen andere Schepen op de reede en hadden als Banda, de vogel Phenier ende salmander, de Jachten hircksee, Leeuwinne, Cochin Reijlon, ende de fluijt de gulde gans, ende tegens g wij deselve Engelse Schepen in allen gevalle aldaer niet conden laten, om de Schepen die wij soo uijt het vaderlandt als van Suratte Persia, Zeijlon, Chormandel, Bengale ende elders waren verwachtende, met dewelcke zij, — al voor de vuijst, sonder veel tegenstant houden connen doorgaen; Soo hebben sonder — eenich vertreck afte uijtstel deselve Schepen op het spoedichste doenelijck doen gereetmaeken, ende derwaerts gesonden, gemant boven het ordonnaire varendvolck met 300 soldaten 80. mardijkers, ende ettelijcke volontaire borgeren, alle onder het onder het beleijt ende Commando vanden heer Joan Cimeris, Ordinaris Raet van Jndia, doende ondertusschen de plaets der afgesteecken soldaten weder vullen met ambachts volck, andere Comp=e evalle am #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0676.xml #+ --- dan hebben nu mant beiegert off vernomen Bantam hier door in duijsent vrese Batavia burgerije te tree ken bij der hant om haer eerlijcken t' emeren Bantam. Comp=s dienaren ende Burgers, gelijck uEd. bij ons resolutieboeck ende gehouden daghregister, onder dato 16: 8: 18 ende 21. november, breder sullen vinden geextendeert. maer en hebben niemant bejegent ofte vernomen; te verwonderen sijnde uijt wat hooft die gestofteere Logen voortgecomen, ende van tijt tot tijt geconfirmeert ende bevesticht sij; soo dat wij aende waerheijt niet en waren twijffelende. Ondertusschen was Bantam om dese onse schielijcke uijtsettinge in duijsent vresen, apparent door haer gewisse overtuijgt wordende, Uijt wel een goede straffe verdient te hebben. hetgene voorsz sien uEd:, hoe dat de Comp=e diensten vande metter tijt al diensten vande Burgerije sal — connen trecken; eenelijck te beclagen sijnde, dat deselve soo langsaem toeneemt, ende soo weijnich doch neemen niet middel heeft ofte bij der handt neemen, om haer eerlijcken te eneren, ende middelen te vergaderen daer geve #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0677.xml #+ --- staende den han setten vant gelt oock gansch til de Nederlantsch kerck e ten haer tijdt uijtgedient den vrij Batavia. daer nu noch minder gelegentheijt toehebben, als oijt voordesen, om dat den handel gelijck — del doort aff bovengesecht, op Batavia rechtevoort als — stil staet, ende voor niemant ieste winnen is, als voor die haer met t'een of t'ander ambacht ofte hantwerck generen, die oock in getal Int geheel is de al beginnen toetenemen. de burgerije Nederlandtse Burgerij, jegenwoordich alhier sterck ongeveer 270. man ende onder deselve al veel goedeluijden, die haer eerlijck trachten te sustenteren. Ende worden dagelijcx veele solda noch vele soldaten ende andere, haer tijt uijtgedient hebbende worhebbende vrij: te beclagen sijnde, dat het secours, dat wij uijt het vaderlands crijgen, soo becrompen omcont, om daer in resoluijt te — mogen gaen. De Tijgers ende dwars„ grachten, aende oostsijde der revier, door de— stadt loopende, sijn metter tijt seer ondiep ende vervuijlt geworden, soo dat met laegh water dickmael een vuijlen damp uijtgaven, ende met man d 2 Laler e 3 N 1 335 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0678.xml #+ --- de Tijgers en dwars erven en huijsen een straet vande Tijgersgraft gracht genaeckt Batavia. met vaertuijgen niet na behooren conden worden gebruijckt, om waer in te voorsien, wij met advijs vande magistraet ende voorname gracht gediept burgeren, deselve dit Jaer op nieu hebben laten tot last vande uijtdiepen, tot laste vande erven ende huijsen daer aen gelegen sijnde, hebbende gecost int geheel 4375 Realen die sij goetwillich hebben betaelt. Ende alsoo de gen. Eygers gracht vande Rotterdamse dwarsgraeh, tot aende stadts wal aende oostzijde tot noch toe geen straet en heeft gehadt, om na de erven ende huijsen daer achter gelegen, te connen gaen, waerdoor die daer achter woonen groot ongerief lijden, ende altijt, om bijde wercken te comen, een grooten wegh mosten omgaen: soo is mede goetgevonden langh de Roijinge van nae de Caijmans het stadhuijs, vandeselve Tijgers graght na de Caijmans gracht, daer achter gelegen, een straet te roijen van twee roeden ende 4 voeten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0679.xml #+ --- 336 Batavia. 4. voeten breet, gelijck geschiet is, door het Erf van eenen andries mellinch, Burger, wien dan voor het missen van soo veel gront goetgedaan ende betaelt is 2000. Realen, te dragen d'eene helft, bij de Eijgenaers der Erven die door voorsz. straet verbetert sijn, na Taxatie vanden E. gerechte, ende d'ander helft bij de Comp=e voor het slaverquartier, daer deselve straet op uijtcomt, ende het welck daer wel meest bij verbetert is. Ende alsoo hetselve quartier daermede nu een seer Costelijck stuck erfs is geworden, dat vele duijsenden bij vercoop zoude renderen; Soo hebben voorgenomen Comp=s Lijfeijgenen, metten eersten van daer - te verplaetsen, op een ander daer het soo costelijck niet en sal wesen, ende het oude erf aende meestbiedende bij percelen te vercoopen, Ende gesien dat de Gracht aende groote stadts poort tusschen het siecken huijs ende de 1 , - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0680.xml #+ --- De gracht aende grote Stadtspoor t' gedemt verhopen dat het bij ons voor wel gedaen sal werden gehouden Batavia de straet lopende, geen behoorlijcke door tocht en had, waerdoor veel tijts een vuijlen stanck uijtgat, oock aldaer een seer gebroocken werck was maekende: soo hebben mede raedsaem gevonden deselve te dempen, daertoe gebruijkende de aerde die uijt de gediepte grachten daer omtrent was opgeworpen, dat al voor een groot deel beschiet is, ende voort volbracht te werden staet, waerdoor de straet veel verbetert sal worden, behalven de waerdije van het Erf, dat daerniet aengewonnen wort, ende metter tijt als de grondt wat bestendicht sal zijn geworden met scroone huijsen sal connen werden bebont. welcke verbeteringhen wij verhoopen dat bij uEd. voor wel gedaen sullen werden gehouden. Ende alsoo wij, soo bij andere gelegentheden, als Jongst mette aencomste vande voorsz. Javense ambassadeurs, met soo grooten macht, — als : #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0681.xml #+ --- 327 grote alteratie inde Stadt op van Javaensche met soo grote macht reduijt op de westsijdt geleijt binnen se Stadt Batavia. als verhaelt hebben, waerom seer groote d'aencomst alteratie onder de Burgeren ende ingesetenen Ambassadeur was, soo dat al eenige hare beste goederen in't Casteel quamen vluchten, vermerct hebben dat de stadt jegens vijandtlijcke assaulten van buijten redelijck wel voorsien ende in defentie sij, maer van binnen tot bescherminge vande ingesetenen tot noch toe cleijne gelegentheijt heeft gehadt; soo hebben nodich geacht daer een weijnich in te eensteene voorsien, ende daer toe op de westzijde vande van rivier rivier, tusschen de puncten uijtrecht ende— rotterdam, tegen malckander over leggende, een steene redous te leggen, blijckende bij resolutie van 26. mart voorleden, die al voltoijt is, sijnde een hecht ende vast werck, ende rechte¬ voort met 10 soldaten onder een sergeant beset, dat groot ontsach, onder de vreemdelingen inde stadt geeft. Ende aengesien dat wij, vermits den grooten toevoer van peper, ende dat ons schepen gebreecken, om deselve #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0682.xml #+ --- om packhuijsen seer verlegen de raetcamer vanden Gen: enRR den 9 de Capelle tot packhuijsen gebruijckt een packhuijs ge maeckt langhs de wal Batavia. deselve te versenden, doorgaens seer om packhuijsen tot bergingh der Coopmansz verlegen sijn geweest soo dat ons doorgaens hier ende daer op ongelegen ende periculeuse plaetsen met stroije opgeslagen loots hebben moeten behelpen, ja genoodsaect sijn geworden self de Capelle binnen het Casteel, ende de binnen het casteel Raedcamer vanden generael ende Raden van Jndia daertoe te gebruijcken: soo hebben om daerin te voorsien achtervolgens het proiect al over 20 Jaren daervan gemaect ende uEd. aengecondicht, aende Zeecant vande stadt. langs de wal ofte muijr tusschen, de puncten Rampans Zeeburgh ende Cuijlenburgh, daer de ende vaertuijgen seerdicht onder connen comen, een lanck bequaem packhuijs doen trecken van 2. verdiepingen hoogh, dat reede — ongeveer half voltoijt is, ende seer groote quantiteijt peper ende andere Coopmansz sal connen bergen, Mette welcke wij„ dan #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0683.xml #+ --- 338 synde een nodig saeck geweest se approbatie huijsen int cas teel affge broocken en nieuwe inde Batavia. dan voor eerst geen nieuwe packhuijsen meer sullen van noode hebben. het welck versoecken on een noodige saeke geweest zijnde, wij versoecken bij uEd. voor wel gedaen mach werden gehouden. De huijsingen binnen het Casteel, aende oostcant vande poort, eenige oude ofte tusschen deselve ende de punt de Robijn gelegen, sijn wij genootsaect geworden af te breecken plaets geset tot voorcominge van ongeluck, alsoo niet hanger conden staen. In plaets van - welcke dan weder andere hechte woninghn onder handen sijn, ten principale na het selve besteck als die aende ander zijde vande voorsz poart, bij tijde van d'Hr. generael vander Zijn gemaeckt sijn, uijtgesondert eenige veran„ deringh, die uEd. bij het resolutie boeck onder 14. februarij ende 23. septemb. sullen vinden uijtgedruct waertoe ons gedragen. Dese nieuwe wercken comen de Comp=e al een groote somme gelts te staen, maer sullen stercke, hegte ende durabile wercken sijn, na welcke in ect comen - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0684.xml #+ --- de vreemde vaer tuijgen hebben noch niet cunnen bij der hant nemen doch sullense taer staende drog mousson aenvangen een hooft voorg nomen te maecken aen Burnst Batavia. in vele jaren geen omsien ofte reparatie — Deseehaven, om aen vast sal wesen. De Zeehaven voorde vreemde vaertuijgen ende schepen in te bergen, en hebben wij door verlet van noodiger wercken ende gebreck van eijgen lijfeijgenen noch niet bijder handt connen nemen, doch verhopen het selve, soo godtgelieft, 't aenstaende drooge mousson aentevangen, nadien het ten hoogsten noodich geoordeelt wort, om de — vremde natien buijten de stadt te houden. Om het schip, dat wij altijt aen het Eijlandt onrust moeten houden tot een onderlegger, — om de Schepen aen te kielen, te mogen excuseren: soo hadden wij met advijs vanden Equipagiem=r ende de Timmerlieden, oock goetgedacht een — hooft aen het selve Eijlandt te maeken, daer de Schepen aen overgehaelt rouden worden, gel - uEd. sullen sien bij het meergem. Resolutie boeck onder 6. maij. maer hetselve is noch niet int werck gestelt; ende wort oock, bij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0685.xml #+ --- 339 dan sullent ap laeten steecken Batavia. bij nader overlegh van saeken, getwijffelt, of soodanigen hooft totte overhalen der Schepen parent moeten al bequaem sal wesen, om het wassen ende afloopen vande Zee; waerop de taekels ende Touwen reden waerom wel geducrien souden dienen aengehaelt, ende weder geviert te worden, daer veel arbeijts aen vast soude sijn, het welck een Schip ofte vlot, dat met het water rijst ende daelt, niet onder„ worpen is. soo dat wij het selve werck om die— reden apparent sullen moeten laten steecken„ Het schip middelburgh, dat lange Jaren daertoe gedient heeft, is, om dat lniet langer boven water gehouden conde worden, aende meestbie„ dende vercocht voor 117 Realen, ende wort in plaetse van het selve jegenwoordich aldaer weder tot een onderlegger gebruijct, de fluijt Wtgeest; maer deselve is te licht, om sware schepen aen over te halen: soo dat t'een— oft ander groot schip daer weder toesullen moeten aenleggen, hoewel ongeen, om dat deselve, soo Langh „ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0686.xml #+ --- De Patijnsche scho le noch van geen sonderlinge apparen tte niet veel goets van te verwachten Batavia. langh eenichsins varen connen, welbeter emploij weten te geven. De Latijnse schoole wort noch op den voorigen voet aengehouden, onder opsicht vanden predicant Joannes Rooman, maer is noch van geen sondeelinge apparentie, schijnende bij de jongeluijden cleijne lust totte studie te wesen, maer als een weijnich tot haer Jaren comen, soo souden deselve wel willen mette voetstooten, ende haer advancement in Comp=e dienst vorderen, om meerder vrijheijt te hebben, ende vande schoolticht ontslagen te worden, als wanneer dan een weersin inde studien — beginnen te crijgen, ende haer voorige neersticheijt ende vlijt vergeten: Soo dat seer twijffelen, oock voor eerst of vandeselve schoole voor eerst al iets goets te verwachten staet, de oncosten van deselve weerdich wesende; te meer om dat de jeugt in dese Landen, door den ommeganck die sij — hebben mette slaven ende slavinnen, die — van #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0687.xml #+ --- 340 sullen evenwel de goede hant daer noch all aenhouden Predicanten aldaer neffens een proponent Batavia. van vilen ende abjecten nature sijn, soo eerlijcken opvoedinge ende educatie niet en heeft, als in het vaderlandt; dat nochtans, — om tot treffelijcke mannen te worden, alsoo— wel vereijst alsoo wel als de wetenschappen die inde schoolen geleert worden, Echter sullen de goede handt daer noch aen houden, ende uEde Een recommandatie nacomen. kerckendienst wort hier rechte voort becleet ordinaris bij 4. Ordonnarie predicanten, met namen DD. Joannes Roman voornt. , Daniel gravius, Samuel Tesschemaker, ende Cornelis lindius mitsgaders een proponent Cornelis Renen, Bandanees, die inde maleijtse Tale goeden dienst doet. besijden deselve bevinden hen alhier jegenwoordich noch 2. predicanten, jongst uijtgecomen, genaemt D. Fredericus Frontenius, mette vogel pheuir, ende D. Abrahamus Dapper, mettet schip Orangie, die naet een off ander quartier versonden staen te worden Boven #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0688.xml #+ --- doorn gesispendeert aentien dan ontrist en moeijelijcheijt t vaderlant het reglemente pinge en versendin ten Panterus en Oppel oven deselve loopen hier noch gesuspendeert de predicanten Wilhelmus Pauterus, ende petrus Appeldoorn, daer wij uEd. voorleden Ende alsoo Jaer van geschreven hebben. causeren inde ker deselve ons alhier inde kercke ende gemeente niet dan geduirigen onrust ende moeijelijckheijt veroorsaken: soo hebben haer met advijs— vanden E. kerckenraet aengeseijt mettet - vertrecken nae Schip Prins willem nae het vaderlandt te vertrecken. mettet welck wij uEd. — over derselver gelegentheijt nader voornemen te schrijven. Waeruijt uEd. alsdan sullen sien hoe nodich deselve van hier zijn. het reglement dat uEd. ons met hare jongste missive hebben aengeschreven aengaende het beroep nopende de beroemde versenden der Predicanten, alsmede ge der preditan de huwelijcxe zaeken, hebben wy haer EE: — bekent gemaect. Waermet sij haer int eerste, aengaende het versenden Batavia. der - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0689.xml #+ --- 341 der predicanten, niet wel en conden vergenoegen maer als haer naderhandt door ons in't gemoet gevoerd wiert uEd. meninge niet te wesen, dat sij daer geheel souden buijten geslooten sijn, maer dat sy uEd. woorden moesten verstaen ende interpreteren, na den teneur vande oude instructie, namentlijk dat de predicanten versonden ende verplaetst sullen worden, daer het den dienst sal vereijsschen, door de politicque overheijt met communicatie ende advijs der predicanten, gelijck tot noch — toe alhier is geobserveert, mits dat bij discrepantie van advijsen dat vande overheijt altijt sal moeten worden achtervolcht ende dat het ons oock altijt vrijstaet, wanneer de ruste vande kercke— ofte gemeente daer aen gelegen mochte zijn — soodanige predicanten op tesenden, als ons — sal goetduncken: soo hebben sij hen daermede wat beter laten geseggen; met betuijginge dat haer voorstellinge, aen uEd. gedaen, - oock noijt en is geweest om die authoriteijt Batavia. soodanich eert #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0690.xml #+ --- sullen de Predican ten geen oorsaeck clachte geven ke van Willem Alina wen alltijdt on mundich en blijk ven onder vooch deje soodanich tot haer te trecken, dat de politicque overheijt daervan soude worden gesecludeert. waerbij wij verhoopen dat woelen dan voort blijven sal, ende sullen wij na uEd. bevel kachten allen steen van aenstoot soo veel doenelijck uijt de wegh te leggen, om de predicante van misnoergen off g een oorsaeck van misnoegen ofte clachten te geven. aengaende de sake van willem Verhael van saec Alma, deselve leijt aldus. Denselven heeft hem met trouw beloften verbonden aende dochter vanden overleden Cap=tn Joan Zilvernagel zalr. , ten overstaen ende met consent vande weduwe haer moeder, doch sonder kennisse vande voogden, daer soo wel de moeder - als de dochter onder stonden, nadien alle — Jnlantsche vrou Jnlandse vrouwen hier altijt verstaen — sijn onnodich te blijven gelijck in het ordonnantie boeck van Batavia tesien is, onder titul van boedelmeesters, welcke voogden dan oock naderhandt daer geen consent Batavia. hebben #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0691.xml #+ --- 3412 dienaeren vermogen te trouwen sonder cou Cent vande overheijt Batavia. hebben toebegeren te dragen, om redenen haer— daertoe moverende. Ende als ondertusschen de voorss. Jongman hem omtrent sijn voorsz. bruijt als oock haer moeder, door eenige onvriendelijcke bejegeningen hadde onaengenaem gemaeckt; soo dat de dochter menichmael verclaert heeft liever te willen sterven als met hem te trouwen; soo hebben wij van denselven om licentie versocht zijnde, niet geraden connen vinden het selve toe te staen, om dat int gemoet sagen dat daeruijt niet dan een droevien leven ende alle onheijl ende swaricheyt te verwachten ware. (het gebruijck nu dat geen Comp. e gene Comp. s dienaren in Jndia haer vermogen inden Huwelijcken staet te begeven, sonder consent vande overheijt, is soo out dat niemant hier — geheugen vande eerste instellinge heeft, ende menen wij oock oorbaer te wesen dat daer bij gebleven werde, om dat daer door dickmael vele onfatsoenelijcke ende quade huwelijcken connen werden tegengehouden, die anders — Jongelieden, dickmael van goeden huijse sijnde, door agel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0692.xml #+ --- De culture der landen neemt noch daegelijcx toe grote droocht al daer gehadt en schaede daer door geleden De generale on gelden Batavia. door lossicheijt ende onbedachtsaemheijt, met vuijle verkens ende hoeren zouden willen aengaen, / Ende dit is soo veel wij uEd. weten— te schrijven vande saecke vanden voorsz. willen alma, De culture der Landen rontom Batavia, neemt noch dagelijcx toe, soo dat in corte Jaren, alderhande vruchten, hier in groote abondantie — sullen wesen te crijgen: maer hebben hier, dit Jaer vele maenden achter den anderen — een groote droogte gehadt, waer door veel suijkerriet, op het velt vergaen is, ende — eenige Chinesen geen cleene schade geleden hebben, De generale ongelden des Comptoirs Batt=a bedragen inde jongste 12. maenden, bij slot van reeckeningen, op ultimo augusto verleden, — als volcht die gemene onkosten, Rantsoenen &. ƒ 416769:33 de verstrecte soldijen. . . . „423491:16:13 oncosten van fortificatie. . . . . „ 86143: 8:4 oncosten van Schepen. . . . . . . „237318: 1- Transportere. tesamen ƒ 1163722:9:4 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0693.xml #+ --- 343 Batavia. tegens oncosten vant sieckenhuijs sieckten waer uijt dre Winsten daer daerjegens beloopen de winsten op Coopman vivres. . . . . . . . f 587535: 14. ende de landts incomsten tollen a. . . . . . . . . . . „ 263538: 7:2 tesamen. . . . . . . . . . . . . . ƒ 851074: 1:2 Soo dat Batavia het verleden jaer weder ten achteren comt. . . . ƒ 312648: 8: 2 sijnde ƒ 184623:11:5: meer als het Jaer te vooren onder de voorsz. oncosten heuideert het Batavisch Ziekenhuijs, onder andere ƒ 20149: Ende alsoo wij bij experientie hebben bevonden, dat doorgaens veel ontstaende meeste part der gener, die in het selve huijs - gelogeert ende getracteert worden, haere siecten — met droncke druncken ende debaucheren, behaelt hebben; met welck ongeregelt leven, sij haere sieckten dan oock weten te onderhouden, soo dat eenige luije Guijten gevonden sijn, die haer gantse verbonden tijt soodanich int sieckenhuijs uijtdienen, ende dan weder met haer volle gagie naet vaderlandt keeren, sonder de Comp=e eenen stuijver dienst gedaan te hebben, dat onver¬ draegelijck is: Soo hebben wij, om daerin — P:r transport ƒ 1163722: 9:4 C va Ne soo 2 3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0694.xml #+ --- ordre opt siecker huijs gestelt sullen de siecken voor haer tract ve maentgelden betaelen in alle andere g veel betrachten als doenlijck we sen sal D'incoms verpacht Batavia. soo veel mogelijck te voorsien, ende de ongelden soo veel te vercleijnen, als geschieden can, goetgevon dat voortaen alle de siecken, die in het voorsz. siekenhuij getracteert worden, daer voor betalen sullen - - ment haer hal haer halve maentgelt, gelijck uEd. gelieven natesien, bij resolutie van 21. februarij waer — over sien niemant met redenen beclagen can. sullen de mesinge Ende sullen voort in alle andere gelegentheden legentheden soo - de mesnagie soo veel betrachten als ons doenlijck sal wesen, om desobere winsten daermede Pmo PJanuarij ,— wat int gemoet te comen. hebben wij de incomsten ende gerechticheden van nBatavia, weder aende meestbiedende verpacht hebbende gegolden als volcht. De vismarct ende tslachten van verckens ende ander tamver. . . . . . . . . . R=n 600. — 350. het handelen aende schepen „ 100. de clede passer .„ 240. de gerechtich=t vande Javaense vissers. „ ses maent 330. de clappus boomen „ 420. het overvaren vande groote Revier „ „ 480. de waegh hebben gesolden het Coppen der chinesen - - - - - - „ 1560. om tesamen . . . N:o 4080. Ende dan p noch stae Rea 1i - - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0695.xml #+ --- 344. de helft vande tollen derinco 7 waeren verpastert pachters dan noch voor deel Batavia Ende alsoo ons, hoelangs hoe meer bekent geworden men en uijtgaend, hoe dat de Comp=e inde tollen der jncomende ende uijtgaende goederen ende Coopmanschappen, door de menichte practijken van sluijkerijen, dieder omgaen, jaerlicx seer vercort wort; soo hebben, om een preuve te nemen, of daerin niet conde werden voorsien, goetgevonden ende geresolveert, de helft van deselve tollen, ten voors dage, aende meestbiedende te verpachten. Ende sijn — daervan eenige nederlandtse Burgers, pachters voyr 27000 gebleven, ter somma van 27000 Realen in't Jaer, sijnde ongeveer soo veel, als deselve Tollen tot noch, toe, in't geheel, jaerlicx opgebracht hebben, ^ danis waerbij, ingevalle sij de pacht aen haer wilden overlaten; soo blijckt, dat de Comp=e voordesen, — sullen daen ghlijck sij machtich in haere tollen gesnooten moet wesen. — vertrouwe ende eenichsins te ghelaver is hoe het met deselve nieuwe pacht afloopen sal leert om dat hem sa op den tijt, ende wert uEd, 'taenstaende Jaer geadviseert. staende ra't 1000 Reasen van Chijnesen wint gnebroen we te Jongste schepen des voorleden Jaers, hebben wij uEd. met een apart briefken geadviseert vande indispositie vande H:r Gouverneur Generael Carel Reniersz aen welcke Recte dan deselve sijn P #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0696.xml #+ --- Generael Reijniersz d'E Johan Maet plaets genomen neert probatie Batavia. Overlijden van sijn Ed. eijndelijck 18 meij daeraenvolgende deser werelt is overleden, sonder ondertusschen oij weder in vergaderingh van Rade gecompareert te sijn, ofte eenige affaires vande Comp=e met kennisse bijgewoont te hebben. na wiens overlijden, wij op staende voet, volgens uEd. Instructie van den Jare 1617 geprocedeert hebben tot de electie — ende verkiesinge van een nieuwen Generael in des overledens plaets, ende na aenroepinge, van Godes heijligen name, met beslooten biletten, ende eenparige advijsen, daertoe bij provisie ende suijcker in desselfs op uEd. approbatie genomineert den E Joan — Maetsuijker, eerste raet ende Directeur generae van Jndia, mitsgaders sijn E: den 16. des — volgende maents met de behoorlijcke solemniteijten inde gemelte qualiteijt voor den volcke geauthoriseert ende beedich; versoeckende dat uEd. het selve, versoecken onse ap bij aldien middelerwijle op het gemelte gouvernem=t niet gedisponeert en sij ^ gelieven te approberen, — Ende is dan, om bijden ouden voet van regeringe te continueren, ende deselve weder haer volle leden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0697.xml #+ --- 345 Carel Bertsinck Directeur nerael gemaeckt Cuneis Pre sidert vanden Raet van iustitie den 2i gaerden President van Schepenen raden op 23a tavin Vlamingh absent Batavia. leden te geven, weder in desselfs plaetse tot Directeur generael gestelt den E: Carel Hertrinck, sijnde met de voors veranderingh eerste raedt van op onse approba Jndia, het welck wij insgelijcx versoecken bij uEd. - gunstelijck maeh werden geapprobeert. Ende nadien den E: maetsuijker voorn=t daermede dan niet wel conde continueren inden raet van Justitie deses Casteels: soo hebben weder tot president van denselven Rtaet geeligeert den E: Joan Cuneus, ordinaris raet van Jndia, ende in sijn E: plaets Caspar van weder in het Schepenen Collegie gestelt den - : Gaspar vanden Bogaerde, extraordinaris Raet ende gewesen Gouverneur van Ternate — ende compareren jegenwoordich nevens den — Gouverneur generael in rade van Jndia niet 2 ordinaris meer dan 2. Ordinaire raden, namentlij de — Heeren Carel Heetsinck ende Jan Cuneus vermelt, sijnde de heer Arnout de vlamingh absent gelijk uEd. boven int brede verstaen hebben, mitsgaders als Extraordinaris ende geassumeerde Raden de heeren Nicolaes verburgh Jongst gouverneur op tie seer emt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0698.xml #+ --- Caspar vanden Bogaerd Raet er onse approbatie ge maeckt waer van d'approap vernomen hebben particulieren handel Batavia. op formosa, ende genegen ten minsten noch een Jaer over te blijven, Dirck steur ende Gaspar vanden Bogard voornt. waertoe wij in maij aenstaende noch uijt amboina — verwachten den E: willem vander Beeck, gelijck boven oock aengeroert hebben. Over twee Jaren traordinaris op hebben wij uEd. bekent gemaect, hoe dat wij den Heere gaspar vanden Bogard voorn=te een nieu verbandt van 3. Jaren aengebooden hadden, met een beloningh van 250. guldens smaents, ende de qualiteijt van Extraordinaris Raet, op uEd. batie noch met approbatie; die wij desen Jare int gemoet gesien hebben; maeren vinden daer in u Ed missiven — niet van gementioneert: soo dat daeruijt besluijten dat uEd. die resolutie niet en sal hebben — mishaegs. Raeckende UEd. clachten over den grooven Perticulieren handel hebben wij met droeffheijt gelesen; ende gelieven uEd. te geloven, dat ons die quale mede int herte seer doet, ende dienvolgende geen neer„ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0699.xml #+ --- 346 Een placcaet int regerde gemaeckt Versoecken. onso ver claeringe hoe veel de een fiscael sal wesen boven de 1000 Batavia. neersticheijt ofte vlijt sullen sparen, om deselve voortecomen ende uijt teroeijen. uEd. ordre aengaende de gelegentheijt van Japan in die sake sal bij ons punctueel ende na vermogen nagecomen: werden; daer uEd. haer op gelieven te verlaten. Ende hebben uEEd. gestelde premie van een van preuinderde voorden gene die eenigen particulieren handel sal weten te ontdecken ende aentebrengen, bij open placcaet bekent gemaect, gelijck uEd. uijt het meergenoemde resolutieboeck connen sien. Ende wat ter oorsake vandeselve ordre twijffelinge gemoveert aengaende de portie vanden advocaet fiscael, die voor desen— portije van een derde geweest is, tot duijsent Realen toe, ende in sommen daerboven een seste, nu seggen uEd. dat den — aenbrenger sal hebben een derde, de fiscael een derde, &. sonder uijttedrucken off uEd. deselve derde part, soo vanden Officier als den aenbrenger, verstaen ongelimiteert hoe groot de somme oock soude mogen wesen, ofte dat de oude Ordonnantie dienaengaende in haer geheel blijft, waerop wij #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0700.xml #+ --- cleijnicheden van ommeslachs en cleijn voordeel bij brengen de verpachtinge sal seer tot weing van particulie Batavia. wij uEd. nader interpretatie versoecken, om ons na te reguleren. t' ontbieden van t Ed. voornemen, om Jndia van alle hier sal veel clenicheden te versorgen, om de particulieren alle occasie te ontsetten, haer in verbooden hande te vergrijpen, ende Compes. Schepen te belemmeren sal jaerlicx met onse petitie wat hier nodich is, — gesecondeert worden. maer vresen dat hetselve veel ommeslaen, ende cleijn voordeel bij brengen sal, nadien de particulieren, soodanich niet sullen connen worden waergenomen, of zullen noch al t'een en t'ander aenbrengen, ende aende ingesetenen vertieren, als wanneer des Comp=s inde packhuijsen sal leggen verderven, ende niet Doch verhoopen dat het na getaelt worden, van halve tollen verpachten vande halve tollen een seer goet ren handel strecken middel sal wesen, om den perticulieren handel te weten, nadien de particuliere pachters veel scheeper op het incomen ende uijtvaren der= goederen sullen toesien als de minsters — vande #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0701.xml #+ --- 347 raeckende tigt ven van affigh waerinne onse ge len naecomen versoecken en se verclaeringh int regarde dinaeren die daer blijven, die eeni gegelden het waerts willen Batavia vande Comp=e, gelijck wij daervan reede al preuve hebben. waerdoor dan veledingen sullen aenden daen comen die voor desen plegen gesmoort te worden. Achtervolgens uEd. bevel, aengaende natien de adsignatien, die jaerlicx van hier op uEd: worden verleent, sullen wij voortaen van Comp=s dienaren geen gels doorden Cassier laten ontfangen, anders geven ordre sul als om op haer reeckeningh goetgedaen ende daerop in't vaderlandt weder uijtgekeert te worden; Ende dat de Burgers mede geen adsignatien sullen worden verleen/ dan met voorgaende beedichde verclaringe dat de penningen haer eijgen toecomen, ende — gene ministers daerin perticiperen. Doch wij twijffelen eenichsints of uEd. het selve aengaende het tellen op de reeckeningen, verstaen generalijck van alle Comp=s dienaren, die eenich van Comp. e gelt in't vaderlandt willen ontfangen hebben, dan alleen vande gene die selfs mette schepen overgaen, overmaecken om dat wij ons laten voorstaen dat het selve anders inde reeckeningen groote beslommeringh sal geven. Ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0702.xml #+ --- hebben voor desoten. reijse de voorss or die soo precijs niet een Batavia. Ende menen dat het gevoechelijcker ende gereder sal sijn dat de hier blijvende ministers nevens de vrijeluijden met adsignatie geaccommodeert worden, mits dat gehouden sijn gelijcke verclaringe te doen, met expressie tot wat eijnde hare penningh overmaeken, het sij tot alimentatie ofte onderhout van Ouders, kinderen, vrunden betalingh van oude schulden &. , als wanneer uEd. altijt occasie souden hebben om hetselve zelve, des nodich oordelende, na te oogen ofter oock — particulariteijten met vermengt sijn. waerop wij uEd. rescriptie ende ordre sullen verwag„ Ondertusschen sijn wij voor dese mael cunnen achtervol genootsaeckt geworden al verscheyden adsignatien te passeren, van Penningen Comp=e dienaren toebehoorende, die absent zijn, ende hiergelt gelaten ofte van andere quartieren, buijten kennisse van uEd. nieuwe ordre aen — d' een off d'ander gesonden hebben, om naet vaderlandt overgemaect, ende tot deugdelijke oorsaeck treb sullen uijtt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0703.xml #+ --- 348 toebehoren luijden hier te lande wonende sullen doen vercopen sullen niemant uijtte militie bin nen sijn verbonden tijdt verbetering van gagie geven Batavia. Oorsaeck gebruijckt te worden, nadien deselve luijden daer andersints te grooten Jntrest zouden hebben geleden. Het welck versoecken van: alle vast goederen voor dese mael soo gelieven te excuseren. Alle vaste goederen alhier luijden in't vaderlandt toebehoorende, sullen wij voortaen gelasten dat tot gelt gemaect ende vercocht sullen worden, om alle particulariteijten die ter occasie van dien souden connen werden gepleecht, te coupereren ende aftesuijden.— aengaende de gene die uijt de militie somwijlen gevordert worden tot adsistenten, hebben wij uEde voorleden Jaer geschreven, sulcx wij — geoordeelt hebben dienstich ende redelijck te wesen, nuisien wij dat uEd. bij haere laeste, hare ordre, om niemant uijt de militie binnen sijn verbonden tijt verbeteringe van gagie te geven, al mostenen haer tot adsistenten gebruijken, verineeren ende begeren achtervolcht te hebben; dat dan soo voort geschieden sal. maer aengaende de gene - die op #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0704.xml #+ --- geene die allrede verbeteringh be comen sullen onse ordre verwachten van onbequaeme assistenten sullen de Compe. outlaste Groot getal van coopliueijden, assister 4 en tedis Batavia. dan aengaen die die reede verbeteringh van ons becomen hebben, sullen wij uEd. antwoort op voorsz. schrijven afwachten, of uEd. daer door beweegt mochten sijn geworden van resolutie te veranderen. van onbequame adsistenten sullen wij de Comp=e ontlasten ende desulcke inde militie— of tot schoolmeesters gebruijcken, naer dat haer genegentheijt ende bequaemheijt meest sal incluieren. VEd. seggen met recht dat het getal van Cooplieden ondercooplieden ende coopluijden, onder adsistenten in Jndia veel te groot is, ende dat den dienst met veel minder wel soude connen waergenomen worden; dat wij met uEd. mede soo verstaen, te weten ingevalle deselve altsamen even bequaem waren; daer het dickmael vrij aenhapert, sonder dat sij evenwel daerom als t'eenemael onbequaem connen werden — verstooten, Oock soo dienen altijts eenige Persoonen soo hier als op de Comptoiren van Jndia soo sullen Rede de #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0705.xml #+ --- 349 sullen de overige soo veel besnoeijen als doenlyck is nodige oversenden de reteorschepen op 1e. Decemb. niet hebben cinnen affgaen Batavia Jndia boven het noodige getal over te schieten om bij versterf, verreck of ander incident, niet verlegen te vallen : gelijck uEd voor desen sulcx mede hebben verstaen, Echter sullen de supreslue dienaren soo veel besnoeijen als sal connen - geschieden, ende uEd. een pertinente Rolle oversenden hoe veel Coopluijden ondercoopluijden s ende een rolle van ende adsistenten, om het werck sonder verachtering na behooren gaende te houden in Jndia gerequi„ reert worden,— Mette spade aencomste der Schepen Reden waer door gelijck boven gesecht, ende dat wij al weder — gecombineert ettelijcke dagen achter den anderen hier seer— Hard ongestuijmich weder hebben gehadt, dat ons intlossen ende laden der Schepen veel heeft verhindert, is het ons al weder onmogelijck — - geweest uEd. ordre, om het retoer primo december gecombineert van dese reede te crijgen, te voldoen; maer sijn genoodsaeckt geworden, daer van die verre te dispenseren, of en ael #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0706.xml #+ --- arrivement van schepen uijt het vas derlant volck in alles over gecomen Batavia of wij souden uEd. boven 2. of 3. Schepen niet hebben connen toesenden; dat in dese tijden— dat uEd. , om Jndia na vereijsch te succurreren, soo wel Capitael van noode sullen hebben, mede voor al niet geraedsaem hebben connen vinden; op vertrouwen dat uEd. het selve voor welgedaen sullen houden; ende sijn ondertusschen Gode sijlof) hier noch behouden uijt het vaderlandt aengelandt ultimo December voorleden het schip prins Willem over Teha fernandes met 263 Coppen daeronder 92 soldaten, hebbende 11 dooden onderwege gehad, ende redelijck gesont volck— aengebracht, ende 2. Januarij daeraen het Schip Rotterdam, over Jeha de meij, en s=r Jago, met 246. Coppen, daeronder 83. soldaten ende 6. dooden, sijnde tsamen 509 Coppen ende mette voorige 1202- int geheel 1711 Coppen, die wij desen Jare ontfangen hebben op het getal van 4000. man, die uEd voorgenomen hadden naer Jndia te senden. Welcke — twee #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0707.xml #+ --- 350 Broom op de esga lisatie der Cas meren veel ten achteren schepen voort vaderlant Batavia. welcke twee cloecke retour Schepen wij dan niet hebben connen nalaten mede op het spoedichste aente leggen ende uEd. noch desen Jare, om soo veel meer retour aende marcste brengen toeteschicken. Ende alsoo wij verstaen dat de Camer van hoorn op de geordonneerde Equalisatie der Cameren veel ten achteren comt, — ende daertoe het Schip westvriesland achterblijft: soo hebben goetgevonden, om deselve Camer — eenichsins te succurreren, daertoe tot een retour Schip aen te leggen het Jacht de Etvont sterre, ofte de blessingh, inde golfo van Persia vande Engelse genomen; daertoe vande presente Zeeluijden bequaam geoordeelt sijnde, soo dat uEd. met Godt de voorste, ende bij behouden varen, dat godt gunne, desen jare noch toe — te comen staen 8. Schepen fluijten ende Jachter„ fanix namentlijck de vogel, salmander ende Coninck david voorde Camer amsterdam Orangie ende prins willem voorde Camer — Zeeland„ op genomen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0708.xml #+ --- deaiatoere ra uijt gesonden Batavia Zeeland, de Leeuwinne voorde Camer delft, ende nieu rotterdam voorde Camer rotterdam Doch, alsoo de schepen prins willen ende Rotterdm. soo spade, gelijck geseijt hier sijn aengecomen, ende noch eenige 8a: 10: dagen sullen van noode hebben om zeijlveerdich te worden; soo 6. daer van voor hebben goetgevonden de andere 6. daer niet naer op te houden, maer na St. Helena vooruijt te laten gaen, om malckander aldaer in te wachten tot uijtterlijck ultimo maij. Doch verhoopen aldaer vroeger sullen verschijnen. het welck versoecken uEd. mede voor welgedaen gelieven te houden. Ende dewijl den E: Nicolaes verburgh, gewesen Gouverneur op formosa hier eerst 11. deses van tijvan aengel=t rij, ende sich genegen tont, gelijck boven gesecht, ten minsten noch een Jaer over te blijven, ende den E: Jacob van kittesteijn gewesen gouv=r. op Zeijlon, hier is comen te overlijden: soo #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0709.xml #+ --- onder commando van Pieter Aemp. vrijburger om een keer her waerts te doen Batavia. soo gaet dese vloote onder de vlagge vanden Pieter kemp voor desen Schipper, ende indienst der E Comp. e, ende nu sedert eenige Jaren, Burger deser Stede, ende jongst lantdrost over de platte Landen van Batt=a, dien wij al inde maent april voorleden toegesteen hadden een keer naet vaderlandt te mogen doen, om onder sijn benodichde vrunden aldaer eenige distributie van middelen daer hem Godt den heere rijckelijck van gesegent heeft te doen, ende reede al op een Schip als opperhooft gestelt was, gelijck voor desen ambrosias van der keer ende andere gequalificeerde — Burgeren die eere mede genoten hebben; willen verhoopen dat hij deselve vloote in goede ende geschicte ordre houden, ende behouden thuijsbrengen sal, ende dat uEd. wegen sijn commissie goet contentement sal doen; het welck ons te sijner tijt gants aengenaem sal wesen om verstaen, ende dat de ingeladen Cargasoenen wel geconditioneert overcomen, ende mette facturen ende Cognoisse„ — menten ngel echt 1a1. 82 351 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0710.xml #+ --- schepen gelaeten daerse mede uijt gecomen sijn uijt is geen gagie toe geleijt discretie Batavia menten responderende uijtgelevert sullen worden, mitsgaders een goede merct sullen aentreffen. Ende alsoo het jegenwoordich sulcke becom¬ merlijcke tijden sijn, soo hebben, om deselve schepen de schippers op de des te segoirder thuijs tebrengen, daer opgelaten meest alle de schippers metteselve uijtgecomen, dat verhoopen uEd. mede voor welgedaen sullen houden. Ende hebben deselve tot haer naerichtinge ter handt gestelt onse Instructie, geformeert uijt het secreet door uEd. gecommit„ teerdens geconcipieert ende overgesonden, om haer na te reguleren, gaende behoorlijck gemant ende soo van ammunitie van oorlogh ende andere behoeften wel voorsien. Gem. Den Commandesij ommandeur hebben wij hier voor sijn vertreck weder op nieuw in Comp=s dienst beedicht, maer echter geen gagie toegelecht, deselve latende tot maer die t' onser uEd. discretie ende welgevallen, na de satiefactie, die hij u Ed. geven sal, bevonden sal worden te meriteren. met #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0711.xml #+ --- Batavia Carga vande 6 schepen Met dese 6. schepen worden uEd toegesonden de volgende waeren ende Coopmansz, namentlijk 11600 49. Cattij formosaense ende Batavise poetijer suijkeren, in 5499. kisten. . . . . . ƒ 208165: 14: 6. 224560. lb. sappanhout cost. . . . . . . . . „ 5736: 8: 2. 21086. lb Jndigo bestaende in 154 packen. . „ 10861: 5: 8. 348548. lb gerafineerden salpeter in 2182 sacken„ 15622:5:- 4290. p. s gingangs in 143. packen costen. . . „ 20274:19:— 17911:-4. 1760. p=s mamoedijs in 22. packen. . . . . „ 50. p. s Japanse sijde rocken in 5. packen. „ 2351:5: 20342. lb persiaense zyde in 134 packen. . „ 98419: 2:- 184060. lb Caneel in 2302. packen. . . . . . „ 55218:- 14935:10:8 56160. Cattij geconfijte gember in 49. leggers„ 1634133. Cattij poper costen. . . . . . . . „ 268955: 10:11 99264. lb giroffel nagelen costen. . . . . . . „ 34742: 8. — 1740. Ps Bastas bestaande in 73 packen. „ 24274:15:1 371. P=s semianen, in 3 packen costen. . . . „ 1521:12:— siauters derriabbij in 61. packen. . . „ 19316: 6:10 6175. 6491:6:- 100. p=s alcativen in 8 packen costen. . . . „ 10510. p=s guinees Lijwaet in 525. packen. . „ 60998: 2:10 1414. p. s Caperias in 12. packen. . . . . . . „ 3831: 8:4 423. Cattij Chinese rouwe sijde in 2 packen „ 3175: 5:8 9195:- 2800. ps. adatijs bestaande in 28 packen. „ 3434. P=s. Chalou giigans in 33 packen. . . „ 15425:2„- 35399:11:- 5480. p=s mourijs in 60 packen--. „ 340. ps Catel gingans in 2. packen. . . . „ 2240 maslupatamse negros cleden in 14 packen„ 1600. p=s Chavenijs in 4 packen. . . . . . . „ 3335: 12: 8 300 p=s garras in 3 packen - - - - - - - „ 1080:3:- 3528. Transportere ƒ 941921:13: n, ten sal 450:- 352 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0712.xml #+ --- Pr Transport ƒ 941921:13: 2200. p=s seijlcreden in 30 packen „ 2882:8:- 12200. p=s percallen in 63 packen. . . . . „ 41760: 5: 4. 10400. p=s diverse betilles in 80 packen. . . . „ 86167:15:4. 40. p=s deeckens bestaende in 1. pack costen„ 427:12:- 1920. p=s salampouris in 81. packen. . . „ 53464:11:— 1400. p=s saassen in 22. packen. . . . . . . „ 8060:—8 500. p=s hamans in 5. packen. . . . . „ 2487: 2:— 80. p=s mallemollen in een pack „ 765:- 360. Casse bengaele in 5 packen. . . . . " 3849:6:- 86143¾ lb hollandts foelij in 572 sockels. „ 43693: 7: 8. 268915. lb noten mutschaten. . . . . . . „ 12467. 11: 1. 6. potten Chia in 6 Cassen „ 119:14- 1¾. Cattij Gruijs van peerlen cost. . „ 138: 6:12. 44¼. Cattij 7. C:o 7 maes muscus. . . . . „ 4812: 10: 1. 102. maes Besoarsteen in 24 p=s... „ 318:15: 276. mutsies Caneel olie in 3 kelders. „ 1407:12: voor d'ongelden op de Cust en Bengaelse cleder„ 25329: 7: 15 2400 p=s Cadjangs beloopt. . . . . . . . „ 741:- 1650 p=s goenij sacken beloopt..... . . . „ 495: 276. lb Chiassiarij Salpeter tot een monste¬ 17:13:8. 4. p=s pedro porco costen. . . . . . - „ 153: 200. p=s allassen in een Cassien comt. . . . „ 2175: 6: — 8. Leggers ingeleijde tamarinde costen „ 612:- Somma. . . . . . . . ƒ123423„ 3: 3. zijnde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0713.xml #+ --- 353 Assignatien op ons gegeven Batavia Zijnde verdeelt als volcht voorde Camer amsterdam Inde vogel eheur ƒ 282548:14:7 in de salmander. . . . . . . . . . „ 299589: 12: 5: inde Coninck david. . . . . . . „ 141843: 5:15 Tesamen ƒ 723981:12:10 in 't schip Orangie voor Zeelandt „ 259932:10:10 inde Leeuwin voor delft „ 133278: 5:10 inde avontster voorhoorn. . . . . „ 117080:14:4 somma. . . . ƒ 1234273: 3:3 Onderstaende persoonen hebben alhier aenden Cassier deses Comptoirs getelt navolgende sommen om in't vaderlandt door haer ofte haere gemachtichde weder ontfangen te worden, waervan wij haer adsignatien hebben verleent uEd. versoeckende deselve gelieven te betalen, hebbende ijder derselve voorden advocaet fiscael ende gecommitteerde Raden van Justitie verclaert, gelijck inde adsignatien staet gespecificeert, namentl ƒ 510. 4. 11: 2: 6. 12. 13:8 8. 3: 3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0714.xml #+ --- 1„ Betaelt den 26 reecke. vande Ca mer van Loom 510- „ 1799: 79 10. 165. ƒ 510: „: „ ontfangen vanden ondercoopman Octob. 1654 voor Hendrick de vries 200 R=a in 200 crurdaelders te betalen aen sijn vader — Jan Jansz de vries woonachtich tot ƒ 765:—= ontfangen van schipper gerrit meyndertsz de boer, te betalen aen sijn vrouw gerbregt meijndertsz woonachtich buijten enckhuijsen inde streeck, te weten. 200 Ps. crusdaelders f 510 100. R=a in paijement. . . . „ 255. 1799. 19:10. ontfangen van schipper gerrit verhagen te betalen aen sijn huijs vrou anna verhagen wonende tot middelb, te weten. 500 Ps brad cruijsdaelders ƒ 1275- 200 Provintie daelders „ 510- 5 p=s realen paijement „ 14: 19:10 141. 18 ontfangen van Samuel Jochems onderstuijrman omme aen sijn huijs„ vrouw annetgien Jans vande Leeuw tot middels te betalen 58 Rijcxds. „ 147:18: ontfangen van s:r andries dureus R: 200 voor reecq e van ondercoop=r gerrit de ridder om aen aelte pauwels huijsvrou van Jacobus fuisius conrecter der latinsche Schoole tot amste. betaelt te werden. „ Transportere. . ƒ 3732: 17: 10. amsterdam ƒ 510:-:- # „ 1654 510. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0715.xml #+ --- 354 bet. 61200„ 23 october ao 1659 betaelt 510½ 28 Novemb. 1654 bet. 10.ƒ 504:18:- 510:-: 147: 18. — ontfangen vanden Burger Jan Claesse 28 october 1619 58. Realen in dubbelde stuijvers, te betalen aen sijn schoonsoon Cristjaen van rasendonck tot amsterdam „ 147:18: ontfangen vande s=rs mattijs du Chesne ende Cornelis willemsz van beestom te betalen aende heer francois Caron teweten 2000. Ps. cruijsdaelders ƒ 5100. 1000. p=s provintie dos. . . // 2550/ — 6000. Realen aen schellingen „ 15300. - 15000. Ra. aen dubbelde st. „38250. - 24000. Realen aen 51 stver ƒ 61200„-:- 1275 — /. ontfangen van Juff=r Jacomina van goens te betalen aen S=r hermen Claes strijen te weten. 250. provintie daelders. ƒ 637:10 250 Ra in schellingen. . „ 637:10 500 Ra a: 51. stuijvers „ 1275:-:- ontfangen van s=r francois mannes — voor reeckeninge vanden ondercoopman michiel van etteren te betalen aen d'hr. Joan Legoise tot amsterdam 200. R=a a: 51 stuijver=s ijder. - - - - - - „ 504. 18. ontfangen van Philip heijlman opper„ chirurgijn deses Casteels ende sijmon — sijmonsz ondercoopman 198. R=a in dubbelde stuijvers, om aen d' h:r willem vertegen tot amsterdam weder voldaen te werden. ƒ Transportere ƒ 67370:13:10 P:r transport ƒ 3732:17:10 „ ƒ 18 #. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0716.xml #+ --- # Octob. 1654 - ƒ 11475- 3107: 3: 8. Ontfangen van Juff=r petronella wonderaer inde volgende spetie 145½. R: proventio D. f 370:1:6: 300. Ra. Cruijsdaeldrs „ 765: 288. Ra. Rijcxdaeldr. „ 134: 8. 321 /. Realen in schelling 834: 16:2 158 Ra in dobbele stuijv 402:18. 1218 /½. Roa. a: 51 stuijvers ider ƒ 3107:3:8 te betalen aende volgende £ 288. R=a aen d' Hr. Jan proost bewint hebber vande oostindise Camer tot Enckhuijsen. 627 5/. Realen aen Sr. Jan kerckring tot alckmaer # 158. R=a aen d' heer Cornelis vander Lijn tot alckmaer # 145/. R=a aen S=r Jan van muijden tot alckmaer. ƒ 23077: 10:— Ontfangen van d' h:r balljuw Pieter Betaelt den 26 hackius te betalen aen Sr. Francois Hackius boeck vercooper tot Leyden, ende Willem paeuw Coopman tot amst. te weten. In proventie daelders No 6000. schillingen en dubbelde Np. 3050. a: 51 stuijv. R:a 9050. ƒ 23071:10 ontfangen van s:r albertus geelhandt te betalen aen hemselven 4000 Realen in dubbelde stuijvers 500 R=a aen schellingen 4500: Realn. . . . . . . . . . „11475:—:— Transportere ƒ 105030: 7:2- # P:r. Transport ƒ 67370: 13: 40 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0717.xml #+ --- 355 24 Novemb. 1654 betaelt 1654 betaelt 20901„7:14 50. - 14 ƒ122400. —. — ontfangen van d' H:r pieter kemp te betalen aen hem selven in Ra a: A. stuijvers 48006. realen. . . . . . „ 122400: P:r Transport ƒ 105030: 7:2 ƒ 20901: 7:14. ontfangen vande h:rn weesmeesteren der stede Batavia 8196 1/. reael te betalen aende voln. 28 octeber bet. t 4500 Ra aende weesmr. tot amsterdam om voorts te betalen, off voor Reeck=e van lijsebet ende Janneken Pels R. 395¼ Ra: aende weesmeesteren tot Rotterd voor reeck:e: van Juffr wijntie vinck schoonmoeder vanden coopman david verdonck huijsvrou zalr: 19 1/5. R=a aende diaconie tot Enckhuijsen om aenden armen aldaer uijtgegeven te werden, 3 2353. Rhadolff Caus advocaet inden - hage. 512 /8 R=a aen d'heeren weesmeesteren tot middelburgh voor reequeninge vande kinderen van Josephus Baltiaen 27 Novemb. ƒo. 188¼ R=oa aen d'hren. bewinthebberen tot amst om wijders aengeesie barents overhandicht te werden. timmers P: 167 1/3 R: aen d'heer paulus Junus tot Rott=ma 8196 /3. R:a a: 51. stuijvers ƒ 1096: 10:— ontfangen vanden Burger niclaes Bet den 12 9br. 1634 houman te betalen aen Juffr. fijtje Jansz tot amsterdam in 430 R=a 50 — 14. ontfangen vande heeren weesmeesteren Bethden 7 9b. 1654, deser Stede te betalen aende diaconie off armen tot amst. in 19 1/ reael a: 51. a. 51 stuijvers „ 1096:10: stuijvers. —. - - - - - - „ Transportere ƒ ƒ £ 3 — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0718.xml #+ --- ƒ 255:-:- Betaelt den 31 Octob. 1654. Pr Transport ƒ J 50. —: 14. ontfangen vande diaconie deser Stede te betalen aende diaconie der stadt middelburgh in 19 5/8 R=a a: 51. stver. „ ontfangen vande gemachtichde van S=r adriaen vander Burgh, m:r gerrit braems, te betalen aen Abraham vander Burgh maekelaer tot amsterdam 100 Realen a: 51. stuijvers. . . . . . „ 255. —: — ƒ 57101: 4:12 ontfangen van s=r jan van nes — Gemachtichde vande heer gerrit Demmer te betalen aen Sr. abraham boots, tot amsterdam R=a 22412 ¼1 a: 11. stuijvers „ 57101: 4:12- L 4840: 17:2. Ontfangen van Sr. arent vanden helm te betalen als volcht, D 100. Ra: aen adriaentie michielsz wedewe van Steven Cornelis tot delft A 1165¼ Ra. aen Arent Bogaerdt notaris tot delft 3. 93. 1/3. Ra aen willem bastinck tot middelburgh. 1898 2/3. R„a a: 11. stuijvers „ 4840: 17: 2 200: 3:8. Ontfangen vande gemachtichde — van Sr. Eevert Jansz buijs Coopman op Amboina te betalen als volcht 39½ Ra. aen klaerte Everts lothoorn 394. Ra. aen Jacob van Cromsteijn inden hage . .... . .. „ Transportere 200:3:8 8 3 50:- 14 bet # #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0719.xml #+ --- 356 bet. den 18 No vemb. 1654 158:2: 1 Decemb. bet. 200:9:14 607: 10: 12. Ontfangen vanden oppercoopman hendric van seelst te betalen als volcht 24 wertus betx. A. 188¼ R=a aenden H:r Salomon sweers tot amsterdam beth. 7 gb. 1654 A 50 Ro: aende diacanie tot amsterdam„ 238¼ Ra. a: 51. stuijvers ƒ 607:10:12 ontfangen vande gemachtigde vanden secretaris, anthonij hurt te betalen — aen s=r andries van galisen Coopman tot amsterdam 200 R=a a: 51. stuijver„ 200. 9: 14. ontfangen vande gemachtichde van Sr E Isack door Coedijck Coopman in 78 / R=a te betalen aen hermensmit Laeken bereijden tot amsterdam „ ontfangen vanden Capteijn luijtenant Michiel Kesahar gemachtichde van Michiel willemsz opperstierman te — betalen aen annetgie hermans huijsvrou van do. michiel willems Ra 62a: 51. stuijvers „ 118:2: Onder andere papieren senden wij hier nevens onsen generale Eijsch van Comptanten ƒ 31340t 14 12 510. -:- Per Transport. ƒ Coopmansz ƒ 510# 4 8 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0720.xml #+ --- doeninge vanden eijsch en specialijck van contanten nich als te veel geeyscht en seer destituijt van gelt geseten maenden nae haer gelt moeten laeten naclopen Batavia a deposite tot /¾ ten hondert s'maents Batavia versoecken vol Coopmanschappen provisien ende alderhande noodlijckheden voor Jndia, die met goede Circuimspectie ende rijx overlegh ingestelt zijnde, gedienstich versoecken ons in't geheel, soo veel geschieden can mach werden voldaen, ende speciael de Comptanten, vaon welcke wij - gissingh maeken, eerte weijnich dan te veel geeijst te hebben eer te wejhebben, om niet verlegen te vallen, ende den handel gaende te connen houden; zijnde dit Jaer verscheiden malen soo destituijt van gelt geweest, dat niet alleen de gedane petitien van andere quartieren niet hebben connen voldoen, maer alhier de Coopluijden, die peper suijker ende andere waren aende Comp. e en de luijden eeniggelevert hadden, maenden hebben moeten naeloopen, eer haer betalinge hebben connen becomen tot groot disrespect vande Comp=e ende haer gerenomeert credit; ende dat niet jegenstaende doorgaens een groote somme gelts van particulieren, Burger ende ministers ƒ 267338 op a: deposito hebben gehadt, bedragende rechtevoort noch al niet min dan f 267338. tot 3. quart ten hondert Smaendts. Ende alhoewel onse Cassa jegenwoor„ dien, - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0721.xml #+ --- versoecken den gelteijsch niet te willen besnoeijen sijnde met dat stelt dat den eijsch vant voorleden iaer int geheel sal wesen voldaen Batavia. jegenwoordich mettet gene onlangs, soo uijt het vaderlands, als Persia ende suratte ontfangen hebben, al een weijnich op voorraet geraeckt sij, soo en vermogen wenwel deselve penningen niet afteleggen, om — Ceijlon, malacca, amboina, Banda, Ternate ende Taijoan te connen voldoen, die een groote somme sijn eijsschende, ende alhier niet weder verlegen te vallen. soo dat andermael gedienstich versoecken — uEd. dien eijsch doch niet weder gelieven te beswoeijen; Eijnde oock ingestelt, met vertrouwen dat onsen Eijsch, vertrouwen ingvoorleden Jare gedaen, int geheel voldaen sal werden — ofte gelieven uEd. mettet gene daer aen gebreecken sal, desen soo veel te vergrooten. — Om uEd. de generale Boecken te completer te bestellen, soo en senden deselve met dese Schepen niet, maer sullen nevens de generale staet vande Comp=e in Jndia, mette 2. andere volgen, nadien — het Cargasoen, mettet Schip Rotterdam ontfangen, noch niet ingeschreven heeft connen werden. Ende alsoo geensints ander gissingh hadden gemaect of souden dese 6. Schepen ten langsten v=r 357 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0722.xml #+ --- Batavia. p:r tout december hebben connen vande reeden crijgen, dat, tot ons groot Leedwesen ende verdriet door het ongestuijmige weder, als andere Empessche„ menten, tot 18 Januarij aengeloopen is; soo is dese brief doorgaens ingestelt om indeselve maent geslooten te werden, waerop uEd. intresumeren gelieven verdacht te wesen, nadien wij hetselve niet hebben connen corrigeren, of zouden op menichte plaetsen groote ende schandelijcke cladderijen hebben moeten maeken. Ende alsoo wij gelegentheijt sullen hebben het gene indesen overgeslagen mochte wesen mette voors 2. volgende schepen te voldoen, soo sullen dese hiermede sluijten, ende uEd. — Erntfeste, Hoogh achtbare welwijse voorsienige seer diecrete Heeren, naer onse eerbiedige Groete bevelen inde genadige protescie des allerhoogsten, die uEd. Regeringh ende desleijnen meer ende meergelieve te segenen, tot verbreijdinge van Godes Heijligen naem, welvaren ende repulatie onses #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0723.xml #+ --- 358 onses lieven vaderlandts, ende voordeel der gemene perticipanten amen. Jn vE. Casteel Batavia den 19. Januarij. Anno 1654. VE: Trouw schuldigh ende gehoorsame dienaren Den Gouverneur Generael ende Raden van India Joan Maetsuyjker Carel hartzinck Nicolaes verburck m Steur E ar P vanden Boogaerden doen s ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0724.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0725.xml #+ --- 359 ende Rotterdam gesz. Vertreck van ses voor affg come schopen Aende heeren 17en mette schepen prins willem 19 voorleden maents hebben wij voor af na sante helena laten vertrecken de schepen vogel phenicx, salmander, ende defluijt de Coninck david, voorde — Camer amterdam, het schip Orange voor Zeelandt, de Leeuwinne voor Delft, ende d'Engelse Blessingh ofte avontsterre voorde Camer hoorn, met een — Cargasoen van poeijer suijker, salpeter, peper, nagelen, — noten, foelie, Caneel, verscheijden sorteringh lijnwaten, persiaense zijde, alcativen 2. bedragende tesamen — ƒ 1234273: 3:3:, gelijck bij de medegesonden facturen nader wort gespecificeert. Deselve Schepen sijn Gode sij loff) den 24 daeraen geluckienh buijten Sundas engte in ruijm ree geraeckt, ende willen verhoopen dat voort spoedich aen het voors Eijlandt aenlanden, ende van daer nevens de 2. volgende behouden in het lieve vaderlandt arriveren, mitsgaders Edele, Erntfeste, welwijse — voorsienige, seer discrete Heeren. het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0726.xml #+ --- Prins Willem en leijt om te volgen het ingeladen Cargasoen wel geconditioneert ende mette facturen responderende uijtleveren sullen, het welck wij tesijner tijt seer verlangen sullen te verstaen, metteselve schepen hebben wij uE. toegesonden onse Generale missive vijff dubbelt geschreven, nevens soodanige andere boecken, papieren ende geschriften als het bijgaende register sal uijtwijsen; Ende uEd. bij deselve bekent gemaect ende ontledet het gene het voorleden Jaer in Comp=s saeken, soo den oorlogh, Commercie, als anders aengaende, in dese Landen is gepasseert ende voorgevallen, met hoope dat uEd. daerin sullen gelieven te nemen contentement. Onder- andere hebben wij uEd. daerbij geadviseert, hoe noch Rotterdam aeng voor het Vaderlandt aengeleijt hadden, om de andere aen Santa Helena te vinden, de schepen prins willem ende Rotterdam met welcke wij dan sedert geduurien besich geweest zijnde af teladen ende zeijlveerdich te crijgen, deselve als nu mede derwaerts senden, op hoope dat mede spoedich buijten de voorsz. Engte geraeken ende d'andere tijdich aen santa— Helena #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0727.xml #+ --- 360 Helena beloopen sullen. Ende alhoewel wij daermede dan uEd. ordre, om de schepen desen Jare alle gecombineert in een vloote ende niet later als - primo december van dese reede af tesenden, tweesints hebben getransgredieert: soo willen echter verhoopen dat uEd. nae haere gewoone discretie ons — op de onmooglijckheijt van saecken sullen excuseren, ende het selve den Engelsen Oorlogh, waer door uEd. mede nit afvaeerdigen der Schepen niet weijnich verhindert sijn— geworden, sullen gelieven toete schrijven dewelcke ten principale oorsaeck is geweest dat ons de retoer Schepen soo — spade toegecomen sijn. Waerop ons sullen gerust houden. Met het schip Rotterdam gaet dan mits desen onse sextuplicatae generale missive aende heeren 17:e — geschreven. Mettet behouden vaeren, soo wij verhoopen, vande Schepen verleden Jaer onder de vlagge vanden E. Gerard Demmer geretourneert, sullen uEd. advijs becomen hebben vanden Commandeur Jan van Riebeeck aende Caep de goedehoope, vanden toestandt vande nieuwe fortificatie ende het bevinden van saecken aldaer, tot — die— er willem waerts wa #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0728.xml #+ --- Cabo de Bonn Esperanc beco men „ ons die tijt toe. waerop wij „ als doen hebben verlaeten. doen aengesien dese Schepen, volgens uEd. ordre Advijsen aldaer vande voors Caep niet sullen aendoen ende uEd. dienvolgende geen advijsen vandeselve sullen connen toebrengen, soo worden wij genootsaeckt het selve van hier te suppleren, om uEd. van te connen dienen, uijt onse voorige hebben uEd. verstaen wat schepen desen Jare intherwaerts comen de Caep voors aengedaen hebben, daer alhier geen repetitie van sullen doen. mette selve hebben wij vervolgens ontfangen brieven van gemelten Commandeur Riebeeck, gedateert 21. Januarij 15. ende 26. April, 13. ende 22. augusti, mitsgaders 5. september verleden Jaers, nevens verscheijden andere papieren ende geschriften, daernevens gesonden; medebrengende, hoe sij op de verschijninge van het Gallot de swarte vos aldaer mette advijsen vanden Engelsen Oorlogh, meest ten eijnde provisien waeren geraect, ende dat sonder hetselve in corte in grooten hongers noot souden sijn vervallen: hebbende reede het bearbeyden aende fortificatie daerom al #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0729.xml #+ --- 361 al eenigen tijt moeten staeken, doch sijn naderhant, soo vande Schepen die van hier naet vaderlandt gesonden, als die van daer herwaerts gecomen sijn, — redelijcken voorsien geworden, om het eenigen tijt uijt te — harden. soodat het volck terstondt na de aencomste vande swarte vos voorn.t weder aent werck gestelt, ende de fortificatie meest ten eijnde gebracht was, om tegen Europise vijanden in defensie te wesen, ende hebben tot dien eijnde het guarnisoen uijt de — passerende Schepen te versterct tot op 150 Coppen, waermede wel behooren sufficant te wesen, een — maer de gemenen aenloop tegen te staen. Huijsingen ende magasijnen, om de victuaillen ende andere goederen in tebergen, blijven noch slecht gestelt door gebreck van metselsteen, Calck, dackpannen, Hout, ijserwerck, ende andere nodige materialen. waervan sij van hier een grooten eijsch doen, die - wij haer beswaerlijck sullen connen bestellen, ende laten ons oock voorstaen dat die landtstreecke soo geheel ontbloot van nodige materialen tot bouwen van huijsingen niet sal wesen, of sal aen d'een off d'ander — zyde volg ende en - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0730.xml #+ --- Voorgeven vanden Jesuit Martinus goutplaetsen tusschen de. Caep ende mosiste bigi zijde in dees off gene baeij wel Coraelsteen, schelpen ofte Oesters gevonden worden, om Calck van te branden, mitsgaders houtwerck totte gebouwen noodich, ende om totte Calck- ende steenovens te dienen: sullende anders, bij aldien hen die grove specien van hier ofte uijt het vaderlandt sullen moeten worden versorgt, de Comp=e costelijck vallen— die fortificatie niet toebehooren in wesen te brengen ende te onderhouden, daer sij dan om uijt sullen moeten sien. Het gallot de roode vos, bij de Camerhoorn geequipeert, was daer naderhandt met deselve— advijsen vanden Engelsen oorlogh op 2. Junij mede verschenen, ende in plaets van het selve de swarte vos — na Suratte gesonden, gelijck in onsen voorige mede is gementioneert. van het welck sij hen dan sullen connen dienen, om de Cust aen wedersijden nader te ontdecken. Wat den Jesuit martinus martini, Martin vande die verleden Jaer, om t respect vanden Coninck ende Prince van macassar, met onse Schepen nae Europa gevaeren is, aendenselven riebeeck heeft geremenstreert #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0731.xml #+ --- daer grote vordelen te behaelen souden d'ontdeckeng vande gemelte cust alsmede die van derabel geacht de selve soude van cap Mauritur nen geschieden D'Engelse hebben dit iaer een jacht nae Melinde & voordelen nae hae seggen bevaeren op onse orde geremonstreert ende te kennen gegeven wegen eenige Goutplaetsen tusschen de gen Caep ende mosambique gelegen, daer groote voordelen te halen souden sijn, sullen uEd. uijt desselfse Commandeurs schrijven mette leste schepen gesonden, soo verhoopen, verstaen hebben. Wij achten de ontdeckinge vande gen Cust, als mede melinde seer cons: de Cust van melinde, seer considerabel, het welck vande voorsz. Caep ende het Eijlandt mauritius, off Suratte cun ofte oock van Suratte bequaem soude connen — geschieden. D' Engelschen hebben dit Jaer weder van Suratte haer Jacht de assade marchand na — nielinde gehad met quantiteijt grove doecken, die — en daer goede daer goede voordelen na derselver seggen, schijnen te geven, ende tegen Gout Eliphants tanden amber, &. — verwachten hier omgeset worden, waerop wij uEd. ordre intgemoet sullen sien. Eliphants sanden schijnen aende Caep- mede in quantiteijt te vallen, daer de particulieren, soo het schijnt, rede de smaeck al van wegh hebben, ende haer proffijt niet weten te doen; dat voor„ gecomen dient. Mette geruchten van onse — vaste residentie aldaer, beginnen de ingesetenen allens met haere waeren ende Coopmansz meer ende en sijn hadt heeft onstreer 762 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0732.xml #+ --- robbe vellen en Zee ende meer toe te vloeijen; dat wij verhoopen voort meer sal toenemen, ende dat daerdoor de oncosten metter tijt goetgemaect sullen connen worden. vande Robbevellen, aldaer op een Eijlandt wel bereijt ende opgemaect bevonden, sullen uEd. uijt voorsz riebeecks schrijven mede hebben gelesen. Hoe de partije daervan naet vaderlandt gesonden, aldaer — bevonden ende vercocht sij, sullen wij verlangen te vandeselve heeft gen Commandeur verstaen. oock 225. stucx, nevens 49. stucx zeekoetanden, — rendiment van herwaerts geschict, die tot een preuve na Japan gegaen toetanden in Japan sijn, alwaergegolden hebben de vellen 1. maes 6. condrie ende de koesanden 3. maes 9. Condrin het stuck, dat weijnich beschiet Het aerdrijck schijnt sich aldaer seer vruchtbaer te versoonen, maer lijden grooten overlast vande stercke winden ende slach regens, die het gesaij, dickma schoon staende, in een ogenblick tijts ter nederslaen ende vernietigen; dat voorden Bouman verdrietich valt. Waertegen, onses oordeels, geen beterraet sal #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0733.xml #+ --- 363 die vane Caep van Batavia 30 lasten rijs boonties is. bestellen en sullen daer toe dit iaer een ex. presse fluijt affsteecken sal wesen, dan dat sij in aenstaende de Louste velden daertoe sullen moeten uijtsoecken, daer deselve — winden minder cracht sijn doende, als wanneer - verhoopen daer alles in abondantie aengeteelt sal connen werden, om te dienen, soo tot onderhout der residenten als tot verversinge ende spijsinge der schepen, daer gins ende wederpasserende. Ondertusschen moeten, soo van uEd. uijt het vaderlandt, als van hier, - Rijs schrijft van het noodige versorght worden. den gen Commandeur dat hen aldaer dienstiger is als hare broot, om dat sij geen gelegentheijt en hebben om het selve te preserveren, ende wel geslooten te houden, eijschen iaerlijcx eijsschende dienvolgende van hier dartich lasten nevens Cadiant jaerlicx, nevens Cadjangh, boontjes &. , die wij — die haer sullen voornemen haer tebestellen, op dat niet wederom Ende dewijl in gebreck comen te vervallen. dit Jaer de retourschepen, de Caep geordonneert worden voorbij te loopen, soo sullen wij daertoe een Expresse fluijt moeten afsteecken, die oock al afgevaerdicht soude sijn, ten waere om de voors insichten, die uEd. gemoveert hebben dese vloote het aendoen van voors Caep te verbieden, dri mael #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0734.xml #+ --- ritius en passant mede te provideren en het gerede ebben hout mede te nemen uijt Indien nae Ei ropa vertrocken verbieden, off mitschien aldaer eenich onraet— Echter nemen voor deselve mochte wesen. besendinge eerstdaegs sijn voortganck te laten nemen om het eijlant maever het Eijlandt mauritius, om het selve en passant mede te provideren, ende het gerede ebbenhait mede te nemen. soo uijt de voors advijsen vernemen, , en sijn d'Engelsche Schepen voorleden Jaer, uijt Jndia na Europa geseijlt, de Caex niet aengeweest, apparent om dat sij doen ter tijt al seeckerheijt vanden Of santa helena — Oorlogh gehadt hebben. aengedaen hebben, sal bij dese vloote wel licht Engelse schepen vernomen worden. deselve sijn d'Engelse Coopman van Bantam, nevens onse Leste schepen buijten sundas engte geraect, de lieffde van Chormandel, op 18. Januarij, waermet den Gouverneur Laurens Pith noch een brief aen uEd. geschreven heeft, maer twijffelen off zij al bestelt zal wesen; mitsgaders op 25. Januarij de smirne marchant, van suratte, gelijck in onse voorige hebben aen„ geroert. Of zij desen Jare wederom eenige besendinge #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0735.xml #+ --- 364 Engelse schepen in Indien de Zeehors en de Rubijn door ouderdem aff geleijt besendinge van Schepen na Engelandt sullen connen doen, wort getwijffelt, ingevalle daer toe — naderhandt geen Schepen van daer gecregen hebben, — nadien de andere, die present in Jndia hebben, meest naemen van den out ende affgevaeren sijn, uijtgesondert den Egel ende tgulde vlies, jongst in Din aengelandt, namentlijk de Endevor, die wij in onsen vorige gesecht hebben, onder Ormus genoechsaem in Arrest te leggen, uijt vrese van onse Cruijssers inde golpho van persia; de — valck, die mede inde Rivier van suratte langh heeft benardt gelegen, de assade marchand als boven na de cust van melinde gesonden; de voors twee fregats, Jongst uijt Engelands gecomen, mitsgaders — d'Expeditie ende bonito int vaerwater van Chormandel te saemen st. ende Reguw, tsamen 7. stucx Jachten ende Schepen: dat al de navale macht hij die ons bekent is, hij rechtevoort in Jndia sijn hebbende; zijnde haerde Duijf, — Rsebock, Leonoret, blessingh ende supplen;, door ons afhandich gemaect, gelijck in onse voorige verhaelt hebben, — ende daertoe de Jachten reehors in bombaii, ende de Lubijn op Chommandel, vermits ouderdom afgelecht ofte man xi hant nge #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0736.xml #+ --- Indien verloren ofte vercocht. met welcke macht sij ons dan niet veel voordeel sullen connen afsien, bij aldien geen. notabel secours en becomen, wat schepen de generale nederlandse Comp=e desen Jare in dese Landen Godt betert) verlooren heeft, hebben wij in onse voorige elck schepen bij ons in op sijn plaets aengeroert, sijnde namentlijck het Jacht Delffshaven aent Eijlandt meau in Ternate, de reemeen omtrent Cravan, eenige mijlen bij oosten— Batavia, zijnde van Tarnale voorn na amboiia gesonden ende voorbij geraect. Int vaerwater van Taijoan ende Japan de fluijt desmient ende het Jacht de Sperwer, tusschen dit ende Cormandel het veroverde Jacht de hoop, nadien hetselve niet voorden — dach; en comt, al over de 8. maenden onderwege — geweest sijnde; Op de Cust van Jndia het nieuwe Jacht het wapen van Batavia, door de mallabarse Rovers inden brandt gebracht, ende omtrent de golfo Godtgeve van Persia het Jacht de Rubijn. de fluijt de morgensterre, ende het veroverde— Schip de Lijdwarn noch behouden sijn: zijnde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0737.xml #+ --- 365 van Erasmut zijnde de fluijt, die met 304. packen zijde herwaerts gedestineert was, hier tot heden niet vernomen, mettet Jacht de haes ende de fluijt de Coninck david — hebben wij tijdingh becomen van het schip westvrieslandt, hoe dat hetselve, na dat 2. malen in sierra Lioua zij — geweest, eijndelijck machteloos in parnambuco sij — geraet, alwaer genootsaeckt wiert te verblijven tot — ontset van volck ende victuaillen uijt het vaderlandt, waer van uEd. ongetwijffelt allangh voordesen advijs becomen, ende totte bevorderingh van desselffs vojagie naer Jndia, de noodige ordre gestelt sullen hebben. welck Schip wij dan mede noch int arrivement, gemoet sien, zedert het vertreck vande eerste schepen is hier noch, Gode sijlot, uijt het vaderlandt behouden aengecomen het Jacht Erasmus: soo dat ons van die Equipagie noch resteren het schip — Dordrecht, mette s. Schepen, fluijten ende Jachten „ende Breda van Hoorn Godt geve van de Camer Amsterdam „ dat deselve medebehouden varen, ende in corte mogen opdonderen. Het Jacht Erasmus is serra— liona aengeweest, ende heeft hier aengebracht 168. Coppen, daeronder 53. soldaten, sijnde niet meer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0738.xml #+ --- volck in alles be comen en daer tegens nae C ken meer dan 2. man onderwege overleden; dat op soo een lange voijagie weijnich is. Soo dat wij dan int geheel tot noch toe opde 4000. Coppen die uEd. mette voors Equipagie goetgevonden hebben tesenden, niet meer en hebben becomen - dan 18. 5t. man, ende onder deselve velesieken ende impotenten. van welcke naderhandt noch Daerjegens sijn mette vele sijn overleden. vaderlant vertroc. eerste schepen naet vaderlandt gelargeert als volcht:— ... 120. Mette vogel pheuir .. mette salmander - -. - - - - - - - 132. mettet schip orangie. . . . . . . . . 144. mettet Jacht de Leeuwinne. . . . . . . . 67. met de fluijt de Coninck david. . . . . . 78. mette blessingh ofte avontsterre. . . . . . 66. zijnde tesamen . . . . . . . . . . 607. Coppen ende maecken gissingh, dat de schepen prins willem ende Rotterdam niet minder sullen wegh voeren dan elck 135 man, tesamen. . . 270. ende met malckander - - . . . . . . . . . . 817. gegageerd coppen, behalven, vrouwen, kinderen, passagiers, ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0739.xml #+ --- 366 Engelse gevange souden schepen door onder om affgeleijt ende Engelse gevangens, over deselve verdeelt, nen herwaerts g sterck sijnde met malckander 34. Coppen. Deselve gaen op haer versoeck, ende om ons alhier van dat volck te ontlasten, sonder de minste toesegginge van vrijdom, ofte verlossinge, maer is het selve in 't geheel aen UEd. discretie ende goetvinden gelaten, na dat den staet der landen sal worden geoordeelt te vereijsschen. boven de voors . verongelucte schepen sijn hier desen Jare door ouderdom noch afgeleijt; in Banda — de fluijt berckhout, ende alhier de fluijten salm ende uijtgeest. Wat schepen jegenwoordich noch in Jndia resteren, ende in diverse vaerwaters sijn swervende, gelieven uEd. nae te sien bij de overgaende lijste van Comp=s navale macht, gelijck deselve — sijnde op deselve oock jegenwoordich bevonden wort; genoteert ende aengeteeckent welcke onder deselve meest out ende afsijn, ende in corte sullen afgelecht moeten worden. Voorleden jaer hebben wij uEd. onse meijninge aengaende den Eijsch van Schepen, voor Jndia noodich, tekennen gegeven, waerbij— wij als noch persisteren; Ende hoe wij om Coppen ende gegageed #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0740.xml #+ --- groot gebreck van volck De post seijl veerdich naes tambi om Chrijgsvolck rechte voort benoodicht sijn, hebben uEd. uijt onse voorige opde materie van Zeijlon ende ambonia genoech verstaen, sijnde boven dien van bootsvolck soo swber gestelt, dat qualijck raetwesen de Schepen te mannen, ende eenige door gebreck van volck apparent aende wal — sullen moeten blijven, waerin versoecken uEd. gelieven te voorsien. naet vertreck der eerste Schepen hebben noch naer amboiia gesonden de Gallots de goede hoope ende swarte vos, nevens 4. stucx Chaloupen ende Tingangs, gemant boven het ordonnaire Scheepsvolck met 60. Soldaten, ende sullen nu mette comste vant schip Erasmus banda eerstdaegs mede laten volgen, nevens noch 3. a: 4. fluijten ende Jachten, mette noodlijckheden voor die quartieren geeyst Ende leijt de fluijt de post reijlveerdich, om nevens dese Schepen vande reede te zeijlen na Jambij met een Cargasoen verscheijden sortering cleden, &. , die wij verhoopen aldaer rechtevoort goede int #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0741.xml #+ --- 267 Indien int geheel 20 goede advance sullen geven, ende tegen seer goeden Cooppeper connen werden omgeset; dat wij eenichsints genoodsaect worden te doen, om die negotie levendich, — te houden; sullende anders den Peper vooreerst wel mogen missen. predicanten in hoe veel predicanten rechtevoort in Jndia dienst doen, ende over wat kercken deselve verdeelt sijn, hebben uEd. mede uijt onse voorige connen lesen namentlijcke op Taijoan ende het Eijlandt formosa. . . . . . 3. Jn ambonia, met d. Rogerio Jongst met den E.de vlamingh derwaerts vertrocken. . . . . . . 3 in Ternate In Banda mede niet meerdan een, doch slaet D. Brouwerius uijt amboina ofte een ander van hier weder derwaerts te gaen. . . . . . . 1 op paliacatte. . . . . . . . . . . . 1 op Ceijlon in gale ende negombo - - - - . . . . 3. op Batavia 4. , ende 2. eerst uijt het vaderlandt gecomen, tesamen. . . . . . . . . . . . . . . 6. ende Jnt geheel over gants Jndia, D. panterus ende appeldoorn, met dese Schepen gesuspend . overgaende ongereeckent. . . . . . . . 20. predic=t sijnde 8. min als het geresolveerde getal, ende op malacca..... . . . . heeft .1 2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0742.xml #+ --- Gravius sijn duniste obtineert blijvene sulcx maer 19 predicanten 2eschuldigingen tegens Ravius en resolutien daer opgenomen De saecke van Appeldoom heeft na het schrijven van onsen voorige D. damie sie versocht en g Gravius mede om sijn dimissie versocht, ende deselve, vermits exspiratie sijnes verbandts, geobtineert. na wiens vertreck dan niet meer in Jndia sullen — blijven dan 19. predicanten. Wat wij over de beschuldingen, tegen denselven gravium leggende, op sijn aencomen op Batavia van formosa — gebesoigneert ende gedaen hebben, gelieven uEd. natelesen bij het resolutie boeck, mitsgaders de Notulen in Rade van Jndia gehouden, onder dato 13. ende 19. Januarij 1652. waertoe ons — sullen gedragen, met vertrouwen dat uEd. daer bij sullen gelieven te nemen contentement. Hoe wij den predicant petrus appeldoorn, van Ambonia gesuspendeert opgecomen sijnde, al voorleden Jaer om sijn wrevelmoedigen geeft, daer woij iets goets van te verhoopen sij naet — vaderlandt hadden gelicentieert, ten ware sulcx op sijn instantich versoeck, om tegen D. Hertongh van wien in sijn eere pretendeerde vercorste wesen item vert t' #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0743.xml #+ --- 368 item van Pantherus C deselve hebben haer op Batavia seer ongerusten gestelt vertrecken nae t' vaderlant wesen, te rechte gestelt te worden, hadde moeten achterwege blijven; mitsgaders hoe dat den predicant Guilielmus panthenis, om dat geweijgert had, — volgens de ordre vande Comp=e, ende het beroep vanden E. kerckenraet alhier, na formosa te gaen, om sijn overich verbandt aldaer uijt te dienen, van amptende gagie was gesuspendeert, sullen uEd. uijt onse van het voorleden Jaer hebben verstaen, zedert hebben deselve predicanten haer geduerien seer ongerust ende twistgierich aengestelt, ende daerdoor veel ongenichts ende onlusts inde gemeente twistgierich aen veroorsaect. soo dat wij eijndelijck, om deselve gemeente daervan te ontlasten, genootsaect sijn geworden haer met advijs vanden E. kerckenraet voornt. aenteseggen, met dese Schepen nae het Vaderlandt te vertrecken: gelijck oock geschiet. Gemelte pantherus had het ondertusschen al weder eens soo verre gebracht, dat bij den E. kerckenraet, op hope van beter comportement in toecomende, — weder als predicant aengenomen, ende ons voorgestelt was, om weder gebruijct te worden, daer wij ons oock geen toe souden hebben laten vinden, om dat #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0744.xml #+ --- Obstinate hert neckicheijt van Panthems dat Jndia soo schaers van predicanten versien is. maer verstonden dat ons wegen sijne voorsz weijge„ ringh, om na Taijoan te gaen, alvooren eenige satisfactie zoude moeten doen, daenin bestaende, dat bekennen soude daeraen qualijck gedaen te hebben, ende dat soude beloven hem voortaen te sullen regulereren na de ordre vande Compe. aengaende het versenden der predicanten, ende dat tot vecrachtinge vandien soude onderteeckenen de Jnstructie, die haer, uijt het vaderlandt comende wort mede gegeven, Ende alhoewel deselve satisfactie soo billick ende discreet ingestelt was, dat niemant hadde— getwijffelt, off soude deselve geern geamplecteert soo is sijn obstinate hals sterckheijt hebben: evenwel soo groot geweest, dat deselve heeft geweijgert na te comen. Waerop wij sijn vertreck dan vast gestelt hebben, gelijck uEd. gelieven nae telesen bij het resolutie boeck, onder 28. october voorleden Jaers. Ende heeft denselven predicant naderhandt oock wel doen blijcken, dat een acte door oorn dico #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0745.xml #+ --- 369 aehte door depel doorn gepleecht Onlusten aldaer over het ver dicanten dat de aengewerde versoeninge metten E. kerckenraet voorn. t hen noijt ernst en sij geweest, maer dat sich heeft trachten te behelpen met verscheyden Capitien ende dubbel sunicheden om bij sijn halsterricheijt te persisteren, gelijck uEd. mede sullen connen sien — uijt nevens gaende Extract resolutie uijt het kercken„ boeck getrocken, ons tottet selve refererende. — een over godlof De noijt gehoorde godloose acte door E. appeldoorn Jongst omtrent des heeren hoogweerde avontmael begaen ende int werck gestelt, sullen wij excuseren alhier te verhalen, maer mede gedragen totte kerckelijcke Remonstrantie, in ons voorsz. resolutie boeck onder 16 Januarij 1654 geregistreert, waerin alles na de waerheijt verhaelt wort, uijt, welck een ende ander uEd. wel sullen connen sien, hoe nootwendich deselve geeslen van hier sijn, om vordere ongemichten ende scandalen voortecomen. Bij onse meergeciteerde vorige hebben wij uEd. metten kercken geadviseert, hoe dat wij uEd. ordre ende meijninge aengaende het versenden der predicanten in dese— senden der pre Landen den Ekerckenraet alhier bekent gemaect hadden, ende dat d' EE. broederen daerin het raet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0746.xml #+ --- sustenue vanden het beroepen en ver senden der Predi= mael aen haer soude dependeren leen aenden Ren: en Raden staen het meette genoegen niet hadden genomen, doch hen naderhandt met onse verclaringe ende interpretatie over deselve ordre wat genister hadden. gestelt, namentlijck dat uEd. ons gelasten daer in te observeren het oude gebruijck, sijnde, dat op het versenden der predicanten altijt geprocedeert wort met communicatie ende advijs vanden E. kercken„ raet, ende dat wij oock voornemens waren hetselve soodanich voortaen te achtervolgen. waerbij wij dan hadden verhoopt dat dat woelen soude syn gebleven. maer hebben ons naderhandt daerin bevonden geabuseert. wanneer sij op 27. voorleden maents in rade van Jndia overgelegjt ende ingedient hebben seker schriftelijck vertoogh, waerin sij het voorsz. out gebruijck geheel anders interpreteren ende voorstellen, te weten dat kerckemaet dat het beroepen ende versenden der predicanten t'eenemae cantent eene ende geheel soude dependeren aende vrije electie — ende verkiesinge vanden voors kerckenraet, en d'approbatie al dewelcke dan van ons soude worden geapprobeert; versoeckende daerop onse schriftelijcke verclaring off vers gebru ten te uijt cance maer den peter peter geb #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0747.xml #+ --- 37. 0 versoecken bij dat gebruijck gelad ten te werden niet uijt een goetwillig cancessie maer als een recht den kercke com peteren strijd end sulcx te gens d'ordre en gebruijck vande Compe. den Gen: en Raden off wij genegen ende voornemens waeren haer bij het selve ontgebruijck te laten, ende dat niet uijt een goetwillige Concessie, die wij naderhandt na gelieven weder souden connen intrecken, maer als een recht de kercke competerende, off dat sij bij „ versochten weijgeringe vandien „ van haeren dienst ontslagen ende na het vaderlandt tekeren. welcke — voorstellinge t' eenemael strijdich is met uEd. voorsz Ordre, gelijck oock met het out gebruijck, tot noch toe in Jndia geobserveert. Want off wel bijden — 10 Gouverneur generael ende Raden van Jndia — over het versenden der predicanten doorgaens het advijs des E. kerckenraets versocht ende oock meerl altijt achtervolcht zij: Soo en is overwel de meijninge noijt geweest, dat daermede in't aldeminste soude worden geweken, gecedeert, ofte overgegeven van het reght de Comp=e competerende: gelijck haer EE. het selve in consequentie schijnen antwoort van te trecken, Op welck vertoogh dan in Rade van Jndia gelet sijnde, nae deliberatie van saeken goetgevonden ende geresolveert is daerop tot antwoort ende verclaringe te geven, dat wij ons houden, Coo. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0748.xml #+ --- soo in die als alle andere saeken, aende ordre vande generale Comp=e, ende specialijck aen — die van 10. september 1650. ende 30 April des voorleden Jaers, in het voors vertoogh aengeroert ende dat alle de gene die onder haer E E. sich — daermede niet en connen conformeren, gelicentieert sullen worden het aenstaende ofte noch dit Jaer naer het vaderlandt te mogen keeren. gelijck uEd. ordre oock medebrenght. alles breder blijckende bij het voorsz. schriftelijck vertoogh, mitsgaders onse resolutie tot antwoort ende verclaringe daeronder gevoecht in Copie hier nevens gaende, waertoe ons wijders gedragen. hoe haer EE. dese onse antwoord nu gevallen sal, voornamentlijck de gene onder haer die het vertrecken andersints noch niet al te wel gelegen comt, ende hoe sij hen nu voort daer in dragen sullen, staet de tijt te leeren, ende uned noch wel licht voort sluijten deser eenichsins geadviseert te worden. Aen het voors vertoogh ende onse resolutie daerop gegeven, hebben wij noch geannexeert een extract uijt het voorsz. kerckenb. van bij Een 24 toege vier vast via pen den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0749.xml #+ --- bij resolutie van Gen: en Raden dato toege aen dat vier Predicanten via billd beroe pen blijven sonder verson den te cunnen worden dan door nooth en goetgevonden dat de aenco mende Predican ten uijt het vader me inden kercker raet sullen heb versoecken op de selve resolutie onse lasten ordre van Batavia, getrocken van 24. augusti des — Jaers 1648. waeruijt uEd. sullen sien, hoe de heer — Generael Cornelis vander Lijn denselven kerckenraet 24 Augusti 1648 doen ter tijt heeft vergunt, contrarie het oude gebruijck, vast op Bata daer te vooren altijt geobserveert, dat vier predicanten vast op Batavia sullen beroepen blijven sonder versonden te connen worden, of ten waere bij hoogdringende noot van andere kercken, ende dat de aencomende predicanten uijt het vaderlandt geen stemme in kercken„ rade sullen hebben, gelijck te vooren, welcke beyde lant geen htem wij vermenen dat haer niet hadde behooren toegestaen te werden, nochte en blijckt oock niet dat het selve — met resolutie van rade geschiet sij, strijdende mette Ordre vande Comp=e, ende het ons gebruijck ende waerop deselve predicanten al wat animenx — schijnen geworden te sijn, ende meer authoriteijt na haer soecken te trecken als voordesen. Doch — alsoo deselve concessie niet sonder disgunsten ende ongemicht, die wij geen sagen vermijt, sal — connen worden wederroepen ende ingetrocken, — Soo hebben wij daertoe niet willen treden, sonder uEd. voorgaende Last ende Ordre, die in't gemoet sullen sien. — oerte ben uEd. 371 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0750.xml #+ --- raeckende de per Schouten haer antwoort UEd. gevoelen over den persoon van Dirck soon van Dirck Schouten hebben wij gelesen, het is waer, dat hij voor desen inden Jare 1630. in Banda over een ondebare verclaringe gesententieert ende geinfa„ meert is, maer is altijt geoordeelt dat den rechter in Banda wat rigeureus met hem heeft gehandelt, nadien alle onsware verclaringen terstondt niet voor valscheijt connen worden gehouden, maer dickmael door ignorantie, vergetelheijt, ofte anders connen worden geexcuseert; gelijck in desselffs haeke wel hadde connen geschieden. Waerom hij dan al inden Jaere 1636. door den heer generael van Diemen Hooghoffelijcker memorie, weder in dienst vande Comp:e aengenomen, ende in sijn vorige qualiteijt van ondercoopman herstelt is geworden, sijnde voortgebruijckt tot secretaris vanden Gouv=r in Banda ende naderhandt tot opperhooft op poulo Aij, mitsgaders daernae anno 1643. gevordert tot de honorabile qualiteijt van opper„ Coopman, met 90. guldens ter maent, ende in #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0751.xml #+ --- 372 in malacca in verscheijden diensten gebruijckt. Jn alle welcke hij over al goede satisfactie van bequaemheijt ende eerlijck comportement heeft gegeven. met welck emploij in soo vele honorabile diensten — wij ons dan hebben laten voorstaen, dat de voors — Bandase Infanuie genoechsaem verstaen moste werden wegh genomen ende vernieticht te wesen. Ende alsoo denselven Dirck schouten altijt gerenomeert is geweest voor een expert Boeckhouder ende die in materie van reeckeningen ongemeen ervaren soude sijn; soo hebben wij goetgevonden— hem den Heere Joan Cineus, jongst na Persia — vertreckende, bij te voegen, om sijn E. int visiteren der boecken van dat ende andere Comptoiren te adsisteren, ende bij te woonen. Ende is naderhandt, hier weder te rugh gecomen sijnde, bij vertreck vanden Coopman Joan verpoorten voor Commissaris na Bengale, om deselve reden in desselfs plaets gebruijct, bij de generale boecken van Jndia. Tot welcke bedieninge, hoewel seer honorabel sijnde, wij hem „geen teliever gestelt hebben, om dat deselve „ gesaen, ofte— gebiet over andere is hebbende. Ende alsoo denselven #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0752.xml #+ --- sullen hem bij pro visie in dienst tot i naerder rescriptie continueren geen infame perso nen in Compe. diers bruijckt Versoeck van Ju riaen Leseman gewesen vuijt nant en alsnu vrijbur gen van sijn verlempt heijt te hebben denselven ons in gen dienst met sijne modestie,— uw neersticheijt ende goeden ijver contentement is geven, oock deselve generale Boecken, soo veel daer noch van geoordeelt can werden, wel ende nae behooren is houdende, ende dat wij geloven dat uEd van desselffs gelegentheijt ende wat qualiteijten hij nae de begane faute heeft becleet, niet ten vollen — geinformeert en zijn, soo sullen wij denselven noch — bij provisie bij de voors dienst continueren tot uEd. nader rescriptie, met vertrouwen dat uEd. het selve niet qualijck nemen sullen. Ende sullen voortaen en wijders lotten daketten dat gene infame persoonen meer in Comp=s meer werden g dienst en mogen werden gebruijct. Hiernevens gaet een Request van eenen Jurjaen Leseman, gewesen luijtenant in dienst vande Comp e, ende jegenwoordich burger deser — Stede, aen ons gepresenteert, om te hebben vergoedinge om vergoeding voor sijn verlemptheijt, voor desen inde belegeninge van malacca in voorsz dienst becomen, gelijck hier ijder een kennelijck is. met welck versoeck door ons aen uEd. gewesen sijnde, soo heeft denselven en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0753.xml #+ --- wort bij den Eer deert versoecken daer op onse ordre denselven daertoe versocht een letter van voorschrijvinge aen uEd. , dat hem niet hebben connen weijgeren. en Raden gesecon Denselven heeft hem nu al vele Jaren buijten Comp=s: dienst metten Land-bouw alhier erneert, ende laet hem sijn ommeslach, niet wel toe na 't vaderlant tekeeren. waermede dan int geheel vande voorsz vergoedinge soude gefruskreert blijven: Dat de— Dienaren vande Comp e. daer van niet betaelt en worden voor dat in't vaderlandt comen, is in — reden gefundeert, om dat sij soo langh in dienst continueren, ende haere vorige gagie genieten, — bij haere vermincktheijt geen schade ofte nadeel schijnen telijden; maer inde gene, die haer buijten dienst hebben begeven, ende niet wel naet vaderlandt connen vertrecken, heeft het selve, onses oordeels, — een ander bescheijt, ons latende beduncken, onder — correctie van uEd: wijser oordeel, dat deselve — alhier volgens den teneur vanden articulbrieff — behooren betaelt te worden; waertoe uEd. ordre sullen verwachten. — Ondert schrijven deses verschijnen alhier op 2. deser maent van dermaijo, een plaets om 373 en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0754.xml #+ --- Een barcq bij de bien ducht voor twee andere barcquen om de Oost op de Cust van Java gelegen, - 4. nederlandtse matrosen, rapporterende hoe dat Portugesen geno sij, 7. persoonen sterck, met een der barcken, in onse vorige vermelt, van Siam herwaerts aen gesonden sijnde, geladen met sappanhout, door de harde westelijcke winden na de Cust van Java voorsz verdreven sijn, ende dat voor voors plaets leggende, ende sij met haer vieren aen landt sijnde om water te halen, seecker portugees aldaer met een cleijn vaertuijgh leggende, de voors barck overrompelt, ende mette resterende 3. persoonen weghgevoert heeft, onseecker werwaerts. Na deselve seggen, soude de geroerde portugees een Jnwoonder van Batavia sijn genaemt Domingo Victoria, — ende onse passe aen haer vertoont hebben, daer wij nader enqueste op sullen doen. waer de andere sijn mede seer ed 2. barcken bevaeren sijn, Is Godtbekent; ende beginnen van derselver behouden vaeren al bij cans te despensieren. De schulden, onder de Batavische Chinesen uijtstaende, comen seer langsaem in, uijt oorsaeck dat #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0755.xml #+ --- 374 den onder den Chine dat deselve, nu de Comp. e haere gelden intrect, ende haer geen meer soo groote verstreckingen laet genieten als voordesen, bevonden worden meest alle arme luijden te sijn, uijtgesondert weijnige die haer middelen in suijker thuijnen, andere landerijen ende huijsen sijn hebbende. welcke goederen niet wel en souden connen werden geexecuteert, als tot derselver uijtstaende schul hoogte schade ende ruine, daer wij mede niet geern toe en comen, alsoo de Comp. e insulcken geval daermede sonder schade niet soude afcomen, soo dat deselve uijtstaende schulden primo Januarij verleden noch bedroegen ƒ253204. Tot de invorderinge derselver sullen wij geen debvoir sparen ende de Comp=e soo veel buijten verlies krachten te houden — als doenelijck sal wesen. De lijste vande gequalificeerde ministers in Jndia buijten die vande militie hebben mette voorige Schepen gesonden, ende gaet die vande militairen jegenwoordich mede over. uijt welcke lijsten uEd. sullen connen sien bij wat persoonen uEd. dienst in dese Landen waergenomen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0756.xml #+ --- pitein in Malac ta, sijnde een geboren daer nae Bata vier ontboden Capiteijn Thomas leggende is van een opgevoet om aen sijn getrouwichet twijf tell ten dat geene ooduijt se natien tot hoght worden waergenomen wort, ende waer deselve verdeelt sijn. Onder deselve sullen uEd. vinden Jan Willemsz Ca eenet Jan Willemsz, Cap=n in malacca, Engelsman van sijnde een gebooren Engelsman. Ende alsoo malacca een periculeuse plaets is, daer de portugesen ofte Engelsen wel een aenslaen op souden mogen maeken: soo hebben wij voorgenomen tot te meerder gerustheijt van daer te ontbieden, De gelegentheyt ende herwaerts te trecken. van Taijoan ende formola en sien wij in reguard van Europische natien voor soo periculeux— Bedel op formosa niet aen, ende is den Cap=n Thomas Pedel van congen in onse landen een jongen in onse Landen opgevoet, ende grootgemaeckt ende nu soo lange jaren in dienst vande Comp=e geweest; hebbende een huijs vol kinderen. soo hebben geen oorsaeck dat wij geen oorsaeck connen sien om aen desselffs getrouwicheijt te dubiteren. voortaen sullen sullen nae desen het letten dat van die ende de france portugese ampten gevordert ofte andere onduijtse natien gene tot Hooge De officieren ampten gevordert en worden. vande Batai Engel haeren venu 9. ers appro #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0757.xml #+ --- Batavia vande naeren eedt doeh venieuwen in't Directedischap Generael gesucce deert versoecken daer op approbatie vande Engelse natie hier op Batavia hebben, D. Officieren op wij vermits het opcomen vanden oorlogh met Engelse natie sijn haere natie, daer op haer aenneminge geen — gedachten van waren, alle, tot sergeanten in — cluijs, voor ons doen roepen, ende in haere keure — gestelt, in haeren dienst te continueren, ofte — nae het vaderlandt te vertrecken, mits dat bij — consinuatie den eet aende Comp=e gedaen, souden vernieuwen om deselve gehou ende getrou teblijven, niet alleen tegen alle andere maer oock selffs tegen d'Engelse natie, dat sij geern aengenomen, ende den eet soodanich in onse handen gepresteert hebben. Waerop wij ons dan willen gerust stellen. — In onse voorige hebben wij uEd. bekent gemaect hoe met de veranderinge in't gouvernement Carel Liertsinck voorgevallen; d' h:r Carel hertsinck als eerste Raet gesuccedeert sij inde qualiteijt van Directeur Generael van Jndia, daerop versoeckende — uEd. approbatie. naderhandt heeft sijn — E. op het vertreck deser Schepen in vergaderingh van raade voorgedragen dat op deselve uEd. approbatie oock mochte worden gedisponeert op den 375 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0758.xml #+ --- ot regarde van van gagie en costgelt en 100 Realen voor eostgelt hem toege leijt op onse approbae desselfs versoeck ep sijn verbeteringh van gagie ende Costgelt, sijn verbeteringh na dat sijn hooger en swaerder bedieninge, — mitsgaders meerder lasten van mesnagie — souden geoordeelt worden te meriteren ende vereijsschen. Waerop bij ons in vergaderingh gelet, ende aenschouw genomen sijnde op sijn E. . goede ende getrouwe diensten, soo in voorige als dese voors sware bedieninge aende Comp=en rede gepresteert, ende noch te presteren, goetgevonden hebben sijn E. op uEd. believen ende approbatie 509 gul. ter maer als vooren toeteleggen 500. guldens ter maent, ende 100. Realen Costgelt, eerbiedich versoeckende ƒ nd hetselve bij uEd. voor welgedaen gehouden, e geconfirmeert mach werden. — Int afvaadigen ende depescheren van onse eerste advijsen met de 6. retour Schepen, — 19. Januarij deses Jaers voor af na s=t Helena genavigeert, verschijnt hier op den 11. d. o uijt Taij oan over malacca, met d' E. nicolaes verburgh, het Jacht de haes, in onse voorige vermelt Ta aen dat van qua #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0759.xml #+ --- Advijsen van Tayo van ƒ 24252925: daer ontfangen Verdelinge daer quartier vermelt, met een Cargasoen voor Batavia: van ƒ 18147: 3:5:, hebbende in malacca voor Ligoor mede overgegeven 11 O tailen Japans. waermede ons nevens de Japanse negotieboecken ende— dependentien van dien toegecomen sijn) brieven, dato 5. december passato van d' E. Gouverneur — Cesar, ende den 4 d. o door den E. fredrick Coijeth, beijde in Taijoan gesz, meldende niet sonders — buijten onse vooraffgesondene, als alleen dat ons hier de prompte ende perfecte versendinge der — Cargasoenen voor de Cust Cormandel, suratte aen Capitael vaende Persia, monterende int geheel ƒ 2425925:15: 1 wort bekent gemaect, ende hoedanich tvoorsz. Capitael over vier schepen, te weten de Jachten griffioen en — haes, mitsgaders de fluijten trouw ende Campen, sijn verdeelt, ende den 8 december voorn t uijt Taijvan, onder tCommando vanden E. verburgh — meergemelt, na malacca genavigeert als namentlijck: van nae dixc voor Chormandel, alle tgout, beneffens 1230 G. Japans schuijtsilver, mitsgaders— Coopmanschappen, int geheel een Cargasoen— ten 376 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0760.xml #+ --- Doort vervoe ren vant gelt uijt Tapovan s voor Bengale 24. O. p. Japans schuijtsilver met 1212. Cattij Toback, bedragende. . „ 781487: 14: 14 voor persia 446975. Cattij formosaense poeijer suijkeren, Tee ende Japans staeff¬ oppoi tegen cooper. . . . . . . . . . . . . „ 139945: 10: 10 voor suratte aen staeffcoper, aluijm 23014: 5:6 tee, &., een Cargasoen ten bedrage van„ ƒ 2425925:15:18 arbei Ten bedrage van. ƒ 1481468:5:1 Somma voor Batavia aen suijkeren lackwerken ende Terwe tsamen ƒ 18147:3:5 voor malacca aen Japans schuijtsilven 110 G. bedraecht „ 31365:13:8 „ 49512: 16:13. Somma in voornoemde 4. bodems op — ƒ 2415438:12:14 malacca gebracht Jn wat qualiteijt ende quantiteijt voorn. Cargasoene bestaen, hebben wij ten principale specifice in onse voor afgegaene missive mentie gemaeckt: — wel onnodich achten in desen andermael repetitie Door dien de rijcxdaelders daervan te doen. ende andere gevalueerde munt niet jegenstaende het hooge verbodt, echter t' eenemael vervoert werden, om d sijn plac de 69 s ten ver ovan wed soude de #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0761.xml #+ --- den toijl schuijt silver aldaat gangbaer tot 69 s Regters vande arbeijtsluijden placcaet gemaeckt om deselve tegens ten ontfangen Versoecken in ray ovan dat de Rijcd soude mogen wer¬ se gestelt twelck sonder onse ordre niet sullen doen sijn in Taijoan genootsaect onder de gemeente schuijtsilver tot 69. stuijvers de teijl te laten gaen, twelck onder de Congias ofte arbeijts luijden, vermits op den teijl, alsse denselven intcleijne uijtgeven 3. stvers oppositie daer moeten verleesen, groote oppositie tegens de Cabessas of principale Landbouwers Causeert, willende den teijl niet hooger als 66. stuijvers ontfangen; sulcx — op de clachten der Cabessas daerover gedaen, geresol„ veert zijn bij openbare Gommeslaen, en placcaet, 69 stes t moe op verbeurte van eenige realen te gebieden, dat een ijder gehouden sal wesen den tijl schuijtsilver tot 69. st. rs , gelijck denselven de Comp=e present valeert, te ontfangen. De Cabessas houden dagelijcx bij den gouverneur sterck aen, om te weder op botsgevoeghlijcker de betalinge aen hun arbeijts volck te connen doen, den Rijcxdaelder wederom tot 60 stuijvers mocht werden gestelt. waerop in toecomende onse ordre wert versocht, daer wij echter geen verandering in sullen doen, ten sij uEd. ons anders geliefden te ordonneren, doordien de Taijoanse Casse — t' eenemael destituijt van nederlandtse minte zijn versoecken dat haren Eijsch van realen Rijxdaeld=rs rs 377 14 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0762.xml #+ --- van resschemaecker in Javerlangh gieringe der kercken en scholen een nieuwe Rijcxdaelders ende paijement in aenstaende mach voldaen werden, alsoo opt hoogste daerom Doort afsterven vanden benodicht zijn. Predicant Tesschemaeker in soulangh, is in Rade van formesa goetgevonden ende vastgestelt aldaer wederom te plaetsen Dominus Backerus. doch den kerckenraet het selve anders begrijpende, hebben den Gouverneur ende Raet bewogen — hare resolutie dienaengaende te veranderen, ende Backenis in plaetge malckanderen verstaen, dat gemelte Backeris in favorlangh, in stede van E. happert sal. r — sal geplaetst werden, met ordre nevens den — 'politijck het steenen huijs, ijder de helft te bevaren: daermede sien gen predicant, door dien sustineert voor hem alleen behoort te wesen, niet can conformer„ het welcke dan door gecommitteerdens besichticht, ende doorden Gouverneur ordre opgestelt sal sullen op de re worden. Jnsgelijcx sullen met advijs vande — ordre beraemen Ecclesiastiquen op de regeringe van kercken ende schoolen, een nieuwe ordre beramen, op dat soo wel de item meu van can en voor dro #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0763.xml #+ --- 378 item een regle ment opt houden vant veelen den lantbouw en een in stuctie voor den lant drost de politijke als kerckelijcke persoonen weten mogen waerna hun te reguleren hebben. Oock sal opt houden vant vee ende den Landtbouw — reglement gestelt, mitsgaders een Jnstructie voorden Land-drost geconcipieert werden, op dat de regeringe ten platten lande met goede ordre aenvanckelijck ende vervolgens mach werden ingevoert ende gehanthaeft Waervan d'effecten staen te volgen, ende uEd. int toecomende gedeelachticht worden. Wijders sal sich de Gouverneur in Persoon na soulangh, mattau, backloangh ende sunkan transporteren, om de Inwoonder, volgens onse ordre tot de Culture der tickeranse velden te bewegen, ende, bij weijgeringe, deselve aende — Vrijburgers presenteren ende de reste diese onmachtich sijn te culliveren, aen eenige der Comp=s Dienaren, voor seeckeren tijt van Jaren, op onse approbatie, — toestaen te bebouwen, onder reselve, den geprefigeerden tijt geeijndicht wesende, dat die velden wederom - aende Eijgenaers sullen vervallen, off ten waere wij goetvonden den geprefigeerden tijt na dato te prolongeren, alsoo het Jammer sijn soude die ackers onbebout te laten blijven, doordien geheel bequaem tot suijker ende de #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0764.xml #+ --- geven in Raye van hoop dat aldaer sal cunnen werden geteelt, dat 23a ten deele sal cun nen werden gepro videert In Quelangh ve Eentiale coortsen ke menichte van sprinckhaeren formosa is sulx mede voorgevallen over vele iaeren is sulcx noch eens geschiet ende Terwe gewas, gelegen sijn, gevende hoope van soo veel terwe op deselve soo veel terwe te teelen, dat Batavia daer tavia daer mede niet ten deele sal connen werden geprovideert. twelck ons den tijt openbaren sal. Den Coopman van 7Jperen adviseert dato 20. november passado uijt Tamsuij dat het guarnisoen, in quelang, met hement pesti vehemente pestilentiale coortsen van Godt almachtich besoght wierd; en dat tusschen den 6. ende 7. der — voorn maent gen Eijlandt met soodanige — item een ontallijc ontallijcke menichte van sprinckhanen, comende uijt delucht, als een donckere wolck, is bedect geworden, datse tmeeste gras hebben afgebeten, ende bij aldien den swaren storm, die daer uijt den noorden met een geweldigen regen op volghde, ende het landt rondom onder water stelde, deselve hadde doen verdwijnen, Ei. souden apparent noch, langer gecontinueert ende meer schade gedaen hebben; het selve is, volgens de — verclaringe vanden politijck Olario, desen Jare em de Zuijdt van om de suijdt van formosa mede voorgevallen. Ende soude desgelijcx over vele Jaren, bij menschen geheugnisse, noch eens geschiet sijn, als wanneer daer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0765.xml #+ --- 389 grote sterff daer op was ge volcht oock meer toe als aff Doleantien vanden Mandozijn Cocksinga bij den Commissa ris Wagenaer uijt sijn ionck van Duinam co mende gelicht alswanneer een daer een groote sterfte opgevolcht was. Off dit nu wederom geen voorboode daervan en sij, is Gode bekent. Altijt de sterffe onder de Inwoonderen, de sterfte neemt soo om de ruijd als om de noord, neemt noch eer meer— toe dan af, daer oock niet jegens te doen is, dan Godt den heere hertelijck te smeecken, dat hij die ende alle andere welverdiende straffen genadelijck wil afwenden, of anders verlenen tgene tot sijnes volcx salicheijt is streckende. Een mandorijn Cocksinja, heeft aenden gouv=r over de goederen van Taijoan een brief van doleantie geschreven over de goederen die den Commissaris wagenaer, naer Canton gaende, uijt sijn Janck, van quinam comende, gelicht heeft; daer in onse voorafgegaene missive mentie van gemaect is. tschijnt hem hier over seer gegraveert hout, mitsgaders restitutie begeert, twelck voorn. Gouverneur aen ons niet beleeftheijt sal defereren. Wij begrijpen dat hem hierover satisfactie dient gedaen, om in geen verwijderinge te geraeken — doordien de Comp:e in haren Crijvansen handel veel voordeel ofte verhindernisse can toebrengen. Den 20 Janu. deses is alhier ter reede uijt China verschenen van ck achtich #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0766.xml #+ --- een ionck uijt Chi vanden voorn. Cock sinja met een we dergeschenck den selven soude met den Kartar onder veraccordeert w' arrivement van verschenen een Jonck, toebehoorende gen Cocksinja, na tot Batavia waermede sijn E. een briefken met 10 ste swarte satijnen ende 10 do. fluwelen, tot een wedergeschenck vant verleden Jaer aen hem over de relaxatie vande 8: nederlanders gedaen, aen d' hr generael is sendende, sonder eenige mentie van voorengeallegeerde goederen, uijt sijn Jonck gelicht, te maeken. sijnde eenelijck en ten principalen van inhoude, dat wij desselffs — annachoda wilden favoriseren, ende in sijne te doene negotie behulpich wesen, verhalende onder ander hoe dat hij met den Tartar onder seeckere conditien seecker conditien veraccordeert was, maer dat hoopte in corten — wederom tot reconvalisatie te geraeken, twelck van hem uijt eenen glarieusen boesen, jegens ons — gesproocken, schijnt voort te comen; maer dat hij metten Carter veraccordeert sij, en inde volle — possessie van sijne landen, daer hij den oorlogh — gevoert heeft, blijft sitten, sonder datse oock na de — Tartarische wijse hun hair behoeven te corten, wart vande overgecomen Chinesen geconfirmeert. of dis nu de oersaeke sij, datter in Caijoom wackering in en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0767.xml #+ --- 380 en wort gemeent dat hier door den handel in Tay ovan gewackert was in meest alle des Comp=s Coopmanschappen is — gecomen, ende den opilenten toevoer van gout heeft gecauseert, soude bij na daerdoor afgeneten connen — worden. Godtgeve sulcx in toecomende gevoelijcker int aenbrengen van gout, ende andere Chinese Coopmanschappen mogen gewaer worden, ende dat dien handel op Taijoan metter tijt wederom tot sijn voorige florisantie come te geraeken. Den E fredrick Cojet doet in sijnen vooraenge¬ haelden Brief vanden 4. december passato uijt Taijoan ges, sonderlingh geen vermaen, Japan of — derselve negotie raekende; Eenelijck dat op 13. november laestleden uijt nangasacqui met de — fluijtschepen Campen ende witte valck was vertrocken, ende den 20. derselver maent in Taijvan ondert — noorder Dist salve ten ancker gecomen, gelijck uEd. in onse voor afgegaene mede verhaelt hebben, refereren sien wijders overt eijndigen des Japansen handels aen sijne voorafgesondene Brieven als verdre papieren, mitsgaders negotie ende soldij boecken &. , vertrouwen wij daerin een volcomen genoegen souden scheppen, — ende sijnen becommerlijcken ende met ijver volbrachten - dienst #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0768.xml #+ --- Coijet versoeckt beteringh van tractament Advancen in Oncosten daer tegens dienst, te meer dewijl het den almogenden belieft had, die soo mildelijck met groote overwinst ende de toegeseijde vervoorspoet te segenen, met de toegeseijde verbeteringe van tractement beloonen; ende soude hem wijders — conform onse ordre op Taijoan in sijn oude bedieninge quijten, gelijck voordesen, volgens sijnen plicht, in alle oprechticheijt ende getrouwicheijt gedaen had, ende van nu voort daemine soodanich dragen bij aldien hem — wederom gewelt ende wederstandt, gelijck nu eenige Jaren herwaerts geschiet was, overquame, wij alsdan geen minder reden souden hebben sijne beschuldigers ende verdert soeckers te bestraffen, gelijck tot noch toe altijt genootsaect waren geweest te doen. A. D'advance in Japan sedert primo november Japan gevallen 1652. tot 10. november 1653. , off inden tijt van — 12 2/. maenden gevallen, bedraegt soo alsse hier inde generale boeck ingetrocken sijn. ƒ 955925. 8. 14. De gurle ongelden in voors tijt in Japan gedaen, bedragen als te weten. en: ende moutcosten, extraordin do ƒ 26291: 17: 15 de soldijen „ 4247:18:8. de schenckagien. . . . . . „ 26565: 6: 7. oncosten van Schepen. . . „ 1720: 18: 11 „64826: 1: 9 Rest suijver voorde winste ƒ891099:7:5: #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0769.xml #+ --- 381 2 Generale carga van 8 schepen Dese comt uEd. dan toe met de schepen Prins willem ende Rotterdam, waerin geladen is een Cargasoen van ƒ 536156. 1. – bestaende uijt soodanige Coopmans ende waeren als de bijgevoegde corte facture voor ijder Camer aenwijst, ons daertoe gedragende. Soo dat het gehele Cargasoen dat wij — dit Jaer met 8. Schepen na het lieve vaderlandt retourneren is belopende ƒ 1710429. 4: 3. Godt almachtich sij gebeden het selve voor allen ongeval te bewaeren, ende behouden ter gedestineerder havens te geleijden,/ bestaende uijt volgende Coopmansz. 1872129. Cattij formosaense en Batavischen poeijer suijker in 9099 kisten. . . . . . ƒ 333597: 2: 4 356484. lb sappanhout costende. . . . . . . . . . „ 9090: 8: 2 41317. lb Indigo in 323. packen costen. . . . . . . „ 21513: 10: 8 348548. lb gerafineerden salpeter in 2182 sacken. . . „ 15622: 5: — 4560. p. s geb. e Gingams bestaende in 152. packen. . „ 21556:11: — 2080. p=s mamoedijs in 26. packen. . . . . . . . . „ 21402: 6: — 100 p=s Japanse sijde rocken in 10 Cassen. . . . . „ 4702:10:— 25748. lb Persiaense sijde bestaende in 171. packen „ 121264:15: 12- 268540. lb Caneel in 3358. packen. . . . . . . . / 80562:- 56160. lb geconfijte Gember in 49. leggers. . . . „ 14935: 10: 8. 2859 108. Cattij peper costen. . . . . . . . . . . . „ 456376: 14: 3 106406. lb giroffel nagelen costen. . . . . . . . . . // 37242:2:— 8920. p. diverse Baftas in 85. packen. . . . . . „ 27702: 4: 6 500. ps. semianen, bestaende in 4. packen. . . . „ 2061:19:8. 7360. p. s siauters derriablijs in 70. packen. . . . „ 21774: 4:12. 132. p. s. alcativen bestaende in 12. dos. . . . . . . „ 8605:12:— 13510. p. s guinees lijwaet in 675 d os. . . . . . . . . „ 78896: 9:13. 2014. ps caperias bestaende in 17. dos. . . . . . . . . „ 5436: 6:11 3000. Cattij Chinese rouwe zijde in 17. d.os. . . . . . . „ 25630: 9:12 Vrage voorts. . ƒ 1307972: 2: 3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0770.xml #+ --- Pr transport ƒ 1307872: 2:3. 3500. p=s adathijs in 31. packen. . . . . . . „ 11580: 4554. p=s gebleekte Chialou gingans in 43 d. os. . „ 20093. 14:- 6500. p=s mourijs in 70. d. os -. . . . . . . . . „ 41804:2:- 510. p. s Catel gingans in 3d. s . . . . - - - - „ 1620:15:- 3520. p=s negroscleden in 18. d. os .. . . . . . „ 5042:12:- 2500. ps Chavenijs in 7. d. os - - - - - - - - „ 5036. 12: 8. 300. P=s Garras bestaende in 3. packen. . . „ 450. 2950. p=s seijldoeck cleden bestaende in 40 packen „ 3950: 8 - 16200. p=s parcallen in 87. do. . . . . . . „ 44704: 5: 4. 14000 P=s. diverse Bethilles in 103. dos. . . . „ 114243: 5: 4. 40. P=s deeckens bestaende in t. Pack. . . . . „ 427:12:- 10900. ps salampourijs bestaende in 115 d. os. . . „ 69069: 2: 10. 1800. p=s sanen in 27 d os. . . . . . . . . . . „ 10487:11:12 3892: 5: 10 783. ps hammans in 8. packen - . „ 765:- 80. p=s mallemollen in 1. do. . . . . . . . „ 760. p=s Cassa Bengale in 10 d. os. . . . . „ 7742: 7. — 413778 1/5 lb holl: foelje ofte macis in 759 sockels „ 57814: 17: 4. 289045. lb noten musschaten Costen. . . . . . „ 13401: 3: 1 112:2:- 2820. Cattij candij, suijker in 19. kisten - - - - - „ 581:8:- 375. Cattij Benjuwin in 3 d. os „ 119:14- 6. potten Chia bestaende in 3 Cassen „ 138: 6: 12 7¾. Cattij Gruijs van peerlen costen „ 44½ Cattij 7. p. 7. maes muscus. . . . „ 4812: 10: — 318. 15 — 102. Maes besparsteen in 24 p=s costen. .. „ 1407:12:- 276. mutsjes Caneel olie in drijkelders cost„ voor d'ongelden op de Custeleden. . . . „ 32199:1:— 1013. 3400. p=s Cadjangh bedragen. . . . . . . . . „ 675: 2250 p. s goenij sacken costen - - - - - - - „ 17. 13: 8. 276. lb Chiassianij salpeter tot een monster„ 4. p. s pedro porco costen. . . . - - . - „ 153: 200. p. s allassen in een Cassen cost. . . „ 2175: 6: — 612: 8. leggers ingeleyde Tamarinde costen.. „ Somma bedraegt in't geheel . . ƒ 1710429: 4:3 welck #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0771.xml #+ --- 382 56756 picol op Batavia suijcke iaer omgeendr tour verlegen sijn China geardi veert 4 a 5 wierden om de peper t suijveren laeten schepen over den haep en molen lopen welck Cargasoen hoewel niet groot sijnde, wij echter verhoopen des tebeter voordeelen geven sal. - jegenwoordich blijven wij hier noch sitten met ongeveer peper blijven noch 56. picol peper, behalven de gene die wij in onse voorige gesecht hebben, dat in Jambij ende malacca is — item 11714 picol leggende, 11714: picol poeijer suijker, mitsgaders soo hier als op het Eijlandt zeijlon seer groote quantiteijt Caneel, soo dat wij het aenstaende Jaer de andere sullen t' aenstre Coopmanschappen mede eenichsints toevloeijende om geen retoer verlegen sullen wesen bij aldien het slechts — niet weder en gebreeckt aen Schepen om hetselve te versenden, uijt China sijn dese ende voorige maent zioncken uijt gearriveert 3. Joncken ofte wanckans met alderhande Chinese Cramerije, ende staen noch 4. off 5. stucx — noch verwacht te volgen, dat neriigh op Batavia maect, ende verhoopen dat deselve boven den Eijsch voor Taijoan goede quanteijt peper sullen weghslepen; dat godt geve. Ende alsoo den peper jegenwoordich tot soo Civilen prijs ingecocht wordende, seer mette vracht van overbrengen beswaert wort, soo hebben wij alhier „die die voort aff in't werck gestelt, om uEd„le te suijverder ende te schoonder te beschicken, deselve voor het afschepen over een harp — ende molen te doen loopen; waermede niet alleen groote 10. a3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0772.xml #+ --- senden daer van 2684 picol het als d'andere getaxeert stoff ende aerde, groote quantiteijt maer oock alle de lichte of ondeugende peper daer uijtgejaecht wort. hoedanich uEd. nu — toesenden een quantiteijt van 2684. Picol, sijnde de tijt te cort geweest, om de geheele pertie Ende is deselve gesuij¬ gesuijvert te crijgen. verden peper dan voor het verlies van het stoff — wort 22 Realen 1o ende lichten peper die daer uijt vliegt, op 8. realen het picol getacxeert, sijnde 2. realen meer als d'andere Hoe het selve uEd. nu gevallen sal, ende off deselve peper naer advenant soo veel duijrder sal connen werden vercocht, sullen uijt uEd. advijsen in andwoort deses verlangen te verstaen, om ons in aenstaende na te reguleren; zijnde de voorsz quantiteijt gescheept namentlijck 1779 picol inde fluijt de Coninck david, ende 910. picol inde avontsterre, gelijck — de facturen uijtwijsen. — Ende vermits de spade aencomste der Retoer — schepen, ende dat wij in't eerste niet en hebben geweten hoe veel Schepen souden connen afsenden: soo is — inde verdeelinge der Coopmansz soodanigen Ordre niet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0773.xml #+ --- „1987618: 17:3:„ niet gehouden connen werden, als wel anders soude sijn geschiet, het welck wij verhoopen dat uEd. e sullen — gelieven te excuseren. Hiernevens gaen dan nu de generale Boecken van Jndia nevens Balance uijt deselve getrocken ^ voor ijder Camer een. waer uijt uEd. sullen sien, hoe dat de reele effecten, die naet vertreck vande voorn acht Schepen in Jndia sullen resteren, blijvende bedragen ter somma van ƒ 12636389: 6: 3. Tot nader bewijs van het welck de onderstaende voorstellingen sullen dienen, waeronder eerst stellen sullen de Comptoiren van Jndia, die desen Jaere meer advance hebben - gegeven als hare versiesen ende ongelden sijn bedragende 383 Proffijt gevende Comptoiren. T Comptoir Japan. . . . . . . . . ƒ 891099: 1: 5 voijagie naer Canton. . . . . . . . . . „ 29804: 19: 2. voijagie naer macassar . - - - - - - „ 20566:—: 13. T Comptoir Geldria. . . . . . . „ 32892: 8: 4. T Comptoir Persia. . . . . . . . „ 480094: 4: 13. 'T Comptoir Jambij. . . . . . - - - „ 41042: 6. 6. 'T Comptoir Taijoan. . . . . . . . „ 286624. 5. — T Comptoir souratte. . . . . . . „ 191732: 15: 9 'T Comptoir wingurla. . . . . . . „ 7162: 9. 8: Transportere #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0774.xml #+ --- 6145. 4. 9. „ Op de Cust Chormandel vande portugese verovert. 3032: 16: 10. In persia van d'Engelse en portugesen als boven, 251308. 16. 8. Om en omtrent Batavia vanden Portugees. 144296. 19. 1. 29920. 6. 4. omtrent Bantham met d'Engelse duijff„ Op Ceijlon soo te water als telande. . . . 12034. 13: 5. 3761. 5. - voor 19. slaven op malacca vanden portugees. Item voor 276. p. s koehuijden, anno 1611 opde generale winst van 't Comptoir Japan — ten onrechte afgetrocken. . . . . . . . 248. 8. — voor 23958. cattij Japans staeffcooper in Taijpan uijt twrack vande Joncker op gevischt. Nota bij de persische negotieboecken, wert aengewesen, hoe achtbondels met peerlen bij 't nemen vant Engels schip de Rhe„ bock noch sijn verovert, waervooren bij d'Eijgenaers van d' Engelse reets — 37766 Ro/a was genoten gelijckse oock — ruijm soo veel waerdich sijn, welck even„ wel niet en hadden goetgedaen om dat dierwegen aende persische mayj=t waer geschreven, naer welckers antwoorde dan de waerde, off tbovennoemde gelt sijnde ƒ 50354:8. de Comp=e in reeckeninge goetdoen souden, p. r memorie - - - - - - - - - - - - - - - „ ao. 1653. soo dat de generale winsten als anders bedragen. . . ƒ 2438367: 6: 8 Pr Transport ƒ 1987618:17:3 450748: Transportere. 9. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0775.xml #+ --- 384 van d'omme sijde. . . . . . ƒ 2438367:6:8. E Comptoir siam. . . . . . . . . . . ƒ 36089. 1. 4 T Comptoir Banda. . . . . . . . . . . . „ 54433. 17. 4. t Eijlandt mauritius. . . . . . . . . . „ 11100. —:14. voijagie op Solor - - - - - - - - - - „ 4830. 11„ 1. 'T Comptoir ambonia. . . - - - - - - „ 216741. 15: 3. de moluccos. . . . . . . . . . . . . . „ 146667. 9. 2. T Comptoir Batavia. . . . . . . . . . „ 241880. 2. 10. t Comptoir Ceijlon. . . . . . . . . . . . „ 237126. 17. 14. t Comptoir malacca. . . . . . . . . „ 96262. 17. 1. T Comptoir Tonguijn. . . . . . . . . . . „ 64145. 14. 9 ƒ1109278. 13. 14. Item bij calcula ten Comptoire atchin van waer gene boecken becomen hebben, meer verteert als gewonnen„ voor 121. lasten rijs met de fluijt maest. t naerde molucquos varende verongeluct. . . . . . „ 9276. 10. — voort Cargasoen, met tJacht Batt=a op de malabarse Cust, van eenige rovers besprongen en verbrandt. met den sperwer uijt Tatjoan na Jappan versonden naer alle apparentie met volck en al verloren en gesoncken. . . . . . . . . . . . . . . . „ 38819. 14: 15. voort Cargasoen Pr. de fl: de smient van hier naer Taijoan zeijlende, door storm in, zee, sonder 11750. 16: 4. tijdinge, daervan te hooren gebleven en verloren, voor premio van spoedige voijagies uijt trader„ 7084. 10:12. landt hier betaelt „ 340. 8. In Persia aen quade schult gevallen„ „1330841:13:13. aff voorde verliesgevende Comptoiren, soo dat de progressen en siveret winsten 1653 in India sijn ƒ 1107525:12:11 hiertoe tgene desen Jare uijt d' gearriveerde schepen van neder„ landt, voor overich scheepsgelt als anders is ontfangen. . . . „ 6601: 8:14. mitsgaders, den Caneel, van des keijsers van Ceijlons debet — desen Jare ontfangen ende afgeschreven. . . . . . . . „ 69133. 7. - Drage voort . . ƒ 1183260:8:9 1500-:- 92791. —:— 2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0776.xml #+ --- 5207: 12:7. van d'omme sijde. ƒ 1483260. 8. 9 In Banda, ambonia, de moluccus, Bengale Ceijlon Souratta, Malacca, Taijvan ende op Batavia contant van verscheyde overledenen ten dienste vande Comp=e Op malacca voor 2 metale stucken geschuts, bij den Coninck van queda, als geweldelijck, doen den Commiss. s Cruijtman in sijn gevanckenisse hadt, vant Jacht den saphier doen aen landbrengen en in reecqe. daervooren laten valideren. . . . „ 10200. Voor 29. ijssere stucken geschits in suratta bij vercoop aenden Gouverneur voor des mogols schepen geprocedeert. „ 29194„1: 8 Item tgeene den verleden Jare opden peper met tschip de Peerl van Jambij ontfangen, door abuijs inde become facture, hier oock ten laste vande Generale Comp=e op de peper met genoemde schip de Peerl, en den walvisch naert patria gesonden, te veel is in reecq=t gebracht. .. „ Item R. a 200. anno 1651. in Taijoan doort Collegie van schepenen op wissel getelt, omme in Hollandt, voor hun Voort secours desen Jare met 17. schepen uijt kl. Neerlandt ontfangen, ontstaende uijt Comptant . . . „ 209625. —: — Coopmanschappen. . . . . . . . . . „508074:14: 6. diverse provisien als anders. . . . . . „ 291832: 10: 8. „1009532: 4: 14 Ende d'effecten van verleden Jare, conform den staet ende calculatie 17. december anno 1652. gemaect beloopen. „ 11932065. 10: 10 waertoe nu op wissel, ontfangen, is. . - - Rs 126490 „ 322549: 10: — te laten in boeken besteden.- - -- - - - - - „ ƒ 14560736:15:12 aengenomen - - - - - - - - - - - - - - - - „ 68217. 3: 12 Transportere 510:-:- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0777.xml #+ --- P:r Transport - - ƒ 456086. 15. 12 gebracht. . . . . . . . . . . . . . . „ 14597: 12: 6. Hiertegens moet wederom afgetrocken werden tgunt bij de Commissie vanden Heer ambassadeur Cuneus aenden Coninck van Persia in Espahan, in betalinge van voordese ontfange ende niet betaelde sijde is moeten — werden gerestitueert. . . . . . . . . f 139017:4:- Item soo veel voorde naergelaten overledenens middelen in amboina 20 8ber 1653. de Comp inde generale boecken is te veel gecredit=t „ 303: 9: — Oock 'tgeen op den peper p=r tschip Banda @o. 1652. van Jndrapoura ontfangen, en met de Schepen malacca ende princes Roijael naet vaderlandt gesonden, te weijnich in factura mitsgaders tretour met de schepen Bhoenicx Salmander, Orangie, Prins wilhem n: Rotterdam, de Jachten avontsterre en de Leeuwinne ende ffluijtschip de Coninck Davidt, naert patria desen Jare, gesonden bedragende tesamen. . . . . . . . 1170429: 4: 3. Sulcx de reeleeffecten in India van ao: 1654. belopen. ƒ 12636389:6:3. Soo dat de Reele effecten voor anno 1654. in Jndia blijvende beloopen ƒ 12636389: 6:3. waervoor Godt almachtich geve dat uE successive rijcke — retouren mogen toecomen, Uijt deselve staet sien uEd. hoe dat de suijvere overwinsten ende „1924347: 9:9 conquesten 8. 12 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0778.xml #+ --- 4. 28 october 1654 bet. conquesten, Godesijloff, desen Jare de verliesen ende lasten overgants Jndia surmonteren ter somme van ƒ 1107525: 12: 11. , dat in dese serale tijden noch al redelijck is. Raet vertreck der eerste schepen hebben de volgende persoonen noch aen Comp=s Cassa ommet adsignatie van uEd. int vaderlandt weder ontfangen te werden getelt de onderstaende somme daer wij versoecken uEd. mede ordre toe gelieven te geven. — ƒ 510. ½ ontfangen van Barbara abels wed:e van Hendrick Hendricx potsalr. in sijn leven boomwachter alhier 200 Rijcxd=ls te betalen aen s=r bouke Boukes tot amsterdam f 510. „ 1737: 13: 2 Ontfangen van weesmeesters der stede Batavia 3034 1/8. Rx. te betalen aen heeren weesmeesteren der stede amsterd=r voor reeeckeninge der Erfgenamen van Anneken meijnderts. . . . . „ 1737:13: 2. 850. 2: 2. Ontfangen van S=r niclaes Houman Burger R. 333 3/3. te betalen aen gillis Gillis Backer tot rotterdam. . . . . „ 850:2: 2. 9097. 15: 4 is realen a: 51 stver 3567¾. - . . . ƒ 9097:15:4 opt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0779.xml #+ --- 386 Opt sluijten deses is het proces in Cas van Jnjurie tusschen de predicanten petrus appeldoorn ende Johannes Hertongh voorden achtbaren raet van Justitie deses Casteels hangende afgeloopen ende uijtgesproocken sijnde den Een soo schuldich bevonden als den ander ende daerom de jnjurien mitsgaders de oncosten vant proces huic inde gecompenseert ende beide partijen gecondemneert als ongerustige menschen met eerste gelegentheyt buijten gagie ende bedieninge na het vaderlandt versonden te worden, gelijck met appeldoorn jegenwoordich„ geschiet maer met hertongh uijtgestelt moet worden tot het aenstaende Jaer nadien sijn huijsvrou ende familie in Ambonia verbleven is, sonder dewelcke wij hem niet wel connen constringeren te vertrecken. Ed e Erntfeste, welwijse voorsienige seer discrete heeren, willen uEd. naer onse eerbiedige Groete bevelen in de genadige proterie des alderhoogsten, die uEd. regeringe ende desseijnen meer ende meer gelieve te regenen, tot verbreiyjdinge Hiermede. van 2. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0780.xml #+ --- van Godes H: naem, welvaren ende repulatie onses lieven vaderlandts ende voordeel der gemene perticipanten amen. Jnt Casteel Batavia desen 6. februarij 1654. VEd. kouschuldige ende gehoorsame Dienaren, den gouverneur Gul¬ ende de Raden van Jndia. Joan Maersuyser Carel hartzinck rans Joan Nicolaes Verburch te steur P. vanden Boogaerden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0781.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0782.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0783.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0784.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0785.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0786.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0787.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0788.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0789.xml #+ --- 387 Aende E: Heeren Bewint hebberen ter Camer tot Amsterdam Vijf v: Ed. e brieven vant na Jaer 1651 en: voor Jaer 1652 is ons seer lieff en aengenaem Ce geweest te vernemen, dat de scheepen diaend vogel struijs, vreede, sal mander, mette fluijlen lastdrager ende Coninck david 19 desemb 1651 en 25 Januarij 1652„ uijt dese reede vertrocken de gedestineerde haven onses lieven vaderlants bestevent hebben (niet Jegenstaende met de Nieuw op geresen oorloghe, der Engelse, door hunne macht ter zeee, mitsgaders van storm en onweder omtrent hillant In groot gevaer sijn geweest, des de heer voor haer behouden varen, Euwichlijck moet gelooft en: gedanck blijven, 'tsedert sijn voor reecq vand Camer amsterdam van hier geretourneert Zee en den 24„en seb:r desselven Jaers, voorde eerste besendinge de schepen, peerl, princesse hoijaen Ed e Erentteste achtbare wijse voorsiennige zeer diskreeten heeren malacca #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0790.xml #+ --- Malacca ende wal witen en p=mo Februarij 1653 voor 't laeste schip den Elephandt gesa„ mentlijck met een Cargasoen alderhande Coopmanschappen ten bedragen van min ƒ 1850865:5: 7: alle bescheijden onder het Commando vand. Eh. r Gerrit demnier ordinarie raedt van India, om wat oorsake voorn: scheepen al wederom (tot ons leer„ wesen) 'tverleeden Iaer, soo laet van hier vertrocken sijn, besonder de laeste, daer van hebben In onse generale en In een appart brieffken heden gegeven niet Twijffelende vermits tselve door besonder toevallen en Enckel onvermogen geschiet sij (gelijck oock het niet bestellen onser brieven en vordere pampieren over de eerst vertrockene retour scheepen) off 't zelve sal naer v: Ed. e gewoone Diskretien soo begrepen en ons Ten besten geduijdet worden, hoopende 't sijnder tijt wijders te vernemen, te meer verstaen hebben deselve aen Cabo boa esperance Conaengesie gesepareert) sal vo sijn aengecomen - ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0791.xml #+ --- en de eerste 17=en april desgelijcx 'tlaeste 6=en maijo passado wederom van daer ver„ kocken sijn) offe sullen v: Ed. e behouden ter geweester haven toe gecomen wesen mitsgaders haer Ingeladen Cargasoen Conform factura ende Cognoissimenten d'accorde, en wel geconditioneert bevonden sijn, desgelijcx bij vercoop de gewensten proffijten (beter als voor dato) daer op sullen sijn behaelt 't welck Godt geven alsoo het ons aengenaem om verstaen wesen sal, met boven gen 5 schepen hebben wij nevens onse generale missev te 17 gesz v: Ed. toegesonden onse ren aend. H=r we pertijkuliere onder dato 24„en Decemb des verleden Iaers bij welcke wij beantwoors hebben v: Ed. millijven dat Jaer ontfanger ende sulcx meer als ten dienste vande Comp. e noodich geacht hebben te advijs seeren naderhant sijn alhier ter reede voor batavia (Gode sij lofse behouden aengecomen uijt de Equipagie volgens en ren 17=en ten laste resolutie der Ed. e h=r vande Camer amsterdam, d' volgende Jachten, fluijten, ende scheepen Int na 388 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0792.xml #+ --- na Jaer 1652 ende voor Jaer 1653 geequipeert namentlijck den 16. maijo over Cabo boa — esperance 't gal soo en de goede hoop, In plaetse vand' swarte vos brengende de eerste tijdingh vanden engelsen oorlooen 14 Junij 't Jacht de witte winthout over gem Cabo 15=en dito 't Jacht weesp, over als vooren 20=en d„o de pinas de saes over Ziera leona en Cabo voorn. p=mo Julij 't Jacht muijden Insgelijckx ve over de Cabo 8=en octobr 'tschip de salmander als boven 't schip de vogel phenix van gelijcke den 21=en derselver maent, en 't fluijtschip den Coningh Davidt mede over d. o Cabo den 2=en Decemb. r twelck de bodems sijn v: Ed. e en Camer raeckende die tot dato voornomt gevaresseert sijn gesamentlijck met een Cargasoel van ƒ549118: 7:4: waer voor de Generale Oost indissche Comp e hier Inde quale boecken gecreditteert is p. r voornomde 8 stx scheepen sijn hier aengecom 1041 gegageerde Coppen daer onder 290 soldat de hest matroosen nevens 8 vrouwen en 10 kinderen, sijnde op de reijs gestorven 63 Menschen ende aen Cabo boaesperau tot versterckinghe desselffs garnisoen gelaten 47 Coppen, waer bij v: Ed. e Connen sien hoe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0793.xml #+ --- 389 hoe veel scheepen ende Zielen van Camer amsterdam tot heden 19 Januarij 1654„ hier aengecomen sijn, Godt almachtich geve dat de resteerende van dese Equipagie mede ter rechter tijt sal vo hier mogen aenlanden sijnde voor ons droevich om hooren het Costelijcke schip den Diamant op de banke van schouwen en naer dato fluijt schip de lastdrager, In een haven van sillandt niet meest alle het volck, soo deerlijck verongeluct sijn gem: diastres hebben ons al eenichsints gediskomodeert, ten respecte meest ten eijnde victalien waren, als oock Ink reguardt vande suropissese Coopmanschappen tot vervolo„ vanden handel om de noort, doch dewijl de magasijnen alhier noch redelijck daer van geprovideert waren, hebben met, arrive vand. winthout, weesp, piwas d' haes ende 't Jacht Muijden daer noch pertije van gesalveerde Goederen voor Japan in sijn geweest, ons Een principalen gereddert en noch al aensiennelijcke Cargasoenen van Europissche laecken en manefacture et: Nae r Japan, Tonckin, ende Canton gedepesscheert #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0794.xml #+ --- gedispescheert, onder en tusschen will en den alvermoghenden bidde, de Comp. e voor soo danighe onheijlen (die ons godt betert sedert eenigen tijt herwaerts hier in India mede overgecomen sijn (soo als v: Ed. in onse generalen brieven niet als te veel verneemen sullen van ru„ voort genadelijcken gelieven te verhoeden mitsgaders den geleden schade, In een beter te versetten Een De Cargasoenen met voorsz scheepen hier aengecomen, hebben met hare factura en Cognoissimenten ten principalen gerespondeert except dat met Jacht armuijden uijt zeelant vande geberesde goederen 16 vaetgens fermelioen meer uijt gelevert sijn, als deselve dicteeren waer voor de E: Comp. e naer desen (in geen andere factura bevonden werdende/ nevens de verdre Coopmanschappen prosien etc: die noch te ontfangen slaen, In debetta forma soo als tbehoort sullen Credicteren, noch sijn ons met de winthoudt en swarte vos ongetacxeert toegecomen 24 tobbekens fermelven, die door dien datse naer Canton en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0795.xml #+ --- en Choromondel mosten versonden werden de generaele Comp. e mede ter somma van ƒ10977:/:/1: goet gedaen sijn d' opperhooffden van gem schepen hebben al hier op haere verschijninge, van het mede te gegeven scheeps gelt behoorlijcke reecq. en relicqua gedaen desgelijck overgelevert specificatie vande gedaenne Compoumtie op de voijago waer In wij niet bevinden geexcedeert hebben, maer naer de mesnage volgens den rantsoen brieff, Ten deele gehandelt te wesen. — U: Ed. e aengename pertij kulierre brieven re v en dato 25=en octobr 21=en en 22„ novemb 19=en desemb 1652„ 30 Januarij en 2=en april 1653 sijn ons wel geworden, waer uijt als mede de generale missijven vande E: C=ren 17=en successive tot onse groote droeffh. s Hr verstaen het deerlijck snevelen van voorn scheepen den diamant ende lastdrager mitsgaders het droevich oorloch tusschen onsen staet ende de nieuwe replublick van Engelant voorgevallen de welcke wij sien, niet alleen het gemeene kefft maer oock de guale oost Indische Comp. e Int besonder ten hoochsten In haer te doene Equipagie 390 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0796.xml #+ --- Equipagie herwaerts over groote Impeschementen en verhindernissen Causeert dat wij hier mede door de spade verschijninge der zelver schepen (tot ons leetweeselijk niet als te veel gewaer worden, door dien de laete aencomste derselver besijden het quaet weder dat men gemeenelijk de in laest van xd. e en vervolgens in Januarij hier subject sijn veroorsaeckt voor v: Ed. Camer niet meer als drie scheepen connen depescheeten die Dan oock om verhaelde Incidenten, mits dat gaerne d'andre, die voor de Cameren Zeelant, delff, ende hoorn, aenleggen haere Ladinge soude geven) soo laet van hier staen te vertrecken, dat ons 't zelve Int binnenste van t hert seer doet, even„ wel door geen menschelijcke middelen anders te practiseeren sij geweest off ten waren de reveren voor alle de pertikulierre Camers hier overgebleven waerren, daer toe het oock gebackent stonde, ten sij woij geresolveert hadden (door dien egeene retour scheepen voor Zeelant noch de andre Camers op donderden) de zeuw Inne voor de Camer middelburch en het verovers schip de blessingh uw avondt star genaemt voor de Camer hoorn aen te leggen Middelerwijl #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0797.xml #+ --- Middelerwijl sijn de scheepen Orangie den te 14=en prins willem den 31=en xb des verleeden Jaers en N: rotterdam 2=en Deser maent Januarij 1654 geparesseert, waer over van resolutie verandert sijn, op Insichten dat de vereijste Cameren, die 't verleeden Iaer, door 't achter blijven vande schepen Delff ende westvrieslant niet gehadt hebben, ijder noch wat he touren becomen mochten, goet gevonden, d' voorn: scheepen, Orangie ende prins willem voor N: rotterdam voor de Camer middelb rotterdam en de Leuw Inne voor Delfste desgelijck de avondt sterre voor hoorn, aff te laden echter met dien verstaenden dat de ses eerste, sonder naer prins willem en rotterdam te wachten, soo dra als doenelijck sij, en gereet connen wesen, voor aff=s om deselve niet op te houden vertrecken sullen ende twee volgende, op de geordonneerde plaetse tot seekeren tijt Inwachten, om metten anderen van daer gecombineert naer 't lieve vaderlant te navigeeren uijt alle het welcke vooren verhaelt v: Ed. e dan gelieven aff te meeten, ser aen onsen 391 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0798.xml #+ --- onsen ijver niet gemancqueert heeft „ De schepen vroeger als present gaen aff te vaerdigen, te meer wij ten dienste vand' Comp. e noodich geacht hebben, beter te sijn v: Ed. in hunne sware gedane Equépagie ende In toecomenden noch te doene, met soo veel retouren als mogelijck waer roe te sekondeeren, dan deselve, nevens soo veel peper ende suijckeren daer noch wel thien retour schepen niet souden affladen tot groote Intrest vande generale Comp. e medi over te houden, met vertrouwen v: Ed. e ons 't laet vertrecken der retour schepen (onaengesien onmoogelijck Is geweest deselve vroeger te versenden) niet sullen Imputeren verders onse resolutien in desen genomen voor wel gedaen approbeeren, desgelijckx soo der eenige abuijsen int verdeelen der Coopmanschappen sijn geperpetreert sulcx ten goeden te duijden, alsoot ons niet mogelijck sij geweest, vermits 't veranderen en spade aenlanden, der schepen Juijst naer eijsch daer Inte gaen, alhoewel wij ons verseeckeren v: Ed. haer 't minste daer over te beklagen sullen hebben aengaende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0799.xml #+ --- 392 Aengaende de waerschouwinge, die v: Ed. s ons gelieven te doen, om Iegens de Engelse en poortugeesen op hoeden te wesen mitsgaders Comp=es Costelijcke Cappitalen naer Choromondel, souratta, persia, et: gedestineert onder de goede ende suffisante verseekeringe naer gemelte gewesten te versenden, sal bij ons in goede achtinghe genomen en soo veel 's Comp=es constitutie eenichsints toe„ laten wil naer gecomen werden, met wat verseeckeringe. de Taijoanse scheepen over Mallacca met haere Eijcke Capitalen naer voorn: gewesten versonden sullen werden, Connen v: Ed. e in onse generalen missive naeder beoogen gelijck oock vande vier scheepen in septembr lestleden van hier met den E: Commissaris van goens over Zeijlon naer souratta en persia gedepescheert mede sal ervonden werden hebbende ordre gegeven op 't eene schip wesende een hollants maecksel 'twelck de Engelsen (na v: Ed. advijsen) van meeninghe souden sijn in India te senden, een ooch in seijl te houden gelijck wij hier en op andre plaetsen ordonneren sullen 3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0800.xml #+ --- sullen mede te doen. , Op de uijtrustinge vande 12 scheepen die de Engelsen oost Indische Comp. e bij 't parlament versochten nae re India te senden om Comp:s retourschepen aende Cabo offr s. r helena waer te nemen ende ons Inde timmeringe op onrust te empescheeren, en de Correspondentie van Negotie ter reede voor batavia alfo te snijden daer is de heere sij gedanckt) geen effect op gevolcht, wij willen oock hoopen dat haer onsen staedt door Godes genade, en Europa de handen soo vol sal geven, datse voor eerst geen occagie Crijgen sullen, om soo danigen macht, te Equipeeren, wij — hebben voor een tijt lanck op v: Ed. e ordre Ind' straet zunda aff e en aen Cruijssende Cleijn vaertwijch gehouden v: Ed. e geven ons In Consideratie, off niet een gecom„ bineerde scheepsmacht op en ontrent batavia behoorden te blijven, om op alle verwachte en onverwachte attentaten te passen 't welck tot verseeckeringe van Comp.:s staet wel een gewenste saecken soude sijn geweest, maer voor ons met soo weijnich— macht #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0801.xml #+ --- 393 Macht als voor handen was, onmogelijck te doen, off ten ware alle besendinge die Int ooste mousson na de noort Cant, Choromondel souratta, persia Et: moeten gedaen werden gesurcheert waeren, dat Immers op soo een losse tijdinge voor d: Comp. e al te schadelijck uijt gevallen souden sijn, en oock voor die tijt niet wel te practiseeren sij geweest dier weegen verlaten ons doorgaens daer op Jngevalle de Engelse Tot dien eijnde een aensienelijcke macht op ons equipeerden dat v: Ed. als wetende tijt te Cabelen wan„ neer Comp=es meeste Navala macht hier op batavia bij een sij, niet stillen geseten soudet hebben, dat oock noch, soo de engelle op ons eenige stercke macht uijt setten (naest godt) onse eenichste hoop en Troost sij echter des niet te min, blijven hier door gaens op hoede, en souden soo veel scheepen ter reede als sonder verlet van Importanter geschieden Can sulcx dat wij ons volgens de Tijdinge die met d' schepen vreede, naerden Etc: Te verwachten hebben naer v: Ed. e ordre dies aengaende, off=e Constitutie den m„ e #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0802.xml #+ --- Constistutie van saecken reguleeren sullen alsoo wij met 't schip N: rotterdam verwis„ licht sijn, hebbende een galioth in zee ver„ sproocken, d' Engelsen en slandts vloote d' novo wederom drie dagen met den anderen slaechs sijn geweest, Godt almachtich— verleene tot welstandt van 't gemeene besta aen onser zijde, een victorieuse uijt Comste Tot zalicheijt. uijt de memorie vande vercoop en bevindind der Coopmanschappen sien wij al weder tot ons groot misnougen, dat op 5 packen moeris 16 p.:s en Int pack N. o 1714: 10 p. s te Cort comen, en dat verscheijde stucken los gemaeckt en Inden anderen gecommelt sijn, om de ledige plaetsen te vollen dat Immers notoire ontrouw en fraude is, oock Comen op twee packen salempoeris 8 stx d=os en in 5 packen beschillis d'oirnael en Tarnatanes 27 p. s op een pack Chalou gingans 9 p. s en in een pack gebleeck d=os 4 stx te Cort, het is te beclagen ende valt verdrieken, dat de Comp. e soo ontrouw gedient wort, wij hebben van tijt tot Eijr Ter #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0803.xml #+ --- Ter plaetsen daer de goederen van daen comen hen gesz op 't packen der lijwaten goede toe sicht te nemen, mitsgaders ordre te stellen de Comp. e niet mochte gefraudeert werden aengesien sulcx niet alleen Costij, maer oock selffs hier, Int openen van verscheijde packen bevonden wort, vande Comptoiren becomen weijnich satisfactie, dan dat onse ordre soo veel doennelijck sij sullen naer Comen, de Fraude, wat devoiren daer toe aenwenden) weten niet wel uijt te vinden, door dien de lijwaten veel over en weder gescheept ende door veel handen moeten gaen, middelerwijl sijn niet naerlatich op de geene daer de minste suspijtie van hebben goet reguart te neemen op hoop dese notoire dieverije eenmael uijt te vinden om aende hantdaders tot schrick ende affkeer van anderen een exempel te stalueeren, wij sullen van gelijcken volgens v: Ed. begeeren ordre stellen om verdre schaden voor te Comen dat 394 ck #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0804.xml #+ --- Davidts inde ma leijtse tale Dat de packagie van moeris, betthillis, ende andre fijne lijwaten niet was Cleeden gelijk de salampoerrissen gepackt ende versorcht worden, dat In plaetse van 250 stx ebben hout maer 200 mooten ontfangen sijn Can wel wesen, door dien de Coopluijden desere Casteels vooren staet 50 stx met siampang te Euch gecomen en p. r abuijs (vermitse ongetaxeert gaen en Comen) op de Cladden vergeten sijn uijt te doen, soe het met den alsiaer sij, Connen hier nieth uijtvinden door dien meenen, deselve affgescheept te sijn vermits hier niet ovrich bevonden wordt — soo set wesen Can, versoucken geen twee off driederhanden Couleuren van laeckenen, per„ petuanen ende Croon hassen, In eenen Cas gepackt mogen werden, anders Int affschepen (om de Couleuren te voldoen) de Cassen veeltijts moeten geapent werden, als wan„ neerde restanten hier te lande In Corten tijt, de motten subject worden en anders toeblijvende, weijnich noot daer van hebben De persalmen Dat de hondert psalmen dawits Inde maleijtse tael voor overlijden vanden E: predikant heurnius zal:r voltrocken ende algereetse eenige #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0805.xml #+ --- 395 alphabeth vader ons, en tien geboden eenige exempelaren gedruckt sijn om herrewaerts te senden, is ons aengenaem geweest te verstaen, desgelijck dat v: Ed. hout De correctie vant sich Inde Corectie van alphebet, het gebet onses heeren en de Tien geboden hoopen te redden, twaerre te wenschen geweest het Godt belieft hadt gem„ ijveraer voor d' Indische kercke, noch soo langh te sparen tot dat de sentbrieven paulo overgeseten waeren geweest, dat nu anders Is, ende hier niemandt beter als den predikant dominis hooman te weeten uijt te vinden sulcx v: Ed. de onvolmaecte rest (des geraden vindende) gelieven over te stieren voor soo veel als aengaet het gantsche Evangelium, met maleijtse off arabissche letteren Correct en net uijt te schrijven om In hollandt gedruckt te werden, sullen hier bij gelegentheijt (alsoo het noch al vrij wat tijt naer hem sal sleepen) mede onderstaen Int werck te stellen daer van gemelte Edminus hooman met ijemant die Inde maleijtsche off r arabisch schrijff Const ervaren zij, sijn werck mede van moecken sal, gedachte dominus hooman el pang off per„ Cas sc #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0806.xml #+ --- van geschut uijts hooman heeft eenige nadre annotatien ende ver„ beteringe Inde maleijtse Categismis als oock Inde fomulieren vande h: sacramenten en Trouwen gemaeckt, van meeninghe zijnde deselve van desen Jaren noch over te zenden, om „en gedruckt gecorrigeert „ te werden, doch de saecke nader bij den kercken raedt alhier In deliberatie gecomen wesende, is goet gevonden om geen mislagen daer In te begaen, d. o Categis en is eerst aende kercke van amboina en Inne„ waertse gewesten te senden, om aldaer gere„ sumeert zijnde, haer gevoelen daer over te hooren soo dat v: Ed. e dit werck goet gekeurt werdende) eetst In toekomenden te ontmoeten hebben, — het senden Coopere Noch ijssere geschudt, tot ballast senden Jn dien heerwaer) voor Jegenwoordich niet, door dien het ons aen geen suijckeren mancqueert, daer de schepen volcomen niet tot haer last Connen gebracht werden, te meer wij In dese Confuncture van tijt, proffijtabelder voor de Comp. e achten Coopmanschappen te senden, daer Capitael van gemaeckt Can werden, dan doode effecten off ten ware v: Ed. e ons In toecomenden anders #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0807.xml #+ --- eijschen veel Vriesse klinckert bement item klinckert Raeckende de mom en andere bieren anders geliefden te ordonneeren, als wanneer soo veel bruijck, en onbruijckbaer geschut van beijde voorn: spetien over sullen slieren als hier gemist Can werden en de schepen bequamelijck tot ballast sonder perijckel te loopen voeren Connen, net 't zenden van vriesse klinckert, gelieven v: Ed. soo veel als gevouchlik onder de grenieren (sonder verleten van Importanter) gebercht Can werden, te Continueeren, door dien selden voor de Comp. e , als bogerije te veel Can coomen, behalven dat die van banda Jaerlijcx Groote perlije eijsschen om regen backen op poulo aij te maecken, daer ten hoochsten om verlegen sijn, nevens goede perbije gemaelen soement die v: Ed. niet gelieven te vergeeten. vermits haer pelijlie daer van tot noch bij mancquement) on vermogens sijn geweest te voldoen Wij sien onder anderen dat de Ed. e heeren 7„e op onsen eijsch van 2000 pijpen en om 1000 d=os geresolveert hebben te voldoen op welcke pertije tot heden soo uijt hollant als zeelandt hier In Comp=es magasijnen ontfangen 396 pen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0808.xml #+ --- ontfangen sijn in alles buijten en Conform de factura 228 pijpen, ende 8 pijpen sneecker bier, toe een preuve, supplement verwachten met de volgende scheepen, verscheijde die — kennisse van dese bieren hebben souden voor vatt, onder de zelve In plaets van brons„ wijcker mom, veel breemer en andre bieren loopen, die niet soo due rabel als mom en heer sijn gelijck blijckt op voorsz pertijen 45„ pijpen die suer en 't eenemael onvercoopelijk sijn geweest except veel ende verscheijde vaten, die tusschen beijden halff euer, en halff goet werden gekeurt, op d„o pertije sijn 48 pijpen vervult, twelck groote leccagie is, de besten sijn hier tot 60 en 50 realen de pijp vercocht het sneecker bier is meest goet overgekomen, doch valt wat vijf van smaeck maer echter duerabel bevonden tselve is voor 30: 35: en 40 realen aende man geholpen, Inde generale petitie eijsschen de Novo 1200 pijpen mom ende 300 d=os van voornoemde sneecker bier v: Ed. e gelieven te letten datter op rechte bronswijcker en om gesonden wert, 'twelck 't proffitabelste voor de #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0809.xml #+ --- gie De Comp. e sal wesen, oock souden onder en der selver stuwu (wel nemen van v: Ed. e dienstich achten om groove Leccagie voor te Conien, als de vaten maer heeft voorsien worden deselve in plaetse van op de Coebruch, heel beneden In't ruijm gebercht wierden, als wanneer vertrouwen beter geconditioneert als tot noch toe geschiet zij hier uijt gelevert sullen worden Volgens Expresse ordre hebben op stondt naer genome Lectura van v: Ed. e missive door de officieren nevens gecommitteerden uijt den raedt van Iustijtie ende 'tCollegien van scheepenen, de boucken brieven ende pampieren vande vrij burgers Dankertse ende Maer ten valck hoe wel deselve sustineerden sulcx eenichsints Iegens de burgelijcke vrijheijt strijdich was) in hare huijsen doen Caschetteren, resumeren ende naer sien, twelck oock Int reguard van schipper Cagenaer, puentueelijck en is achtervolcht maer naer de gecommit„ teerden ons rapporteeren soo sijn sonderlinge geen perticulariteijten Conform v: Ed. e oochwith van voorn: burgers uijtgevonden gedachten eker en ren el2 de en 100 an st an van en om voor 397 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0810.xml #+ --- Pieter van Die ningen gedachten schipper Cagenaer is alhier voor den achtbaren raedt van Justijtie over eenige delieten, betrocken geweest, hoe verders In gemelte burgers en Cagenaers zaecken sij gehandelt sullen Indesen niet expresseren door dien de heer advokaet fiskael van India gelast hebben 't gepasseerde dies aengaende b: Ed. bekent te maecken welcke reschribtie dan daer toe ons refereren, hier nevens Is gaende. ne De saecke van Conform v: Ed. e ordre van den 6=en octobr 1650„ hebben over de zaeck weghen pieter van diening gen saliger In sijn leven onder Coopman ge naer banda gesz en tot antwoort becomen dat de naergelaten middelen van d. o sterff huijs niet meer als duijsent realen a 18 stver ijder sij bevonden daer uijt des overleden moeder ofte naeste erfgenamen volgens 't gemaecte Contract van houwelijck, een gerechte vierde part gelijck v: Ed. oock advijseeren sijnde 250 realen a 48 stuijvers 't stuck is Competeerende, over de Comp„ tante betaelt is eenen Iacob Iueriaensen Chirugijn op Neiro nu niet van dienings weduwe getrouwt, aengesproocken, die oock geen betalen weijgerde maer gaffe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0811.xml #+ --- te kennen de moeder op seeckere ƒ 3000:1:1„ die sijn huijsvrouwe van haer tweede man zal. r Jan pietersen gorter op de weescamer van alckmaer staende hadt, geasingneert sij, doch de voorn: weeskamer tot betalen sonder sufficante procuratie niet Connende veretaen Ilser voor de tijt niet op gevolcht dierwegen voor gem Jacob. Iuriaense om seker te gaen, van resolutie geworden is onder Instantelijck eerbiedich versouck procuratie op de Ed. e heeren bewinthebberen ter Camer van Amsterdam te passeeren te omme voorsz somma van healen 250: tot voldoeningen aen van dieninghs zal. r moeder en de resteerende ƒ 2400:„: „: met den verloopen Intrest Ter wees Camer tot alckmaer te vordren en de rest sier te ordonneeren aen hem te betalen, doch off gebeurde gem: wees Camer tot de uijt reijckinge niet wilde verstaen, soo gaet hier nevens noch aen v: Ed. op dat van dieninghs moeder Immers mocht voldaen te werden een reecq. van verdiende en aena gelden, waer van thaldo bedraecht ontrent 900: 398 d #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0812.xml #+ --- d' 900 gulden onder versouck soo voorn schult daer uijt voldaen sij. 'T'resterende herwaerts remitteeren off hier te ordon„ neren, 't zelve aenden Eijgenaer in banda mocht voldaen werden, de schriften Con„ cernerende het voorn sterffhuijs als oock de prokuratie op: v: Ed. mitsgaders, d'orginels te reecq. vande verdiende maentgelden, gaet hier nevens daer bij v: E: d. gelieven te beoogen, hoe het met dien boedel gelegen sij, en hoe eenvoudich, dese luijden in d. o saeck gaen niet eens Considereerende v: Ed. soo en wichtige besonges dienvolgende gelieven v: Ed. hier In te Disponeren naer bevinden sult te vereijsschen, 200 r. a p. r testament door swaentgen zu cas zaluge aen geeste barents haer moeder woonende tot ommen ontrent swol gelegateert zijn, nu door de wees Camer alhier aen Camer amsterdam geremitteert v: Ed. gelieven te versorgen voorn: penningen aende rechte eijgenaers mogen voldaen, werden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0813.xml #+ --- 399 werden, Een predikant wilhebus brackel is op formosa dever verreet overleeden desselffs weduwe sullen voor haer op breecken uijt Nederlandt (op v: Ed. ordre) naer diskretie satisfactie doen alsoo de selve hier uijt taijoan ter retour gecomen en een bedurflic vrouw sij— Opt ontladen vande scheepen salmander ende phenix hebben Conform v: Ed. ordre hier nauw en goet reguard doen nemen maer geen pertikuliere negotitia Connen uijtvinden twelck niet wonder zij, door dien In soodanige gelegentheijt, alser bij dage ende nacht gelost ende geladen wordt geen middelen manqueren soo der ijets pertikuliers heeft geschuilt) 'tzelve met een behendicheijt uijt schip te Crijgen ende aende man te helpen, hoe wel Iegenwoordich door verpachten van de boom mitsgaders de nauwe toesicht vande fiskael, de perticulariteijten soo dangereus en becommerlijck gedreven worden, als In lange Iaren niet geschiet zij derhalven willen niet twijfferen ofte sullen daer mede vrij wat Cesseren, off anders dapper Inde Clem loopen, twelck te wenschen waer, op dat dit kanckereus accedent meer 0 ge en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0814.xml #+ --- meer en meer mocht uijt geroeijt werden naer het uijtsetten der Cruijs houten vande Caijwijlen hebben scherpelijck doen verneemg maer bij de Equipagie meesters noch meester timmerluijden ende meer andre, niemant weten uijt te vinden die geheughenisselt hebben dat sulcx oijt bij haren tijden hier op batavi geschiet sij maer 't Can wesen, 't zelve op de thuijs reijse buijten onse kennisse gedaen 't 'twelck nu wel expresselijk aende opperhooffden verbieden sullen op dat de hetoer schepen ongekreuckt mogen blijven, voor de twee amen rinsche wijn N. o 1 en 2„ als verdere versnaperinge seggen reverentelijck danck wie van dese twee 't beste sij geweest blijfft disputabel vermits No 2: vrij wat wan aen landt is gecomen des No 1: voort smaecke lijckste hebben gekeurt, Echter niet te min is No 2: mede soo delikaet bevonden, dat v: Ed. bij 't zenden van dien aert alwaert oock al wat rijckelijcker gelieven te Con tinueeren, twelck tot allen tijden tot v: Ed. e geheughenissen met ware danckbaerheijt sullen Erkennen, drie Casjens met 6 potten van den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0815.xml #+ --- 400 peerlen versoecken daer op ordre in Indien seer schaers potten van den besten Iaponsen 'tsiaa gaet met 't schip den vogel phenix onder opsicht van desselffse Opperhooffden, aelchaer hebben uijt siam mits de Troubles, hoe wel 't gerecommant deert hadden niet becomen dier wegen nu geen overcomt, dat In toecomenden staet Jncoop van saet verbetert te worden, tot een preuve sende met voorn schip seven Cattij saet peerlen om Inde medesijnen te gebruijcken op Japara tot 7 haalen 't Cattij Ingekocht dat vrij hooch loopt Ingevalle dese mede„ Cijnen In't patria In quantiteijt met goede advance vendibel sijn souden bij 5½ reael naer blanck wijlen tot 4½ „ 5 a 5½ ende groot zijn 't Cattij en In quanti„ teijt van 2: 3, en meer picols te bemach„ ligen wesen, d' advijso, vier stx oprechte Pedro de Porco pedro porcque (om meerder aensien te geven In goudt om vat en een kettinken daer aen) gaen in een Casken bij besaer steen en, In twee dooskens appart gepact mede In bewaringe van voorn, opperhoofde de Drie stx Costen soo als ons deselve uijt malacca toegecomen sijn met het gout daer aen ƒ 110:/: „: de vierde is een schenckagie door ons tot ƒ 43:1:1: gewaerdeert 4 aecke te e #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0816.xml #+ --- Lauwse muscus en olij van caneel senden een blaes een preuve vande gelden in tot grote pre inditie vande Compe. gewaerdeert maer worden hier wel Driemael soo waerdich geextimeert en door dien deselve op malacca, noch hier niet wel te genaecken sijn, mogen door v: Ed. wel op gelt gehouden werden, pertije Lauwse Muscus ende olij van Canneel goet mede voor v: Ed. Camer als boven, Costij desgelijck een blaes met met salpeter tot salpeter tot een preuve uijt sindij gecomen daer over v: Ed. advijs off den selven goet bevonden wordt, dan niet sullen verwachten vermits aldaer groote pertije te bemachtigen sij 't Costende van't voorstaende sal v: Ed. e uijt de factura blijcken De valuatie De ordre op de valuatie is volgens resolutie en Jndien ingevoert der E: h=ren 17=en hier en op alle gebiet hebbende plaetsen vande Comp. e puntiveelijcken achter volcht, ende Ingevoert, echter moeten tot een besluijt seggen te meer onse gemoe„ deren volgens eed. en plicht daer toe aen„ geprickelt werden, dewijl wij hier In loco voor onse oogen sien en ons van dieverse twe plaetsen besonder van taijoan aengesz wort hoe merckelijcken sulcx In prejuditie vande Comp. e en der selver republijcken is streckende v: Ed. e voor oogen te stellen het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0817.xml #+ --- 4ot het nu ende Ten tijden doen de gelden met 10 pr. Cento advance op nederlant van hier ghe„ kocken wierden except dat 4 p. r cento op gelt int aentellen vande realen genooten ende de wissels somtijts met 3„ 4: en meer p. r Cento voordeel in banko betaelt sijn) het doen een ander aensien heeft gehadt als nu door dien doenmaels de gelden met 38 a 40 p. r Cento advanse In den tijt van 23 â 24 maenden over en weder 5„e wissel Conde getrocken worden ende groote perticulariteijten daer mede gedreven wierden, het doen den hechten tijt sij ge„ weest op middelen te dencken om 't selve voor te comen maer nu vermits de wissel het op en banck gelt, affgeschaft sij Connen (onder v: Ed. wel nemen niet sien) dat het Invoeren vande valuatie off affsettinge van 't gelt hier op voordeel vande Comp e ge„ fondeert is, want nu niemant in nederlants sal gevonden worden, als het gelt niet meer als 20 p:r Cento gelijk nu en advanceert sijn middelen naer India te resiqueeren want ten minsten moeten twee Jaren gerekent werden, Eer deselve uijt 't patria naer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0818.xml #+ --- schippers laeten weder retourne principalen oorsaecke dat Comp=es Magasijnen met Cleeden en andre Coopmanschappen overkropt blijven en In plaetse van dien gelt van hier uijt gevoert wort soo dat wij aen allen Canten mits het affsetten van t gelt niet dan schade ende Intrest voor de Comp. e daer uijt berekenen Connen twelck ons dan volgens plicht goet gedacht heeft (In Consientie verklaren geen perticuliere voordeelen off andere Insichten als ten goeden van de Comp. a hier In te hebben) v: Ed voor 't laest noch eens voor te dragen onder re ve„ Eentelijck versouck ons tzelve niet mocht gedwijdert worden, als streven: Jegens v: Ed. e expresse ordre maer sulcx uijt een goeden ijver, tot wel standt vande generale Comp e ende derselver goede Ingesetenen op hechtelijck is voort Coomende. — De uijtgecomen door dien sich geene schippers die haren tijt geexpireert was ( waer mede dese Costelijcke panden derffden vertrouwen dan de schipper op den davidt genaempt backer ren #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0819.xml #+ --- reden, waerom Albertus Geelhant vrijburger de twee de plaets op den Salamander ge geven backer gepresenteert hebben naer 't patria te vertrecken soo syn al wederom genoot druckt geworden om In desen dangerense en becommerlijcke tijden goede ijverigse ende sorch draegende luijden daer op te setten d' schippers douwe auckes ende david Claessen swaech die de scheepen phenix en sal mander hebben uijtgebracht weder„ om daer op ter retour te gebruijcken oock Ingesien hebbende dat 't schip De sal mander met egeene Cappitaelen officieren dan d' schipper alleen was versien, en dat bij versterven vande schipper Ingevalle van d' andre scheepen (twelck godt verhoeden, door 't eene off andre Incident affdwaelder naer alle apparentie lichtelijcken daer door in groote ongelegentheijt ende Confusie stonden te geraecken hebben goet gevonden om sulcx soo veel voor te Comen als doenelijcken sij) den vrij burger alberlus en geelhant (die voor desen hier opp=r Coop=m is geweest alhoe wel In Comp=es Cassa ƒ 1281:„:1: voor Transport ende Cost gelt betaelt heeft) de tweede plaetse naest de schipper op voorn: schip toe te vougen onder 403 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0820.xml #+ --- onde reserve het betaelde In sijn geheel te laten ende Desselffs belooninge naer sij sal merriteeren en hem waerdich Maecken aen v: Ed. e Diskretie te refe„ reeren, met vertrouwen ons gedoen te hier In en dat de schippers op de scheepen gelaeten hebben ( al soo sulcx ten dienste vande Comp. e is streckende/ voor wel gedaen sult souden. — Desen Comt v: Ed: toe) met de schepen phenix, zal en ander en 't fruijtschip den Davidt daer wij hebben doen In scheepen aen alderhaerde Coopmanschappen tot vol„ doeninge vande generalen petitie voor v: 8: Camer een Cargasoen gesaemtbe Een bedragen van ƒ 723981:0:1 twerck wel grooter soo de retour scheepen tijdelijken waeren op gedondert hadt Connen wesen dat nu tot ons hartelijcke leetweesen anders Is uijt gevallen onder en tusschen sullen Godt bidden voorn schepen onder sijn vaderlijcke hoeden ter gewenstere saven In sal vo gelieven te brengen en dat v: E: derselver Ingeladen Coopman„ schappen, respondeerende met hare facturen een #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0821.xml #+ --- 404 en Cognostimenten wel geconditioneert toe Coomen mogen, mitsgaders soo dani„ ge marckt. aentreffen dat de swaere Lasten vande Comp. e daer mede ge„ soulgeert werden ( twelck God ( geven) al soo het ons ter gelegener tijt een aengenaeme tijdinge wesen sal hier mede Erntfesten wijse voorsinnige seer Diskreten heeren willen v: Ed. naer onsen eerbiedige groete Inde ge„ nadige bescherminge des aldersoo gesten bevoolen Laten Int Casteel Batavia 19. Januarij 1654 E d:e Trouw schuldigh end gehoorsame Dienaren Een Gouverneur Generael ende Raden van Jndia Joan Maetsuyker Carel hartzinck Nicolaes verburch Bm EJaus J vanden Boogaerden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0822.xml #+ --- N„ ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0823.xml #+ --- 405 Aende Heeren bewinthebberen vande Oostindische Comp=e ter Camer tot Amsterdam Met de scheepen d'vogel phenicx, Salmander ende davidt voor U. E. camer, nevens orangie voor Zeelant, de Leuwinne voor Delft, en avondt starre, voorde Camer hoorn, den 19 Januarij verleden, van dese Rheede, voor uijt naer S=ta Helena vertrocken, hebben wij alle u E. briven beantwoort, ende wijders aen ges=z t'geene wij noodigh geacht hebben ten meesten dienste vande E. Comp=e te ver= „eijschen sulcxs dat dese weijnigh regulen, ten principaelen dienen, tot geleijdinge der facturen ende dependeerende papieren. vande Schepen m prins willem, ende n: Rotterdam die wij 'tsedert 't versreck der voor affgegane Scheepen met alle bedenckelijcke middelen, ende naersticht bij daghs ende nacht, met een vure versuijmende, Soo spoedich hebben getracht te lossen, ende wederom te laeden, als practicabel was, Ed=le, Erntfeste, achtbaerre, wijse voorsinighe seer bescheijdene Heeren sulcxs dat 6 febr #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0824.xml #+ --- Sulcx dat deselve (het hantsaem ende paijsibel weder, te baet coomende) den 6=en deser maent, volladen claer en seijl vaerdigh sijn geworden, en vervolgens Sanderen daeghs om int minste genen tijt te versuijmen, mede uijt dese Rhede vertrocken, de 6 voorn. sijn seer spoedigh (de strom destraet sterck uijt loopende 1. den 24 Januarij Sundas Enghte gepasseert, ende buijten in ruijme zeegeraeckt, te Godt Almachtich wil deselve, en dese twee volgende, voorspoedigh maecken, ende behouden aen sant Helina ende wijders geconbineert, een yder de gedistineerde havenen onses Lieven Vaderlants, laeten bestevenen, twelck do Godt geve te sijner tijt, besonder in dese dangereuse Euwen) uijt u. E: brieven mogen verstaan wat Cargasoenen met de drij voor aengehaelde Scheepen voorde Camer amsterdam sijn affgesonden hebben U. Ed=e in onse voorige — specifice te kennen gegeven des achten onno= „digh tselve hier andermael te repeteeren d'e Cargasoenen bedragen Generaliter met geseijde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0825.xml #+ --- 406 geseijde ses eerst affgesonden ende twee volgende Schepen, Prins Willem ende nieuw rotterdam, als namentlijk voor de Camer Amster= „dam met de Schepen, Phenica, Salmander ende 't fleuijt schip de Coninck davidt — gesamentlijk een Cargasoen van. ƒƒ 723981: 12:10 Voor de Camer Middelburgh met de schepen Orange ende prins Willem tsamen een Cargasoen ter monture van. . . . . . „ 565059:4:13 Voor de Camer rotterdam p=r nieuw rotterd: een Cargasoen van. . . . . . . . „ 231029: 6:13 voor de Camer Delft met t schip d' Leu= „winnen een Cargasoen ter voor de Camer Hoorn met de blessing nu avont staer een Cargasoen monture van. . . . . . . . . . . „ 133278:5:10 van. . . . . . . . . . . . . . „117080:14:4 Somma tCargasoen dat desen haar geretourneert sij bedraeght, gesamentlijcken. . . . . . . . . ƒ 1770429: 4: 3. Alle de voornoemde schepen onder t Commando vanden E. Pieter kemp gewesene landt Drost ten platte landen van bat=a en Vice Command=r Adriaen van Leene nu voor Schipper met tschip gen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0826.xml #+ --- de passen vol hier gedruckt mogen worden tschip Orange uijt gecomen, wij willen verhoopen dat de twee laeste: namentlijk prins willem ende 11. Rotterdam (door dien hier spoedich affgeladen sijn) de ses voor affgegane soo tijdigh aen sant Helena sullen beloopen, dat int minsten geen verleth daer e bij geschiede sal, Godt geve deselve gecont= „bineert van daer scheijdende, VEd=s vreedich ende behouden in't lieve patriam, elck ter gedestineerde haven moghen toecomen ende naer rato vant cleene Cargasoen, dese deste grooter winsten, tot soulagiment van Comp=s Excessive oncosten moghen aen treffen, dat ons tijden ende wijlen een seer aengename tijdinghe wesen sal Versoecken dat En respecte hier Jaerlijcx groote quantiteijt gens het formu passen naer verscheijde quartieren gedistribueert werden twelck veel tijt om te schriven ende oock veel pampier verquist, soo hebben sonder twel neemen) van u Ed=e goet gedacht hier nevens te senden een formelier van d=o passen daer de namen in sijn opengelaten onder reverentelijck versouck ons 10 a 12@ str d=os #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0827.xml #+ --- overschepen vanden stucxs d=os Even als dit formelier, gedruckt te laten toecomen, alsoo deselve costij voor een geringh sullen te genaecken wesen, en ons hier, van veel moeijten Excuseeren d buijs int Door dien de Caneel op de Rheede bij daghe Canert begaen ende nacht met grooten haest uijt 't eene Schip int andre is over gescheept en door de Opperhoofden vant schip wtrecht daer den selven uijt gelost is aende Cooplieden deses Casteels niet naer behooren is op gebracht sijn daerin merckelijcke abuijsen begaen bevindende, datter 15 packen minder inde phenicrs soude gescheept sijn als de facture dicteert, doch daer wert aengetwisfelt, Jngevalle dan de Caneel conform de facture e te accorde sij, soo is echter int schip Orangie 87: packen die qualijck op gebracht sijn, meer gescheept als de facture mede brenght, daer beijde 15 d=os die dubiens staan geaddeert compt 102- packen dewelcke op de facture van prins willem in plaetse van Orangie om met de Camer van Zeelant Eguael te gaen gebracht werden, onstaende gemelte abuijs als boven 407 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0828.xml #+ --- als boven aengehaelt dienvolgende versoucke — u. Ed=e tselve ons niet gelieven te Imputeeren, maer ten goeden te duijden. doot de spade aen Compste der retourscheepen geduijrende vervaerdinge oft aff ladinghe derselver, hebben in't eerste noijt cunnen vast stellen, hoe veel datter adpatrium — retourneeren souden, twelck veroorsaeckt heeft, pro rato de Camers, soo als het wel vereijschte geen behoorlicq:e repartitie weghen de hier in voorraet sijnde Coopmanschappen hebben cunnen gedoen, waer door de Cargasoe= „nen voor Zeelandt in orangie en prins — willem geladen (door haare groote ruijmen) vrij meer als hunne portie naer advenant die van de Camer Amsterdam, conform de factueren comen te bedragen, onaengesien hunne ladinghe meest in suijcker, peper ende Caneel bestaen, sulcxs dat u Ed=e ons 'tselve niet gelieven te Imputeeren want het onmogelijck sij geweest anders te beschicken #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0829.xml #+ --- 408 beschicken Echter niet te min soo is u. Ed=e retour wel geasorteert ende sal oock, naer Advenant veel meer rendeeren Hier Mede Erntfeste, Manhafte wijse voor¬ „sienige seer bescheijde Heeren, bevelen u. Ed. naer onse Cordiale groete inde genadige bescher¬ „minge des Alder Hoogsten. Int Casteel batavia desen 7e fbruaij 154. U Ed:e Trouschuldige dienaeren de Gouverneur Generael ende Raaden van Jndia. Jvan Maessuyker Carel hartzinck Joan Lunaens Nicolaes Verburh rem Bteur E Car D. vanden Boogaerde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0830.xml #+ --- no. 2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0831.xml #+ --- respective Geoctroijeerd. rgh rotterdam arij 1654. No 33 3597„2„4. 4702„10 „121264„15„12 4. 56376„ 14„3 win guran 2 Bactura Janschappe n Generaal elaade inde Chanix otterdam Linne end Davit aner nt hebberen 9090„8:2 21513„10„8 15622„5„ „ 21556„11„ „ 21402„6 „ „ 80562„- „14935„10„8 „ 0 st„ 27702„11„6 „ 2061. 19. 8 „ 21774. 4. 12 „ 78896. 9. 13 5436„6„11 25630„9„12 11580„ 11 o „ 8605„12: 57242„2„1 1600 fo 175 rjaep 09 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0832.xml #+ --- Nieuw Rotterdam, d' Leeuwinne e 't fluijtschip den Cooninck Davit Jachte Avontsterre, Sadersandt G Somma rium van't geschroppt indscheepen Salmand„ Boogel Pheeper orangie, Prins Willem, ƒ naart. no. 4. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0833.xml #+ --- Sommariumoste Extract Factura van alleen Gouderen ende Coopmanschappe door Ordre van d' E: H:r Gouvernuer Generaal ende d' EE heeren raaden van Jndia gelaade inde retourscheepen Palmandr VoogelPhanw, orangie, Prins Willem. N: Rotterdam Tachten avontsheere Leeuwinne ende sluijtschip de Coninck Davit vertreckende naart Vaderlandt gaanen geconsingneert aan d' E. Heeren Bewinthebberen van de Generaale Neederlantsz. Geoctroijeerd. OostIndiesche Compangnie ter respective Cameren Amsterdam Middelburgh rotterdam delft en hoorn nt Casteel Batavia 6' Februarij 1654. kuss 1872, 129. Cattij formos: & Batavis poyersuyckern 9099 ƒ 333597„2„4. 356 484. lb: Sappanhoudt Costen. J. N„ 9090„8„2 41317. lb. Indigo bestaande In 323 packen Costi 6 21513„10„8 348548. lb. Geriffineerde salpeterin, 2182 sack „ 15622„5„ 4560. pp: gelbs. Gingams. bestaanet in 152 sack „ 21556„11„ 2080. D: Mamoedijs bestaand in 26 pack „ 21402„6 p: Japanse zijde rocken nn 10 Cass„ 100. 4702„10 25748. S. Persiaansz zyde bestaand. in 171 pack „ 121264„15„12 268540. lb. Canneel. bestaande in 3358 pack „ 80562/- Gecomffijte Gember in. 49 leggr. Cost„ 14935„10„8 56160„ 2859108„ Cattij peeper Costen 4. 56376„ 14„3 106406 lb. Grioffel Naagels Cost. 7242„2„1 : diverss bastas bestaanen in 85 pack Cost „ 27702„11„6 8920.„ 500. Semianen ende bestaande 4 packe „ 2061. 19. 8 7300. p Siauters Derrabbijs 70 de „ 21774. 4. 12 32. p: Viscatijven bestaande in 12en 8605„12: : Guijnees lijwaat bestaand n 675 do. 78896. 9. 13 13510. 2014. p: Capperias bestaande in 17 do ƒ 5436„6„11 Chineese rouwe zijde in 17 en 3000„ Cattij „ 25630„9„12 3500 P: Adatosta in 35 do 11580„ gebl: Chialou gingans i. 43 1554. 6500 p: Mouris bestaande 70 510 p. Cattelgingams in hiavenijs 2500. : 300 p: Grarras best. in 20093„14 Tegros Cleedr. N 22 ss. //042/- 37:20 Drage voort ƒ 1393600„17„11 „ 1620„15. 5036: 12. 8 41804. 2. -- - - - - -- „ 3 ... „ 3 pack 450: #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0834.xml #+ --- anpordl ƒ. 1393600. 17. 14 larcalsen in 87 do diverse Bethielles in Pannen in 1800 p: Hannemans bestaane in 8 packen „ 3892„5„ 783 80 p: Mallemolle i. . . . . . 1 de. . . „ 765„- Cassa Bengaalen in. 10. /7742/7/- E ƒ 760 : holl: folie ofte Macis in 759 bock ƒ 7814„17: 1137 8 Vlooten Muscaaten coste 28905 Cattij Sandij Suijcker 19 kiste „ 1127„2„ O 2820. 3 dos „ Benijawijn bestaande 581„8: Cattij 375. Chia bestaande 6 Cass„ 119„14. potten 6. Cattij Gruijs van Paarlen costn „ 138„6„1 2 ¾ Cattij) G=t maab muscus cos „ 4812„10„- 44¼ 102„ Maas Behorasteen in 24 prcost„ 518„15 Mutsijis Canneel Olij in drij kelders „ 1407„12 276 voor de ongelde op de Custkleee. //32109//1//- p: Cadijangh bedraghen 3400„ . Gonijsacken cost 675„- 2250„ 276. lb Chiasseiam salpeter tot een monser 17. 13. 4. p: Pedro Ponco cost 200. pr. Athlasssen in een Casije „ 2175„6 8. leggers ingeleijde Tamanine cost „ 612 Deeckens bestaande. in 1 pack „ 427„12 Sijldoeck bestaande in 40 Lacken. ƒ 3950„8„ Salampourijs best. . . 115. . . . . / 69069/2„ . . ./ 13401//3/- „ 153 „ 1053. Somma Bedraght, 't gescheepte inde scheepen Salmand. r Voogel Chaenin, orangie, Prins willm nieuw Rotterdam, d'Jachte. Leeuwinne, avontstene ende t fcluijtschip den Coninck davit Maart Vaderlant gesonden 0 103 d. 414243. /5 17704„29„ 4„3 2950 16200 14000 p: 40. 10900. ƒ 7 .2 „10487„11„ „4270„ „ ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0835.xml #+ --- 0„17 0„8„ 4 43 „12 69„2 2„5„ 5„ 12„ 4„17: 1„ 3„ 7„ 9„14„ 8„6„1 2„10„- 8„15 1 94„3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0836.xml #+ --- 606 1637 dh=r maijores intend:t inde quartieren 1647 9ouer 200 dh=r vander lijn jegenwoordich, super„ Jndia Lijste der gequalifficeerde Persoonen, Concherende soo de Com nertie; als militie, benevens aenwijsinge, met wat scheepen, Jare en qualite, en gagie, hier blijven aengelant, mitsgaders door wien nde wanneer successivelijcq gevordert, hoe waer a dato resideerende sijn, kaa Int Casteel Battavia adij ult=o Decemb 1653 namen der persoonen met wat schepen Jaer qualijen gagie wenneer door wien hoe Jegenwoordigh alhier in Jndia gecomen verbeedrt no. de d:l H=r Joan maetsuijck p=r p=r willem 1636 p:r pensionaris „ 1201640, d=o —. 200 164 ecasaoro. 30 dh=r van diemen gouvern=r geme r=le 1644 ordisarij d' 350 dhr vaender lijn 1646 d=o - 450 1650 directeur d Hr. Reijnierse gemerael 500 de H=r Carel hartsingh p=r dvogelstruijs Ordinaerij ts.: 350: 1651 de h=r Goan Cunoous p=r 1h: v: reel:t advoc: fiscael 10 1650 08 imarij d'h=r maijorest ordinarij rat nde presidentoond 1645 de h=r arnoldt de vlaming p=r 1: Amsterd onder Coop=n 361642 fsar coops 9 van outshoorn 1637 1641 „ 4 aard „ 1650 ordrnaerid: 350 d=r vander lijn van Amboina 15t: 350 1645 off 1647 pre per¬ 80 d H=r vand=r sijn 1649 90 00 G perki= van delf p=l harthogen„ ond=r coopman ƒoockero 2 de h=r dircq steur - - - - p:s twapen van ads=t - - - „ 201634 ov: Coop marten Ilerante estraordmaeij raet 36 1637 Copman 60 1640 opper d=o - 80 dh=s van diemen van Jndia 1643 boechoud gener=l 1101 1646 d=o. den oi Jonghst geweest gouvern=r in taijevan Epimandigae nij raet wont E: raet ende directeur gener=l achtbaren raet van Justitie Ordinarij Raet ende „3 delff 1629 in de 1 latene 150 dh=rs vander lijn 200 debr Meynerle 413. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0837.xml #+ --- de Hr. gaspar vanden bogaert van Amsterd samen der persoonen met wat schip haer qua alhier aengelandt 1637 do 80 1643 d=os - - - 125 dh=r Caron 1650 vice gou. 200 dhr. Reineerse 100 p=m ƒ 401635oppercoop 60 dh=r brouwer Extraordinarij raet ende 1640 d=o. . . . 110, dh=s van die men president vant Eerwaerdij colegine van schepenen verbetert 1636 gegagieert 12 E: Coopman ende 1637 adst - 15 1639 ond=r Coop 40 dh=s van diemen Commissaris naer 1643 Coopman 60 souratte 1645 opper. d=o 85 d h=r Raden v: jnd 1641 d=o - - - 120 dh=r vand:o lijn 16128: Coop=n 150 dh=s Reijnierse Rijckloff van goens p=r buijren 1629 sonden gage Hendricq van gent. „ 1653 in diens men voor andeur 150. - door d' E H=r d. Maetsuijker. „ Ontfanger &nde presidente vand' weeskamer Harmanus Clingh Coop 50 1650 fiscael ioo dh=r Reijnierse Adrach liscael p=r d'vogelstruijs 1642 over India per - - „ 80 1650 Equipagiem: dh=r Reijnerse Equipagiem=r thijs Cral van hoorn p=r dsiment 1683 p=r 1J: venlo 1633 Oud:r en gagie wanneer door wien hoe Jegenwoordigh e f 120 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0838.xml #+ --- Balance uijt de Generale Negotiebo en. Van Nederlants India 11ƒ15. 10. 6. 76187741. 6. 13 Generale Vereenigde Nederlantse Oost Indissche Comp. e ƒ 9726890. 4. Priemo van spoedige Voijagies ƒ 205363. 2. 12. Generale Oncosten - - - - - - - - - - - „ 23063576. 3. 10. Generale soldija - - - - - - - - - - - - „ 25092546: 9. 2. Generale fortificatie. . . . - - - - - „ 4030. 540. 12. 6. Generale schenckagie - - - - - - - - - „ 2463942. 19. 6. Generale Oncosten van schepen - - - - „ 19141354. 6. 13. Generale Oude uijtstaende schulden - - „ 1320702. 7. 4. Den Coninck van Cambodia - - - - - - „ Den Coninck Van Martapoera - - - - „ 140949. 8. 14: Den Coninck Van Quinam - - - - - - - „ Huijsen. Erven en de gronden van gener: Comp. De Portugeese stadt Negapatnam „ Den Coninck van Cottoewaringhe- „ Den Generalen Tocht naer Goa„ De Portugeese. en Engelse aengehael: goed=rn„ den kaijsar van Cheylon - - - - - - „ 264990. 7. 7. de Voijagie naerde Maniehas„ Effecten op d'onderstaende Comptoiren in India— T Groot Comptoir Batavia - - - - - ƒ 6425119. 17. 12. Cabo de Bon Espransa„ de Generale Tocht naer Amboina --„ Voijagie Naer Mallebaer---- - - - „ T Comptoir Atchijn „ Voijagie naer Arracan - - - - - - - -„ T Comptoir Chiam „ T. Comptoir Banda-„ T Eijland Mauritius„ Voijagie naer Thijmor ende soloor - - „ Voijagie naer Canton„ T Comptoir Amboina- - - - - - - - „ De Generale Reecq vande negotie inde Moluce„ T Comptoir Geldria op de Cust Chormand„e T Comptoir Espahan In Persia„ T: Comptoir Puncte de gale op Cheijlon„ E. Comptoir Jambij-- „ T Comptoir Taijohan. - - - - - - - - - „ 3398044. 17. 2. T Comptoir Tonquijn - - - - - - - - - - „ 205340. 14. 5. T Comptoir Malacca„ T Comptoir souratta--- - - - - - - -„ T Comptoir Wingurla - - - - - - - - - „ 17429. 15. 4. 14312. 9. 7. T Comptoir Nangazagje In Japan„ 92887. 15. 5. 104060. 8. 12. 8229. 16. 10. 64649. 10. 3. 151090. 3. 4. Getrocken den Laesten Januario A„o 1654. —. Veroverde goederen - - - - - - - - - - - - - - -„ Jncomsten des Conincrijcx Jaccatra - - - - - - - - - -„ Tollen vande Molucquos. Amboina. en Banda - - - - „ Reecq. Van staet. - -- - - - - - - - - - - - - - - - - „ Ballance van Differenten---- - - - - - „ Extima „ ven Coninck van arracau - - - - - - - - - - - - „ Generale winst _ _ - - - - - - - - - - - - - - - - ƒ 86983330. 18. 13 Deffecten vande tegenstaende Comptoiren p„r Balance bedragen - - - - - - - - ƒ15789786. 7. 1 waer toe hier in Compes Cassa op wissel 322549. 10. - ƒ 16112335. 17. 1. Hier tegens moet werden affgetrocken — de Victualien. Ammonitie van Oorloge —2 gereetschateren, quade schulden, ingecocht. slaven verscheijde andre mindre dingen meer, vervallen Intressen &. a tesamen — Soo dat suijver Resteert ƒ 14408318. 10. 6 waer en tegen weder afftrecken t' gunt bij Calcula, ten Comptoire Atchijn waer van daen desen Iare. gene Boecken en sijn ontfangen. meer sal gespendeert als — Item t Retour met de schepen Phaerinx Salmander, Coninckdavin. Prins„ willem. Orangie. d' Leeuwine. Rotterdam. ende Avondsterre. naervolg den Inhout der respective facturen — naer 't Vaderland versonden. - - - - „ 1770429. 4. 3 1771929. 4. 3 el Sulcx de Reere Effecten Voor a„o 1654 In ongevair bedragende - - - - - - - - - ƒ1704017. 6. 11. Jndia Comen te bedragen een Capitael ƒ12636389. 6: 3 getelt is, - - - - - - - Roa 126490„ 15755. 9. 8. 31647. 9. 10. 7483. 19. 3. 12644. 11. 14. 65028. 11. 2. 269410. 11. 8. 217447. 1. 2 15843. 16. 8. 50786. 7. 4. 111537. 7. 9. 452981. 11. 14. 550980. 16. 12. 89, 2384. 15. 3. 69345. 5. 12. 75157. 15. -. 646977. 8. 10. 851139. 19. 15. 771989. 15. 6. 464405. 13. 6 188334. 10. 12. 15789786. gewonnen wesen. - - - - - - - - - - - ƒ 1500. —. —. Somma ƒ101704417. 18. 3 3572. 6. 15 4787. 3. 6 327478. 10. 4 5742105. 12. 11 6 va 8514627. 3. 2 125000. —. – 3516. 3. — 411. ƒ 7 Somma ƒ01704417. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0839.xml #+ --- 410 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0840.xml #+ --- Batavias Reede tjacht ree - „- - XX. d' fluijs de gulde gans. . . . . . „ 170. . . . . Hillegaersbergh. . . . „ 180. Chaloup amsterdam Taijoan. . . . . . . . „ 150. schelvis---- - - - „- - uijtrecht - - - - - - - - „- - - . . Cabo de Jasques - - - - „- - haes. - - . . - - - - - „. . . Erasmus. . . . . . . „. . . XX. tschip Banda. . . . - . „ 375. Concordia. . . . . . . „ 120. xx. - - - - reijlon - - - - - - - - - - „ - - . . Molucco. patientie - - - - - - - „ 240. Xx. tschip de snoeck. . . . . . . „ 280. xx. . . . . Palm. . . . . . . . . . . „ 180. X d' fl: de Beer. . . . . . „ 190. tjacht molucco bij na x. . . . post. . . . . . . . . . . „ 110. voltoijt Lasten ijste vande hede Ahdnisth stux soo schepen fluijten als Jacht op februarij 1654. in Jndia bevonden, onder welcke stucx geheed afgesleten ende nergens toe bequaem, sijn des erste gebruijckt, mitsgaders pertinent werden aengewesen. Amboina Banda Lasten x tJacht den haringh. . . . . . „ 25. x. defl: Sandijck - - - - - - „ 150. sas van gent. . . . . . . „ 25. vere - - - - - - - - „- - - armuyden. . . . . . . „ Chaloup Japare vleermuijs - . . . - . „ 75. Alcknaer. Lootsboot. 1 gallet Charlois - - - - - - - „. - goedehope - - - - - - - „ - - swarte vos „ Solor. d'bercq amsterdam. . . . . „ tjacht het lam. . . . . . . „ Chaloup alckmaer. . . . „ x tgallot de hasewint - - - - - - - x. xX. t Jacht de Leeuwerck. . . . . „ 40. Tortelduijt - - - - - - - „ - - - x - - - - Coutchii. . . . . . . . . „ 250. x. . . . schiedam - - - - - - - - „ 400. XX. tschip Leeuwaerden - . . . „ 500. Taijdan. tJacht desperwer, genist van Taijoan na Japangaende. . . . . 270. defl: de siment gemist. - - - - - 200. Xx. wittepaert - - - . . . . . „ 160. gecroonde lieffde. . . . . . „ 250. &x. valck. . . . . . . - - - - „ 180. xx. tjonckje schevelingen Hoorn Lootsbootformosa Tonkin tJacht de Bruijnvis. . . . . „ 60. Siam. nieuwe Jacht onderhanden Chormandel Bingale Peguw x tschip Zeelandia. . . . . . . „ 525. t verovers Jacht de goede hoop gemist. . . Hoorn. . . . . . . . . „120. Arracan na saret aenden nabab wede gegeven Cat op Bengale. . . . . „ 120. tJacht Jan Babtis. . . . . „ 180. drommedaris. - . . . . „ 280. Bijmelepatam daer gemaect d' fl: den Os. . . . . . . „ 200. Pellecen - - - - - „ 150 X. dekl: overschie. . . . . . . . . „ 180 Reijger- - - - - - - - „- -- XX. Lasten xx x x x #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0841.xml #+ --- Jambij. als Jachten sijn, te weten nae haren macht Nr. tjonckie medenblick — sijn de d'erste geteeckent met een Cruijs, ende d'andere met twee Cruijssen, gelijck deselve nevens de groote van hare lasten alhier Suratte mocha Bassora Malacca. avenhorn „ sluijs. . . . . . . . . / 120 Cabeljau. . . . . . - „ rijdworm. „ popkensburgh. . . . . „ 180. xx - - - - gapingen. . . . . . . „ 160. Leeuw. . . . . . . . . „120. alckmaer - - . . - - „ 30. saphier. . . . . - - - „ 120. hoope. . . . . . . . . . „ defl: de morgenstergemist. . . „ 180. x. . . . goa - - - - - - - - - „ 150. x - - - - duijt - - - - - - - - - - „. . . Jonge prins na Bagale. . „ 120. heerob na de Cust. . . . . „ 120. Griffioen Jden. . . . . . . „280. d' fl: de Coninck van polen na de Cust„ 260. Campen nade Cust. . . „ 180. Trou over Ceijlon uu ruratte „ 250. d' Chaloup malacca siam bercq Larentique. cleen Batavia. . . . . „ 20. xx. - - - kivitna Bengale. . . „ 60. tjacht muijden. . . . . . . . . „ 200. xx. tJacht de macreel. . . . . . „ 50. 250. xx - - - - koostenburgh. . . . . . „ 30. 180. xx - - - - lillo. . . . . . . . . . „ 120. gants afgevaeren, ende geen reparatie meer meriterende, werdende alleen tot hout en steenhalen en Persia. Ceijlon. tJacht de renocer - - . . . - „ 140. weesp „ walvis. . . . . . . „ 500. malacca. . . . . . „ 550. princesse Roixel. . . . . „ 175. 'thoff van Zeeandt . . . „600. Item op 2. februarij metten Schout bij nacht. andries frisius. tschip de peerl. . . . . . . . „ 150. tschip den Olixhart - - - . „ 500. Provintien. . . . . . „ 500. naer nederlant sijn vertrocken ondert Commardo van d' H:r genard demmer ordinais Raet van Jndia op 24. december 1612. Donderstaende schipen sijn soo afgeleijt als verongeluct de fluijt uijtgeest tot een onderleggen aen onrust de wolf afgeleijt t' veroverde Jacht Jaffenampatam door ouderdom alhier vercocht. tJacht de Zeemeeuw van ambonia verdreven, omtrent Cravan verongeluct de fluijt Berckhout in Banda tegen de wal gehaelt t Jacht delffshaven in Ternate verorgelict 'twapen van Batt=a op de malabarse Cust door de rovers inbrandt geraect tjacht de rubijn inde golfo van Persi door storm gesonken. grijpskercke in malacca afgeleht Chaloup in Banda verongeluct tschip den vogel phinicx. . . de veroverde Engelse Blesingh nu avontsterre genoemt. - „. . volgen nu voorde lateste besendinge. salmander. - - - - - - - - - - - - - - de fluijt den Coninck david - - - - - - - - - - - - - - - „ 300— t Jacht de Leeuwiuwe- - - - - - - - - - - - - - - - „- - Orangie - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - „ 600. tschip prins willem - - - - - - - - - - - - - - - - - „ 600. n. rotterdam - - - - - - - - - - - - - - - - - - „ 550. wijders sijn op 19. Januarij voorleden ondert Commando vanden Hr. Pieter kenp mede naert vaderlant vertrocken Lasten. 270. 160. 60. Winthout „ Hulst. . . . . „ 200. Enckhuijsen - - - - - „ 350. - . . . . „ „ 550. Lasten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0842.xml #+ --- 1e2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0843.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0844.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0845.xml #+ --- Coopman namen der personen met wat schip Jaer qualijk en gagie wanneer alhier aengelant verbetert Comptoir Generael F dircq Schouten alhier in dienst aengenomen 1650 opper cop: 90 dh=r Reijnerse Coopman ende boeck„ houder gener=l vele Cornelis Speelman p=r hillegersz ads=t - - - „ 181648 boecken. 28 d h=r vanderlijn Coopman 1649 ond: Coop: 45 1645 Cunaes Reijnierse 1652 Coopman 1 dh=r 1653 do - 70 Pieter moerbeecq p=r h=r louijza ads=t. . . 15„ 1643 E: od 7 24 d' H=r liesvelt 1645: ond=r op 42. d'E: h=r arentbares 1641. 1648: coop=m 65„ dE H=r vander lijn Zeelandia sijmon de geus - - - „ p:r Verelx 1612 Cads ='t Jongen „ 4 1615 ad: . . 4=½ dlh:s van Jambij 1640 d=o - - . 20 1643 boeckh: 301 dh=s van die men 1644 ond: Copp: 40 dh=r Caron 1653 d=o - - „ 50 dh=s maetsuijck. Jacob prippelnagel p:r weesp 1653 ads=t - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - „ ads=t Isaacq van der plaerk p=r dleeuwin E: ads=t - „ 24 - - - - - - - - - - - - - - „ 8: d=o Soldij Comptoir hooft des soldije p:r dproventje Coopman bo 1649 opperd=s —dh=r van de clijn dircq Wallis 1650 d=o - - - 80 Comptoirs 1646 1651 d=o. . 1209 dh=r. Reijnierse v dircq Schoorl van p:r heemsbercq Ondercoop 361644 Coosen opperd=o . . 70 dh=r van die men 1650 d=o. . . 100 dh=s vander lijn 1639 alckmaer onder Coopman Coopman doorwien hoe Jegenwoordigh 1653 3 ƒ - 2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0846.xml #+ --- Ouder Coopman 1643 in dienst genogmen gedold . 6 dh=r van Vier— greuningen 1643 e Johanne Cocq boon p: 1: Rotterd. 1647 van Johannes Hartman van p:r Malacca 1650 1650 van schiedam p:r d'vogelstruijs Adelb - - - „ 10. 165t ads=t - - 20 dh:r Reijnierse _=o Abraham Anthonij 1652 mersman amsterdam Isaacq Valinck van 1653 Haerlem Thobias persijn - - - - - - „ p=r d' diamant 1651 1650 Vlissingen hacker 4„ 4 Jan De Eboist - - - „ p:r OEliphant 1650 1645 Purmerent 1653 1652 Isaacq dircqse van 1646 Amsterdam Jacobus Schilman p:r d'mnorgenstaon adjstent 20 - - - - - - - - - - - - - adsistent Cornelis Saeckelse van p:r drogelsbruijs hooploopes „ 5 1647 d„o ad:s -. 12 db=s vander lijn lodewijcq van Ingen - - p:r dwinthondt ad=t - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - - - - „ ads=t dordrecht woude Arent de bisschop van p:l opeerl 1652 _=o - „ 10 - - - - - - - - - - - - - „ soldaet geleijn Scheuijen van p:r d'morgenstoer sold=t - - - - „ 10 1650 ads=t 20 dh=r Reijnierse _=o p:r deliphant ads=t - - - - „ 18 - - - - - - - - - - - - - - „ d=o p:r 1: muijden _=o „ 10 - - - - - - - - - - - - „ _=o Jan van Meerwijcq „soldaet E: ads=t 1649 E: ads: -. 25 dh=r van theijlingen & abraham geschier - - - - -„ p:r d'veerl 1652 _=o - - - - „ 10. 1613 ads=t . 20 dh=r maelsuijck ads=t frans pieterse steen p:r Zeeland 1652 hoopl=k - „ 6. 1613 ads=t 20 dh=r Reijnierse _=o salomon Arondeaucx p=r dproventje sold=t - - - „ 101613 ads=t - 20 dh=s maetsuijck D — Mo _=o - - - „ 18. 1613 ond: Coop 45 dh:s maetsuijck d=o en honder der Hospitaels boecken Rantsoen boecq Cornelis francx - - - - - „ p:s 11: haerlem ads=t - - - - „ 8 1641 ond: loop 36 dh=r vander lijn onder Coopman adss=t - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - - -. „ ads=t en houder der e gerret van maerle - - „p=r breda 1645 adsistx - - - „ 201650 Omd:s Coop 40 dh=r seijnerse Onder Coop ende 3 houder der guarnisoend vo „ der logie boucken Jacob gruijs van p=r mablacca ads=t - - - „ 181652 ond: Coop 40 dh=r Reijnerse Ondercoop ende hondert 1648 Isbrant van haesrecht p:r dproventje 8: ads:t . ƒ 22 1649 omd: Coop 40 dh:r vand' Eijn alhier aengelandt versetert uamen der personen met wat schip Jaer qurlijk en gagie wanneer door wien hoe Jegenwoordig nvr 1646 ads=t - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - „ adsistent 15 1650 ads=t 20 dh=s vander lijn 1650 in dienstgenomen voor boecgh. 30 dh=r vand=r lij boeghend=e hoppasser der 8= - vrijman Isac van vijven van amstl p=r thyger 1649. 1650 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0847.xml #+ --- nde hondert 414 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0848.xml #+ --- 1648 Amsterdam Amsterdam namen der personen met wat schip Jaer qua en gagie wanneer alhier aenglandt verbetert Caffasoho F N81 ads=t - ƒ 18164:18 ond: Coop /40 dh=r b: bogaert Onder Coopman balthasar van unul:t p:r d'vogelt truijs 1643 1642 do. 471 winckel. 30 Ide meijndertse van p=r amboina Onder Cuijper 1650 onder Coop dh:r vd bogaert D=o 1638 Oldenburgh 40 de adeld- - - „ 10 ads=t 20 - - - - - „ ads=s Jan peper van paliacatte p=r Zeeland 1646 sold=t . - „ 9 ads=t 24 dh=r seroijen pieter Wiebo van p=l middel=s 1645 brugge _=o Catsjan ƒ 1645 ond: Coop: 361610 Coop:l 5:s d' h=r vand bog=t Coopman Joost verstappen - - - „ p=r Zeelandia adeld - - - „ 10 ads=t 15 - - - - - - - - „ adsistendt Albert harderwijck Solor de sortresse Hendricus Coopman en Hendricq ter horst van p=r Zutphen ads=t - - „ 18„ 1641 ond: Coop dh=r van diemen opperhooft 36 1636 1646 Coopnm 60 1650. opper d:o 90 dh=r van d' lijn Onder Coopl 36 dh=r Renierse Ond=r Coopman e Jongen dienst genomen Evert michielle van Pr. petten 1641 1652 wederin Jan hoe Jegenwoordig doorwien 18 W #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0849.xml #+ --- 33 Amsterdam Willem Adriaense dromont Coopman van Amsterdam namen der persoonen met wat schip Jaer qualj en gagie wanneer door wien alhier aengelandt verbetert Comptoir Awa Robbert bruijn van Op=l sleijden 1632 ads=t - - - „ 11 1639 ads=t - - - 20 1634 in dienst aengenomnen Jongen - - „ 4 1635 J: boots=s. 6 1637 J: ads=t 1/5 dh=r gardenijs Ond:r Coopman 1640 d=o- - - 1644 8: d=o d H=r Heussens N: 261 341 1647 ond:r Coop -. 44 1652 d=o mo Joris van Colster van p=r mastricht adel 8 - - - - „ 10 1642, ods=t . 20 d'h=r gardenijs - 3 1646 d: d=o – - 30 1637 omd:r Coop: v: dh=r heussens Amsterdam 481 1651 d=o E: ads=t 8: ads=t. 28 Wijnant Wijnantse p:r Zutphen ads=t - - - - „ 1644 van amsterdam no adsistent 18 1650 D ad=t 26 dh=rs heussens -„ d' adsistendt mo Pieter dircqse hoijd p=r d'salmandr 1645 michiel de vos van p=r Orangie 1649 Mercq bij calis Jonge - - - „ 41646 7: ods:t 16. d' h=r heussens P adl=s 1640 in dienst sander Adriaense aengenomen _o Dromont Jongen - - „ 4„ 1652 J: ads=t 12 dh=r steur Jan Robbertse uijt p=r. delivhant 1646. den haegh Masulipatnam „ 161641 ads=t - - 24 d h=r gardenijs adst Cornelis van Quald Pr. maria 1644 ond=r. Coop 40 dmedicel 1639 1647 Coopman 601 dh=r heussens 1650 oppercoop 80 Dee 8l 40 1645 Coop=l 62 dh=r heuslens Isbrant van Swaens„ P=r ackersloot Ondercoop N 1649 opp: Coop vos 1640. Wijcq vander gouw 1651 d=os - - - 105 dh=r pith _o poulus Janse van delf p: th: b: holl=t caijuijt wach 6 1637 ads=t. . 18 1640 d=o - - - - 28 dh=r heussens d=o 1635 1643 ond=r Coop 44 1646 Coop . 66 1650 opper d=o 85 dh=r with d'orangieb onder Coop 361645 ond: loop 45½ dh=r heussens _=o 1641 Coopm 651. _=o - - - - „ 18. - - - - - - - - - - - - - „ adsistent 1643 ond:r oop. 36. H=r v: diemen Coopman ende opperhooft 1647 Coopman. 50 dh=s heussens 1650 opper d=o. 80 dh=r vander lijn hoe Jegenwoordigh - Johannes b: Swol 1640 -:- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0850.xml #+ --- hoe Jegenwoordigh Verbetert 1644 d: d=o - - 24 dh=r Caron 1647 ond=r Coop=m 40 dh=r maetsuijck 1650 Coop - - 65 dh=s vand: lijn ar Abraham Carter, van p:r V: Cillo 1642 ads - - - - - „ 20164 6 md: Coop 42 d h=r arent barentle D=o 1649 Coopman 60 Onder Coop 48 1652 Coop. l . . 65 dh=r pith Ludolff van Colster van p: Rotterdam 1647 Willem Crijnen van p=r Castricom 1639 Solingen leijden Jongen - - - - „ 41641 J: ads=t - 12 dh=r Jan thijsse Rotterdam Hercules Lindeborn van p=r harderwijcq 1641 d' honten Johannes Schilthouwer p=r malacco: adl=t 1643 van monsfoort Abraham Wildacker p=r Amboina ads=t - - - - „ 201645 ads= 4= 302. db=r heussens 1648 ond=r Coop 40 1640 van Amsterdam ads=t - - - - „ 241650 onder Coop 40 dh=r heussens d=o gerret backer van p:r leeuwaerden 1645 Dantsick fredricq kessel rus van P=r d'Juffer 1645 ads=t - - - - „ 181650 ad1 1/ 28 dh=r heuslens m 1652 Ond: Coop 38 t Amsterdam ads=t - - - „ 201651 ords=t Evert van Cralen van P=r breda 1649 r. dh=r Reijnierse D=o 1652 ond:r Coop:l 40 Amsterdam vo ads=t - - - - „ 181613 ond: Coop 36 dh=r pith Reijnier Remmers van p=r dp=s Noijael 1648 Amsterdam n ads=t - - - „ 201650 d: ods=t 30:1 dh=s heussens _=o p:r dsalmand lieven vermeulen 1653 Ondercoop 361 1645 van rotterdam vlto Alardus Robbertse alma p=r d'rommedoer hoopl= - - „ 51648. ads=t 15 dh=r heulsens 1652 d=o - 20 dh=r steur 1647 van Rotterdam niclael sabar van p:r d5: davith J: boo t=r -- „ 61649 ads=t -. 18 dh=r arent baerentse D=o 1646 amsterdam Jeremias d'bont vander p:r J: prins ads=t - - - - - „ 161652 ads=t 22„ d' H=r steur _=o 1647 1649 Sijmon van groenewegen p:r Hhartogend Jongen - „ 41641 ads=t - - 15 dh=r goerdenijs 1645 d=o – –. 22½ dh=r heuslens 1637 van delff vinceur vette van p=l dlastdrager ads=t - - - „ 22. - - - - - - - - - - - - - - „ d=o adsistent veer 1648 8: d=o - 321 ads=t - - - - „ 181644 ads=t - - . 28 1647 ond: Coop 36 dh=r heussens 1650 d=o - - - 45 1653 d=os - - - 50 dh=r pith ads=t - - - „ 1616462 Jaren ads=t en 3 saen ond: toop 30 h=s heussens Onder Coopman 1651 onder Coop 40 dh=rs steur „1o 164„ ond: Coop 38. dh=r heussens alhier aengelant Willem Robbertse alma p:r n: Amst van Rotterdam namen der persoonen met wat schip Jaer quali en gagie wanneer door wien 3 1639 Coopman D=o _=o 6 _=o do - 3 - _o Campen 1 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0851.xml #+ --- Coopman namen der personen met wat schip Jaer quals en gagie Wa seer Doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt Jacob Huster - - . . p h: louijle 1647 Oopper Coopman 66 1652 oppercop=s 120 dh=r Reijnerse vice gouverneure francois de knibbere p=r middels 1642 adel d= - - - - „ 12 164 48 / /: -: 20 dh=r van die men 1645 Ondr Coop Coopman en seerett 36 dh=rs seroijren 1647 Coopman 60 1652 opper d=o 90 dh=r v: bogaert t p:r th: bruijvis ads=t - - - „ 201649 beckhoud 28 dh=e van begaert Onder Coopman daniel vanden bolcq 1652 ondr. Coop 42 1645 van Amsterdam _=o E: ads=t - -„ 21651 d: Clercq 30 d'h=r blamingh Jan van Spijcq tot den p=r popjens= 1652 onder Coop 45 dh=r vnde bogaert 1647 haegh 15 dh=r vand' Eog:t boeckhouder sold=t - - - - - „ 10 1648 ads=t Carel van haveren p:r th: b: zeel: 1650 boeckhoud 5 1645 165t ads =t —. 20 dh=r Renierse: ads=t pieter michielse bis p:r th: v: zeel:t Canuijt wach 1650 Casteel Maleije Onoffiqua op Eijlant Macjan Joan Ruijt van p=l d Capelle J: boots=r . „ 10 1641 ads=t 20 dh=s van die men 1644 secet. 36 1639 1646 Coop=l 601 dh=r seroije Rotterdam 1651 opper d=o 80 dh=r vr bogaert ardel d=o - „ 101649 ads=t . 16 8 =s van d'bogaert adsistent p:r de lijphant Cornelis van 1650 d=o – . 32 1648 Zeijl boots=r - „ 9161. rds=t - 15 dlh:s vand bogaert Abraham Versprecq pr. dp ellecaen 1648 francois Cabbelsau p=r d=o - „ soldaet - - „ 91653 d=o 15 dh:r v: begaert Hendricq maerschalig p=r dpellecaen Corporael 161652 ads=t 16: d=s vand beg=t 1648 - D=o digh verbiert _=o go #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0852.xml #+ --- verbetert zijn Rodolphus Coenradus van lijfschut a ƒ 15„ 8: sergiant „ 20„ 41„ luijtenant „ 50„ d' H=r gardenijs 41: adelb. a ƒ 13„ 46„ vendrigh ƒ 40„ samen der persoonen hoedanich de selve int lant gecoomen Corporael a p=r maent ƒ 16 Jan Elingh vanden bosch „ met N: Rotterdam 1647„ voor sergiant a p=r maent Jan Coningen van kriel. - „ met aechterkerck: 1644: voor ƒ„ 25 Willem Clercq van Bergen met de fluijt den Engel 1638„ voor adelb: a p=r maent ƒ„18 Fredrick Nieman van bonsla„ met de fluijt de zon 1638. voor soldaet a p=r maent ƒ der een donck van dortmont„ met Zeelandia 1648, voor sergiant a p=r maent Eenwel tin van Jan van Taden van Hanrou „ met t schip mallacca 1646„ voor adelb: a p=r maent Pieter chiample van aerhem„ met de vogelstruijs 1641„ voor adelb. a pr. m=t ƒ 10 Negombe „met de vreede 1644„ voor sergiant a pr. maert ƒ 22 voor sergt pr maent ƒ 22 Hendrick gerritsen v: reventer, met de fluijt den otter 1636. voor soldaet a Pr. mt. ƒ 9 Phillip de golst - - - „ met de vogelstruijs 1648„ geldria pieter Huijbertsen v Rotterd=r. met t schip del L, 1618 voor Jongen a p=r m=t vander lijn 5„ Corp=l „ 16„ door de H=r vander suijcker 49„ serg=t „ 22„ d' H=r maetsuijcker 1„ vend=r apointe„ 40„ d' H=r Kittesteijn 7: Capt. des armes „ 18„ d' Hr. maerten ijsbrantsen 36„ vendrigh „ 36 „ d' H=r Carel Reijniersen ipteijn „ 80 „ d' H=r carel Reijniersen 49„ Luijtenant „ 52„1 de Hr. Joan Maet suijcker 51„ d=o — „ 60 „ d' H=r kittesteijn 9: provisioneel vend:r ƒ 40„ d' H=r maet suijcker 1„ absoluijt d=o „ 40„ d=o 50„ Corpl: a ƒ 14„ 53„ vendrigh „ 40„ 147„ sergiant ƒ 24„ door de H=r maetsuijcker 9 49. provision:e vend=r: 40„ d=o 57„ absoluijt d=o 40„ d' H=r kittesteijn 60: Corp:l v'adelb: ƒ 18„2, door de H=r kittesteijn 3„ vendrigh „ 40„ 51„ d=o o dadelb: 18„ door de H=r Kittesteijn met den salmander 1645: voor adelborst apar maent ƒ 10 643: lanspassaet ƒ 15„ door de H=r van diemen 48„ serg=t „ 22 „ d' H=r vander lijn 50 „ d=o — „ 30 „ d=o 2. vendrigh „ 40„ d' Hr. Rittesteijn Cor p=l a ƒ 14„ door de H=r Johan tijssen da flb 10„ d=o Sergiant „ 28„ d' H=r kittensteijn 653„ vendrich „ 40 „ d=o — 1653: vendrich ƒ 40„ door de H=r kittesteijn 1649„ serg=t a ƒ 22„ door de H=r maet suijcker 653„ vendrigh „ 40„ d' Hr. kittesteijn 1649„ vendrich ƒ 40„ door de Hr. Maet suijcker Ende Insgelijckx„ Abraham Couts van amsterdam op zoom Heusden — ƒ 10 ƒ 25 met de galijns van Hoorn 1628, voor soldaet a pardeleven rant se sen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0853.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0854.xml #+ --- Barent Jaarsen van Kuijlenburgh, met t schip hollandin 1629„ is in novemb=r. naer Ambouna vertrocken, voor soldt a p=a mr. ƒ„ 9 Michiel Willemsen van nieukerck „ met t schip Zutphen 1632: voor matroos a ƒ„ 9 1633 voor soldt. a ƒ „ met leeuwaerden 1642 ende verbetert zijn: tot ultimo decembr. 1653 hoedaenich deselve int lant gecoomen Johannes borgers van willicx „ met t schip thooft¬ van Hollant 1631 voor sold ƒ persoonen der nederlantse oostindische Comp=e in orienten gecoomen Ordentelijcke Benaminge hoedanich de Militaire gequalificeerde „verbetert zijn 1635: schrijver a ƒ 15„ „1639: d=o - - - - : 20„ door d' H=r van diemen 1640: Luijtenant. . 50„ 1644: Cap=t. . . . . 75„7 100„ door d' Hr. Carel Reijnersen 1652: d=o. .. voor Corp=l van dadelb: a ƒ 18: „ 1643. vendrich. a ƒ 40 „ de H=r Caen 1645 Luijtenant „ 50„ door de Hr. Seroijen 1646„ do. „ 70„ d=o 1650„ Cap=t - - - „ 80„ d' H=r. vander Lijn „1635 „ adelb= 1642„ Corp=l. van d'adelb. „ 17„ door de Hr. Trodenius 1644„ vendrich. . . . „ 40„ de H=r van diemen 1647„ Luijtenant „ 50„ d' Hr. vander Lijn 1650„ Cap=t. Luijtenant „65„ d=o 1641„ Luijtenant - „ 50„ d=o „1639„ soldaet 1650„ Luijtenant „ 50„ do 1613: voor sold=t a ƒ„ 9„ 1637 in Comp:. dienst voor vendrich aengenoomen met een tractement a ƒ 42„ 1649: Luijtenant - - „ 54„ door d' H=r vander bijn met t schip z: Zee 639: voor adelb: a ƒ 10 „ 1641 Corpl. ƒ 14„ 1642 d=o van d'edelb: - „ 18„ door de H=r van Vliet 1644 sergiant „ 26„ 1645 provisioneel vendrich: 26„ d' H=r vlamingh 1641 vendrich absoluijt - 40„ d=o 1641„ Luijtenant. . . . 50„ d'Hr Jan tijssen Anthonij kerck hoven van Mahu de Back van Yperen „ met tschip der veer Michiel tresaer van vaelmuijden, met 't schip amsterdam, Jan dutton van chester Batavia namen der persoonen Ende Insgelijckx 1636 Hellebaerdier ƒ 15„ door de Hr. Brouwer 1639„ Sergiant - - . „ 22„ d' H=r van diemen 1693: d=o - - - „ 65„ d' H=r maetsuijcker ƒ 11„ 1640 „ Corporael. . . „ 14„ door de H=r boster 1643 „ sergiant - - „ 22„ d' H=r van diemen 1649„ vendrich. . . . „ 40„ d' H=r vander lijn 9 - 416 amsterdam #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0855.xml #+ --- Ende insgelijckx verbetert zijn Frans Smalle van Soest in novemb=r. naer amboina Jaecques memog van namancos frans tinnekens v: alckmaer „ met Leijden 1629 „ voor Jan Hartman van Jummen met tschip Zutpen 1636„ „met fredrick Hendr. 1631 Lourens kelder van Labio „ met de fluijt bastricom 1639„ „met tschip westvrieslant 1642: voor Corp=l a ƒ „16„ a=o. 1644. sergt. ƒ 24: door de H=r demmer 1646„ vendrigh „ 40„1 1649. luijtenant „ 56„ den Hr. Vlamingh Warnaer Eurtenius van Martinus flissingh van „ met den tuger 1642:r quedelenb=k, in novemb=r soldaet. a p=r m=t. ƒ „ 9 „ 1644: cap: des arms: ƒ 16„ door d' H=r van vliet naer amboina vertrocken 1650. vendrich 40„ d' H=r vander lijn 1651„ Luijtenant „ 53„ d' Hr. Vlamingh 1 met de goude leeuw 1629. nota „ in novembr. naer amboina Paulus ketelaer van voor adelb. a po. nt. ƒ „10 1638 „ Corp=l - - ƒ 16„ door de H=r Brochum 1641„ d=o van d'adelb: „ 18. d' H=r Caen 1642„ sergiant „ 24„ d'Hr. Seroijen 1645„ vendrigh apointe „ 32„ do 1648„ d=o absoluijt „ 40„ d=o. „ 1635: sold=t 1641„ Corporael „ 1„ door d' H=r 1 van diemen „ 16„ d=o 1644„ schrijver 1650„ vendrich „ 40„ d:o H=r vander Lijn Hr. generael ƒ 16„ door de Hr. vander Lijn 1650„ Hellebaerdr „ 24„ do 1652„ vendrics „ 40„ d' Hr. Carel Reijnersse voor adelb: a p=r m=t ƒ „10 „ 1646„ Lijffschut vnde 1652„ vedrich „ 40„ d' Hr. vlaningh -voor adel b. a p=r mt ƒ„ 10 „ 1650. Corp van dadels ƒ 24„ door d' H=r vander lijn „ met Henriette Louijse 644„ Jongen a Pr. mt. ƒ 4 1n novemb=r naer amboina vertrocken Carel Holstapel van met tschip harderwijck, 1641: Struelburgh voor adelb: ap=r m. t ƒ „ 10 „1639: serg=t . ƒ 20„ door de H=r van diemen 1648 „ d=o - - „ 30„ door de H=r vander lijn 1652„ Luijtenant „ 56„ door de Hr. vlamingh voor sergt a p=r m=t ƒ 25 „ 1651„ Luijdenant ƒ53: door de Hr. vlamingh 1646: sergiant „ 24„ d' H=r vander lijn 1850: d=o. . . „ 30„ d=o 1651„ Luijtenant „ 60„ d' Hr Vlaningh in novemb=r naer amboina vertrocken voor lans passaet a ƒ „ 12 „ a=o 1643: corp:l van dadels ƒ18„ door de H=r van diemen 1642„ lant meter „ 36„ d=o 1649, Luijten=t „ 50„ d' H=r. vander lijn Matthijs duckene van robel, met in hoorn 1634, voor seld: ƒ 9 „ a=o 1639. baertemoeken 18„ door de H=r van diemen namen der persoonen „ hoedanich int lant gecomen„ vertrocken Erbervelt vertrocken weenen -. -- - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0856.xml #+ --- Philip Carel de Salangre barent Humnus alhier aengelandt namen der personen met wat schip Jaer quaelijk en gagie wanneer Atchijn w el Onder Coopman p=r overschieads=t - „ 201649 ond: Coop dh=r v:r Eijn en Resident 1644 40 verbeetert door wien hoe Jegenwoordigh Japare 12 Comptoir O 6 ads=t - - - „ 181649 Ond:r Coop dh:r vand: sijn ond:r Coopman p=r overschie. Barnaert Volsch 40 1644 en Resident Jan Hamborgh. w Nio. p:r d'reede 1647 ads=t - - - „ 181612 ond: Coopl dh=r Renierse Onder Coopman 36 Aldus by den andren gestelt, ten soldy E Comptoir deser Casteels Batavia, Actum 15=en Januarij ao 1654 VEEd=le dienst-schuldigen en verplichten dienaer Hierick Rullies Bantam v bijd s=t - - - „ 1816s2 ond: Coop d'h=r Remierse Onder Coop=m Hendricq de Dieuw p=r dpellecaen 40 1648 en Resident Jan Willinge 2 sold=t - - - 10 1650 ads=t 25 dh:r Renierse adsistendt Willem van langev:t p=r dE liph=t 1650 de 3 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0857.xml #+ --- da alhier aengelandt verbetert adsistendt ƒ 181650 boecksond=r , d'h=r pelgrom boucks onder p:r Concordia marcus van halle 1648 E: ads=t - „ 24. - - - - - - - - - - - - - - - „ d: ads=t bernardus van appeldoen p:r dmorgenstaen 1650 _=o - - „ 24 - - - - - - - - - - - - - „ _=o Johannes van pijtwormn p:r dproventje 1652 ads=t - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - - „ ads=t Roeloff de lange — - -„ p:r drom med 1652 Jongen - „ 4 1652 ads=t 16 nolpe op Jambij _=o Jonathan Claesse -„ p=r dp=s roijaet 1648 sold=t - - - - „ 10 - - - - - - - - - - - - - „ soldaet lambert michielse p=r dphenicx 1653 _=o – „ 10 - - - - - - - - - - - - „ _=o gerret van der hoogh- p:r d'salmand:r 1653 Alhier in dienst adlt. „18- al quarel saijmonse aengenomen van batavia - - - - „ 8: d=o Hendricq Joosten oole p:l armmuijden E: ads=t - „ 24. - - - - --- 1653 Anthonij Hugo - - - -„ p:s D=o 1653 ads=t - - - „ 20 : - - - - - - - - - - - - - -„ ads=t doort michiel van Wallendal p=r do henicx 1653 .leendert helderier - - „ p:s z: zeer1653 _=o - „ 10 - - - - - - - - - - - -. . „ d=o Samuel vollaert van p:r d=o 1653 _=o „ 10 - - - - - - - - - - - - -. - „ d=o dorth Cornelis vander lith po: 11: dell 1652„ Cornelis Mol - „ Pp: dijkenicx soldaet - „ 10 - - - - - - - - - - - - „ soldaet namen der personen met wat schip Jaer qualijk en gagie wanneer doorwien hoe Jegenwoordigh 9 _=o - - „ 10 - - - - - - - - - - - - - - „ d=o - - - - - - - - - „ ads=t boots=r - - „ 7 - - - - - - - - - „ bootsman 1653 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0858.xml #+ --- firando middelburgh leeuwaerden namen der persoonen met wat schip Jaer qualj en gagie wanneer door wien hoe Jegenwoordig (aengelandt) alhier aengelandt verbetert Op den Thol Bijden Ontfanger Hendrick van Gent No Licent ende ads=s - - ƒ 241647 0 d„ Coop 30½ dh=s vand' hijn Petrus Teporinus p=r doogelskruijs haremeester 1648 rd=s - - - 50.) 1653 licent ende dhr. maet suijck havem=r 70 van beest Sijmon Sijmonse van no p:s - - - - - - - - ads=t - - „ 181649 boeckh 30 dh: vand'Eijn Onder Coopmonn 16 st ond=r Coop 40 Jochim bruijnncx von p:r Vh: Taijouan 1651 middeld Anthonij van den braen P=r maria de solaet - - „ 9 1643 ad:t -. 20¾ :s vam diemen boom wachter 1644 boom w: 0v= medices 1639 _=o boomwach &=r dh=r Reijnierse aert Adriaense van dorts Ao. 167 indienst genomen Harmen Ipesse - - - - - „ 1653 _=o - - - - - - - - - - - boomwach d H=r dh=r Reijnierse D=o - - „ 18 - - - - - - - - - - - - - - - - „ adsistent _=o Op de Secretarie vanden Achtbaren Baet van Justitie Vincent van meecq p:r d'jaan 1643 adsistent 18 1641 secl. - . 36 Secretaris van 1652 d=o - 60 dh:r Reijnierse tvoorn. Collegie d=o - - - „ 181650 d: ords=t 25 dh=rs vande rlijn Cornelis Snoecq van p=r Orangie Onder Coop ende 1652 Ondr: Coop 45 dhr. van d Reijnierse geswooren Clercq 1647 v _o - - „ 1816418 boeckh 30 dh=s vander lijn boeckhouder end clercq Johannes pauw van p=l malacca 1643 p:r alhier in dienst rengen„t 20 1653 ads=t 24 dh=r Reijnerse ads=t van batavia 1650 J: adrt 16 Johannes millandt p=r dbogelskuijs sonder gagie dh=r vlaming _=o 1653 adst: 20 1648 J: ads=t - . „ 14. 1653 ads=t: 20 dh=r Reijnierse _=o Luijcas pedij - - - - „ p:r 11: rotterdam 1651 Cornelis maertense 10 1643 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0859.xml #+ --- 39 namen der persoonen met wat schip Jaer qualijen gagie wanneer doorwien verbetert alhier aengelandt Jan maertense ham p=r dnossouw ads=t - - „ 161649 ond:r Coop 42 dh=r wolbrant Coopman Coopman 65. 1640 van hoorn die Hendricq van wijcq p:r malacca ads=t - - - 181650 omd: Coop 45 d' h=r saercerius Ond:r Coopman 1646 van wttrecht Ele ads=t - - „ 16430md: Coop 36 - - - - - - „ d=o barent Janse bom p:r d'snoecq 1643 Elburgh ads=t en diamant slijper 20. - - - - - - - - - - - - - - „ dtd: en diam: slijper Huijbert buffkens e salomon Trouwers p:r thoff v: zeel:t ads=t - - „ 16 1652 ond:r Coop d h=r Cunoeus Ond: Coopman 36 1648 Jongen - - „ 41649, 7: eds=s 14 d:ss:r b„: Teijs E adst Willem Andriesse van p:r deliph=t 1652 8: d=o . 30 dh=r Cercerius 1646 Rotterdam do 8: ads=t - - „ 22 - - - - - - - - - - - „ Johannes van luffelz P=r= deijger 1648 do ads=t - - - - 181652 boeckn 34 dh=r Cuneeus boeckhouder p=r popjensb francois Cornelisz 1647 van middelb. - --„ P: h: louijse Harmen van Crom¬ 1651 strijen Carel Rovers van pr: d'Vogestruijs 1651 leijden 1651. J: ads=t 12 dh=r Cunoeus„ ads=t J: barbier pieter boeij Jan p:r h: louijse 1612 ad=l . 23 1651 leijden levorwaerdt van asten P=r d'eijger 1652 „gerrardo Croocq van p=l dop=s Roijael ads=t - - - „ 18 - - - - - - - - - - - - „ d=o 1650 Amsterdam pieter Janse boer d'jonge p:n morgen, Jongen - - - „ 5 1652 J: ard: 15 dh=r Remierse J: _=o star 1650 adelb=r„ 101657 ads=t 24 dh:r Cunolus d=o ads=t - - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - „ d=o D: olds=t „ 24. - - - - - - - - - - „ d: oeds=t hoe Jegenwoordig Mouritius Eijlant _ adl - - - „ 181650 boecks ƒ. 301. d h=r Remierse Ond:r Coopman Joost vander woubeecq p:r d'Vogels 1652 ond:r. Coop 401 1645 maxmiljaen d' Jongh p:r twitte paert ads=t - - „ 181612 ads=t en 1646 p=r d' post 1644 Jongen. . . . „ 4 1648 8oots=n -. 9 ond:r Coop 30 dh=r Renierse d=o Abraham Evertse 1651 J: ads=t . 14 Renier per Jads=t van middeld --. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0860.xml #+ --- naer van Rotterdam Claes Cornelisz van valiacatte 1647 ads t/. 22 dhr. Heussens delff namen der persoonen met wat schip Iaer qualijk en gagie wanneer doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt verbetert Dircq d'Hart bon amstl p=r deliphant 1652 gerret luijcasse van ommen, p=r dwalvis 1617 d: 600 R=a - - „ 61650 ads=t - - 11 bronckhorst _=o 1649 adst . 15 dh=s van d'r lijn sonder gagie dignus ketelaer - - - - „ p=r b louijsse 1649 nomen - - . . 1650 lodewijcq france van p=r H: bouijse 16st soldaet - - - „ 91651 J: ads:t 12 d=r steur breemen w. Jan durijn van palliacat in dienst aen genomen 1651 Johannes de meer - - - - „ in dienst aenge„ d: ads=t - 15 - - - - - - - - - - - „ J: d=o p:s ads=t 10 - - - - - - - - - - - - - - - - „ d=o adsistendt „ 22. - - - . . . . . . - - - - - -. . „ adsistendt Comptoir Alembrin Cornelis van Wase, p=r tschip de tijger Jongen - - „ 51649 1: og =t 15 1650 ondercoop 36 „1653 ads=t - . 15 dh=r pith p=r in dienst J: ads=t - - - - „ 101648 ads=t . . 18 db=r beussens d=o. aengenomen 1645 Comptoir Carcal m al Coopman Pieter van barth van p=l schorto gemd bosckhoud=r „ 301646 md: Coop. 42 dh=s heussens 1649 Coopman bo dh=r arent barentse 1641 Adriaen van nieulandt p:r d' neptunus adsist „ 201645 ond: Cop: 39 1650 d=o - - - - 50½ dh=r heussens D=o 1640 van Amsterdam 1652 Coopman 60 nathaniel Freder van p:r V: Hulst„ sold=t - - -„ 101650 E: ads=t en dh=r beullens E: ads=t 1647 Chirurgijn 30 dansick Jacob bonen van delf= p=r delff 1647 adistent 201652 E: ad:t 26 dh=r pitts 9: ads=t „ 10 1652 ads=t 15 dh=s pith adsistent Caspar luijcasse van in dienst aen„ genomen 1647 paluacatte ve uw Jan 1: dorp 8: Rotterd p:r 1: koterd 4 sonder gagie 1650 ads=t 14 d'=r beussens _=o D=o adsistent _=o 2 1642 _=o na #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0861.xml #+ --- Casteel Zeelandia In Caijouan ende fice gouvern=r van middelb namen der personen met wat schip Jaer qualijk en gagie wanneer door wien alhier, aengelandt, & Extraordinar 200 de H=r Cornelis Cesoor p=r Orangie raet 1651 vander goes v 2 p:r n: haerlijk oppercoop - - „ 70 1644 oppercoop 100 d=s van d' lijn Coopman fredricq Coijet 1648 d=o -. 1301 1643 „ Landt d: rost Albert hooglandt 1653 in dienst genomen - - - „ oppercoop: 100 - & Adriaen vanderburg p=r Amsterd boeckhouder 32 1636 ond: Coop 42 1639 d=o - - 50 pd gouvern=r in Coopman en fiscael van Amst. 1641 oppercrop: 751 taijouan 1648. d=o - . 100 dh=s vand' Eijn d Reijnier Dammans p=r Zeelandia OpperCoop: 85 - - - - - - - - - - - - - - „ d=o en ontfanger 1650 pieter van Alphen p=r deliphant ads=t - - „ 201649 Coopman 54 d'h=r vand lijn d=o en houder der 1653 d=o - -. . 90 dh=r Cesoer negotieboucken 1643 van leijden a ede n _=o - „ 161648 ond:r Coop: 36 dh=r overwater d=o en politijcq over davidth Haerthouwer p:r fred hend 1651 Coop=l. -. 65 dh=r verstegen favorlanghs geweste 1642 adsiste 18 1648 ond:r Coop 36 dh=r overt water Jan pieterse mol pr d'sworen 1643 D=o over Tackaijse 1651 Coop=m 65 dh=r vers tegen— geweste Onder Coop=l 361652 Coopl=n. 65 dh=r Renierse Coopman adriaen bastingh p=r h: louijse 1647 vander goes Jacobus valenthijn p=r duijff 1648 _=o - „ 361613 Coop=a 66 dh=r Cesoer - - „ d=o en Secretaeris van Amsterdam ads=t - - - „ 20 1647 ond: Coop 36 dh=r overwater ond:r Coop=n en winckeli=j Michiel van hetteren p:. Zutphen 1642 de 1„ Cuijper 121643 ads = -. 20 dh=r lamair d=o inde packhuijte a daniel Sicx v: middelb p=r middelb 1647 onder Coop 36 dh=r vand' lijn vande grove waren 1639 Exk dircq Coenen P= aechtekercq E: ads= 241649 ond: Coop 40 dh=r verburgh d=o en secrete van Collegie v: schepenen. 1644 ads=t - - „ 181649 d=o – 40 dh=rs over twater d=o en houder der Matheus gommers, p:r tijger 1644 guarnisoenb bagh v: schiedam wo Cornelis vlockhoij van p:r th: van zeel:t E: ads:t. 22 1650 onder Coop dh=r verburgh ond=r Coop=n en lantmeter 1645 1648 1635 Cornelis harmense 1650 indienst aengenomen ondercoop= 46. - - - - - - - . . d=o in d suijcker Pieter van borselen p:r th: v: zeel:t Ond=r Coop=n 42. - - - - - - - - - - - - „ d=o en Cassier Rosewinckel Exkordinarij Raet hoe Jegenwoordigh9 packhuijsen verbetert - 42 z: zee #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0862.xml #+ --- namen der personen met wat schip Jaer qualijk en gagie wanneer door wien hoe Jegenwoordig alhier aengesandt verbetert & Cornelis berburgh van p=l 1: delff 1650 ads=t - - - ƒ 20 1652 onder Coop d'h=r verburgh Ondercoop int pack„ huijs der fijne waren ƒ 40 delfshaven &: Johannes van mechelen p=r middeld' 1645 adels - - - - „ 10 1646 schoofn: 36 dh=r vander lijn d=o op den tol 1652 ond=r. Coop 42 dh=r. Reijnierse Jacob vande kouter p=r de lipa: 1646 ads=t - - - -„ 18. 165 od: Coop 36 dh=r Reijnierse d=o ende ontfanger van penningen die vande provisie procederen poulus Davidlle - „ p=r dureede 1642 Jongen - - - - „ 4 1647 adl=t „ 15 db=s verstegen 1652 ond=r Coop 40 dh=r verburgh p=r breeda 1645 J: ads=t - - - „ 8 169 d: ads= 30 d=s Renierse Jacob de With van 1652 ond=r Coop 40 dh=s vlamingh batavia dtrouw A niclaes warner van p=l Cpogels kruijs d: ads=t - - - „ 241650 ond:r Coop dh=r van d' lijn 36 segge Renierse 1649 middelburgh niclaes loenius uijt p=r dvogelskuijs ads=t - - - - -„ 18 1650 ond:r Coop=s dh=r vander lijn ondercoopman 36 1643 den haegh en Pieter van mildert p=r drommedaeris ads=t - - - - „ 18 1652 ond:r Coop 40 dh=r verstegen _=o 1647 marinus bastiaense p:r h: louijse ads=t - - - - „ 4646 gds=t . 20 ½ db=s verburgh E: ads=t en lantmeten 1644 1650 v: d=o 30 d=o - „ 1o 1652 8: ad:t 30 dh=r erburgh d=o op den thol Harman Dijckmans p=r Campen 1647 boeckhouder ende secrett Pieter moleneus van p=l malacca vanden landtdrost 1646 paliacatte p:r Zutphen 1647 „ adsistent Joan Schoock van Wttrecht Egbert Cornelisz Coede p: drreede 1650 1649 van banda p=r dvogelskuijs ads:s - - - - - „ 20 - - - - - - - - Pieter vande 1651 schipper Willem barentse lits p=r den diamant sold=t - - - „ 101650 ads:t 20 dh=s Renerse _=o venne v: amsterd van Amsterdam Johannes brugmans 1650 in dienst gecomen ads: 20 - - - - _=o - - - „ 18 - - - - - - ads=t - - - „ 20 boeckhoud 30 _=o bij Comp=s wercken 26 _=o _=o ads=t - - - „ 18 - - - - - - - - - - - - - d=o . . „ _=o d=o „ 6 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0863.xml #+ --- _o Hamburgh 1650 ads=t- 255 d h=r heussens namen der personen met wat schip Jaer qualij en gagie wanneer doorwien 1650 president —n dh=r heussens fie gouverneur 1651 Twee persoon vande cust-. dh=r Reiierse 1652 gouverner Een 1652 oppe rcop 10 dh=r steur - Coopman Lourens pith van C: V7: dwater oppercoop=m „ 7216460opderc„ o 20 geldria 't Casteel daris 1647 govert Crackouw van p=r mastricht ads=t - - . - „ 18 1640 0d s=t 1 30 di 16410 nd: Coop= - 961 d' H=r guardenijs 1644 Coopman 60 1646 opper d=o 85, dh=r heussens 1652 d=o - - - - . 10 sdh=s steur M Jaques qualier van p=r bergen ads=t - - - - - „ 20 1646 ond:r Coop 45 db=s heussens 1649 Coop. . . . 65 dh=r Arent barentse = en fiscael op soom 1641 gendt anthonij palivioen p:r dhoren 1643 f: ads=t — „ 12 1644 adh=t . 20 16411 ond: 5oop 36 Edh=r heuslens D=o Jan Keelandt 1650 Coopman 55 te Deest ads:t 241649 ond:s Coop 5 d h:s orent baerentse onder Cas=t Johannes pith van p=r h: louijse 1644 middelburgh va Jacob Coorn v: alckm: p=r dvogelstruijs Onder Coop 36 1648 Esaijas vanden broecq p:s 1: rott 1644 ads=t - - - - „ 181649 210 d=s 30/ dh=r aerent baerentse d=o 1652 ond: Cods 401 van dordrecht Jan van hattum bom p:r 't schipmas ads=t - - - -„ 18 - - - - - - - - - - - - - „ adsistendt 1648 uijttrecht - p:r 'tschip zeelijk adelborst. . . „ 10 1649 ad:t -. 20 d h=r snoecq„ d=o Reijnier buijtendijcq 1648 van dorth Francois tlivert van p=r malacca sonder gagie 1649 ads - 20 dh=r vand: lyjn _=o 1648 Amsterdam J: ads=t - - - „ 121650 ads=t 24 d'h=r heuslens gerret pieterse van in dienst 1653 d=o- 18 d' h=r pith aengenomen valiaccate 1647 in dienst aen d: ads=t — „ 12 1652 ads= - 25 dh=r pith _=o Willem Willemse genomen 1647 groenegeus Johannes Kergingh doperver 1641 adst. - - - „ 18. - - - - - - - - - - - - - - - - - - „ do. Ell Andries van kitte¬ P=r dlastdrag steijn van Haerlem 1651 1635 _=o Johem alsenburgh van p:r d: dromm„r oppercoopl „ hondt . 1641 alhier aengenomen bremen Rotterdam hoe Jegenwoordigh _=o - - - „ 20 - - - - - - - - - - „ _=o Willem Nieudorp van p=l n: Rotte sonder gagie 1647 J: adc=t 12 verbetert do _=o _=o 1653 d=o. 18 dh=r pith 1642 Rotterdam e0 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0864.xml #+ --- Comptoir Hittoo vo 1652 ond: Coop 40 opperhooft 1646 Coopman 55 dh=s van derlijn. 1650 opper d=o 90 dh=r Reijnierse inclous vander Cappen p:r Zulphen ads=t - - - „ 18 16430 d: Coop s5 dlb=s van die men Coopman en namen der personen met wat schip Jaer qualij en gagie wanneer doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt verbetert Hendricq van de welle p=r dotvil 169 adst. - - ƒ 181650 ads=t 20 dh=r vlamang geswoore klercq 1653 geswore clercq 30 Isaacq Luijcasse ban - - - - - - - - - - - - - - - 1650 ads=t 20 dh=s blaming ads=s amboina sijckert kiest van Amster p:s bander 1646 - - - - - - - - . 16487: ad: 16 / h=s vlaming _=o sonder gagie 1650 adst. 201 p:r Orangie ads=t - - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - - „ d=o Jan vander selcken 1649 vander goes gerret heijnicq b: Amst. p=r dsaphier ads=t - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - „ d=o 1651 c Jacobus Sgravenhage p=r d' morgens sold=t - - - „ 10 1652 ads=t 20 db: vlamingh _=o 1650 Jan Schiedam hendricq vaerentse vijl p:r malacca hooglooper a 1649 J: ods:t 16 dh=r baming I: d=o 1648 ads=t - - - „ 16 - - - - - - - - „ d'h:r blamingh d=o Jan macqueleijn van fo647 in dienst aengenomen Amboina 1638 Comptoir Lazijcke Evert van hoorn. p:l breeda 1645 ads=t - - - „ 1816510 baeckh„ 30 dh:r Reijnerse Ond:r Coopman 14 pie P #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0865.xml #+ --- en gagie verbetert alhier aengelandt r _o gerret van Zuijl p=r Nobijn 1649 boeckhoud lb - - - - - - - - - - - - - - „ boeckhouder Cornelis vander burgh p=r schiedam 1652 Ever griffigen p:r Ed=s Voijael) d=o - - - „ 18 - - - - - - - - - - - - - - „ do Gustis sicx van 1649 amsterdam Ellingh van p=r dop=s voijael dircq 1648 Amsterdam p=r dsperwer mathijs Harmense 1648 stercken burgh p=r dweede 164 Jongen „ 4 1649 : ad: 12 h=s huldens 3: _=o Jan Jacobse van Haerlem p:r zulx hen 1649 d=o - - - - „ J: d=o 16: - - - - - - - „ d=o geesdorp van leeuwaerden el p=r dlastdrag Jongen - „ 4 ads=t 1en - - - - - - - „ ad=r Pieter kemp van 1649 amsterdam Ell boeckhoud=er Pieter de haen - . . „ p=r d'snoeg 1613 ads=t - - - „ 18 boeckhoud 28 gillet Roman van p:l dpel16s53 „ sold=t - - „ 10 - - - - - - - - - - - Soldaet Haerlem va Hendricq Cop van p=lo dhoe 1647 ads=t - - - - „ 10: - - - - - - - - - - - - ads:t en secrets van vere Commissaris Amsterdam Jan brouwel van p=r delijk: beje sonder gagie 16572 ads= 15 db=s kenierse d=o Amsterdam f: do 12 hoopl=j Theunis Claesse van P:r Zutphen 1647 Amsterdam ads=t - - - - Ond:r Coop staet hier vooren p:r middelb Jacob breijl van 1642 straetsburgh W: vriesl m 1611 ads=t 20 dh=r. Rienierse adsistendt 600 P=r aernoudth van os p: M: rotterd, 1650 namen der persoonen met wat schip Jaer qualite waemeer doorwien Hoe Jegenwoordigh 35 Adsis tver „ 10- - - - - - - - - - - - - - „ D=o ads=t - - „ 20. - - - - - - - - - - - - - „ ads=t _=o – – - „ 18 - - - - - - - - - - - - - „ 8=— J: d=o #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0866.xml #+ --- Souratten ende daer onderhoorende Comptoiren munnickendam uamen der personen met wat schip Jaer qualijk en gagie wanneer doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengenomen Oppercoop=m „ 70 P=r Zutphen gerrardo Pelgrum 1647 oorss. Joan Tacq van aind p=r deventher Schrijver - „ 161636 E: ad=s 30 ½ b: barent p=r 1638 ond=r Coop 40 1630 Coopman in agra 1642 Coop=m 60. poulus Croocq 1646 opperd=o 85 dh=r weijlant 1649 d=o 110 dh=r arent barentse Jan berckhoudt van p:r Westvrinesl: 1644 onder Coop 36 169 Coop.- 65 dl: verent berentse d=o in agha d=o p:r dtyger 1644 _=o - - „ 361649 Coop=n 65 _=o „ Rotterdam 1640 Huijbert gerret sz Hugo p=r Zeelandia ads=t - - - „ 2016450. od=r en Pieter de bije van Huijbert de laeresse Onder Coop 36 dh=r weijlandt 1649 Coop. - 65 dh=r arent barent se p: harderwijcq ads=t - - - „ 20 1645 ond:r 5oop:s 1646 d=o - - 36½ d h=r arent barentse D=o 1641 1649 Coop=l 65 Pieter Ruttens van p:r Weesel 1641 ads=t - - - „ 2416460 d: Coop 62 dh=r arent barentse D=o 1649 Coop=l. 651 Amsterdam dsaphier sonder gagie Jsaacq koedijcq van p:l middele) (ads=t - - - „ 147161. Coop: . 60 dh=r Renierse 1651 leijden m leijden _=o Albert van breugel 1644 Van Amsterdam Joost gijsbertse Elant p:r overschie - 1644 p:r Zeelandia 1638 p=r dswoortebeer ads=t - - - - „ 201649 ond: Coop 45 Justinus Weijns Jan France Cuijvelier pr. dwWaleis 1645 Cuijcas van waerden p=r Zutphen 6: ads=t - „ 21652. ond: Coop 45 dh=r pelgrum d=o do ad:=t - - - „ 18165t ond: Coop 42 d'h=r pelgrim d=o de 1647 ond: Coop 40 Edh=rs van d:r lijn 1650 Coopman 65 d h=r van theijen Coopman _=o - - „23 1649 ond: Coop 40 dh=r arent barente Ond:r Coopman. Jonge - - - „ 61642 8: ords:t 12 dh=r Croocq 1644 ods=t - . 20 dh=r weijlant 1647 b: d=o - 30 1649 ond:r Coop 45 dh=r arent baerentse pieter vanden broecq p:r diassouw 1644 ads=t - - - „ 181649 8: ads=t 302. db=r d:o lijn 1652 ondr. Coop 401 & _=o - „ 181648 ond: Coop 40 dh=r arent barentse _=o p=r d'Waleis 1643 Abraham Haertman van Rotterdam Jacob Carsteman van p:l middeld 1642 ads=t - - - - „ 14 1645 ad 2/ 13 dh=r Raden b: Jndiea d=o 96 ƒ verbetert na de sijn boe D=o E _=o _=o - : _=o 1647 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0867.xml #+ --- Amboina 'T' Casteel Victoria verbetert namen der personen met wat schip jaer qualij en gagie Wanneer doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt sijmon Jacobse Cos p:r breda 1639 ads=t - - - - „ 201643 ond:r Coop 36 van Hoorn Extraordinarij r:t d'e H=r willem verbeecq p=r hollandia luijtenandt 54 1637 Capiteijn 75 dh=r van die men 1641 mayoor 110 1635 enfigouverneur 1644 d=os – x 150 dh=r vand' lijn 1650 gouvern r 1 en Extrad: N: 200 dh=r Reijnierse 1646 Coopen dh=r demmer fiscael - 60 E: Coopman 1647 oppr: do. 70 1650 d:o d=o - - . 100 dh=r vand lijn en seconde p=r soon 1652 d=o – 120 dh=s vlamingh Coopman baerent Zeeuw van p:r Wesel 1641 ads=t - - - - „ 201641 Coop: - 502. dh=r vlamingh 1650 opper do. 801 Amsterdam Jongen - - - „ 416431: ads:t 12 dh:r van die men Cornelis hauw van p:r V: bergen 1646 ads=t = 18 dh=rs vanderlijn onder Coopman en op soom 1641 Vlissinge 1649 ond: Coop: 36 dh=r vlamingh secretaeris didericq van Reijnsteijn p:r dwogelskuijs ads=t - - - „ 18165t ond:s Coop 40 d'h=rs vlamingh d=o en bottelier 1645 pieter Rijcx van delft p:r fred hend. boots=r - - - „ 10 1645 ads=t 20. dh=r demmer Ond:r Coopman 1650 d=o 30 1652 ondr: Coop 361 dhr. Vlamingh :Jacobus francois mantiau p:r schiedam adeld - - - „ 101649 schrijver 16 dh=r vand' Eijn 1651 d: ads=t 24½ dh=r vlamingh 1648 1652 Ond: Coop 361 marcus de fretes van p:o 1637 indienst ads=t - - - „ 201646 secrett 36 dh=r demmer secret:s des landtsraet aengenomen kielangh E: ads=t Jacobus vander beecq p:r hollandia Jongen - - - „ 51643 ads:t - - . 20 dh=s van die men 1649 8: d=o 30 dh=r arent barentse 1635 van amsterdam 1643 _=o #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0868.xml #+ --- Comptoir Pieplij namen der personen met wat schip Jaer glaez en gagie wanneer doorwien, v Jan Verpoorte van p:r dwalvis Oppercoopman 661646 oppercoop g0 d h=r vand lijn Coopman en 1640 16st d=o 100 dh=r Reijnierse Commissaris Gorcom 1651 d=o - 1501 t Cogp - - - - - „ 6616487 oppercoop 1o0 d'h=r vith „ d=o en Opperhooft Jan van elbincq van p=r dnaslouw 1644 Amsterdam Jan van Ham - - - - „ p=r d'gecoonde — lieffde 1647 1648 Willem Volger van P=l zulphen 1636 60 ss=r - - „ 7 1638 7: orde=t 12. 1640 ads=t —. 20 1644 ond: Coop 36 dh=r v: die men 1647 d=o - - 50 dh=s heussens 1650 Coopl. 651 p:r dswaen 1643 ads=t - - - „ 181646 boecken 28 dh=r v: lijn _=o vo Samuel de lingne 1646 van Amsterdam Isaacq van twist d'jonge p:r Zeelijk 1640 J: ads=t - - „ 12 1643 ads=t 20 dh=r blocq Ackersloot p=r dpatientie Omer Coop 36 - - - - - - - - - - - - - - - „ Ond:r Coopman dircq van Santen p:r schiedam 1644 f van delf Francois Junius van P=r schiedam 1644 delf Gosewijn pellens van p=r dwaloos 1645 buijren Andries van Schaijcq P=r haerlem ads=t - - - „ 161641 ad1=t en 1643 van wttrecht Abraham Clevesteijn pr: 11: Amst. 1643 3 Joris hoeckgeest. - „ p: Hillegersz 1645 Jacob breijl van — p=r middelb 1642 Straetsburgh p:r n: Rotterdam oeds=t frans Santboert ads=t-„ 2 1646 boecken 30 1649 ond: coop 381 dh=r van der meerse adst - - - - „ 181649 ond:r Coop 4 dh=r heullens _=o _=o - - - „ 161649 8: od:t 30 8 b: arent barentse D=o 1612 Ond: Coop 40 sech - —. 16 dh:r maetsuijck d=o en fiscael van Commissaris 1649 ond:r Coop. 36 Onder Coopman dh=r hullens in Onder Coop: 30 36 ende adelb - - - „ 101647 ads=t en d=o - - - - - „ 1649 onderCoop - - - - - - - „ d=o _=o - - „ 18 1652 ond: Coop 40 d'h=r verpoorten _=o ond:r Coop 30. _=o D — „ 60 - - - - - - - - - - - - „ Coopman matheus vanden broeq p:r Zellandia ond: Coop=l „ 441650 Coop. . 60 dh=r vond:r lijn d=o Jacob borchorst hoe Jegenwoordigh 34 alhier aengehandt verbeter 1 Eb _=o C –– – „ 18 ondercoop Der 90 _=o _=o 42 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0869.xml #+ --- Casteel Nassouw Op Maira in Banda Abraham Weijns van middelburgh Roelandt, michielle van neira leeuwaerden namen der personen met wat schip jaer qualij en gagie warneer doorwien hoe Jegenwoordighis verbetert alhier aengelandt p:r d'swaen 1624 ads=t - - - „ 131634. ads=t -. 24 dh=r Coecked d ficc Gouverneur 1638 Ondr: Coop 36 dh=r accoleij„ 1641 Coopman 60 1646 opper p=o 80 dh=r witse 1649 d=o. 100 dh:r Corn willemsz 1653 gouvern:r 200. dl=s maetsuijck/ 1 Jan brackonier uijt p:r dpost 1646 E: ads=t - . „ 22 1650 ond: Ctop: 40 deb:s Corn willemsz Ond: Coopman en den haegh 1652 d=os - - - 50 dh:r vlamingh fiscael m pieter Lefort van p:l dvreede 1644 ads=t - - - - - „ 18 1649 Ond: Coop: 40 d h:r Corn willemse Ond:r Coopman Amsterdam _=o - - „ 16 1649 boeckh oud 28 d h:r Corn villemse D=o doot Isaacq de la sou van p:r Orangie 1650 ond:r Coop 361 1644 leijden d=o - - - „ 161612 ond: Coop: 40 dh:r Corn. willems Wouter fockeslaert „ p:r: 11: delf 1647 _=o. p:r schiedam Cranck besoer 36 1649 Cranckbes 4 8 e Josias Stael van dh=r Corn willemse D=o 1644 1612 Onde: Coop f delf Jacob borne van p:r breda 1652 ads=t - - - -„ 24- - - - - - - - - - - - - - - „ adsistendt hoorn Jongen f. 6 luijcas Claesse van p=r alhier in dienst aengenomen 1697: ad: 14 d d=s Cornelis _=o 1651 d=o - - . 24 Willemse Amboina niclaes bevet van alhier in dienst aengenomen 1642 7: ads=t 5 dh=r accoleij _o 1649 ads. . 18 dh=r vander lijn es _=o - - - - - - - - - - - - - . 1650 1. ads=t 12 dbh:r Corn willemse _=o Gidion vanden houte 1653 adst. . 24 van middelburgh e va te Ernst sacx van p:r malacca soldaet - „ 9 1650 ads=r 20 dh:r Corn: willems adsistent _=o - - - - - - - - - - - - 1652 1: ads: 15 dhb=r Corn willemse J: _=o 1646 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0870.xml #+ --- melchior mombers van batavia Albert Willemse vand middelburgh Amsterdam den haegh namen der personen met wat schip haer qjuan en gagie wanneer doorwien hoe Jegenwoordig alhier aengelandt verbeetert Banda Op Poulou-aij In P D Stijger 1644 ads=t - - - - „ 18 1648 ond:r Coop d h=r van ijn Onder Coopman 36 ke Jan de Ruijter de Jonge alhier in dienst aengenomen 1652 J: ads:t 14 dh=r Corn willemt I: ads=t _=o - - - - - - - - - - „ 1651 7: d:o 15 „ dHh:r Reijnerse _=o doel van Amsterdam Op Lonthoir in Banda E adriaen nobetth van p:l middels 1645 Ond: Coop: 361652 Coop: 60 db: Corn. willemse Coopman dircq maertense van p:r breda 1641 Jongen - - - - „ 5 1645 8: ads: 14 1649 rds=t. 20 dh:r Corn willemse C: ads=e 1652 d: do. . 28 Waijer e Isaacq Luijtse van p=l dharingh Onder Coop:l 361649 Coop=n 50 dh: Corn willemse ads=t 1652 adst. 181 1644 1651 J: ads:t 15 dh=r verburgh sonder gagie 1645 J: D=o Damme A 1639 van huijsduijne Claas Janse minne P=r dbruijnvis 1648 Coopl. 562 dhr: Corn. willemse 1651 opp:r: d=o 80 Josua brackonier uijt p:r m: dmedicel ads=t - - - „ 201645 Ond: Coop 40 dh:s van die men Coopman 16 Hoorn . #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0871.xml #+ --- Harmen Heesters van Amsteldam namen der persoonen met wat schip jaer qualen en gagie weanneer door Wien, hoe Jegenwoordigh: 33 verbetert alhier aengelandt gerardus Hemsingh p=r schiedam capl=n des onnel 1649 ads=t - 20 dh=r vander hijn ads=t 1648 van Riga martimes Caesar van p=r orangie 161 sonder gagie 16572 ads=t —. 20 db=r Renierse _=o Ilha formosa & Jan Zourij van Notte, p: 1: rotterd 1650 ads=t - - - - „ 20. - - - - - - - - - - - - - - -. „ d=o Jongen - - - „ 4164 pass Steven Isbrantse van Pr. schiedam _=o 165t ads=t - 20 dh=r steur 1644 Amsterdam lambert hensingh p=r schiedam Jongen - - -„ 61652 ads ½ . 16 d=r steur 1648 van Amsterdam alexander bodecker p=r deogelskuijs hoopl=r - „ 6 165: J: adj:t 12 dh=r steur d=o 1651 van gottenburgh sonder gagie 1651 f: ad=t 10 dh=r steur _=o Willem bolwercq van p=r dhoe 1647 Amsterdam Idem - - „ - - 1652 7: ad: 10 dh=r steur _=o p=r breeda frans Waijobse 1645 van dath _=o Johannes van wijn p=r hulr 167 Idem - - „ 165 J: ae=t 10 d s=r Ateur van Amsterdam Cornelis Cuijff van P=r deliph:t 1652 alckmaer Isaecq quina van p=r dp=s roijoel ads=t - „ 20 - - - - - - - - - - - - - „ d=o 1652 Amsterdam ap:r: d=o 1652 ads=t - - „ 20 - - - - --- ads=t - - „ 20 - - - - - - - - - - - - „ adsistendt _=o „ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0872.xml #+ --- isse Thijlingh ee 1640 Jochem van necq p:l dwogeltruijs ondercoop 36 Coopman65 Amsterdam dircq Sarcerius van Wttrecht uamen der persoonen met wat schip jaer qualy en gagie wanneer door wien verbetert alhier aengelandt thobias Garon Indienst aengenomen 1649 J: adst. 12 dhr. 1650 E: ads=t 25 dh:r vand lijn 1650 amsterdam Joris Clement Willem hendricqse p=r d'Tobijn 1649 boots=r — „ 9. ads=t 18 soldaet - „ 10165. ads=t 18 dh=r pelgrom d=o Coenraet Janse romont p=r dvogelstruijs 16s2 9: boots=r„ 1651 ads=t 29 dh=r Cunoeus p=r d' vogelstruijs dircq Lambertse 1651 sonder gagie 1652 ads=t 20 dh=r Curpeus maerten huijsman p: 11: Rotterd=r 1649 1651 Rotterdam Jaspar: van beusecom alhier in dienst aengenomen J: ads=t 12 - - - - - - „ J: d=o J: ads=t 12 ferdinando dlaver „ p=r dphooentje adsistendt 1651 ads=t dh=r pelgrum 1648 4 J: ads=t 15 Jongen „p=r d'gecroonde Albert Kempen lieffde 1647 e Johannes Wagensvelt p=r zeeland Iongen - „ 4165. J: ads: 122 dh=r pelgrom ads=t 1653 adst.. 185 1648 1651 J: ods=t 12 dh=r Cunaeus t: d=o frans backer v: hoorn 1642 met sijn Ouders Claes gillesse marchal p=r diamant soldaet - - „ 10 16st. rds=t - 20 dh=s Cunaus ads=t 1651 p=r d'tijger 1649 Cadel d' ads=t„ 20. - - - - - - - - - - - - „ d=o pieter vertange bann p:r th: v: zeel:t ads=t - - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - „ ads=t Johannes masijs van p:r Orangie ads=t - - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - „ marten van rosse - - - - „ _=o - - - - - - - - - J: d=o gamron In Persia Comptoir Sp=r Zutphen Ondercoop:n 36 1643 Ondercoop ve 92 de 1645 Coop en do dhr. verburgh Coopman 1648 Coop - - . 89 1652 d=o - - 85 dh=r sarcerius oppercoop: 75 1651 president 180 dh=r Cunoeus Jacob Willemse van p:l dueptunes ads=t - - - - „ 181695 ond:r Coop 48 President 6do do do J:d d: ads=t hoe Jegenwoordigh lock e no _=o _=o de D 110 E _=o 1645 1640 van amsterdam #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0873.xml #+ --- van Schepenen Amsterdam leonart Winnincx namen der persoonen met wat schip Jaer qualsen gagie, troonseer door lien hoe Jegenwoordigh verbeetert alhier aengelandt Op de Secretarie Secretaris van Wijnant poulusse p=r dh aen 1643 ads=t - - - „ 181648.— 402 n4 1650 ond:r Coos 45 dh:r Reijnierse Collegie van Catersvelt 1651 sech. 50 Ere p=r dvredde 1647 _=o - - - - . 18. 1652 ond: Coop 42 dh=r Reijnierse onder Coopman ende fredricq Raest van E: Clerq amsterdam gerret van gessel - - p:s orange 165 soldaer - - - 10 1652 ad 2 —- r0 dh=r Reijnerse adsistendt balthasar vande Cruijce p:r d diamant d=o - - - „ 1o 1651. d=o - . 20 dh=r Reijnierse d=o 1651 ads=t - - „ 20 - - - - - - - - - - - - „ d=o Cornelis Maas - „ p:r d' Trouw 1649 Battavia Resideren Personen welcke alhier op ende in dnegotie van d' om leggende quartieren als anders gebruijct werden Dese ondersaende sijn leden van den achtbaeren raedt van Justitie deses Casteels Windrick kiest van p:r banda 1646 oppercoop=m 90 1613 d= – —. lb d' =s maekluijck Coopman adjdem Cod=lle opper Coop „ 72 164 2opper d=o 100 d=s vand' Eijn Coopman ad Jdem pr. Webel 1643 van Amsterdam De Jan borthelle van p:o orangie Oppercoop - „ 6„ - - - - - - - - - - - - - - - „ Coopman ad Idem 1647 Edam #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0874.xml #+ --- Rotterdam namen der personen met wat schip haer qualij en gagie wanneer doorwien hoe Jegenwoordigh verbetert alhier aengelandt een v Joan tuijtmans van p:r d'salmander adelborst „ 10 1641 ads=t m. 16 dh=r schouten 1640 1642 secrett. en Jdh=r, boreel, van ijsenach oncoopman 40, twist, en 1647 Coop=l - - - - . vliet 1648 opper d=o 65 dh=r vand' Eijn Zacharias Wagenaer p:r d'swaen 1643 adeld - - - - „ 101643 ads=t . . 20 dh=r van diemen ax 1646 E: Clercq 28 1641 Coop=l 54 dh=r vand' Eijn 1651 do. 667 dh=r Reijnierse 1653 do. - - . 801 dh=r van d: lijn 1649 Ond: Coop: 40 1652 Coopman 65 dhr. Reijnierse anthonij boeij van leijden p:r harderwijcq Onder Coop ƒ 401650 Coop:-. 65 dh=r Reijnerse Coopman Andries schellinghwouw p:r banda 1642 adsistent 181647 boeckh: 30 EW ond: Coop - - - - - „ Onder Coopman francois becx van p=r dWalvis ads=t - -- 1640 p=r mastricht Jongen - - - - „ 5=½ 1641 ads:t . 15 dh=s gardenijs Pieter Willemse van - 1645 d: do. 262 1635 1648 ond: loop 36) d'h=r heuslens Rotterdam Jan pessaert van batt: 1642 indienst ads=t - - - „ 181645 ads=t 262 _=o 1649 8: d=o - 30 Edh=s heussens - aengenomen 1652 onder Coop 36 Pieter Elsevied„ de leduart van sorgen - - „ p: d p=s Ropael ads=t - - - „ 201652 Onder Coop d h=r Reijnierse 45 1648 a ge ads=t - - - „ 221653 Ond: Coop dh=r maetsuijck Cristoffel Eduarts p:r th: van Zeel:t 1648 _=o _=o 1642 - 5 _=o 45 36 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0875.xml #+ --- namen der personen met wat schip Jaer qualy en gagie wanneer Toorwien alhier aengelandt dircq van adrichem p:r twoopen van sonder gagie 1647 d: d=o –. 30½ dh=r Arent barentse delff 16 1649 ondercoop vo v P=r Rotterd:r 1619 ondercoop - 40 - - - - - - - - - - - - - „ onder Copman Isaacq scheffert van Rotterdam Hendricq Hendricqse p=r dluijpaert Hoop l=r - „ 5 1645 7: ads=r 15 dh=r raden v: India _=o 1648 8: 2 / 28 dh=r. arent barentse 1642 van Amsterdam 1652 ond:r Coop dh=r pelgrum die Jan barra van sluijs p:l Orangie 1647 ads=t - - - „ 18 1612 ond: Coop 15 dh=r pelgrum _=o E Johannes Kreutrijcq p=r sluijs 1645 ondercoop - - „ 20 1649 8: ad= 3 0 d d=o van teijl 1612 ond:r Coop=n 40 van middels vn p:o 11: dnchuijsen d: ads=t - - „ 261657 ond: Coop:s 45 dh=r pelgrum Gorlaes bos van 1647 wijck te duijrsteede ads=t - - - - „ 18 1652 nd: Coop: 36 dh=r pelgruw dircq Bercqman p:r Zutphen 1647 govert vorsten van p:r dwalvis 1647 ads=t - - - - 20 1652 ond: Coop 36 dh:r pelgrum _=o Amsterdam francq vander burgh p=r schiedam d=o - - „ 201649 5: ad: en d' H=r Cercerius ond:r Coop: 42 1644 & ads=t - - -„ 18 1652 ond: Coop 45 dh=r pelgrum gregorius van donixb:t p:r zeerob 1646 6 e 1646 ond: Coop 36 dh=r b: rijn leendert Willemse P=r. Reijnsd 1638 trompetter 1651 do. . 48 dhr. Runierse van boorburgh Do Jacob van schinmen p:r dproventje ads=t - - - - -„ 161652 Ond: Coopl dh=r pelgrum 36 1648 Jan delf _=o - - „ 141649 8: ads= 30 dh:r arent barentse O: ads — endricq Ianse p=l Overschie 1644 hespels de mo 1645 J: ads=t w0 dh:r weijlandt sonder gagie Johannes de kater p: Fred: hendk 1649 adv=t 25 dh=r arent barentse 1640 Adriaen pieterse van p=r Wogelstruijs Jongen - „ 51646 J: ads= 10 dh=r aerent barentse 1643 1649 adst. 28 Amsterdam Abraham kempenaer p:r 1: haerlem sonder gagie 1645 J: ads=t 14 d'h:r orent barentse G=e ads=t 28 1639 gijsbert Hillebrantse p=r d'Eliph=t sonder gagie 1649 7: ad:t 12 dh: v: teijlingen J:— 1648 Schaep Coopman 1642 J: ads=t 10 d h=r v: diemen do 8- verbetert hoe Jegenwoordigh 3 _=o do _=o _=o _=o D=o _=o #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0876.xml #+ --- 1647 ond=r coop 40 ads=t. . . . . 181645 ads=t 20 namen der persoonen met wat schip Jaer ghal, en gagie wanneer door wien verbetert alhier aengelandt Japan Coopman - - ƒ 501644 Coop:s —. 60 dh=r Caron Coopman ende— gabriel happart - - - - - „ p=r proventje 1648 oppercoop 95 dh=r van der lijn opperhooft 1643 maetsuijcq 1653 d=o 121 dhr. Reijmerse co No Joan Oetgens van ambte, p=r drommed a onder Coop: 361617 Coopmans5 dh=r vlamingh Coopman en Tweede 1647 persoon e soldaet - - - „ 91652 petegoogh„ hendricq mon van — p=r duassouw 525 1642 1646 hooft n: 50 1 dh=s vand lijn Coopman Holsteijn 1650 Coopman Willem thijmonse van p=l n: hoerlij ads=t - - - - „ 20164 6 omd: Coop:l _=o 36 dh=s van tsum - 1639 abcouw Coopman 6o ƒ De 8: ads=t - „ 24„ 1650 ond: Coop bronckhorst onder Coopman Jacob Claesse le seuter p=r dsalmand„ 1645 40 Ottho wacker v: Amst p=r de liph: 1646 ads:t - - - - - „ 18165t ond:s Coop 40 p=r sterthenius _=o p=r schiedam Ernst van hogenhoecq 1648 uijt den haegh Wouter Cornelisz dbbekin p=r dpeerl 1652 als=t - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - - „ adsistent soldaet - - „ 9. - - - - - - - - - - - - - - „ soldaet Conguijn louijs Isaacqse baffort P=r n: Rotterd Coopman en opperhooft 1652 Coop: -. so dhs=r Renierse ads=t - - - - - „ 18 1647 onder Coop - - - - - - „ onder-Coopman luijdert brummer - - - „ p=r banda 1642 pieter boons 6: amst „ p=r haerlem d=o - - - „ 181648 d=o. . 40 dh=r vand lijn _=o 1643 Hendricq baron - - - - „ p=r dkrevidt Jongen 1640 pieter van beusecom alhier A=o 1652 in pienlt aengenomen 1: ad: t2 dh=r verstegen I: ads=t J: poots=r - - - - ads=t 18. - - - - - - - „ ads=t p=r hillegers Hendricq le Vreij 1645 niclaes de vooght - - -„ p=r 1: rotsend ad=t - - - 20 - - - - - - - - - - - - - „ d=o hoe Jegenwoordig 1649 22 1642 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0877.xml #+ --- namen der persoonen met wat schip jaer qualijk en gagie wamneer doorwien hoe Jegenwoordigh 2 alhier aengelandt verbetert Cristiaenwael p=r dvreede 1617 soldaet - - „ 10 1650 ads=t 18 dh=r kittesteijn ads=t abuijs p=r d'waen 1643 d=o . „ 9 1646 boeckd. 12 dh=r Jan thijfse louriens Carstense 1641 adl= end=o 20 dh=r maetsuijck E. d=o en boeckbinder 1651 d: d=o - - . 28 dh=r kittesteijn na geriet van Oost wert p=r dsalmand. soldaet - - „ 101641 ads=t . 20 db=s maetsuijck ads=t abuijs 1645 Carel hauw - - - - - - p=r orangie 1652 ads=t - „ 24. - - - - - - - - - - - - „ d: ads=t Jongen - - „ 5 ads=t - - 25 - - - - - - - - „ d=o Jacob van Rhee van p=r dwalvis 1645 Schiedam p=r popjensburgh adeld - - - - „ 10 1649 ads=t - . 18 d=r maet suijck. : adl=t abuijs bruijn hendricqse 1647 8: ads=t „ 2 167 d: ad=t 32 d=os kittesteijn E: ads=t p:r 11: munster adriaen Hanekop 1647 Cornelis Janse vicq p: 11: delf 1650 soldaet - - „ 10 165. ads=t - 18 dh=s kittesteijn adsistendt) na ads=t - 15 staet hier voor boots=r . . . „ adriaen van belsen p=r shortogen do 1652 S: 1637 1650 ads= - 1 dh: kistesteijn ads=t p=r 11: Enchuijsen boots=- - „ Johannes de bos 1647 van alckmaer „Rutger pieterse de p:l 1: delf 160 Caij uijtwacht 6: 1652 ads =t - 18 d=s kittsteijn _=o heijde soldaet - - -„9 1652 ads=t. 18 _=o„ d=o Cornelis ledous - „ p:r Taijouan 1651 Jeuriaen blom - - - „ p=r diolf 1644 soldaet - „ 101650 ond:r boerd 16 Job=s kittesteijn D=o abuijs 1652 ass=t. . 24 p=r dvogelstkruijs sonder gagie Hendricq gerretse 18 dh=s kittesteijn _=o 1612 ded st 1645 brant va - - - - - „ J: d=o Joris Slingh van bosen p: 1: Robr en Jongen „ 4 J: ads m 12 „willem houtman - - „p:r zeelijk 1646 J: ads=t „ 12 1652 ads=t - 20 dh=r Remierse ads=t alhier op bat=a en pieter Jan verwer p=r leeuwaerd J: 600 R=r 6„ 1653 ads 1651 a „ ferdinando alveres, p:r Ww: v: bat=a d: ads=t - „ 24. - - . . . . . . . - - - - - . „ d=o 1652 adelb - - - „ 10 1652 oed: 18 dh=s kittesteijn harmen Janse vande P=r Zutphen 1639 .20 dh=r kittesteijn _=o _o hooft velde abuijs #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0878.xml #+ --- van leijden Joris Childerhuijsen Immerseel Tougeren gello & namen der personen met wat schip Jaer qualy en gagie wanneer door wien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt verbetert Negombo inde p:r d'lleuijt den Onder Coop, 361612 Coop=n 60 dh=s kittesteijn Coopman ende houd os 1647 der negotie boeck d r: dircq thielmans van met schip Zutphen ads=t - „ 18 1652 ond: Coop 36 dh=r Cuneeus secretaris 1647 Amsterdam en gerret van Oostwaert p=r d'salmand adels. - - - „101641 ads=t 20 dh=s moetsuijck bouckhouder de 1645 1653 ond: Coop. 40 dh=s kittesteijn van maersen guarnisoens ende vier Cas Jan harmense knipper p:r J: de ads=t - - - „ 181612 d: ads=t en _=o - - - „ over drager der griffioen 1647 van Amsterd:m ondercoop 30 guarnisoenboecq Johannes de harder 1651 in dienst dh=r kittesteijn ads=t genomen ads 22 van batavia Johannes vander Claij p=r dv=s Roijael 1650 van amsterdam Willem willemse van p=r rotterdam adelborst 101650 ads=t 18 db: kittesteijn d=o 1644 Albert gerretsen van p=r den dioemant Hooplooper „ 5„ 1653 J: ads=t 12 d=o - - „ J: d=o 1651 Amsterdam ad=t - - - „ 18 - - - - - - - - - _=o 0: p=t - - - „ 24 - - - - - - - - - - - - - - „ adsistendt Cottho houcgeelt 12 en 3 Jaren adt: 20 el d= - - - „ 10 1649 ads=t - 11 d b=s van d' Eijn G: ads=t . 12. - . . . . . . . . . „ J: D=o Vingera va Doop - - . 100 dh=r maet suijck Coopman en petrus Andreas „ 1613 in dienst aengenomen opperhooft leendert Janse van p=l dp=s Voijael sierskentroostl 40 1650 Ond:r Coop d'h=r vander lijn Ond:r Coopman 1650 Heije harderwijcq van P=r de liphant 1646 . leeuwaerden fredricq millius van p=l d'diamant 1649 Hassel Goris elingh vanden pr: Rotterdam 1647 bos Hendricq meer van 1648 in dienst aengenomen Jonge 16502 Jaers: ads=t) 28 - _ - _=o Voor Jongen banda #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0879.xml #+ --- igh alhier aengelandt verbescht namen der personen met wat schip jaer quali en gagie wanneer doorwien hoe jegenwoordigh 21 Hendricq van keulen 1652 van Amsterdam 71651 ads=t 20 dh=rs sumerse _=o bootsman Constantinus nobel p=r deliph: 1650 van Amsterdam soldaet. - „ 91653 ads=t 20 dh=r Cesoer _=o Ritchaert Wills van p:r: d'diamant 1651 wexfort Johannes vander P=r dhaas 1653 ads=t - - . „ 20 - - - - - - - - - - - - - - - - - - „ d=o burgh d=o _=o - - „ 121650 ads=t 20 db=s vestegen benjamijn Janse van p=r Concordia 1648 Amsterdam G: ads=t - - „ 141653. ads: . 20 d=r verburgh d=o Jochem van der hulst p:r chiedam 1651 Joris dircqse pontanus p=l mastricht Hooplooper „ 5„t 16477: ad=t 12 dh=r overtwater 8: d=o 1650 ads=t 20 1640 dh=r verburgh 1653 8: 8: —: 31 o E: ads=t - - „ 26 — -: - - - - - - - - - - - - - - - - - - „ d=o Poulus offeweijer p=r leeuwaerd 1649 d sold=t - - - - „ 10 1652. ads — —- 20 dh=s verstegen adsistent Hans boelman van p=l N: Enchuijs 1647 Luijbeecq p=r malacca ads=t - - - - ƒ 20 -. - - - - - - - - - - - - - - „ adsistendt #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0880.xml #+ --- D Stadt Malacca Amsterdam Joan goosens van Amsterdam en namen derpersonen met wat schip haer qsaljk en gagie wanneer doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengeandt verbetert 1645 gouvern: 200 dh=s maetsuijck en gouvern=r 1648 extraord raet - - 260 dh=r vander lijn Coopman en seconde v p=r 11: haerlem oppe Coop=m - „ 70 1652 oppercoop to0 dh=s Reijnierse persoon 1646 d Reijnier de dieuw - - - „ p=r arnemuijden ops=t - - - „ 16 1643 ond: Coops6 dh=r v: diemen Coopman, diregeert 1650 Cooij - -. 60. dh=r vand lijn de negotie nevens den 1638 Coopman golens dE h=r Jan thijsse van P=r swol 1636 schilter - - - - „ 60 1640 presid:t ƒ 160 dh=s van diemen Eictaordinarij r:t balthasar borth. - - - - „ p=r dvogelstruijs adj=t - - - „ 181643. gd=t - 25 dhs=r ourij 1641 P=r n: haerlem 1643 1646 1639 Jan vanden briel p=r zeelandia michiel Cure - - - - - - - „ p=s middelburgh 1642 1641 1637 D a daniel bos van middele p=r fred: hend. 1637 Jan Claesse Cloecq p=r banda 1639 ads=t - „ 181644 8: ads:t 30 dircq van lies Coopman wert 1645 E: Clercq 30 dh=r van der lijn inde tin handel gebruijt 1646 onder Coop en lech 54 dhr. Vlamingh 1649 Coopman 70 dh=r arent barentse 1652 opper do. 80 Coopman en fiscael lo 60 dh=r seroije 1611 opper d=o 85 dh=r Jan thijsse Coopman 60 1652 oppercoop v5 dh=r Jan thijsse Coopman en Cassier e J: rds=t - - - „ 10 1642 ads=t o: 20 dh=rs van twist 1646 ond=r Coop 36 dh=r vlamingh D=o heeft geen bedien 1649 Coopman 60 dl=r Jan thijsse Een 1650 Coop. . . 651 D 1647 Ond=r Coop 42 dh=r vand lijn d=o en Secrete 1649 Coop=n 66 dh=r Janthijsse 1650 d=o - 701 &M 1650 Coop=n 65 dh=r Jan thijsse in Oedjangh salangh va ads=t - - - „ 14 1642 boeckhn 30 dh=s vandie men d=o heeft geen be„ 1645 ondercoop 40 dh=r van vliet dieningh alsoo in sijn 1648 Coopman 60 dh=r Jan tijlle memorie geslagen is _ 30 1649 d=o - . 36 dh=r arent baerentse d=o en winckelier 1652 Coop . . 62 dh=r Jan thijsse 1645 ond= Coop 361 dh=r van vliet Coopman heeft 1653 Coop=m. . 60 dh=r Jan thijsse geen bedieningh onder Coop 361646 Coop:ls. Emanuel de molijn p=r dluijpaert ad= - - „ 181647 Ond:r Coop 36 dh=r Jan thijsse D=o en sebander Jacob Janse van Coppens p: 1: Noter 1647 onderstiern 34 1641 schipper 47½ dh=r Jan thijsse Equipagiem=r Jan van groen wegen p=r shartogend ads=t - - „ 181645 ond:r oo 6 h= v: vliet Coop=m en Resident p=r delff - - 1647 ads=t - - „ 20 1647 ondercoop dhh=r vander lijn gilles sijben van haerlen p=r doogelskuijs ads=t - - - „ 18 1644 boerkeh: 28 dh=s van diemen 2e Jan van Zeijl no o na #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0881.xml #+ --- dr Ond: Coop en Resident namen der personen met wat schip jaer qualijk en gagie wanneer doorwien alhier aengelandt verbeetert vo pieter britse - - - - - „ p=r hollandia Jongen - - - - - Ond:s Coop 40. in queda 1636 ge 1652 ond=r Coop 40 dh=r Jan thijsse Ond:r Coop en boeckh gabriel brul P=r dvreede 1644. sold=t - - - „ 91649 ads t 18 der guarnisoen vo ads=t - - - - „ 161657 Ond: Coop dH=r Jan thijsse d=o en dispencier pieter schaep 6: p=r proventie 1646 conde middelburgh p=r zulphen ads=t - - - 18 16508: ads=t 3 db=s on trijffe d=o heeft geen bediening luijbrant Coorn 1653 ond=r Eoop 4 1644 _=o - - „ 16. 1652 Ond:r Coop, d h=r Jan thijlle d=o en E: adjonct E Isaacq Wijcke van p=r orange bijden ontfanger /36 E 1647 middels e en Johannes Saghariosz p:r W: vriesl:t ads=t - - - - „ 20 1652 ond: Voop dh=r Jan thijsse d=o bij den Tin 36 handel 1647 sold=t - - „ 101650 ads=t. 18 dh=r Jan thijsse ads=t abraham pieterse P=r. dtijger 1649 schaes boeckhouder Abraham den barq p=r delfshaven Jongen - -. „ 4 1646 adr=t. 14 dh=s Caron 1650 boecks. 30 dh=s dand lijn 1642 J: ads=t 8: ad sl. - 4 ao 1652 in dienst aengenomen Abraham Locquij p:r w: vrinkl:t boots=r - - - „ 7 1652 7: ads=t 12 dh=r Jan thijsf. e _=o adriaen Luijcasse 1647 Cornelis van gunst v=r dE: 1: poolen boeckhoud 25 - - - - - - - - - - - - „ boeckhouder 1649 Claes marcusse -„ alhier in dienst aengenomen 1650 J: ads: 15 db=s Jan thijsse J: ads=t dircq Indijcq - - - - - „ p=r 1: dnckhuijsen ads=t - - „ 20 - - - - - - - - - - - „ ads=t 1650 adst. 26 frans Willekens p=r harderwijcq 1641 gerret Janse salpart p=r dvogeltbruijs Jongen - - . 4 1652 I: ar d=t 12 d'h=r Jan thijsse J: d=o 165tr J: ad=t 14 Isaacq Groene wegen p:r schartegend 1637 1648 Pieter vander meule p: l: vriesl:t: soldaet 1652 ads=t 22 dh=r Jan thijsse ads=t Johannes schortel p=r dwogelskruijs ads=t „ 18 - - - - - - - - - - - „ d=o nicolaes mulder a=o 1649 in dienst aengenomen ads=t - 18 dh=r Jan thijsle D=o van sirando hoe Jegenwoordigh 1644 8: ads=t 26 rdigh eco den bruijt er is 8: d=o _=o 40 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0882.xml #+ --- St. Cruijs de gale Adriaen van der meijde der guarnisoenb Rotterdam 1633 Johannes Croon van P=l weesel 1643 adv=t purmerent J: rds=t - - - „ 12164 ads=t . 20 Eduart Hauwe bom p=r dproventie 1646 Ond: Coop 36 dh=s maetsuijck D=o en Capp=n vande 1641 vlissinge Caneel 1650 Coopman 60 dh=rs kittelleijn v en p=r h: louijse 1649 onder Coop - -„ 361652 Coop. - 50 dh=rs Cunoeus „ d=o en fiscael va ad:s=t - - - - „ 10 1647 Onder Coop dh=r maetsuijck Johannes spits vande p=l dlieuwercq graft 1642 no Coopman en a elb - - - - „ 101643 ads t2: 18 dl=r v: die men P=r d swaen 1643 Jan de vogel bon 1648 ond=r Coop 36 dhr maetsuijck secrets 1650 d=o - - : 42 dh=rs kittel leijn 1613 Coopl - . 65 d h=rs Cunbeus 2 Jacob de vos van theli p=r n: dnchuijlen onder Coop. „ 42. 1652 Coopman dh=r kittesleijn Coopman abuijs 65 1647 Een Reijnier serooskercke p= h: louijse 1644 Coopman 54 1649 oppercoop dh=r van Hheijen _=o 85 e & Isbrant gooskers - - - - rp=r leeuwaerd 1643 1651 p=r orangie 1644 Pieter vande sijpe p=r d E: davith Jacob Cleijenburgh adriaen van Velsen p=r shartogenb booss=r 1637 Onder Coop francois meese Jan Ketelaer van p=r prins Willem Onsder Coop - „ 36 - - - - - - - - - - - - - - „ d=o Rochel adj=t. . . . gerret dam van hoorn p:r W: vriesl=t 1642 1649 Salomon Silvester Johan ten berge van p:l h: louijse 1652 Ondr Coop=l „ 36 - - - - - - - - - - „ Onder Coopman rnelis vander duijn p=r d'swaen 1643 doreh boots Een g ads=t - „ 121647 ads=t 18 dh=s maetsuijck D=o abuijs 1650 gnd: Coop 36 dh=s kittesteijn ads=t - - - - - „ 181651 8: ads=t 30 dh=s kittesteijn _=o F 1613 ond=r Coop 401 adst. - 15 1651 d: d=o. 30½ dh=r kittesteijn — 1652 ond=r Coop 361 1672 indienst geno d'h=r kittesteijn D=o ende houder ondercoop 42 ads=t - - - „ 20 ond=r Coop 40 - - - - - . . „ Onder Loop en dispenrl Joseph Tritpe v: Amstel p=r dwaleis 1645 ader 8 - - - - 10 1650 ads=t 22 dl=s kitel bij ads=t p:r d'lastdrager adel d - - - „ 10 1650 ads=t. 18 eh:r kitteleijn _=o & e -- „ 221645 ond: Coop en fiscael. 36 dh=r maetsuijck Coopman 1648 coop en d=o. 60 1651 opper d=o -. 95 dh=r kittesteijn p:r twapen van Hoop l=t - - - - - ƒ 7. 1635, ads=r -. 16 maerten Ilbrantse President 1637 8: do : 28 1640 ond= coop 40½ dh=r gardenijs 1644 Coopman 601 1652 opper d=o. 150 dh=r Renierse namen der personen met wat schip Jaer quelijk en gagie wanneer door wien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt. verbetert 26 goes 2 - 6 1647 ods=t - 18 dh=r maet suijck 28 d' Hr. Kitesteijn 1673 ond: Coop 40 1650 d:o d=o _=o 30. h 8 „ Wttrecht #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0883.xml #+ --- Jacob nolpe nanten der personen, met wat schip jaer qualy en gagie wanner doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt verbetgt Siam Volckert westerwolt p=l maestl 1/410 ond:r Coop:l 361652 Coopman 70 dh=s Reierse Coopman en opperhooft t 1645 2 ondercoop '1 Jan van Rijcq van P=r d'nassouw ads=t - - - - „ 1652 Coopman 65 dhr Renierse Cooman 1642 delff Hendricq Indijcq van p=r n: Inchuijs ond=r Coop: 36 - - - - - - - - - - - - - - „ onder Coopman te k 1650 Alckmaer ads=t - - - - „ 181652 ond:r CCop 40 dh=r raden v: Jndia _=o vo p=r n: rotterd noch voelvoet 1647 8: ads=t 15 Jongen - - „42 ads: p=r d vergulde Hendricq sijckertse 8: d=o 26 buys 1640 dublijn indienst genomen - - - - - 1645 J: ord:t 10 p=r sterthemius ads=t adriaen Cornelisz 1650 adt. 205 van batavia p=r dwogelstruijst sold=t - - - „ 101657 ads=t - 20 dh=r Remierse _=o Johannes Swartius 1651 van haerlem & 1 gerret Jacobse van p=r leeuwaerd boots=r - - - „ 7 1653 d: adh:t 16 Westerwolt I: d=o 1651 Amsterdam Jongen - - - „ 5 J: ads=t 10 - - - - - - - „ d=o adriaen froesen uijt p=r Orangie 1651 sgravenhage Johannes van middel, po: 11: delf 1652 hoecq ads=t - - „ 22 d: ads=t 30 penl Pieter Wijnantse p=r 11: Enchuijs 1644 raven ads=t - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - „ ads=t Jambij. No P=r Zutphen Onder Coop 501649 Coop 65 dh=r vand' rijn Coopman opperhooft 1644 m &: ads=t - - - „ 181646 ond: Coop 40 dh=r vand:'o lijn Coopman P=r dnassouw Gysbert vander 1651 Coop=n -. 60 dh=r Renierse 1642 _ philip monier uijt den p:r noortmunste ads=t - - „ 161652 boecken 30 nolpe - - - „ boeckhouder 1647 haegh. boss=r - - - „ 131652 ads=t . 19 olpe - - - - adsistent Cornelis fredricqse p=r breda kinneman 1651 maen g d: ads=t #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0884.xml #+ --- ende Insgelijckx „ verbetert sijn de grace Mangnus Cornelissen, met t schip out delct „1619: voor Corpl. a ƒ 16 voor Jongen a p=r. mt: ƒ„6 Cornelis damen v: leijden „ met t hoff van Holant Godtschalck Mesterrop met 't schip malacca nijcolaes Tulp v: amsterd=o. , met den tijger 1647: Fredrick gommers dorp met fredrick Hener. Jan Covette van Habel „ met Zelandia 1631 „voor adelb a ƒ 12 Cornelis arentsen v delft, met d' goude leeuw: 1621„ Hendrick Weijlant van met den salmander franckfoort „ 1642: voor adelb: a ƒ 10 van Holsteijn „1643„ Lanspassaet ƒ 13„ door d' Hr. witsen 1648„ Sergiant - „ 20„ d' H:r. outs Hoorn 1651„ vendrich „ 40„ d=o 1623„ serguant a ƒ 20„ door de Hr. de Bruijn 1626„ d=o - - „ 28„ d' H=r Willem Jansen 1628„ Luijtenant „ 54„ d:' H=r Vlack — 1633„ d=o - - - „ 64„ d' H=r acoleij — „1637: lanspassaet a ƒ 13„ 1638„ Corporael „ 14„ door d' H=r acoleij 1640„ d=o. van dadelb„ 20„ 1646„ d=o - - - „ 30„ de H=r. witsen 1648„ Vendrich „ 40„ d' H=r outshoorn „1624„ soldaet a ƒ 10„ door de Hr. willem Janssen 1627„ adelb. „ 14„ de Hr. vlack 1636„ sergiant „ 20„ d' Hr. acoleij 1639„ d=o „ 22„ d=o 1647 „ vend=r apointe „ 30„ d' H=r outs Hoorn 16. 50 „ d=o absoluijt „ 36„ d=o 1641„ Luijtent „ 501 1644„ Capteijn „ 75„ 2 d' H=r witsen 1646„ d=o „ 90„1 1651„ d=o. . „ 120„ d' Hr. Vlamingh van ander nach - - - - „ 1631: voor Cap: des arms ƒ 16 „ 1636: vendrich a ƒ 40„2 door d' H=r van diemen voor Corp:l van dadelb: a ƒ 16„ 1651„ vendrich a ƒ 42„ door de Hr. vlamingh Banda 1630„ voor adelb: ƒ 10„ 1640„ vend=r. apointe ƒ 30„ door de H=r oftens 1642„ d=o absoluijt „ 40„ de H=r Caen 1645„ Luijtenant, 50„ d'Hr. demmer 1648„ d=o. „ 60„ d' Hr. vlamingh 1650„ Cap:l luijten= 70 „ d=o 1652„ luijten= „ 53„- van Hoorn - - - . „ 1646: voor lanspassaet a ƒ 12 „ 1651„ serguant a ƒ 24„ door de H=r. willem verbeeck „hoedanich de selve int lant gecoonen namen der persoonen 21 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0885.xml #+ --- namen der persoonen gouw - - - - - „ 1643„ voor Corporael a ƒ „14 stoffdel thomassen van - „ met tschip out west vries„ „met fredrick Hendrick Reijnsburgh paulus andriessen van „ met t Jacht den een Johannes dircksen vander „ met t schip N: Haerlem Dingenaer willemsen van„ met t Jacht Z: Zee: voor Leijderdorp „ soldaet a pr. mt. ƒ 9 Isack de Lanoij van Lillo. „ met thoff van Zeelant Jan Willemsen uijt den haech„ met t schip prins willem Hans Croeger van Bethou, Met wesel, 1637„ voor Jacob van Twist van Malacca 1541: Corporael a ƒ 16„ door de H=r oftens 1636: voor adelb: a p=r m ƒ 10„ 1542„ sergiant „ 24„ d' H=r Caen „ 40„ d' H=r demmer 1645„ vendrigh 1. 648„ Capiteijn „ 80„ d' H=r vander lijn 1652„ d=o. . . . „ 100„ d' H=r Joan tijssen Corporael a p=r m=t ƒ„ 14 „1641„ vendrich a ƒ 40„ door de H=r van t wist 1643 „ d=o - . . „ 50„ d' H=r van vliet 549„ Luijtenant „ 60„ d' Hr. Joan Tijssen 1652„ eerste d=o. „ 65„ d=o 11642„ vendrigh „ 40„1 6 48„ Luijtenant „ 50„ d' H=r Johan tijssen Zantdijck - - - - „ 1640: voor Boss=r a p=r m=t ƒ 12 „ 11641: Corp=l van dadelijk ƒ 18„1 door de H=r van t wist guofficqua 1621: lanspassaet a ƒ 14„ „1626: Sergiant „ 23„ 1429„ soldaet „ 12„ 132„ vendr. apounte „ 36„ 1438„ do. absoluijt„ 40„ 1642„ Luijtenant „ 50„ door de H=r Seroijen 1645„ d=o „ 60„ 1651„ Capiteijn „ 75„ de Hr. vanden bogaert 1645: voor sergiant a ƒ„18„ 1649„ sergiant a ƒ 24„ door de' Hr. vanden bogaert 1650„ vendrigh „ 40„ d=o 627: Corporael a ƒ 16„ door de Hr. Jaques Lefeber 631„ sergiant „ 24„ de H=r lodesteijn 1633„ vendrigh „ 36„ d' Hr. ottens 1an 35„ Luijtenant 50„ d' H=r brockum 1640„ d=o - - „ 60„ d' H=r Caen 1641„ Capteijn „ 75„ d=o 1646„ d=o - - „ 100„ d' H=r vander Lijn 1844: Corp:l van Sadelijk 18„ door de H=r Seroijen 1646: sergiant „ 22„ d=o 1649„ vendrich - „ 40„ de H=r van den bogaert 1650„ Luijtenant „ 50„ do Taffascho= „vend=r „ 40„ door de H=r vanden boogaert lingen „ lant 1621„ voor hooplooper ƒ 5 „ 1645„ sergt. a ƒ 24„- hoorn 1621„ voor matroos ƒ „hoedanich de selve int¬ lant gecoomen Maleijd: ende Insgelijckx „ verbetert sijn - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0886.xml #+ --- namen der persoonen „met Banda 1639: door „soldt a p=r m=t amsterdam - - - „ voor sold=t a p=r R 1639: voor adelb: a ƒ 10 1647„ Sergiant Willem Coertsen van groeningen Andries Smith van dondij, met t schip Randa¬ Jan ter welburgh van„ met t schip wesel 639: Burgert Lambertsen Cock „ met t schip wesel 1639: voor sergiant ƒ 22 tJacht Reijnsburgh andries stegens v:leijpsich, met de klrner dandigff 1638 voor Capt. des armes a ƒ 18 voor sold=t a p=r mt ƒ 10 Jacob Boeij van Leijden „ met de fluijt de duijff Sijmon Lambertsen prins „ met den olijphant, 43: Johannes Brouwer van ƒ 14 „ 1649„ sergiandt aƒ 22„ door de Hr. maet suijcker 1652„ vendrich „ 40„ d' H=r hittesteijn „1644„ voor adelb: a ƒ 16„ door de Hr. Caron, 1645„ Corp:l v dadelb: 18„ d' H=r Johan tissen - „ 22„ d' H=r maet suijcker 1650„ vendrich „ 40„ d' H=r Kittesteijn - adelborsten a ƒ 20„ door de Hr. Caron 1650„ vendrigh „ 40„ do H=r kittesteijn voor adsistent a pr ƒ 16 „ 1645„ Corporael vande 1636„ voor soldt. a 1644„ Corp:l van d'adelb: ƒ 18„ door de H=r Caron 1645„ sergiant „ 22„ d' H=r Johan tijssen 1649„ vendrigh - „ 40„ d' H=r maet suijcker 1653„ Luijtenant „ 50„ d' Hr. kittesteijn „1649„ uijt de gevanckenisse vanden coninck van candia gelargeert en in vorige qualite van sergiant herstelt of 22„ door de H=r maetsuijcker „1650 „ vendrigh - - „ 40„ d' H=r kittesteijn ƒ 9 „1644„ Luijtenant a ƒ 50„ door de Hr. Maet suijcker 1643 „ vendrich a ƒ 40„ door d'Hr. Boreel 1644„ eerste luijtenant „ 54„ d' H=r Caron 1648„ Capiteijn - „ 80„ d' H=r maetsuijcker 1651„ d=o „ 110„. d' Hr. Kittesteijn gale „1645„ Corp=l. . . a ƒ 14„ door de H=r van Vliet 1645„ sergiant „ 22„ do 1648„ d=o - - - „ 30„ d' H r Johan tijssen 1652„ vendrich „ 40„ d=o 1642„ Corp=l a ƒ 14„ door de H=r van t wist 1643„ Cap=n. des armes „ 18„ d'H=r van vliet 1644„ serg=t „ 20„ d=o 1645 „ d=o - - - „ 30 „ d=o 1648„ vendrich. „ 40„ d' H=r Johan tissen 1643„ Corp=l. . . . a ƒ 14„ door de H=r van Vliet „1644„ sergiant - „ 21„ d=o 1648„ vendrich „ 40„ d' H=r Johan tussen 1652„ Luijtenant „ 50 „ d=o 1641: Corporael a ƒ 16„7, door de Hr. van twist 1642„ Sergiant „ 24„ 1645„ d=o. . . „ 30„ d' H=r van vliet 1648„ vendrich „ 40„ d' H=r Johan Tijssen „verbetert sijn „Ende Insgelijckx „hoedanich de self int lant gecoomen 1637„ voor soldaet a ƒ Jan Es van geertruijdenbergh, met n: amsterdam „met t schip fredrck „Hr. 1640: voor adelb ƒ 10 Jan westreenen „ met Zeelandia, 1638„ 9 9 „met den tujger 1614„ „voor Corpl a Pr. mr. - Juriaen gevel van Liegmits — - Zeeburgh #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0887.xml #+ --- namen der persoonen „ende Insgelijckx „ verbetert zijn „met delft voor Corpl. Harmen Willemssen van outs Hoorn Jan dircksen paradijs van „met dordrecht 1629 voor tamboer a ƒ „11 Emden 1636: Corp=l ƒ 14„ 1643„ sergiant „ 22„ door de H=r van diemen 1650„ d=o - - - „ 30„ d' H=r vander lijn 1652„ vendrich „ 40„ d'Hr. Vlamingh Jan Pietersen van Hoogen Heijm„ met westvrieslant 1647„ voor Sergiant. a ƒ „ 30„ 1652„ vendrigh apout ƒ 34„ door de Hr. vlaningh Taijouan voor sergiant a ƒ „ 22„ 1644: vendrich ƒ 40„ door de H=r Caen 1645„ Luijtenant „ 50„ d=o „ met t schip 11: Hoorn 1639: Cap=l des arms ƒ 20„ door de H=r brockum 1634: voor soldt a ƒ„ 1641„ sergiant - „ 24„ d' H=r Caen 1648„ vendrich „ 40„ d' H=r over t water 1651„ Luijtenant „ 50„ d' H=r. Commissaris versleegen 1644„ voor sergt a ƒ „ 30„ 1651„ vendrich a ƒ 40„ door de Hr. versteegen 9 „met t schip 11: enckhuijsen Jan Hendricksen van Haerlem„ met do. gulde leeuw: 1629„ 1630: soldaet a ƒ 9„ voor matroos a ƒ 8 1645„ Corp:l van d'adelb: 18„ door de H=r Caen 1648„ serg„t - . „ 22„ d' H=r over t water 1651„ d=o. . „ 30„ d' h=r Commiss. s versteegen 1652„ vendrich „ 40„ d' H=r Carel Reijnierssen Jan Theunissen v aldorp „ met de vreede 1647: voor sergiant a - . . ƒ„ 22 „ 1651„ vendrich a ƒ 40„ door d' H=r Commiss:s versteegen Jacob andriessen verheijden van woerden - - - - „ met 't schip de goude leeuw 1629: voor soldt. ƒ„ 9 Amboina „1634: adelborst ƒ 10„ 1636: Corp:l v d=o „ 18„- 1637„ vendrich „ 40„ door de H=r van diemen 1641„ Luijtenant „ 60„ d' H=r ottens 1644„ Capteijn „ 75 „ d' H=r demmer 1647„ d=o - - - . „ 100 „ d=o 1651„ d=o - - „ 120„ d' Hr Vlamingh van d'adelb: a ƒ 16 „1643„ sergiant aƒ 22„ door d' H=r demmer 1645„ vendrich „ 30„ d=o 1649„ Luijtenant„ 56„ d' Hr. Vlamingh 1646„ d=o. „ 40„ d=o Gillis Bouwensen aerden gitmar Hans Pietersen schifteluijn „ met den tijger 1641 „hoedanich de selve int lant gecoomen sijn - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0888.xml #+ --- hoorn middel namen der personen met wat schip Jaer qualijk en gagie wanneer doorwien alhier aengelandt verbetert Int Rijs Magasijn Jan abrahamse van P=r W: vrislant ads =t - ƒ 201650 / 0: ijneinse vienden van 1647 1652 ond:r Coop 42:db=r vander lijn trijs magasijn Samus bander mijt p=r witte duijff E: ads=t . 2 1653 ond: Corpito d=o Reijnese _=o 166 v Int Spijebr, magasijn ads=t - - - - - 20 - - - - - - - - - - - - - „ adsistendt Pieter van daelen, p:r dsmient 1650 Evert van Rijssen p=r dwogelstruijs soldret - - „ 10 1652 ads= : 20 dh=r Reijnerse d=o 1612 Pieter wijre uijt den p:r Zeelandiae ads= - - - „ 18 - - - - - - - - 1648 haegh Inde Winckel oe Exve v Jacob Canin van middelo p=r fred hend d: ass=t - - „ 24 1648 ond: Coop 415 dh=r vander lijn Coopman en 1651 Coopman 66 db. Reijnierse winckelier 1643 p:r hendrictte Jan de Conincg van louijse 1649 Barent Crijnen . . . . p: Weesp 163 boo tsman - - „ 7. - - - - - - - - - - - - - - - - - - „ bootsman ads=t - - - - „ 18 - - - - - - - - - - - - - „ adsistent „ adsistent bijden Equipagiem=r hoe Jegenwoordigh #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0889.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0890.xml #+ --- nam #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0891.xml #+ --- Magasijn uijt den haegh namen der persoonen met wat schip Jaer qualij eij gagie wonneer doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt verbetert Isaacq solmans - - -„ p=r dphenicx ads=t - - - - „ 20 - . - - - - - - - - - - - - - „ ads=t 1653 _=o — - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - - - - „ _=o bart Andriesse appel„ p=r d'phenicx 1653 doren Jan duwoutse Egmont p:r d'salmand Timmern. 21 - - - - - - - - - - - - - - Timmerman v 1653 Albert Canter - - - „ p:r dpeerl 1652 sold=t - - - „ 10 1653 ads:t -. 20 d=rs moetsuijck adsistent Jan aggesse - - „ p:r d' E: davith ads=t - - - - „ 20 - – - - - - - - - - - - - - „ d=o 1653 Claas Choorn - - - - - „ p: de: davith 1653 d=o - - - - „ 20 - - - - - Hendricq blom - - - - pp:r Weesp 1613 soldaet - - - „ 10 - - - - - - - - - - - - - - - „ soldaet - - - - - - - - „ _=o Coopman en Cassier Bijde Cassa Wijnandt Rutgers p: 11: amstl ads=t - - r 16 1642 ad s=t 20 1639 1647 Copp man 60 dh=r verstegen 1652 opper do„ 1653. d=o — 85 d' H=r maetsuijck 1643 ond:r Coop 36 dh=r lamair 1642 ond: Coop 45 dh=r Reijnierse Onder Coopman E Pieter Cnol van delff p: 1: Rotterd adsistent 18 165. ads= gilles nonnemans -„ p:r th: van Zeel:t ads=t - - - „ 161652 boeseh: 24 db=s pegrom en bl 1643 ond: loop 40 dh=s in aet suijck Int Provisie Ondercoopman Jacob Justus boreet P=r dhaen 16413 ads=t - - - ƒ 18164 1 boeck end 8 1650 ond:r Coop 404 dh=s vanderlijn 1653 d=o - - . 51 dh=s reijmerse en dispencier 1648 1647 30 _=o #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0892.xml #+ --- De generale Secretarie van vlissinge namen der persoonen met wat schip jaer qualien gagie wanneer doorwien hoe Jegenwoordigh alhier aengelandt verbeetert adriaen Willeboortse p=r orangje Oonder Coop: ƒ56 1617 beretf. -. dh=r Reijnierse secretz vande generaele secretarie ende lidt vanden 1651 Raet van Justitie pieter Maerville - „ p:r dgecroonde ads=t - - - - „ 18 1649 5: ads=t 6 25 db=r vand'lijx Ondercoopman ende 1652 Ond:r Coop=n 42 dh=r Reijnierse d: Clercq van gemelte lieff de 1647 secretarie pieter de graeff p:s 1: delf 650 boss= - - - „ 12. 1650 rd=s . 20 dh=s vand Rijn adt=t en Clercq De Ewert Corbusier - - - - p:s leeuwaerd adt=t - - - - „ 20 - - - - - - - - - - - - - - - „ d=o 1651 Cornelis van wede - „ p:r d' eijger 163 E: d=o - - - „ 2 - - - - . - - - - - - - - - . - . . „ d=o thomas van nuth p:r dpeerl 1653 soldaet - - - „ 10 1653 ord=s . 20 dh:r moetsuijck _=o gerret braems - - - - alhier a=o 1652 in dienst genomen adsis:t . 20 dh=r Reijnerse _=o pieter van Westenbalj p: d diamant adelborst -„ 10 1612. ads=t 20 dh=r Reijnierse _=o 1651 ads=t - - - - „ 18. - - - - - - - - - - - - „ _=o lodewijcq Ebner - - - - „ p:r schiedam 1648 Johannes du mon - - „ alhier in dienst genomen - - - „ 167. ord=r ƒ 20:8: -d=s Reijnierse _=o adriaen vandes goet p=l schiedam adeld - - - - „ 10 1653 ach=t . 20 dh=r moetsuijck _=o 1651 Isaacq grammont p:r weesp 1653 ads=t - - - - „ 20. - - - - - - - - - - - - - „ d=o Jacob van Alperen - - „ p=r dproventje als sold=t - . „ 91650 ads=t. 25 dh:s vand' Eijn d=o . „ D=os 1650 nicolaes pijl - - - - - - p:r J: m uijden ads=t - - - - „ 20 - - - - - 1653 reijnuerte d=o ge mnuen . Ouueevorenal Josephus datis. - - - - „ p=r dleeuw 1652 ads=t - - - - - 20 - - - - - - - - - - - - - - - - - - „ d=o Caroel de galjiers - - p:r dleeuwin 163 _=o - „ 20 - - - - - - - - - - - - - „ d=o doot abraham verhoeve alhier in dienst aengenomen - 165 8: rd:s 2 15 de=s Reijnierse f: d=o micloes hoornek . - - p=rs diamant sonder gagie 167 : ad:s 15. db:o weijnerse _=o 1651 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0893.xml #+ --- snegotie Comptoir medicel 1639 Hendricq van Seelst p=r maria de ads=t - - - - „ 18 1643 ond:r Coop 36 dh=r van diemen 1649 Coop=l –. 65 1652 d=o - — 80 1647 Coopman 66 1651 tweede Coop=l 1653 8: d=o namen der persoonen met wat schip jaer, quosite en gagie wanneer door wien hoe Jegenwoordigh alhier aengelindt 1691 francois mannis - - - - - „ p:r drogelskruijs adsukent 16 16460 nd„r Coops 36 dh=r Caron Eduardt Oom s - - pr d' elketeaen adt= - 165 0 ijne homen ende hend 1648 der negotie boecken walraven thome - „ p=r desmint osd : as:t - „ 24 - - - - - - - - - - - - - „ d: ads=t 1653 Coopman ende maehten dorreslam - - - „ p:r Zeelandia Ads: - - - - - - 18 1613 ond: Coop dh=r maetsuijk onder Coopman 1648 40 Jacob Macqueleijn p=r dwitte valcq d=o - - - „ 15 161. boeckhoud des=r Reijnerse boeckhouder 1645 30 denijs de maiskres - - - p:r d'winthout _=o - „ 20 - - - - - - - - - - - - - - - - „ adsistent 1653 „ - Spaekhuijsen hove Hendricq Janse gramsd p=r dpeerl 162. onder Coop„s 36 - - - - - - - - - - - - - „ Onder Coopman Jan van batingen p:r dlijger 1647 ads=t -- - -„ 1816st ad 30 2 d h=r seijnierse d=o 1613 ond=r Coop 45s maet huijre. adien barentekhijsen s: brede 169 ad - 2016 r d =t d iele adsistendt Eerste Coopman 1610 opper d=o — : jd h=s vanderlijn deses Casteels deses Catt=a 1o0 dh=r reijnierse dh=r. maetsuijck Tweede Coopman de=r Reijnmese deses Casteels 1653 twede Coop deses Castels d'h=r maetsuijck verbeetert 1 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0894.xml #+ --- nen der persoonen met wat schip Jaer, ende no alhier aengel s negotie p=r maria de ads=t ndricq van Seelst medicel 1639 cois mannis - - - - - „ p:r drogelstruijs adsi 1641 adst. uardt Ooms - - - - p:s d' elle aen 1648 traven thome - - „ p=r demient 1650 8: a iten dorreslam - - „ p:r Zeelandia Ads:t 1648 b Macqueleijn p=r dwitte valcq 1645 sijs de maiskres - - - p:r d'winthout 1653 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0895.xml #+ --- 417 O Andries mellingh van beock in switserlant in Jndia gecomen den 29„en augustij 1651 mettet schip den diamant voor lantspassaat a ƒ 12. jegenwoordich wesinnende 16. gulden p„r maent. wert op sijn— versouck onaengesien noch ontrent de 39 maenden te dienen heeft die tallen tijden gehouden blijft te voldoen— vrij dom toegestaen. Int Casteel bata datum als boven. Pieter gillisz. van rotterdam int lant gecomen: den 4„en Julij a:o 1651. mettet schip orangie voor matroos a ƒ 9 ter maent wert onaengesien nocht ontrent de 13- maenden te dienen heeft sijn vrijdom toegestaen Int Casteel bat„a adij 10„en Iunij 1653. — Carel van dalen van antwerpen int lant gecomens: met d' luijt de potvis 1649. voor soldaet af 4. jegenwooordich in d„o qualite winnende 12 gulden. ter maant wert onaengesien noch ontrent de vierenvijftich maenden te dienen heeft. die tallen tijden gehouden bleijft te voldoen vrijdam vergunt mits dat wanneer begeert weder in comp:s dienst sal mogen treden. In't Casteel Catta adij 23„en Junij 1653. — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0896.xml #+ --- Wilhelmus dijckman van oldenburch. hierte lande Gecomen as 1636 met tschip harderwijck voorsoedaet a ƒ. . . . nader hant orij burger ende tegenwoordich wederom soldaet sonder verbant met ƒ - . . ter maent wert op sijn versouck vrijdom vergunt Int Casteel bat„a datum als boven — Min Anthonij de meij van valencelijn hier te lande gecomme met koffe van seelant 1645 voor jongen a ƒ 5 jegenwoordi soldaet met ƒ 10 ter maent vermits den uijtgemen sijnes op sijn versouck vrij dom vergunt Int Casteel batavia datum als boven. Cecax broux van determon int lant gecomen a„o 1652. met de veerl voor soldaet, a ƒ 9. wert onaengesien noch ontrent de 29. maenden, te dienen heeft die tallen tijden gehouden blijft te voldoen op sijn versoeck vrijdom vergunt Int Casteel batavia den 25„en Junij 1653. Jan Janse galant van leijden int lant gecomen met selandia den 18„en„ octobr„ 1652. voor adelborst a ƒ 10., wert op sijn versouck onaengesien noch omtrent de es maenden te dienen heeft die tallen tijden gehouden bleijft te voldoen vrij dan vergunt. Int Casteel batavia datum als boven— #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0897.xml #+ --- 418 Passchier verno van chaumont soldaet int lant Gekomen met tschip zeelandt wert onaen gesien noch 49. maenden te dienen heeft die tot allen tijden gehouden blijft te volden vrijdom vergunt Int Casteel bat„a datum als boven. Hermen Jansen coster van haerlem corporael: int lant gecomen met tschip den tijger a„o 1645. voor Lans„ passaet wortsonder versouck in vrijdom gestelt. In't Casteel bata den 2„en Julij 1653. — Matheus Abrahamse van amsterdam quatierm„r a ƒ 192„ maent int lant gecomen met den princes roijael 1652. wert onaengesien noch seventhien maenden te ditonen heeft die altijt gehouden blijfte voldoen vrijdan vergunt: Jn't Casteel bat„a datum als boven. Bart Engel. van voo lgast soldaet int lant gecomen met het jacht dejonge prins a„o 1647. voor bos„s a 13 p„r maent, om wert op sijn versouck aengesien sijn verbonden tijt g'expireer sij sijn vrijdom vergunt. Int Casteel batavia den 10„en Julij 1653. — Claes pietersz. van Onchuijsen in lant gecomen— mettet guinese jacht s„t jan babtist voor matroos a f 122: a„o 1649 daer naer tot cuijper gevordert ao 16 p „t maent wert aengesien sijn tijt g'expireert sijn vrijdom vergunt In't Casteel battavia adij 10„en Julij 1653. ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0898.xml #+ --- Part Engel van wolgast soldaet int lant gecomen met den tijger a:o 1649 wert aengesien sijn tijt geexpireert sij vrijdom vergunt Int Casteel batavia datum als boven Willem Jansen oversant van der veer int lant gecomen met het jacht de jonge prins ao 1647. voor boss„r, a f 13. , p„r maent wert op sijn versouck t aengesien sijn verbonden tijt geexpireert sij vrij dom vergunt Int Casteel bat a datum als boven. van rijcksen van stasijn in pomer en int lant gecomen met dewalvisch a„o 1645 voor boss„r a ƒ 12. , wert vermits gerruijm en tijts expiratie vrijden vergunt In't Casteel batavia datum als boven —. Wouter Sijmonsz. van delft int lantgeromen, met h: louijse- a„o 1644. voor sold„t af 9. , wert vermits tijts expiratie vrijdom vergunt Int Casteel batavia den 11„en Julij 1653. Willem claesz van versoerwolf sold„t int lant gecomen met tsch ip banda a„o 1642. in d„o qualite: aƒ . . . wert vermits tijts expiratie vrijdom vergunt Int Casteel bat„a datum als boven. Hans warnaerts van hamburch hier te lande gecome met de fluijt de salm a ƒ 10 nu ƒ 14: wert op sijn versouck vermits tijts expiratie in vrijdom gestelt. In't Casteel bat„a adij 16„en Julij 1653 — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0899.xml #+ --- 421 419 Dirck Jansen van coppenhage int lant gecomen met tschip Zutphen. 1640 voorsoldaet nu adelborst met ƒ 15. wert op sijn versouck mits tijts expiratie vrijdan vergunt Int Casteel batavia datum als boven. goosen pietersz van amsterdam int landt gecomen. met de fluijt de coninck van poolen voor matroos a ƒ 10. , nu bottelier met szo wert vermits geruijme tijts expiratie op sijn versouck vrijdom vergunt In't Casteel batavia datum als boven. An Adriaen van der laes van amsterdam int lant Gecomen, met de peerl 1652. voorsoldaet a ƒ 10. werton aengesien noch ontrent de 45. maenden te dienen heeft in vrijdom gestelt In't Casteel batavia datum als boven. Om Abraham meijndertsen van amsterdam, hier te landen fome Gecomen. mettet schip de princesse roijale a„o 1650. voor cupper met ƒ 15 per maent wert na tijts expiratie bij desen per„ vrijdam vergunt In't Casteel batavia adij 20„en Julij 1653. Jan patrauw van berdaur hier te lande gecomen met schip seelant a„o 1643 voorsoldaet af. - . wert op sijn versouck vermits tijts expiratie vrijdom vergunt. Jnt Casteel batavia adij 24„en Julij 1653. — Jacob gijselingh gebooren van batavia adsistent a ƒ 15. wert op sijn versoucq mits tijt s' expiratie vrij dom vergunt Tnt cateel batavia adij 26„en Julij 1653. 81 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0900.xml #+ --- Barent geritsz vander lingh int lant gecomen, met seelant 1643. , voor soldaet a ƒ 10. jegenwoordich winnende ƒ 13 p„r maent wert op sijn versouck. vermits expiratie van tijt vrijdom vergunt Int Casteel batavia adij 27„en Julij 1653. Gerrit Fockes van Franiker. int lant gecomen met de princesse roijale. a.o 1650. voor matroos a ƒ 11 permaent vrijdan aengesien tijts expiratie Int Casteel batavia adij 31„en Iulij 1653. — Joris danen van middelburch te lande gecomen met prins willem a„o 1651 voor cranckbesoecker a ƒ 3 1„r maent wert hoewel noch 15 maenden te dienen vrijdom gegeven. In't Casteel batavia datum als boven. Pieter cornelisz van nieucoop int lant gecoomen met schip - - - - a„o. . . . jegenwoordich geweldiger met 42. gl ter maent wert op sijn versouck bij desen vrijdom vergun aengesien tijts expiratie Jnt casteel batavia adij ult„o julij 1653. Willem enoock van liet in choflant in't lant gecomen met thoff van seelant voor de 2„e reijse in qualite als cranckve„ soucker a ƒ 36 wert onaengesien noch omtrent de 25 maend maenden te dien en heeft die tallen tijden gehouden blijft te voldoen op sijn versouck vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. — ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0901.xml #+ --- 121 420 Boucke Fochems van bester swraech int lant gecomen met nu haerlem voor corporael a ƒ 14 term=t a„o 1646 wert op sijn versouck bij desen ten aensien sijnes— tijts expiratie vrijdom vergunt Int casteel bat„a adij 2„en augustij 1653. — Puebier artus van caen int lant gecomen met tschip fredrick hendrick ao 1637. voorsoldaet a ƒ 9. jegenwoordich in d„ qualite a ƒ 14. —ert op sijn versouck aengekien tijts expiratie vrijdom vergunt. — Int Casteel batavia adij 6„en augustij 1653. Jacob „ Ialiaender van Engelstadt int lant gecomen 647 a„o 1647. met tschip den diamant a ƒ 9. p„r maant wer- op sijn versouck on aengesien nch omtrent de negen maende te dien en heeft vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. Jan Hendricksen van amsterdam: hier te rande gekomen met den tijger a„o 1641 voor jongen a ƒ 4. jegen„ ver woordich adelborst met ƒ 12 ter maent wert bij desen onaer„ gesien noch omtrent de 11 maenden te dienen heeft vrijdom vergunt Int caseoe batavia adij 9„en augustij 1653. _o - Guiliam malarm. van rouaen in't lant gecomen en 1643. met thoff van seelant voorsoldaet a ƒ 10. jegen„ doen woorde winnende 15 gl. wert bij desen op sijn versouc aengesien tijts expiratie vrijdom vergunt Int Casteel bat„a adyj 13„en augustij 1653. — stoetn - Dienen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0902.xml #+ --- Hendrick Fanse: van willigen: int lant gecomen a„a 1652 met tschip Ceel andia voorsoldaet: a ƒ 10. nu metselaer. af 15 wert onaengesien noch 50 maenden te dienen heeft die altijt gehouden blijft te voldoen. op sijn versz ua vrijdom vergunt Int casteel batavia adij 23„en augustij 1653. — Herman Suijrmont van Emmerick int lant gecomen voor bootsman aƒ. . . met n. rotterdam a„o 1649. , nu quartierm„r af 15. wert onaengesien noch 23 maenden. te dienen heeft die als boven. Int casteel batavia datum als boven. Pieter bissijn van calis int lant gecomen met wopkentburch a„o 1647. voor boots, af 7 jegenwoordich winnende ƒ 12. wert aengesien sijn tijt g'expireert sij vrijdom vergunt In't casteel bat„a datum als boven. Jonas christiaensz. van clinck coppen. int lant gecomen met tschip leeuwaert den 1640. voorsoldaet a ƒ 9. per maent wert onaengeken noch omtrent de 11 maenden te dienen heeft op sijn versouck vrijdom vergunt Int casteel batavia adij 26„en augusto 1653. Jacob oldenburger italiaender int lant gecomen, met tschip den diamant a:o 1649 voorsold„t a ƒ 10 wert onaengesiet noch ontrent 8 maenden te dienen heeft op sijn versouck vrij vergunt Int casteel batavia adij 9=en september 1653. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0903.xml #+ --- 421 Fransoijs renoud van duman: in india gecomen. — met prins willem 1651. den 30„en octob„ voor adelb„ — a ƒ 10. wert op sijn versouck onaengesien noch ontrent 37 maenden te dienen heeft die tall en tijden gehouden blijft te voldoen vrijdom vergunt — Int casteel bat„a datum als boven. — Daniel Fuijsen de Jonge van middelburh. int lant met orangie a„o 1651. voor adelbeorst a ƒ 10 p„r maent. wert onaengesien noch ontrent negen maenden te dienen heeft op sijn versouck vrijdom vergunt. Int casteel bat„a adij 12„en September ao 1653. Pieter ergo van oude naerde. in in dia gecomen, a„o 1647 voor soldaet a p. . wert aengesien sijn verbonden tijt geexpireert sij op sijn versouck vrijdom vergunt Int casteel bat„a datum als boven— Jacob abrahamsen van amsterdam in't lant gecomen den 18 junij 1645. met schip middelburch voor soldaet a ƒ 9. jegenwoordich adelborst a ƒ 13. ter maent wert op sijn ver„ - souck mits tijts expiratie vrijdom vergunt In't casteel batavia adij 17„en september 1653. Huijbert Janse: van cooten int lant gecomen, abo 1651 met schip breda voor lans passaet a ƒ .-. jvert op bij 1t: versouck onaengesien net ontrent de 35 maenden— te dienen heeft, die tallen tijden gehouden blijff te voldoen. vrijdam vergunt Int casteel batavia datum als boven. — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0904.xml #+ --- Nn Piere Folijn van int lant gecomen 1645. met schip middelburch voor soldaet af. - . jegenwoordich winnende in die qualite ƒ 12 ter maent wert onaen gesien noch ontrent de 2 maenden te dienen heeft op sijn versouck vrijdom vergunt Int casteel bat„a den 24„en Septemb„r 1653. - Christiaen zever in't lant geoomen met schip Enchuijsen 1650 voorsoldaet a ƒ 10. wert op sijn versouck onaengesien noch ontrent de 22. m aenden, te dienen heeft die tallen tijden gehouden blijft te voldoen brijdon vergunt Int casteel bat„a datum als boven. Hendrick abrahamsz. mooren in't lant gecomen met tschip de walvis a„o 1652. voor adelborst a ƒ. — w„r maent wert bij desen onaengesien noch omtrent de 46 maenden te dienen heeft vrijdom vergunt Int casteel batavia adij p„ro october 1653. — Anthonis adria ensen van middelburch. in india Gecomen. al 1647. met tjacht de jonge prins voor hoog bootsmansmaet af 22 nu hooghbootsmans af 26 p„r m wert aengesien sijn tijt volcomen, geprireert sij vrijdom vergunt In't casteel batavia 8en ctober 1653. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0905.xml #+ --- 42.2 Hendrick de noot van Conden int lant gecomen. — al 1651. met jacht de saphier voor onder barbier a ƒ 23 p„r m=t wert onaengesien noch 9 maenden te dienen heeft die altijt gehouden blijft te voldoen vrijdom vergunt Int casteel batavia adij 10„en october 1653. — Jan abramsz. van gale int lant gecomen, met tjacht armuijden, voorsoldaet den 26„en septemb„ deses jaers. — wert onaengesien noch bij na 5 jaren heeft te dienen vrijdom vergunt. Int casteel bat„a datum als boven. Vn Adriaen andresen van rotberdam int lantgecomen met de fluijt noordtmunster a„o 1647. voor matroos a ƒ. ter maent wert ten aensien tijts expiratie op sijn versouck vrij dam vergunt Int castee batavia adij 18„en october 1653. — Sijmon goessens van Onchuijsen int lant gecomen. met nu enchuijsen voor boss„l aƒ 16. jegenwoordich metsalaer a ƒ 18. , vermits tijts expiratie vrijdom vergunt Int casteel bat„a datum als boven. — Jacob boeij van Fredrick stadt int lantgecomen met het jacht de tonijn a„o 1645 voor boss„r a ƒ 12 nu quartierm„r wort aengesien sijn tijt g'expireert sij vrij dan vergunt Int casteel batavia adij 17„en october 1653. G vrijdom de 3. dia oog #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0906.xml #+ --- Willem Focken van geertruijdenbr int lant gecomen. met n: rotterdam ao 1650. in qualite van bossr â f 12. wert aengesien sijn verbonden tijt geexpireert sij vrijdom vergunt. Int casteel batavia datum als boven. — Cornelis dircksz. van gooh in't lant gecomen. met tschip schiedam a„o. 1648 voorsoldaet a ƒ 10 jegenvoor dich metselaer met 22 gulden. ter maent wert als nu op sijn versouck vermits tijts expiratie vrijdom — vergunt Int casteel batavia adij 29en octob„r 1653. An Andries Prict hille van der sent int lant gecom met tschip den diamant a:o 1649. , voor onder chiru gijn met ƒ. . ter maent wert vermits tijts expiratie vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven Lanck gronck van dansijck hier te lande gecomen mettjacht bergen op loom. a„o 1641. voor hooplooper jegenwoordich winnende 13 gl. wert vermits expiratie van tijt vrijdom vergont. — Int casteel batavia datum als boven. In Anthonij lucasse van dootrecht int lant gecomen met jachtarremuijden deses jaers 1658 voor corporael. af 14 ter maent wert onaengesien noch 59. maenden te dienen vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. — - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0907.xml #+ --- 423 Willem Loorenput van geertruijdenen- int lant gecomen met seelandia a„o 1652 voor adelb„n a ƒ 10 ter maent wert op sijn versouck onaengesien noch ontrent de 41 maenden te dienen heeft vrijdom vergunt Int casteel bat„a, adij 7„en november 1653. Hendrick Francen. cloeck. van amsterdam int lant gecomen. met 'tschip mallacca den 3„en octobr„ 1652. voor adelborst a ƒ 10 wert onaengesien noch omtrent 47. maenden te dienen heeft vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven— Bartel hillebrantsen. van amsterdam hier te lande gecomen. met de griffioen a„o 1647. voor ma„ troos af 10. jegenwoordich kistemaecker. met ƒ 24 ter maent wert op sijn versouck vermits tijts expiratie vrij dom vergunt. In't casteel batavia adij 15„en novemb„r 1653. Coenraet aesingh van leijden. in india gecomen, a„o 1648. voor matroos a ƒ 9. , jegenwoordich timmerman met ƒ 20 ter maent wert onaengesien omtrent de acht maenden te dienen heeft, die tallen tijden gehouden blijffte voldoen vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. — Boucke bouckes. van leeuwaerden in in dia gekome anno 1649. met tschip breda voor timmerman. a ƒ 14 „ jegenwoordich z is wert onaengesien noch t omtrent en 20 maen m i tie te dienen heeft op sij versouck vrijdam vergunt datum als boven. — - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0908.xml #+ --- Roeis de wijs van. . in india gecomen a„o 1648. , met den oliphant voor - - - - a ƒ. - jegen„ woordich jegenwoordich metselaer met. . . vermits tijt sde expiratie vrij dom vergunt op sijn verseuck Int cateel batavia, adij 6„en december 1653. Jan Dircksz. van. . . . . int lant gecomen a„o 1647. met het schip westvrieslant voor... aƒ. . . jegenwoordich metselaer met ƒ. . . vermits tijt expiratie op sijn versouck vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. — Jan arentse coes veet van roermoat in india gekomen met delft den 12 julij 1647. voor soldaet a ƒ 9. onaeng sien noch 26 maenden te dienen heeft op sijn versouck vrijdom vergunt— In't casteel batavia datum als boven. Christiaen gijsbertsz. van. . . . . in indie gecomen met tschip delft a„o 1650 voor huijstimmer„ man a ƒ 11. jegenwoordich winnende ƒ15 vermits tijts expiratie op sijn versouck vrijdam vergunt In't casteel batavia datum als boven. Tiel Jonck intlant gecomen, p„r tschip den Oliphant a„o 1650. voor corporael. aƒ 16. , onaengesien wt h. achtien maenden te dienen heeft vrijdam vergunt Int casteel bat„a datum als boven. — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0909.xml #+ --- 424 Hans ditmer van dansijck int lant Gecomen met den salmander 1649. voorsoldaet a ƒ. . ter maent wert onaengesien noch. omtrent de 4. maenden te dienen heeft die tallen tijden gehouden blijven te voldoen. op sijn versoucke vrijdom vergunt, Int casteel bat„a datum als boven. — Neeusdar van stioin hier te lande Gecomen a:o 1649. met schip breda voor hun stimmerman a ƒ 14. jegenwoordigh in die qualite winnende ƒ 22. wert onaengesien noch omtrent de 23 maenden te dienen heeft die tallen tijden gehouden blijffte voldoen. op sijn versoucq vrijdom toegestaen. Int casteel batavia datum als boven. Jacob pouloske van ocrima. int lant gecomen al„ 1641. met sschip nassauw voorsoldaet a ƒ.- wert mits expiratie sijns verbonden tijts. — op sijn versouck vrijdam vergunt. — Int cateel batavia datum als boven. — Isaack de wason van mantes hier te lande gecomen a„o 1650. met thoff van seelant voor matroos a ƒ 12. wert op sijn versouck ende mits ex„„ wiratie sijnes verbonden tijt vrijdom toegestaen Int casteel batavia datum als boven. 5 souck ƒ ant hant #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0910.xml #+ --- Oan Arent meijer van hamburchtijindia gekomen met de fluijt de wolff ao 1644. voor hoop looper a ƒ 7. wert onaengesien sijnen verbonden tijt g'expireert sij vrijdom vergunt Intt casteel batavia, adij 13„en december 1653. — Huijbert sijmonse van haer lem. in india gecomen a:o 1648. met thoff van seelant wert aengekien sijnen. verbonden tijt g'expireert sij om toegestaen Int casteel batavia datum als boven. Kemmert Iaar van alckmaer in india gecomen a„o 1649. met leeu waerden voor boss„r aƒ. -.. wert mits expratie sijns verbonden tijts op sijn versouck vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. — Jan Thomasz van amsterdam int lant gecomen a„o 1641. voor jongen a ƒ 4. jegenwoordich soldaet wert op sijn versouck vermits tijts expiratie vrijdom vergun december Int casteel batavia adij 15„en Jari 1653 Jan Fredirckse Stadtlander. van ant werpen int lan gecomen met den E=Eliphant ao 1648. voor soldaet a ƒ 9. gb. per maent wert vermits tijts expiratie vrijdom vergunt Int casteel bat„a datum als boven. — #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0911.xml #+ --- 425 Passchier ievel vander goes met louwijse ae„ 1647. voor huijstimmerman. a ƒ 14. jegenwoordich winnende 30. wert vermits tijts expiratie op sijn versouck vrijdom vergunt Int casteel batavia adij 19„en december 1653. Dirck maertensz van gulijck. int lant gecomen met tschip K: rotterdam: a„o 1649 voor Cock. a f 25 nu winnende /ƒ 30 per maant volgens tijts expiatie op sijn versoucq vrijdom vergunt Int Casteel bat„a adij 19„en december 1653 Roelof andriesz. robijn van gottenburch: int lant Gecomen met de peerl. a„o 1652. voor bossr a ƒ 11. , wert onaengesien noch ontrent 16 maenden te dienen vrijdom vergunt Int casteel. bat„a adij 24„en decemb:r 1653. Van Andries cornelisz. van ruijsburch int lant Gecomen. met 'tschip leeuwaerden a„o 1649. voorsold„t a ƒ 9. jegenwoordich matroos met dese wert op sijn versouck aengesien noch ontrent 6 maenden te dienen heeft vrijdom vergunt. - Int casteel bat„a datum als boven. Sijmon pietersen van slooten. int lant gecomen, met schip prins willem ao 1650 voor bossr. a ƒ 16. „ wert op sijn versouck onaengesien noch ontrent 8. maenden te dienen heeft vrijdom vergunt In't castele batavia datiem als boven — op #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0912.xml #+ --- Claes Hendrickse Speeeman van Enchuijsen, int landt Gecomen met tschip breda a„o 1651 voor bootsman ap9, wert op sijn versouck onaengesien noch omtrent 4 maenden te dienen heeft vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven— r Frans dircksz van Straals ont int lant gecomen a„ 1649. met tschip orangie voor matroos, a ƒ 12. , wert op sijn versouck volgens tijts expiratie vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. steven de morijs. geboortich van amton. in dienst der E: comp„e alhier aengenomen- wert op sijn versouck weder vrijdam vergunt. — Int casteel batavia adij 37„en Januarij 1654. Jan maijoor van amsterdam in't lant gecomen met sschip de vogelstruijs. ao 1651. voor jonghbootsman a ƒ 5: wert onaengesien noch omtrent 5 maenden te dienen heeft die altijt gehouden blijftte voldoen. op sijn versouck vrijder vergunt In't casteel batavia datum als boven. — Jan back van rotterdam, int lant gecomen met sclijp h: louwijse voor opperstierman. a ƒ 50 nu jongst. gewesen schaffiz: in comp:s hospitael aƒ. - wert op sijn versouck vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0913.xml #+ --- 426 Hendrick caame van nieuwen huse int lant Gecomen met de fluijt de coninck davit ae„ 1646. voor soldaet a ƒ9. , wert op sijn versouck mits — expiratie sijnes tijts vrijdom vergunt Int casteel batavia den 7„en Januarij 16544. Cornelis cornelisz trat: van rotterdam intlant Gecomen: met de provintie a„o 1645 voorsoldaet a ƒ. 9 jegenwoordich matroos a ƒ 12. wert op sijn versouck ende vermits expiratie sijnes verbonden tijts. vrijdom vergunt Int casteel batavia datum als boven. — Gerrit reus van harderwijck int lant gecomen met leeuwaerden a„o 1642. voor cranck besoecker a ƒ 36. jegenwoordich ƒ 40. , wert op sijn versouck end vermits expiratie sijnes verbonden tijts. vrijdom vergunt In't casteel batavia den 8„en Januarij 1654. Jan springer van amsterdam int lant gecomen a„o 1637. met nassou voorschipper aƒ 70 jegenwoordich winnende 80. wert op sijn versouck vrij dom vergunt In't casteel batavia adij 10„en januarij 16504 Jan heijndrickse van ber ser waeck in't lant gecomen a„o 1652. met de rijger voor botteliere mae jegen voordich bottelier wer op sijn versoucq vrijdom onaengesien noch ontrent 18 maenden te dienen heeft Int casteel bat g ady 12„en Januarij 1654. der #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0914.xml #+ --- Jan gerritse van amsterdam int lant gecomen a„ 1644. met en huijsen. voor boss„r wert op sijn versouck vrijdom vergunt. In't casteel bat„a datum als boven. Jacob den dammer van brugge intlantgecomen a„o 1649. p„r henritte louijse voor bootsman wert op sijn versouck vrijdem vergunt Int casteel batavia datum als boven — No. 25. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0915.xml #+ --- Snoeck renoceit Harsewint jonckcatwijck den 4=en Januarij des nachts arriveert hier het jonck catwijck uijt toncquin behouden tjacht sluijs 7=en d„o retourneert tjacht huijs vande va derlantsche schepen. 8=en d„o des morgens vertrecken van dese rheede. het schip banda de fluijt schepen patientie en de gulde gans, ende de jachten vleerruij, en charlois naer solor met den capiteijn joannes burgers, sijnde tschip geordonneert om van daer voor te naer benda„ amboina oversteecken. tingangh 10„en d„o vertreckt van hier des avonts naer japara tijs pieters ondercoopman met eenen brieff voor het opperhooft aldaer 13=en d„o vertreckt van hier na japara het fluijtschip post witte paert de post en twitte paert 14 d„o vertreckt van dese reede het jacht de sperwer over Sverwer Japara naer banda. 116„en d„o des morgens vertrecken van dese reede tschip de snoeck tjacht de renocer, ent galliot de hasewint, niet den E. Jacob hustaert ende coopman buijs, gaende als gesanten aende maijesteijt van maccasser, over Japara naer maccasser en ternaten. banda vatientie gulde gans vleermuijs. charloijs. Notitie van de schepen soo die van andere plaetsen hier gearri¬ veert sijn als die van hier elders ver„ trocken sijn sedert 4=en Januarij 1653. tot 31. december, daer aen volgende 1644 44: 427 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0916.xml #+ --- Januarij 1653 olphant provintien Eneruijsen banda 18 d„o des morgens vertreckt de fluijt de swarte bojn mede in swartebeije comp„e vande vod=ren schepen over japara en maccasser na— ternaten. vertreckt oock tjacht sluijs met van goens na caraowang sluijs wt geest te d„o nademiddach vertrock de fluijt uijtgeest over jacura nae banda. sluijs 30: d„o retouneert 't acht sluijs van carawangh februarij 1653. 2„a d„o vertrecken voor de tweede besendinche van desen Jare na patria de schepen olixhant provintien en enchuijsen ondert commando van den E. andries Frisius schout bij nacht Tot welckers comvoij tot buijten de straet sunda de smient. mede gaet het fluijt schip de smient 8„en d„o vertreckt van hier naer japara seecker cialoup cialoup met een brieff aen het opperhooft barent -vosch. Carel Costenburchs d„o vertreckt van hier naer bander het jacht vanden vrij Jacht vrijburger in borger carel Costenburch met een brieff aenden gouverheur outhoorn in banda sumient 10„en d„o retourneert de fluijtsmient uijt de suwdas straet van de vaderlansche schepen. 14„en d„o vertreckt van hier over Japara naer amboina trouw het fluijt schip de trouw #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0917.xml #+ --- 428 Februarij 1653. Een vaertuijch na japara tschip vanden coninck van cam„ leeuwaerden 6=en d„o arriveert alhier uijt siam naer lange uijtsien het schip leeuwaerden daer godt de heere voor Gepresen sij. sandijck 27„en d„o vertreckt van hier de fluijt- sandijck overceijlon. naer de cust van chormandel. Martius 1653. 11„en d„o vertreckt een particulier vaertuijch van abel jansen. tasman ende bartholomeus verdevoij, met een brieffken aen hare Ed. na Javara d„o arriveert alhier van Jambe de fruijt overschie 15„en d„o vertreckt het jacht alck maer na de straet sunda tjacht alckmaer om op seker portugees jacht van jambij vertrocken te cruijssen 16„en d„o arriveert alhier over bantam uijt camboda seker schip van den coninck vancambodia met eenige brieven aen den Gouverneur Generael. ende de heeren raden van india — de post 19„en d„o arriveert alhier van Javara de fluijt de post- geen. liffde 2„en d„o verscheijnt de fluijt de gecroonde lieffde van siam loosboot Cormosa 29„en d„o arriveert de loosboot formosa recht door van taijouan 31„en d„o arriveert alhier ter rheede uijt malacca scker vrijmans. vrijmans vaertuijeh. vraertuijsch met brieven aenden Een heer Gouverneur generael. ende de heeren raden van india bodia ouerschie ng ra et #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0918.xml #+ --- Aprilis 1653. sperwer- tgallot 4„en d„o arriveert de fluijt campen van bengale — campen hulst 6„en d„ jtem het jacht hulst van bengale cabegjauw d„o vertreckt het nieuwe jacht de cabeljauw naert wrack. inde straetmet den lantdrost pieter kemp: 8„en d„o compt thijs pietersz. van Japara met een vaertuijch: twitte paert z„en d„o arriveert alhier het fluijt schip twitte paert van. Japara. trouw 13 en d„o arriveert de fluijt de trouw van Japara. — alckmaer 24„en d„o retourneert het jacht alckmaer uijt de straet uijtgeest. 25„n d„o comt de fluijt uijtgeest van Japara. Meij 1653. 1 2„en d„o arriveert tjacht de bruijnis uijt taijovan over canton — de bruigwvis met den coopman schedel, hebbende aldaer de negotie gestabi„ lieert chialoup amsterdel„en d„o vertreckt van hier naer jambje de chialoup amsterdam 16„en d„o arriveert alhier ter reede tjacht de spewer van banda over amboina d„o des nachts vertrecken de fluijt de post ende tjac de schelvis post na twvaerwater van maccasser om op de engelsche duijff schelvis te cruijssen d„r akriveert het gallet de hove van cabo de goede lope de hope. alhier ter reede. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0919.xml #+ --- 429 Meij 1653 de fe de leffde. sluijs cabeljauw Een vrijmans jaclt de haer renocer cabeljauw v„en d„o retourneert den E. lantdrost pieter kemp met tjacht de cabeljauw uijt de straet vant wrack. 21 d„o vertreckt van dese reede naer ham ende Ja van het fluijt schip de gecroonde lieffde. des nachts vertrecken mede van hier na tvaerwater van maccasser de jachten sluijs cabeljaur ende alckmaer om op de Engelsman te cruijssen 27„en d„o vertrecken van hier directa naer taijouan de fluijt trouw witte paert schepen trouw, witte paert smient mitsgaders di lootboot smient ende jlle formosa voor d'eerste besendinge. — illa formosa campen- jtem naer toncquin de fluijt tschip campen. 30„en d„o arriveert alhier het vijmans jacht de haen van chormandel valck, d„e arriveert uijt hierm het jact de valck. Junius 1653. de fl. de wolff 4„e d„o des morgens arriveert het fluijt schip de wolffe van amboina, hebbende de reijse over solox niet connen gewinnen 6„n d„o des avonts arriveert alhier ter reede het jacht de renocer comende uijt ternaten met den Gouverneur — jasper vanden boogaerde. 7en d„o des avonts arriveert het fluyt schip de partientie comen patientie uijt banda a droicture alckwaer ack. terdam banda schelvis duijffe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0920.xml #+ --- Junius 1653. hulst. tjacht de winthout tjacht weesp tjacht de sperwer. chealoup 11„e d„o des morgens vertreckt het jacht huist van hier naer japara. met d' h„r ontfanger hendrick van gent, gaende als ambassadeur aenden sousouhounangh matacam — 14.„en d„o nademiddach. ariveert het jacht de winkhont uijt het vaderlant wegen de camer amsterdam vertrocken den eerste november des voorleden jaers, met 7. 7. coppen, te weten . 75. matroosen. 2 soldaten. . . vrouwen en kinderen hebbende onderwegen de cabo de goede hope aengedaen een man ende op de reijse ^ verlooren. persoonen te weten 15„en d„o verscheijnt nademddach mede te deser reede uijt het vaderlant wegen de camer amsterdam het jacht week sijnde den 26„en december jongstleden uijt texel gelopen in comp„e — in comp„e vant jacht muijden sonder de caep aengedaen te hebben daer onder met 170. coppen ten weten. D. metrosen. 51 soldaten Een. vrouwen, en 2 kinderen, waer van onderwegen s9 overleden sijn namentlijck. met 10„en d„o des morgens vertreckt van dese reede naer 'taijoman het jacht de kerwer d' E h„r cornelis ceeser randt extraordinar van india, omme den Gouverneur verburch aldaer te gaen vergangen. 19„e d„o vertreckt van hier naer bantam een comp:s chialoup met een brieff aen den resident hendrick de dieuw #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0921.xml #+ --- 430 Junius 1653. hillegerberch. griffiven renoster en de bruijnvis charlois tjaelt de haes. 20„en d„o ariveert alhier ter reede uijt het vaderlant het jaeht de haes. 22„en d„o axriveert alhier ter reede over malacca uijt bengeele de fluijt hillegaers kerck 24„ d„o vertrecken van hier naer bantam d' schepen griffioen renoster ende bruijn vis met den E. rijckloff van goens als opperhooft ende retourneren sanderdaees 26„e d„o arriveert het jacht Goa van maritius eijlant over 27„e d„o vertreckt sjacht de bruijwis naer de straet sunda bij de fluijt wtgeest sluijs 29„en d„o arriveert alhier ter reede jacht sluijs ende cabeliauw cabeljauw uijt vaerwater van maccassar. alckmaer. 30. d„o ins gelijckx tjacht alckmaer uijt het selve vaerwater — bruijnis ceijlon. 1„n d„o nademiddach comt alhier ter reede uijt vaderlant muijden over cabo bone Esperance. het jacht muijden. 2„en d„o arriveert alhier ter reede. uijt solor den capteijn burgers met de jachten charlois ende vleermuijs — alckmaerd:k d:o des morgens vertrecken de jachten alckmaer ende hope hope. na malacca. 9„en d„o des avonts arriveert van chormandel tjacht de ser op Item tjaelt de bruyjnwes uyt de traet vleermuijs serob Julius 1653. Goa bruijnvis #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0922.xml #+ --- Julius 1653. Willecaen postende patientie haes witte valck. renocer duijff seelandia jacht avonhorn schelvis ende bruijnvis 10„en d„o na de middach comt alhier ter reede van chormandel— de fluijt de pillecaen 16„en d„o vertrecken van bataviaes reede de fluijt schepen de ost ende patientie na de cust chormandel 22„en d„o des voormiddachse vertrecken van dese reede. recht toe na Japan de Jachten de jachten des haes ende witte valck- met den E Gabriel happart gaende als succederend— opperhooft in coijets plaetse. d„o arriveert tjacht de renocer uijt het vaerwaeter van— maccasser mede brengende tengels jacht de duijff voor een preijse jtem de fluijt de os van arraccan jongevans 23„en d„o ariveert ter reede tjacht de jonge prins van ceijlon 24„en d„o des avonts arriveert het schip seelandia van amboina over maccasser met den coopman Evert buijs. 26„en d„o arriveert alhier ter reede uijt het vaderlant het jacht avonhorw, wegen de camer hoorn den 9=en februarijongst leden uijt gelopen met 92 coppen sonder ergens aengeloven te hebben, waer van sijn onderwegen niet meer als een man verlooren hadden. 29„en d„o vertrecken van hier de jachten schel ende bruijni naer canton met coopman sacharias wagenaer als. commissaris naer de onder coningen van canton d„o vertreckt van hier het jacht de griffioen naer taije van item vertreckt de vleermuijs en charlois na de straet sundas te cruijssen. os griffioen vleermuijs en charlois #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0923.xml #+ --- 431 Wellecaen os hulst schoedagh 10„e d„o des morgens vertrecken de fluijten overschie ende oversclie hillegaersberch. hillegaerberch na chormandel 1„e d„o arriveert alhier ter reede uijt sunatte het schipschiedar schiedam over mallacca. weete sluijs 13„en deo vertrecken van hier de schepen weelx kuijs renocer renoeer winthont ende winkont. naer Ceijlon des avonts comt de berck amsterdam van amboina— kerck amsterdam hebbende sijne gdestineerde reijse niet connen gewinnen. goa: duijf 14„en d„o vertrecken na mallacca de jachten goen ende duijff=ne charlois 267 d„o comt het jacht charlois uijt de straet sunda. 29„en d„o ariveert het fluijt schip sandijck van Ceijlon over — Sandijck valleacatte ende nasulipatnam 31„e d„o vertrecken de fluijten pellecaen ende os van hier over malacca na arracan September 1653. 4„en d„o des nachts retourneert d' hr ontfanger van gent uijt den mataram met sjacht hudst da do des morgens vertreckt tschip sclredam Cram Augustus 1653. a #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0924.xml #+ --- vere September 1653. hulst ende cabeljauw conschin armuijden salamander 20„en d„o vertreckt de E. rijckloffr van goens als commissa muijden avonhorgn is met de jachten muijden avonhorn hulst ende cabeljan van dese rheede over Ceijlon na wingurla en surafte sijnde de cabeljauw en hulst voorts na persia gedestineert 21„en d„o arriveert tjacht coutchin van chormandel over malacca 26„en d„o arriveert nademiddach tjacht armuijden uijt het vaderlant wegen de camer seelant sijnde den 3. april uijtgelopen in comp„e van de jachten vere, — zierick zee en de leeuwinne op hebbende 11 9. sielen te weten „ 2. vrouwen t. kint, buijten welcke b. 51 soldaten en 65. matroosen ^ onder„ „: man wegen overleden sijn hebbende nergens aengeweest als aen C. e boa vista — „ Jtem oock het jacht der vere hier vooren genoemt met 154 zielen hebbende mede aen boa vista aengeweest ende onderwegen 12 man verlooren october 1653. 7en d„o des avonts comt het schip de salamander uijt het vaderlant wegens de camer amsterdam overcabo de Goede hove sijnde den 10. april jongstleden uijt texe gelooren met 236-oppen te weten 78 soldaten de rest 1t waer matroosen, en 4 vro 15 overleden en 22 ande calo overgegeven vleer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0925.xml #+ --- 432 october 1653: seerob. seelandia vleermuijs leeuwaerden vere armuijden amsterdam Jonge prins 15„en d„o des morgens vertrecken de jachten jonge prins ende serok na malacca. gulde gans 17„en d„o arriveert de gulde gans van banda over amboina 20„en d„o jtem tschip banda van amboina over japara niet banda d' E h„r arnold de vlaminch. van outshoorn — 21„en des morgens vertreckt het schip seelandia over mallacca naer bengale oogel pheenicx 22„e d„o ariveert het schip de vagel phenicx uijt het vaderlant over de cabo de goede hope sijnde met met de salamander hier boven genoemt ende de coninck davit uijt texel gelopen met col 4scoppen waer van onderwege 1. s. . overleden en— aende cabo overgegeven sijn 31„en d„o vertreckt het jacht de vleermuijs na japara voor uijt om met de vloote van de h„r vlamingh voorts naer amboina te seijlen. 3„e d„o ariveert jacht siericksee van de camer van seelant arnold de„ 8„en d„o des morgens vertreckt d' E h„r „ vlaminch van outshoorn, raad ordinaris van india superintendent Etc met het schip leeuweerden nevens de jachten vere oermuijden amster„ dam ende charlois mitsgaders 4: opene vaertuijgen 4 opene vaer 2 van hier na een de fluyt sandijck na banda charlois November 1653 issa , nder„ aen ls tuyjgen Candick zid„ ton A #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0926.xml #+ --- november 1653 leeuwinne seijlon vogel phenicx salamander banda Ziericksee leeuwinne cochin ceijlon g'lgans hillegaersberch. phenix salamander banda siericksee leeuwinne cochin ceijlon concordia engelsche lessinck opte avonster g' gans ende coninck arriveert nademiddach de leeuwinne vande camer seelant met ziericksee, vere en armuijden hier boven genoemt uijtgeloopen 11„en d„o arriveert nademiddach het jacht seijlen van seijlen 17„en d„o vertreckt d' h„r Ioan cunaus ordinaris raadt van india ende den ontfanger generael hendrick van gent met de schepen vogel phenix, salamander, ende banda mitsgaders de jachten siricksee, leeuwinne coclin ende ceijlon, nevens de fluijte de gulde gans na de 3. engelsche schepen die gerucht werden inde straat sunder gecomen te sijn 24„en d„o des avonts verscheijnt het fluijt schip hillegaersberch van bengale over masacca. December 1653. 2„en d„o des avonts retourneert d' h„r cuneus uijt de strae sunda met de phenip, salamander, banda, ziericksee „leeuwinne aclin, zeijlon, ende, gulde gans, neuens tjacht 3„en d„o concordia ende toerovert engels schip de blessinch nu genaemt avontster comende uijt persia mitsgaders de fluit de consick dae te comende uijt het d sperance onderhant oversca davit #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0927.xml #+ --- 433 december 1653. schelvis post torfelduijf 4„en d„o arriveert het jacht de tortelduijff van ceijloo met Jacob van kottenstrijn. den Gouverneur Item tjacht taijoven van taijovan. taijduan. 6„en d„o vertreckt het jacht cochin met 5 chialoupen cochin 5 chialoupen naer amboina 7„e d„n arweert het fluijtschip de patrentie van chormondel. 9„e d„o des avonts retourneert het jaert de schelvis van cantor met den commissaris sr wagenaer. onverrichter saken: sijnde de bruijnvis in toncquin gebleven„ Item de fluijt de post van bengale. goede hope 13„e d„o ariveert het galjoot de goede hope van taijovan„ 14„en d„o arriveert het schip orangie uijt zeelant geloopen den 10 meij. met 203. coppen, waer onder 87. soldaten. 6. vrouwen en skinderen, hebbende onder wegen. 57 man verlooren. patientie 15 d„o arrwveert uijt siam hier ter rheede het schip schie„ en. dam met brieven van sijn conincklijcke maij van siam aende Ed„len h„r gouverneur generael het galjoot den 19„en d„ arriveert uijt suratta het Gr aljoot den swarten vos genoemt da en werck ta 5 1 in wart en vos . #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0928.xml #+ --- december 1653. de fb: de salm uijtrecht Jasques. prins willem 21„en d„o arriveert de fluijt desalme uijt persoo over malacca sijnde over ceijlon na chormandel gesonden maer door contrarie winden. ende stromen daer in verhindert geworden 26„e d„o arriveren van suratta de engelsz, pincen reebock ende juppleij nu genaemt uijtrecht ende jasques comende over ceijlon 31„en d„o arriveert uijt het vaderlant het schip prins willem #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0929.xml #+ --- in ock ebo #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0930.xml #+ --- No. 26. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0931.xml #+ --- 21. 4332 No2 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0932.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0933.xml #+ --- 4336 voo DE. E. Heeren Bewindthebberen, - Gecommitteert ter Vergaderinge aann. 1901 der Seventhienen. XXIL - Edele, Hooge-Achtbare Heeren ƒ E. wederschrijvens over de onse vanden jare 1651. en 1652. is ons, bij extract uijt die aen den Gouverneur Generael end raeden van indien, wel ter handt gecomen, besluijten nochtans, soo verre buijten onse verwachtinge, gesonde als tegen alle ^ reeden Wij hadden gehoopt dat eens ten laetsten V E. d. dit gewichtich stuck met heij liger gedachten overleggende, ondervonden soudet hebben, dat het drijven der overheijt in Jndia, over de beroepinge der predijcanten, niet en is gegrondt gine op de jnteressen der E. Comp=ens en dan oock waret onbetamelijck alsulcke besluijten te trecken) maer op averechts-eersuchtige max „imen, waer doormen, met, misbruijck van macht, de kerckelijcke persoonen onder de voeten leggende, de kercke selve tot een slaefachtige dienstmaegt van een niet selden verdorven politie maecken moechte. Wandt et immers kennelijck is, dat de bedeijlinge der plaetsen, waer des E: Comp=es staet predijcanten eijschen moecht, noijt anders dan onder het beleijt der overheijt en heeft gestaen, en alsoo en can de kercke geene besendingen doen dan tot die plaets onie sen tot welcke ij door den dienst der Comp=n wort bepaelt. Maer en schijndt het nergens op te sien, dan op het meesterschap over onse persoonen, vrijheijt, en dienst, alsoo schandelijck voor ons sulcx over te geven, als voor #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0934.xml #+ --- Haer EE het selve te begeeren, gave godt dat we met minder ervarentheijt spraken, en niet door soo veel bedroefde exempelen geleert, telckens weder, dan in ons selven dan in andre en ondervonden, dat men onder desen deckmanten eenelijck voorheeft, de bedieninge des woordts te buijgen, dickwils naer den loop van godloose maximen, niet selden tot uijtvoeringe van quaetwilligheijdt, altijdt naer den eijsch der politie; welcken swier soo wanneer de bedie„ naren des woorts niet volgen willen (gelijckse in conscientie niet altijdt en moogen) soo weet men ons bij VEd=e seer constiglijck van onge hoorsaemheijt verdacht te maecken, daerwe oock seer lichtelijck ongehoort veroordeelt, en met onbetamelijcke lasten beswaert, end ons also noch nieuwe slagen in onse wonden gegeven worden. Evenwel noijt en geheuge Godt, dat de macht en vrijheijt der kercken, door onse schult verlaten, en aen eenen anderen heere overgegeven worde; end alsoo twelck ons is aenbetrouwt worde verraden, wij tot mensche dienaers gemaeckt, onse gemoederen door al sulcke beroepingen van allen troost berooft, onse persoonen tot een doelwit van ijders hae en boosheijt gestelt, en de bedieninge des woord teenemael ontsenuwet, en in een louteren burger-dienst omgekeert. /. daeromme wij bidden noch weder t Ed. om de liefde godes, en onses saligmakers Christij, dat VE.d. ons ongerymd. soo een daet niet en Vergen maer veel eer als trouwe voesterheeren van god kercke, a alle uwe maght en gesach toebre #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0935.xml #+ --- 4335 N 424 Tot handthavinge vande vrijheijt en cracht des godts dienstes, end alsoo tot voortplantinge van het Coninckrijcke Christijn op dat niet onse gebeden omgekeert in suchtingen, vruchteloos, indien oock dan noch maer vruchteloos, daer henen Vlieten. T behoort VE=s tot oogerhalve te sijn, dat nu vier a Vijff jaren herwaerts, wan neermen, tegen het oude vredigh gebruijck, de handen geweldighlijck, meer als oijt, aende die naren des woordts, en aen de vrijheijdt der kercke heeft derven slaen, door den verstoorden Hemel soo sware en sorgelycke wonden (en wie siet noch het eijnde in het lichaem vanden staet gnne der E Comp=n geslagen sijn, het doet ons menun mael in onse sielen wee, dat we door het lijden van eijgen verdriet, onse tranen gelijck als opge droogt sien, diewe anders geerne ten goede van uwen staet voor onsen Godt uijtstorten souden end en Connen tot noch toe niet wel gedencken, dat UE.d. soo veele onse versoucken, ja oock uijterlijcke verclaringen onses innigen besluijt insonderheijt voorleden Jare end oock nu weder om uijt aller Indische predicanten naeme gedaen, en dat over een sake de Conscientie soo scherpelijck rakende, altoos, en dan noch onder eenen everechtsen name van nieuwigheden, met alle ongevoeligheijdt afwijsen en verwerpen Soudent sonder ^ wel nieuwigheden sijn, datmen spreke om het sijne, twelck ons een wijle tijts door encke gewelt onthouden is, Of heeft daerom de kercke haer recht verbeurt, om datwe, edoch altoos klagende en suchtende, tot voorcomingh van grooter ontsteltheijt, en op hope van corte N: #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0936.xml #+ --- op Tayoan door gewelt den daaruyt ouderlingen veroordeelt, en met d'acten veranderingh, dit onwettelijck jock niet ontfangen maer geduldet hebben. Off wel sijn we nu daerom alle dit oordeell onderhavigh geworden, om dat misschien eenige, uijt onwetentheijdt of swack heijdt, haer selven door den stercken Vloedt der Jndische quelladjen, of door onmatighe vreese van dien, hebben laten weghstroomen, wandt de quaetwilligheijt van ongehoorsame wort ver effendt met de straffe, die oversulcke geoeffendt wordt; end en sal sulcx noijt voor te wenden sijn wanneer maer de kerckelijcke tucht, door de macht der overheijdt, behoorlijck wort gesterck de bescheijdentheijdt bij V E.d: d' E. E. Heeren Raden & Gouuerneurs aenbevoolen, can ons, bij, soo veel bewijsen van weerwil, weijnich trooste dit nevens gaende extract, van Bat=a geschreve end opentlijck op Taywan inde prossesen gevoer het schandelijck hooft, bij den Gouverneur Verburgh aldaer tot Hoon van onsen gemeenen name voor aen de Instructien der politicken ten thoon gestelt, en door ordre vanden Raet predikant onthaalt en Van Jndien geroijeert; het kerckelycke acten Bouck spodts wijse langhs straet geloopen; de gestadige kleynachtingen, bij alle voorval oock over aengegrepen beuselingen, onse persoonen en ampt aengedaen, geven ons weijnigh hope om sulcx te verwachten En schijn t' et da haer E=d heeden alhier achten datwe onsen dien en watter aen vast is, als een genaden geschent houden van haere goetwillige handt; soo verre datse haer niet en ontsien dese woorden als een noodighe Jaerlijxsche authorisatie van het dia „ken Ampt in Godts kercke, te stellen in haer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0937.xml #+ --- Lienenmen over N 434 Haer E: E: resolutien ons overhandigt, Naer examinatie vande bovenstaende posten is alles naer behooren aengeteijckendt en gedistri„ bueert bevonden, ende dienvolgende gearresteert de dijaconije ofte opsienders der armen te laten in haer bedieninge voortgaen/. Oversulcx op dat eens ten laetsten off UE: d. van alsulcke ordres affstaet, of wij ons selven van soo een jock bevrijden, en niet bij ons lanckwijlich gedult het quaet en groeije boven sijn remedije, en onse verandtwoor ding, soo sijnwe te rade geworden UE. d bij desen uijt aller jndijscher predicanten naeme, noch weder aen te schrij ven, jn gevalle UE. d. niet en soudet verstaen, sich, ontrent het stuck onser beroepinge, soo op Bat=a als alle andere gewesten, UEd gesagh onderhoorigh, te ver gelijcken, met onse verthooninge, dierwegen alhier aen den Raet van Jndia en bij desen oock UE. d overhandigt, — datwe eenparighlijck verstaen, onse diensten te schorten, ende volgens UE. d. toelating inde brieven van dato september, 1650 naer tvaderlandt weder te keeren; onder betuijgingh datwe inde forme van beroeppinghe, bij UE. d gelast over ons te oef „fenen onse conscientie niet connen gerust stellen, noch den dienst onses Heeren Christy volvoeren En willen wij Voor Godt ende de weereldt vrij sijn van alle schaden en ergenissen daer uijt soo over de politie als over de kercke te ontstaen, van welck ons doen wij overboodigh blijven voor Godt ende den Menschen rekenschap te geven Maer in gevalle UE. d. gelijck wij van gantscher hersen wenschen, en met allen ernst Godt daerom bidden dese onse billicke begeerten gelieven te aenvaerden, soo blijven oock wij vol van alle bereijtwilligheijt om ten dienste van Gods kercke onder uwen sta staet onse verbonden Jaeren en langer alhier te 433d 4230 aer #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0938.xml #+ --- aengestelt, dat de politie en de kercke ijder het hare over hem te strijcken, in weerwil van haer selven gedwongen geworden is; van welcke twee persoonen V E. d. des begerigh, alle bericht bij dE Classis vinden sults Met den staet der Indische kercken is 't meest gelijck voor henen, dan dat insonderheijt formosa bij noch nieuw verlies van twee predicanten, tot grooter nadeel, dapper is ontbloot. En alsoo wij vernemen dat wonderlijcke en nieuwe gedach ten (Godt weet uijt wat wel) worden voortge „bracht, om het getal van predicanten bij UE:d: wijslijck, hoewel oock noch al schaers genoegh, voor formosa geschickt, wederom te beswaeijen, soo vinden w' ons genoodtdruckt V Ed. Hijver in desen op te wecken, veel eer tot begrooting dan vercleyningh van het selve, Tis ons van herten leet datwe soo weynich reden hebben, om UE. d. den roem onser overheden, tot de eere Godts en sijnes dienstes voor te dragen, blijvende niet alleen grootelijcx gesterckt alle papen en haren aenhanc midtsgaders die schandelycke Chijnesche tuijssen en die selfs op den dach des Heeren veijlichlijck werden gepleeght, maer sijnde nu Ja selffs op nieuws, naer een verbodt van ontrendt vier Jaren de duijvels diensten der Chijnesen, tegen soo veele onse versoucken, openbaerlijck jngewilligt, en hebbe we groote oorsake te vreesen dat wel licht de Mooren eerlange oock een tempel en dienst mocht worden vergunt. de groote en Jalverse Godt vanden Hemel, wil Verd eens ten laetsten eenen rechten ijver-geest instor ten, op dat door UE:d: macht, het rijcke des duij „vels gestoort, de eere des levendigen Godts betra end alsoo de regeringe in Jndia op ware gerechtighe en #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0939.xml #+ --- „en heijligheijt gegrondtvest sijnde, den Hemel over ons werde versoent, end een vloedt van segeningen over de Ed= Compagnie, en door haer over ons vaderlant, affdalen moge. Biermede Edele Hooch Achtbare Heeren, V. Ed. Personen en hoochwichtige besicheden de genade onses. almogenden gods van ganscher herten aan beve„ V. Ed: onderdanige dienaars in Ohto. lende blyven Predikanten en Ouderlingen. Batavia 19 Jan: Joannes Roman, V. D. N. Samuel Tesisemanser V. d. M. Spavius. J. D. M. Cornelius Lindius. V. D. N. Fredersius brontenig Enletiast i. Abrah Dupper Ecclesiast. JBuraus 4 older Mr Wijnanrt van Caversvelt ouderlingh Philipus Heijlman Bla Onderlingh 4 Jan panni onderling Kiemenmen over ƒ 434 433 6. 1654. d for tra tigh #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0940.xml #+ --- 10 2 42 52 ƒ 8 6 220 6 - E 89 1 - 0 — 69 - 5 e 0 l 6 ƒ - 5 e 9 e - e 5 ƒ 3 ƒ d 5 ƒ 6 5 4 1 66 - 5 2000 W 10: 111 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0941.xml #+ --- No Alsoo B. Guiljelmus Panterus, bij sijne versoeninge ende Herstellinge op 29en sept. 1653, hebbende beloofd in cas van sich beroepelijk te stellen, sich alsoo te sullen aen stellen, dat na t' oordeel des Rkraeds self, van hem, als van een eerlik predicant, niet meer konde vereischt werden, versoekende om eenige redenen die hij seijde bij sich selven te hebben) voor de eenigen weinigen tijd uijtstel van sijne verklaringe, de kkraet na eenigen tijd afgewacht te hebben, hier op, als sijnde wel het voornaemste poinct, waer op die onderhandelinge in dato voorsz. was gegrond, nader verklaringe, volgens de geda belofte, heeft gevordert, ende eerst op den 23. Octobr (ter occasen D. Lanterus alsdoen de raed des kkraeds versocht om de bevorde ringe sijner sake bij de oversz. te faciliteeren, met aenbiedinge van alle mogelijke hulpe, betooninge van alle toegenegenthei ende mede-doogen, ende andere bescheidene redenen meer, heef gesocht sijn E. tot die beloofde ge verclaringe (doch vergeefs te bewegen; En daer na (behalven bij verscheide aen maningen hier toe int besonder door Gecommitteerden des kkraeds aen hem geschied) op donderdach zijnde den 18. dese in consistorio heeft begeert, hij sich eenmael rondelijk in desen soude verklaren, ende daer op geen nader verklaringe van hem is geschied, als bij welke hij den kkraet voorschree¬ hem na gene andere plaetsen dan de Rust Chormandel ofte formosa te sullen beroepen, ende dan haer te willen verbinden en dat hem souden helpen aende maendgelden geduijrende sijn suspensie ende deportement verloopen, van welke nochtan de kkraet op den 23=e Octob hadde te verstaen gegeven, dat oordeelden sulk versoek noch ontijdig sijn, ende immers van haer collegie met geen satsoen konde geschieden, soo ist dat de kkraet van Batavia gesterkt, met de tegenwoordigh der twee aengekomen Broeders Predicanten D. freden frontenius & D. Abrahamus Dapper, den welcken van alles dese sake Rakende voor Henen getrouw bericht nao gedaen, alle het gene voorsz. is, & wat meer ter materie mochte dien, inde vreese des Heeren hebben overwogen, & daer nevens ook in dachtig hoe licht D. panterus op den 6e Nov. passado, het gebesoigneerde 434 Resolutie genomen over D . Guili Panterus, den 21. Decemb. 165. van den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0942.xml #+ --- ƒ ƒ ƒ 8 ƒ o n £ 1 4 _ - 18 5 5 9 9 11s 7 16 5 57 5 5 12 ar 59 e 5 - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0943.xml #+ --- GGr Alsoo B. Guiljelmus Panteruo, bij sijne versoeninge ende Herstellinge op 29en sept. 1653, hebbende beloofd in cas van sich beroepelijk te stellen, sich alsoo te sullen aenstellen, dat na t' oordeel des Rkraeds self, van hem, als van een eerlik predicant, niet meer konde vereischt werden, versoekende om eenige redenen (die hij seijde bij sich selven te hebben) voor de eenigen weinigen tijd uijtstel van sijne verklaringe, de kkraet na eenigen tijd afgewacht te hebben, hier op, als sijnde wel het voornaemste poinct, waer op die onderhandelinge in dato voorsz. was gegrond, nader verklaringe, volgens de geda belofte, heeft gevordert, ende eerst op den 23. Octobr (ter occasi„ D. Lanterus alsdoen de raed des kkraeds versocht om de bevorde ringe sijner sake bij de oversz. te faciliteeren, met aenbiedinge van alle mogelijke hulpe, betooninge van alle toegenegenthe ende mede-doogen, ende andere bescheidene redenen meer, heef gesocht sijn E. tot die beloofde ge verclaringe (doch vergeefs te bewegen; En daer na (behalven bij verscheide aen maningen hier toe int besonder door Gecommitteerden des kkraeds aen hem geschied) op donderdach zijnde den 18. deser in consistorio heeft begeert, hij sich eenmael rondelijk in desen soude verklaren, ende daer op geen nader verklaringe van hem is geschied, als bij welke hij den kkraet voorschree¬ hem na gene andere plaetsen dan de Rust Chormandel ofte formosa te sullen beroepen, ende dan haer te willen verbinden dat hem souden helpen aende maendgelden geduijrende sijn suspensie ende deportement verloopen, van welke nochtan de kkraet op den 23=e Octob hadde te verstaen gegeven, dat oordeelden sulk versoek noch ontijdig sijn, ende immers van haer collegie met geen satsoen konde geschieden, soo ist dat de kkraet van Batavia gesterkt, met de tegenwoordigh der twee aengekomen Broeders Predicanten D. freder frontenius &de D. Abrahamus Dapper, den welcken van alles dese sake Rakende voor Henen getrouw bericht noogeaen, alle het gene voorsz. is, & wat meer ter materie mochte dien, inde vreese des Heeren hebben overwogen, & daer nevens ook in dachtig hoe licht D. panterus op den 6e Nov. passado, het gebesoigneerde 438 Resolutie genomen over D. t Guili Pan Adrus, den 21. Decemb. 165. van den #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0944.xml #+ --- vanden 29e. sept. 1653 seide te houden voor wind, ende op val= schen gronde geschied, heeft Geoordeeld ende verklaerd gelijk oordeeld ende verclaerd midsdesen; Dat D. Guilfelmus Panterus alsoo Hart neckelijk voortgaende in sijne weigeringe, om sich na de gerecipieerde orde deser kerken beroepelijk te stellen, oorsaek sijner voorgaende suspensie ende de portemen sonder daer toe, ofte door sijne solemnele gedane belofte, ofte Door den tegenwoordigen ende dagelijks aen wassende, nood der kerken hem menichmael voorgehouden ende wel bekend, ofte door minnelijke toe seggingen vanden kkraet An hem gedaen, sich eenichsins te laten bewegen, heeft van sijner sijde de onderhandelinge tusschen den kkraet ende hem geschied vruchd ende krachteloos gemaekt, mids niet vervullende de voorwaer den, ende trouwlooslijk verbroken als niet houdende sijne beloften, met onderlinge hand-tastinge gesterckt ende dier volgens sich onwaerdig gemaekt, dat voortaen als in de eere ende waerdighz sijnes ampts hersteld soude aengesien werden e versulcken verstaet de vergaderinge dat het besluijt sijns deportements in dato 26. Dec: 1652 genomen stand sal grijpen ende kracht behouden, evenona als voor Henen, al-eer die versoeninge ende herstellinge anger waere geschied: Betuijgende ende verklarende onder tusschen deelt voor God ende de gansche wereld, dat is, da in meer- ge¬ melte versoeninge ende herstellinge met D. pantero van hare sijde in alle oprechtighen ende ten vollen met goede meni ende herstellinge zij gehandeld; beoogende voornemelijk de ruste ende stichtinge van gods kercke, ende daer neven het goede D. Panteri, ende derhalven willen onschuldic geacht werden aen alle het gene, het welcke contrari dit haer goede oogemark, door dese Halsterrighn ende trouw loossen Vanteri mochte Commen te volgen Aldus gedaen in onse Extraordinare kerckelijke ver= gaderinge Binnen Batavia, op den 21. Decembr. 1653. Samuel Tesemaker p. t pses. Andureus. Joannes Roman, pt scriba. Wijnant van Catersvelt. Cornelius Lindius, V. D. M. Philippus Heijlman Daniel Gravius V. d. M. Jan van nes fredericus frontenius Abrahamus Capper syn #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0945.xml #+ --- 435 syn voorgemelt. anger schrift geoor„ schen deelt. Aapen dix Schoon D Guili Panterus voor d'Exhibitie van voor¬ heen staende acte (nam van 29. Decemb. 1653) heeft willen schijnen op nochmaels gedane aen sprake van 3. gedeputeerde uit den kerkenraet in t stuk van abselute beroepelikheit, tot voldoening in sijne herstelling gestipuleert, sich nader te sullen verclaren, en daer toe niet alleen seker bij hem gestelt geschrift gemelte gedeputeerden had laten lesen maer ook t'selve na sijn voorgeven, in eenige aenstotelike manieren van spreken, op der selver aen maeninge, eenig sins besnoeit, dese vergaderinge overgelevert: en nadien t= selve geexamineert sijnde bevonden wiert vol ontrouheit, loosheit, onwaerheit, ende opgepropt met menichte van ongegronde ende onbetamelike conditien, ende daerom verworpen Weshalven hij D. Lanterus een ander concept dicteerde, van inhout, dat dese vgaderinge bij schriftelike acte, hem pantero te geven, soude verclaren, dat met de selve in oprechticheit ware versoent, alle het voorhenen gepas¬ seerde wedersijds blijvende vergeven vergeten, ende gerekent als ware het niet geschiet, en dat hij na de versoeninge aen gesproken sijnde van den kerkenraed, om sich beroepe¬ lik te stellen, ende gerekent sich als nu ook de beroepelik stelt na de vacerende kerken in India: twelk wel i corter¬ onaennemelik als in conditien maer niet t min vol loosheit en, om, hem, soo veel doenlik, te gemoet gekomen, een ander concept ontworpen hem voorgehouden sijnde, nam. dat dese vergaderinge soude verclaren, Dat D Panterus met den kkraet sodanig waere versoent, dat alles vergeven, vergeten; ende gerekent wiert als of niet geschiet ware, ende dat sich de selve tot eenige kerke in India, volgens een wettelike beroepinge, ook absolutelik beroepelik gestelt hadde, doch niet dit laetste, ende meer mondelike onder handelingen, alhoewel maer streckende tot voltrekking van de Conditien in sijne herstellinge van hem belooft, nochtans bij hem met een onredelik ende Hoog protest, van alles te hebben gepresenteert, vont van hem mochte begeert worden, niet sijnde aengenom noch geacht: soo ist dat dese vgaderinge gesterkt met D. D. frontenno ende Dappero ende daerop gehoort het advijs van D. Bartong na voorgaende informatie van alles aen gemelte broederen gedaen als vooren, heeft eenpariglijk geresolveert, dat de voorheen staende acte ende verclaringe over de milliteit vande ver: ge ll ge van menu lijk neven i0 r - #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0946.xml #+ --- versoeninge ende Herstellinge D. panteri als noch sal stant grijpen en hem ter hand gestelt worden ten ware hij sich, op, d'aenmaninge der hier toe gedeputeerde, staende voets, categorice, ende absolut beroepelik verclaerde. Actum in onse Extraordinarie kerkelike vergaderinge op Batavia den 1 Januarij 1654: Joannes, Roman, p. t. Preses. Aduraus. Cornelius Lindius, p.t. Ccriba- Wijnant van Catersvelt. Graifius, V. d. M. 2 Philipus Heijlman, Samuel Teschemaher, v. d. M. Jan van nes: fredericus frontenius Abrahamus Dapper. Dese copije met hare principale gecollationeert is Cornelius Lindius, sijnedrij p. t. scriba: bevonden t'accorderen Batav. 27 Jan. 1654 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0947.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0948.xml #+ --- no. 17 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0949.xml #+ --- 436 Extract uijt het resolutie boecq des casteels batavia, Saterdach den 30en. December 1651 D' heer raet Joan maetsuijcker als president des achtbaren raets van justitie deses Casteels, rapporteert in rade hoe achtervolgens onse gegeven ordre de stucken, papieren ende sententie ten laste van den predicant Daniel gravius, bij d' H=r nicolaes verburgh, vice Gouverneur op Jlha formosa, ende van daer overgesonden, mitsgaders die van gemelte raedt overhandicht, om daer op te hebben, haer E advijs, in meer genoemde raet exactelijck waren geresumeert, ende naer gesien, ende bevonden geseijde, sententie op eijgen authoriteijt van d' Hr gouverneur verburgh sonder vorder raets — persoonen buijten figuijr van proces ofte - eenige rechts pleginge gepronuitieert te sijn, soo van advijs waren gerepeteerde sententie voor onwettich nul ende van geender waerde behoorde verclaert te werden, ende op 't tweede poinct rokende 't placcaet bij geseijde heere aengaende 't uijtgeven der Chinese hooft¬ brieffkens doen publiceren, daerinne, verstonden des voors predicants name gantsch onnodich ende niet ter goedertrouwe geschavot„ „teert ende ten toon gestelt te sijn, na dien uijt d'overgesonden bewijsen d' heere Gouverneur alvoor dato kennisse heeft gehad, genoemde predicant daerjnne niet neuws gepractiseerd maer het oude gebruijck van veele Jaeren achtervolght te hebben, #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0950.xml #+ --- D' h=r Joan maetsuijcker rapporteert, hoe den predicant daniel gravius voor gecommitt=s in rade van Justitie is gehoort en bij gen rade niets gevonden om de suspence te Continueeren, soo is in rade verstaen, den selven weder tot de predickstoel sal, gadmitteert werden, accordeert met sijn batavin den 6 februar: 1654. principalemt ben Adriaen Wilbbertsz Extract uijt de notulen van den gouv=r gem=e ende rade van jndi veijdach den 19 Januarij ao. 1652 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0951.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0952.xml #+ --- no. 22 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0953.xml #+ --- donderdach den 16 Janurio 1654. Het onderstaande geschrift bij gecommitteerdens uijt de kerckelijcke vergaderinge, om vattende de groot on= „geregentheden bij den predicant Appeldoorn nu eenige tijt herwaerts tegens de kerckelijck vergaderinge geplecht, in raade van Jndia gexhibeert sinde, ende daer op versocht onse hulp ende bijstandt luijd- als volcht. Aen den Edelen Heer Gouvern=r Generael ende: Achtbare H=r Raaden van India. Edele Hoog: Achtbare na het lang duirend uijtstaen, ende verdragen van menigerleij moedwil, smaet, laster, — wrevel, ende vloecken van d:o Appeldoorn ons t'elckens bij na ander halff Jaer naa den ander 't onrecht toegebracht, hebben wij ons ten eijnden van ons soo dickwils getergt langmoedig gedult, tegen onsen danck gevoert, buijten onse gewoonte, ongeern, nochtans doordrang onser gewissen genootdruckt bevonden ons met dit schrift aen U Ed: aensienlijcke vergaderinge te richten, om aldaer het Hoog-gaende gewest ende ongelijck tegen onse bedienninge en oeffe= „inge vanden openbaren Christelijcken godts= „dienst bij denselven appeldoorn stoutelijck geplecht open te leggen, en van sijne begin „selen tot sijn voltrecking te ontfouwen; want alsoo op seker sijn ongegrond, versoeck op den 20. 437 ƒ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0954.xml #+ --- 20. Octobr. passado, bij den kerckenraet niet geheelijck afgeslagen, maer tot nader ende Completer vergaderinge uijt gestelt, sijne galle opborrelende, veele vuilicheden, had— uijt gebraecht tegen den kerckenraet, nan dat hij ons nu hielt voor sijn openbare vijanden ende verbondt-brekers, ons alsoodanige bij gro ende cleene soud uijt maken, voor een eerlijck lidmaet der kercke Christi gehouden te werden achtende voor een vodderie, voor een rechte vuilicheijt, ende anders niet, etc„a dat over den 27. dito naest volgende, uijt last dese vergaderinge wegens sijn voorige onhebbelij uijtvallingen door den preses geconfureert de sachte vermanige desselffs onweerdiglijck— heeft verworpen, verscheijde reijsen seggend hij wilde geene vermaningen van dese vergade „ringe hooren, hij hadde oock voorleden maendag niet onbesamelijck gesprocken, etc: waer op goet gevonden is na verloop van eenig tit hem andermael sijne begare mislagen voor #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0955.xml #+ --- 438 voor te houden, om dan voorts na onder vind te handelen, twelck soo is geschiet: want na= „volgens goetvinden des kerckenraets op den 29. decemb=r. passado beraemt, en last gegeven aen D. Cornelius Lindius hem inde Visite, te doen voor het te houden avontmael, over — het onwaerdig verwerpen der kerckelijcke censure op den 27. Octob=r gebeurt te cen= „fuieren, en daer hem d: appeldoorn aen te seggen, dat wegens het bitter ende schande- „leus drijven van sijn proces van Injurien tegens d'. hartonge (met welcken in t' predikanten gestoelte in de stadskercke te sitten weiger¬ „de, en daerom eenige weken naer den ander in t'fort ter predicatie ging en welcken oock met burgerlike beleeftheijt niet groeten wilde) niet met stichtinge tot gebruick des h: Avondmaels konde voor dese reis toe gelaten worden, is van gemelte predicant Lindius nevens den Ouderling St. Andries dureus ten sijnen huijse op den 2 Januarij deses Jaers 't selve aengecondigt, doch na het #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0956.xml #+ --- het eindigen vande bekentmakinge sijner af¬ „houdinge van het H: Avondemael bescheijdent= lijck gedaen, is deselve, terstont het op gecropt gemoet uijt berstende, met veelderleij onhebbelijckheden en ongegronde redenen, in — overstant ende toorn so verduckt, dat weijgerde goet bericht plaats te geven, Ja te hooren, gebood terstont meergeseijde gedepu¬ teerde des kerckenraets ten huijse uijt te ghien, en alsoo die daer op diende haren last noch niet gants te hebben ontrent hem voltrocken, ende voort voeren de bevolen censure nu geroert aen hem te oeffenen, riep niet alleen dickwils niet te willen hooren, en beval dit wederom ten huijse terstont uij te gaen ('t welck noijt wiert geweijgert en gesegt datse met eeren in gecomen alsoo wilden uijt gaen) maer oock door brandende gramschap, sonder dat hem een enckel on= „vertogen woort oijt sij toegesprocken in den gantsen handel, als buijten hem selve gebragt, met vierig furieus gesicht, vreemd ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0957.xml #+ --- 439 ende tot schrick gestelde mijnen, en gesten, storte uijt een vloet van ouware lasteringe tegen dese Vergaderinge, en van scheldingen ende vloecken tegen den persoon Corn: Lindij, hem met stijff geschreeu, tot straet gerucht, stilstaen van voor bij passerende, uijt sien van rontom woonende lieden uijt krijtende verscheijden mael den selven te sijn een guijt een quijt der guijten, thien mael een guijt, een schelm der schelmen, een verrader, de oorsake van sijn (appeldoorens) ruijme, de beroerder Gsraels, een lasteraer vande gere= formeerde religie, een die de proffessoren, Academier, Sijnoden, onses Vaderlants — veroordeelde en veele diergelijcke schelt woorden meer, waer tegens gemelte Lindius, met alle gesetheijt ende bedaertheyt sich Excuseerde van aengetogen lasteringe, seggende met een sachte stem niet anders als dat hij buijten waerheijt sprack, ende en hem God de H: sijn misdrijf vergeuen wilde #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0958.xml #+ --- wilde, dat hij sulcxs verdroeg, ende soo iets tegen hem hadde, hem voor een wettelijcke vergaderinge mochte aenklagen, dat sich daer tegen verantwoorden soude, ende soo vast tot de deure van sijn huijs naderende ende geopent hebbende wiert bij den arm van appeldoorn ten huijs uijt gestoten dreigende hem met een rottang te sullen voort drijven: alle 'twelcke gerapporteert op den 5 Januarij daer aen voor als doen niet verder den kerckenraet heeft doen resolueeren, als dit met verdraegsaemheijt over te sien en daer van d: h: overheijt kennis te doen; gelijck geschiet is. hier op is gesegde appeldoorn den 9 Jannewarij verschenen in den kerckenraadt, geeft aen onware ende verdrande reden van de aengesegde onthoudinge des H: Avontmaels, pogende die (maer tegen sijn schaduvegtende) te wederleggen ende nader bericht over de rechte reden, — versockt Evenwel hem in vrijheijt gelaten te worden #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0959.xml #+ --- 440 te worden het aenkomen Tot de Taffel des h: twelck afgeslagen, word hem met eenen te gemoet gevoert, dat wegens de ongestuij= „mige bejegeninge ende bittere lasteringen tegen de gedeputeerde des kerckeraats op den Jannewarij, genoechsame nieuwe reden, 2 ende tot de voorige noch meerder, hadde gegeven tot sijne afhoudinge van t H: advontmael, waer in seer misnoegt, vaert weder uijt na voorige gewoonte in lasteren ende dreijgen, hij soude al sijn wedevaaren van sijn aenkomste in Jndia tot nu toe bij geschrifte stellen, en daer in ons beschriven te sijn absolute formele leugenaers, en lasteraers van onse religie, dat schrift soudt hij geven in onsen kercken-raat, aen d' H:r Generael, in alle Collegien, ende onder 't volck stroijen, hij soude ons wel een rockjen uijt trecken, dat soude onse foij sijn, ende min soud weten dat appeldoorn op batavia geweest ware en voer soo ter Camer uijt, dit niet tegenstaande heeft #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0960.xml #+ --- heeft hem sijn wreveligen geest ende onbedwingelijck gemoet door alle bande„ van schaemt ende ontsach voor God ende menschen, als een woedend dier, door ge= „broken, niet allen op Sondag laestleden 11 Jannewarij sich doen vertoonen int gesel „schap van godes Volck in sijn huijs, maer — oock, tegen meermael Erhaeld verbod: hem bekent ende bij sijn doleantie aen UEd: betuijgt, sich vervoegen nevens andre eerljk ledematen ende aensiend=r persoonen, oock ten presentie van d' H:r Cunaus, aen de Tafel des H. dies hem de Ouderlingh s=r Cater „velt waerschout seggende do Appeldoorn hout u gerust, appeldoorn met luijder stemme antwoorde ic salder mij niet van onthouden; den onderling wederom, verstoort over sijn hart geroup, d. — appeldoorn en ontrust de gemeijnte niet waer do: Roman Moderateur vande actie voechde, d=o appeldoorn ghij sull u hebben #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0961.xml #+ --- hebben te onthouden hier op hij wederom, ick en salder mij niet van onthouden, en kloppende op 1 sijn borst riep wel luijden, Ich bent weerdich ende ick heb een rechtveerdige sake, d=o ckoman dient hem daer op, d:o Appeldoorn het broodt des heeren en is un hier niet gebrocken, daer d=o Appeldoorn in weder antw: op paste, en ontroert mijne ziele niet; d=o Homan secht voort laatste, ghij weet wat ordre dat ge ontfangen hebt, en besluijt d=o appeldoorn, ten seijter niet in ick ben bereijt te sterven siet ick salt even wel nemen ende naede — Schotel grijpende neempter het broot uijt en eet, ende daer na den Drinckbecker, ende dit alles met luijder stemme, tot machtige ontroeringe vande gansche gemeijnte en onstel= „tenisse van velet gemoederen, daer door des te min bequaem om die heijlige ende solemnele actie, soo wel voornemens waren, soo weer= „diglijck bij te woonen als wel anders soude gedaen hebben, en is voorts na sijn Quansiis gedaen gebed uijt predikanten gestoelte op rijsende terstont fier ende trotselijck ter 441 niet #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0962.xml #+ --- ter kerck uijt gegaen hier mede was de deur geopent om voort te slaen tot allerleij— soute ende onbeschofte en hebbelijckheden der halven des naemiddags comende inde kercke plantsich wel stijt neder inde eerste plaetse altijt becleet met den preses des kerckenraets ofte die 't Sacrement des doops te bedienen heeft ende schoon bericht hier van, ende dat noch meer plaets voor hem ogenstondt, blijft onverwrickt plaets houden, ende den preses d=o Roman t'seffens met hem aent 't gestoelte comende genootsaeckt inder ouderlingen Leger banck plaets te grijpen tot beroert om sien ende drovig verwonderen van al het volck. den volgenden dag 12 Janue „warij doet hij ons, bij geschrift hier neven gaende, boven velle onware betichtinge over sijn misdrijf, wel vermetelijck tergen ende uijt dagen, alle welcke grove ende ondragelijcke mishandelingen, die wij met onse acten, op begeren van u Ed. bereijt sijn nader te doceren, hoe swaer te wikken #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0963.xml #+ --- 442 wikken en hoe tegen te gaen wij u Ed: hooge wijsheijt ende Christelijcken Iver tegen sulcke schenders aen bevelen, versoec„ „kende dat wij bij de geruste waerneminge onser diensten en ongestoorde oeffeninge van den H:r Godsdienst, door U Ed. hooge— macht tegen soo danige ende dier gelijcke in vasien beschermt mogen worden. hier over goede ordre becomende sullen als dan niet stille staen van tegen sulcke snode oevel daet ende ongereltheden kerckelijcke= „tucht te oeffenen; Onderstont, uijt name des kerckenraets, ende was geteijkent Joannes Roman V=t Preses, Cornelius Lindias, p. t. scriba, ende Muraus onders. ende ter side geschreven, Batavia 13 Januarij 1654 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0964.xml #+ --- Bij aldien den E. S. kercken raet eenige, misswegen heeft ontrent het ontfangen van t h: avontmael ofte iet anders tegen den sup=t mochte hebben dat haere I. S. hem gelieve in tijts sulcxs bekent te maecken op dat hem daer teegen voor U E. E. mach verantwoorden ende de billickheijt toonen van sijn doen bij geschrifte op dat doch mochte verrijt sijn van alle naeschrijvinge ende de kercke Godts in't vaderlant van beroerte ende niet— mochte onder worpen sijn 't geene de kercke hier ende in Amboijna door U. E. 8. naer schrivinge heeft moeten lijden op dat oock eenmael die vervolginge mochte op houden die nu drie achter een volgende Jaaren den supt ende sijn familije is aengedaen waer door niet allen hare lichamen maer selfts haere zielen soo harde en swaer gedruckt sijn datse dick en menichmael daer over tot Godt Aenden E. G. kerckenraet van Catavia Petrus Appeldoorn versoeck met behoorlijcke eerbiedicht moeten #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0965.xml #+ --- 443 moeten hebben suchten verwachten hier op — u. E. favorable appostille, batavia desen 12=en Januarij 1654. Onderstont dese met haare principalen vergelecken is bevonden 't accordeeren batavia 13 Jannewarij 1654. en was geteijckent Cornelius Lindius Sijnedrij p. 1. scriba Op welck geschrift dan met aendacht in raade gelet ende van point tot point g' Examineert sijnde, ende daer in gesien de menichuldige — in solentien ende lasterlijcke scheldt woorde den kerckenraet buijten recht en reden door den predicant appeldoorn aengedaen, in een wel gestelde republijck daermen gewoon is recht ende Justitie te administreeren onlidelijck maer wel eerder andre ten Excempel dienende gestraft ende noch Jonst die Schandeleusz: ende noijt ale gehoorde Godtloose actie aende Taffel des Heeren tot groote ontroeringe vande gemente bij denselven geplecht, alles breeder #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0966.xml #+ --- breeder naer de waerheijt vande saeck, in het boven staande geschrift ghextendeert Soo is om meerder seditie, oproer ende schandael voor te comen goet gevonden ende verstaan hem den advocaet fiscael van India over te leveren om bij provisie in hechte gelt en tegens hem geprocedeert te werden soo naa rechten sal bevonden worden te behooren Int Casteel batavia datum als boven was geteeckent Joan Maetsuykers CCarel Hartsinck, Nicolaes verburgh, Dirick steur en. Gaspar vanden boogarde. accordeert met syn originele Int Casteel batavia 6. feb. 1654 In absentie vane Serrts. Marville CE. Aerc #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0967.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0968.xml #+ --- no. 6 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0969.xml #+ --- Copie 444 Acts wegens het verblijven en vastigheijt der praedicanten op Batavia verleent van d' Ed: Heer Grl. Cornelis van der Lijn en d' Er Heeren raden van jndia Ao 1648. 24 Aug: De E praeses scriba en Onderlingh dr sureus daen rapport van 't geene sij volgens haare commissie van den 3 deeses bij den Ed: Heer Gel. hadden verricht, nopende het toestaan van seekere proedicanten hier op Batavia: Hoe dat nam: aen sijn Ed: door haar was vertoont, met wat al con„ fusien en orordentelijckeden dat moste vermenght wesen, wanneer alle predicanten so uijt 't vaderland als elders van daer alhier aencomende aierden als stemmende leden tot deesen kerckr: van stonden aen toegelaten; dat sulckx was sonder ex„ empel in eenige welgestelde kercke, dat d' ten kochsten het recht der kercke van Batavia prae judiceerde, als de meer als andere sieh moeste onderwerpen de stenaen en en advijsen van commigen aen welcke de gelegentheij derselve (als die nieulix aenco„ men) niet aelen sonde bekent wesen, waar van 't oock lichtelijcken te vreesen was, datse de stemmen der anderen conden overweegen; waar bij dan comende, dat d'eene so kiel als d'andere der praedicanten gins en herwarts varsonden werdende van t Batavia, het geen worder en soude sijn, als vont sich deselve kercks eens ontbloot van alle haare Herderen, die nu door ervarentheijt van eenigen tijt haare staat hadden begonnen te kennen, het kelcke voorwaar niet peringh in sadanigh eene Gemeente te achten is, ende dat, twelck geensins t' minste is, in sodanigh een onseekerheijt van verblijf en gestadige verwisselinge der optienderen het te be„ duchten is, dat niet licht ijmandt en soude werden gevonden, dewelcke (als ael andersing alles 't geene tot onderhoudinge van goede ordre en aelstandt der kercke nochte strecken, soude behertigen: waar door 't dan gebeurt dat verscheijde misbruij ken behouden haaren voortganck, en voor goede gebruijcken weijnigh plaate ge¬ maackt wort, twelck alles de meesterse der dwaasen de daaglixe onder„ vindinge door verscheijde exempelen, maar alte veel in deese kercke heeft betuijght. Waar op sijn Ed: al van eersten aen sich niet vreent en orgenegen ende getoont, van het voorstel des Skerckv: en beloofde in corten daar oversuen nader te beraden. Eenige dagen daar nae haer versouck weder verrieme lende lede d' E Heer Grl. begeert dat men sijn Ed: de saake schriften lijcke soude wllen vertoonen; versterckende met eenen al aen goede uijt corste: 't dan geschin opde se sb op den 21 desel bij de vijdagh 7 et ander dert Ed: bedrom begroet p 50 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0970.xml #+ --- reguleeren, na dat oock eenige discoursen wegens het geval der tegenwoordigh aenweesende predicanten waaren voorgegaen, bij na met deese woorden. Ghijlieden niet u vier praedicanten (als d. kerens, Kruijt, S. Roman en DeTesihtmaiser) sult voortaen de kerckenv: houden met de ouderlingen, de andere aengekoomen praedicanten, nult ghij toelaaten datse verschijnen in uw Vergaderingen, en mooght oock naar gelegentheijt haar goet duncken afvraagen maar haare stemmen en ulken niet gelden, hel verstaande nochtans, dat indien de hoge noot eenige kercke elders een pradicant quam te eijschen een uijt de voorsz. vier daar heeren versonden sal connen werden. 3Feb: Bat noch een extract uijt 't kerckl: acte bouck van den 31 Aug: 1648. D. Graeses en Sr Saraus rapporteeren, dat d' Ed: Heer Grl noch mals het voorgaande toestaen nopende seekere proedicanten hadse bevestight, alleen dat bij sijn Ed: woorden deese noch souden bijgevoeght worden: welverstaande nochtans ^ in dien de hooghe noot eeniger kercks elders een pradicant quame te vereijschen, een uijt de voorsz. vier daar heeren versonden sal wanen worden Bat. 3 Feb: 1654 is gecollationeert en accordeerende bevon den quod testor Samuel Tesisemaiser 1654 is gecollatiereert en accordeerende bevonrde grod testor Samuel Tesisemaiser. p. l. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0971.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0972.xml #+ --- no. 18 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0973.xml #+ --- .445 Extrackt uijt de resolutie bij den e Ed„le heer Gouvern„r generael ende ren raden van India getrocken E: E: H=ren Dinsdach 3=en Februarij a:o 1654. Is gerusumeert het schriftelijck verlooch door gecommitteerden vanden 8: kerckenhaet dezer stede te Jonghste vergaderingh van rade van Jndia Ingedient ende bevonden te Luijden als volcht vertooch over de beroepinge der predi„ kanten op batavia ende tot andre Indische kercken aenden Ed: h. gouv. r generael ende d' achtbare h: h: haden van India geexhibeert bij den E: kerck en raedt van batavia den 20 Januarij 1654„ Alsoo door v: Ed: Commissaris d' h„r Dirck steur ma den 29 desemb 1653 seecker extract uijt den twee brief van d: h: h: bewinthebb. e van dato 30 april 1653 aen onse vergaderinge is gedaen exhiberen niet mondelijcke bijvoeginge van ons daer na te requleeren Inden welcken d' Hh: 1=en e beantwoorden ons schrijvens aen haer Ed. e anno 1652 over seecker ander extrackt n de anno 1650 septemb. r , handelende wegens het versenden der predikanten te doch, na het reglement der politicquen, ons Intselve Jaer behandicht, en welgen haere Ed. verstaen dat het besenden der predikanten soude absolu telijck dependeeren vande h. r Gouvern r Cual„ ende hho: Rhaden alhier, ofte van andre gouv=rs ende #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0974.xml #+ --- ende opperhooffden op gelegen plaetsen, gebie dende te blijven bij het oude gebruijck soo Ist dat wij oock te hade geworden sijn over die laeste extract nader te ondervragen, het verstand ende meeninge van v: Ed. gelijck wij daer toe alrede d' H:r Eugl aengesproocken hebben, off nam. dit laeste extract ware een uijtlegging ende versterckinge van het voorige d. o ann 1650, dan of door het oude gebruijck daer In gemelt te verstaen ware de goede ordre tot noch in dit stuck niet genoegen van politie ende kercke vreedsamelijck onderhouden wel verstaende dat na onderlingh bericht overlechn, ende Communicatie over de noot wendicheijt eener off meerder predikant in eenige plaetsen de vrije uijt kiesinge eenichs persoons tot soodanigen dienst ende beroepinge desselffs, tsij tot de kercke van batavisa uijt haer eijgen macht, thij tot andre afgelegen uijt krachte van de bij die kercken aen desen kercken raedt opgedragen sorge eenelijck sal staen aen desen kercken rae ende door versochte ende verkregen approt tie van v: Ed. , navolgens het gebruijck der vaderlantse kercken, ende den tartijkel vand kercken, ordre In sijnodo natien d'ano. 1618 en 19. gestabuleert. sal gesterckt worden, gelijk veele Jaren hertwaerts hier op batavia onver is gepractiseert geworden, waer op d' Ed. heer generael In partikulier discoers ende naderhan 19 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0975.xml #+ --- 446 uijt name van v: Ed. vergaderingh ons heeft bericht alles te willen laeten in het gerustich ende vredich gebruijck tot noch toe geobserveert doch Ingevallen tusschen v: Ed. ende den E: kercken raet eenich geschil rese overs desig„ neeren van eenich predekant dat v: Ed. verstonden sich dan te houden aen d'ordre vande hh: tn alle bewinthebb In voorsz 2. extracten gemelt wij hebben, oock hier niet van tegens toen:t en ons ernstich versoeck, gene schriftelijcke verclaringe Connen crijgen, weshalven goet gevonden hebben onse Innige ende op rechte meijninge in desen te betwijgen dat wij namentlijck, met een goede gewilse niet vermoogen noch connen ons zelven in onse beroepinge ende Diensten het reglement ende oppergesach Ins eerste extract uijt gedruckt ende bij het laeste vernieuwe gantschelijck onderwerpen. en soo echter v: E: van sinne mochten zijn dat te doen achter„ volgen, soo versoecken wij dat wij set tegen„ woordich Jaer, buijten alle moeijten en overlast dieswegen, het schrijvens van we d h: bewinthebb. op den onsen van ao 1653 mochten Jnwachten, of mogelijck wel gem heeren tot beter gedachte gebracht door het aenschrijven uijt alles Indissche predikaa ten ende kercken name weijgerende Die ordre aen te nemen, wijsen sij van dat Lastich #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0976.xml #+ --- Lastige ende diensware Jock voortaen mochten gevrijt blijven. 'twelck soo even wel van v: Ed. niet sullen connen vercrijgen, soo verklaren wij bij die geschrift veel eer dan sulcken onverdraechlijcken ordre te moeten opnemen, dat wij ondergesz predikanten elcx hooft voor hooft ten gesamentlijck gelijk van sinne sijn soude dat persoonelijck bij monde in v: Ed. vergaderinge te doen) beteijt sijn hoewel tegen onsen danck, gelicentieert van onse Diensten ( hoewel wij dit van v: Ed. bescheijdenheijt ende Cristelijcke sorge voor den welslands van Godes kercke geensins verwachten, conform blodt van den last der h: 17 in gemelte eerste extract bij gevoecht naet vaderlant te vertrecken nochtans onder ernstige betuijginge van onschuldich te willen sijn van alle schade ende moeijenissen, die dan door aende kercke politie, off oock onse personen mochten toecoomen, ende behoudens vrijseijt om tegen sulcke beswaernissen, onse Clachte onbesproocken te brengen ter plaetsen daer wij sulven oordeelen te behooren, doch soo v: Ed. souder verstaen niet uijt bloote goetwilligh e Concessie in te trecken, na v: Ed. gevallen maer volgens billickheijt, deuchdelijck recht der kercke, ende vaste ordre alles te laten bij het Jegenwoordich goet gebruijck, met goet genoegen van politie ende kercke vreed sameli tot noch onderhouden sulcx hier not en is geexpresseert syn #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0977.xml #+ --- 447 sijn wij genegen voor tegenwoordich daer in te rusten, belovende in alle mogelijckheijt oock alles soo te sullen hichten, dat v: E: heden sult vinden, aen ons te doen Contentement te scheppen ende ons altijt bereijt te thoonen, om In gevalle, van eenich Different over senden off beroepen eens predikants, de bendenckelijcke ende gewichtige redenen van v: E: geern te hooren overwegen en na het wicken van een gesont oordeel, oock selffs plaetse te geven, op dat alsoo goet onderlingh verstandt in desen gehouden, de politie ende kercke elcx in haere eere, rust ende vrede bewaert ende alles ten besten van godes eere, ende stightinge van sijne gemeijnten beleijt werde; en is onse ernstige begeerte dat insgelijcx dit ontrent alle andre Indische kercken tot haeren goeden ende welstant mochte standt grijpen: hier op versoecken wij oock in Corten v: Ed. schriftelijck — gunstige antwoort ende resolutie ofte Immers, dat v: Ed. met gunstich voor„ schrijvens ons billicke voorstel bij d' hh: 17. gelieft behulpsaem te zijn actien bata via en onse kerckelijcke vergaderingh den 12=en Januarij 1654 onderstondt. v: Ed. onderdanige ende dienst bereijden in Christo, predikanten ende ten onder #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0978.xml #+ --- ouderlingen was geteeckent Ioannes homan p: C: preses, Cornelis Pindius p: C: scriba Daniel gravous v: D: m: samuel bessemaec„ ker, fredericus frontenius, v: D: m: abraha„ mus Dapper„ H: durees, ouderlingh, wijnand van Catersvelt, philuppus seijlman Jan van Nes. Waer op dan mede na gesien ende gelesen sijnde de missiven van de heeren ey=en den van 10 septemb 1650, ende vlE. april verleden Iaers in het voorsz vertooch aengeroert het versenden der predikante rakende. soo is na rijp overleen van sake goet gevonden ende geresolveert op het we voorsz vertooch tot antwoord ende verkla„ ringe te geven. dat wij ons souden aende ordre der h=ren e7. hooch gemelt aengaende t het versenden der predikanten inde voorsz millijven ons aen bevolen, sonder daer van te mogen wijcken ofte dispenceren sonder haer Ed. voorgaende toestaen ende Consent, ende of wij schoon genegen ende voornemens sijn te blijven bij het oude gebruijck tot noch toe alhier met goet genoegen van kercke ende politie geobserveert, soo verstaen wij echter daer med in't minste niet af te wijcken ofte over te geven van het hecht ende Comp. s Campe„ terende, sijnde namentlijck het seer out gebruijcl #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0979.xml #+ --- 448 gebruijck dat tot tet versenden der predi„ kanten bij ons nochte de subalterne vico gouverneurs ende opperhooffden der plaetsen niet geprocedeert en wort dan net Commu„ nicatie ende advijs des E kercken raets in Loco. sijnde verhopende dat haer E: E: sen daer mede sullen vergenoegen ende gerust, houden soo wel als soo vele treffelijcke Godtsalige ende geleerde predikan ten hare voorsaten gedaen hebben. doch off Contra rod onse hoope ijemant onder haer E: E: gevon mochte worden die sich melte voorsz order Compe. ende het verhaelde oude gebruijwe niet Conde conformeren maer Liever haer kercke ende dienst verlaten ende na 't vaderlands soude willen vertrecken die sullen wij licentieeren het sij nu ofte het aenstaende Iaer na goet vinden met betuijginge nochtans soo wegen de voorsz heren onse principalen als ons selven onschuldich te willen sijn aende verachte„ ringe die den kercken dienst hier te Lande daer bij sal mogen comen te lijden: naer ghedane Collatie batavia den 6 februa: 1654: accordeert, met sijn princpabe Adriaen Willeberts sects #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0980.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0981.xml #+ --- 449. erthoondt ootmoedelijck u1 E=en onderdanigen Dienacr Iurgen Leseman burger deser stede, hoe dat hij supplt. in den Jare sestienhondert veertich in de belegeringe van Mallacke, alwaer sijn dienst als Lieutenandt was presteerende, in sijn rechter Arm sodanigh is gequest gewerden, waer door (Godtbeetert) deselve v=r lemt is gebleeven, ende bij den suplt niet kan werden gebruijckt, gelijck u Ed=en kennelijck is, is nu sulcx dat den supplt bij 'tleven vanden Ed=e Heer Gouverneur Generael Carel Reiniersz: zaliger gedachtenisse, in Rade versoeck heeft gedaen tot voldoenige van gemelte quetsuijr, doch hem geordonneert dat procuratie naer s'pative soude depescheeren, ende diesaengaende uijt cracht vandien aen den E: Heeren Majores te laeten addresseren doch als nu tot sijn leetwesen per missive tijdinge becomen dat gemelten Heeren Majores hebben geandtwoort; als persoonelijk in't vaderlandt hem v=r thoonde, dat daerover contentemendt soude genieten, Ende gemerckt den supplt sijn gelegendtheijt tot sulcx in salderminste niet is streckende, als u Ed=en naer haere hoge wijsheijt wel cunnen considereeren, als meede de langhduijrige sijne gedaene getrouwe diensten, Soo keert hem met aller demoet tot u Ed=en, tot wien sijn toevlucht is nemende, ootmoedelijck versoeckende dat den Supplt gelieven te ordonneeren dat alhier sijn contentemendt macherlangen, op dat also sijn verlamntheijt, als mede smart en pijn, daeraen geleeden weder daer door een weijnigh merch versochten, Twelck doende. Aende E:d=le Heer Johan Maetsuijcker Gouverneur Generael ende dE=e Heeren Raden van Jndia E . #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0982.xml #+ --- Requeste voor Junpa Grinur no. 192 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0983.xml #+ --- 450 Den Wort mits desen vrij pas ende Licentie vergunt, omme van hier met sijn naer te mogen varen, ende vandaer weder herwarts keeren, omme beneffens andere sijnen Coophandel ƒ n alhier op batavia te mogen drijven, Recommand:t derhalven alle onse g'allieerde bortgerooten ende geconfedereerde vrunden, ordonneere ende beveele daer beneffens alle onse opper ende Lager Offecieren, Gel=jn mede alle - vrijburgers, onder d'Jurisdictie vande Ho Mo: H=r staeten Generaelt mitsgaders — inden dienst vande Ed: H=re Bewiethebberen Der Generaele geoctroijeerde Oostindise Comp:e vande vereenichde nederlanden ende onder onse gehoorsoemh=t hier in dese Jndien resorterende die desen voornoemden - zoude mogen Beregenen — den selven met zijn voorsz. vaertuijch, volck ende ingelade Goederen, vrij onbeschadicht onverhindert ende Ogemolesteert te laten passeeren ende repasseere- Actum Batavia int Casteel desen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0984.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0985.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0986.xml #+ --- 24 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0987.xml #+ --- 451 Memorie van diverse principaele ende Copie teecq op verscheijde Comptoiren ende scheepen verdient, ende hier onder gere„. e gistreert, welcke bijde gerechtich deses Jaers 1654. 4=e frebruarij aen de heeren bewinthebberen ter Camer Amsterdam om authorisatie te versoecken — tot de betaelinge versonden werden als namentlijcq Pieter Colijn van Iperen soldt: int landt gecomen met tschip doogelskuijs ao 1648 ten versoecke van sich selffs 1 Copie Reecq geslooten adij 16 Julij 1648 in dvogel struijs onder Diericq Wallis ƒ 30:10: Jan Coepan van paliacatte boots alhier indienst aengenomen, a=o 1645 sijn dese onderstaende reecq: op palia„ catta voldaen, ende alhier in dboecken affgeschreven, weshalve VEd:le dselve toesenden, om aldaer mede op de boecken te laaten doen roijeeren, ende Jndien daer jets op Voldaen mochte sijn in mergine deser te adviseeren, w 1 Reecq: geslooten adij 9 meij 1652 in lille onder abraham den bacq ende Arent claesse draij ƒ 7:4:- 1 d=o geslooten in d' zeerob adij dlt= aug=o 1649 onder ditmaer Ssigh ende Jacob van Horde „ 28:12:18 e 2 leecq Transporteere ƒ 35:16. 13 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0988.xml #+ --- no 2 Reecq p:r transport - - ƒ 635: 16:13 1 d=o inde Zeerob adij vlt=o april 1650 onder dit maer Esich „ 44:19: 1 d=o int Jacht paliacatte adij 15 septemb: 1650 onder Jacob hoeckgeest „ 32:2:- 1d=o in grijps kercq adij Elt=o aug=o 1648 onder frans Helmer ende Joost tijssen - - - - - - - „ 24:1:14 1 d=o in d stadt malacca ond:r abraham Valentijn adij Ols: aug=o 1648 - - - - - - - - - - - „ 2: 14: 8 1 d=o in grijps kercq adij llt=o april 1646 onder Cornelis, Sinapius „ 17:19:15 1 d=o in d=o adij Olt=o aug=o 1647 onder Idem - - - - - - - - - „ 42:10: 1d=o in lillo adij 15 april ao 1650 onder salomon dragon ende aerent Claesse draij „125:18:— d 9 stucx Reecq monteeren ƒ 326: 2:2 Jan willemse van Z: Zee boots=r int landt gecomen met schip sutphen 1634 ten versoecke van sich selffs alsoo met een inlantse vrou getrouwt is t Reecq geslooten int Casteelandia adij no 12 aug=o. 1645 onder Wijnant Rutgers ƒ 19:5:3 ende ditmar esigh 1 d=o in wtgeest adij 25 decem: anno 1646 onder pieter vande Deecken „ 82:13:8 1 d=o in d=o adij 25 april a=o 1646 onder idem - - - - - - „ 32:14:1 en 1 d=o in hillegersbergh adij 24=en 9ber 1641 onder Joris hoeckg:t 12: 3: en N=o ditto geslooten adij 10=e october 1637 int schip bat:a onder diericq wallis - - - „ 35. 11: d=o in d=o adi ult=o 9ber 1636 onder Idem Transportere ƒ 226:13: 6 Reecq 44: 6: #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0989.xml #+ --- 452 6 Reecq p:r transport . ƒ 226:13:6 &n 1 Copie Reecq gesloten int schip batavia olt=o 9ber 1635 onder diericq wallis „ 26:15:6 i 1 d=o in schartogenbol adij 24 xb 1638 onder Idem „ 22:6:- 1d=o in der veer adij 10 feb 1641 onder Idem „ 8:8: 1 d=o in d=o adij vlt=o octob 1640 onder Idem - - - - - - - „ 28:11:5 1 do. in delff 25e Julij 1643 onder Idem - - - - - - - - „ 20:-:12 1 d=o in oudewater adij vlt=o septemb. 1643 onder idem „ 30:-: o e 12 saldos van reecq monter ƒ 362:14:13 Rijck meijndertse van Witmont meester metselaer zal=r int landt gecomen met tschip wttrecht anno 1627 ten versoecke van sijn naergelate wed=e pC 1 1 Copie Reecq: geslooten in banda adij ult=o april 1632 onder dircq Wallis - - - - - - - - - - ƒ 92: 19: 4 1 d=o in Idem adij blt=o feb 1629 d:o 29: 9: 4 1 d=o in d=o adij vlt=o feb: 163 ond: d:o 84: 13: 8 1 d=o in d=o adij ess=r aug=o 1644 ond: d:o 405: 19: 10 4 saldos van Reecq mont ƒ 613:1:18 Jan meijndertse springer van buijricq steede schipper versoeckt voor de tweedemael alsoo niet een inlantse vrouw getrouw is. verte #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0990.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0991.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0992.xml #+ --- no. 7 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0993.xml #+ --- Amsterdam. Register vande Naervolgende Garnisoens Logie, ende scheeps sol dij Boucken, met den aencleven van dien, om tot slapers te houden welcke door ordre, van d' E H=r gouverneur gener:l ende d' E. H=r e Raaden van India, bij het Hooft van't soldij Comptoir Wiericq — Walles aan d' E. H=rn Majores residerende ter Camer tot Amsterd:m p„r schip dat Godt beware genaemt den salmander werden gesonden. zijnde alle ten overstaan vande Coopluijden s„r„ diercq Schoort, en Anthon: Otsij Boeij daar toe van haar gemelte Ed=le gecommitteerde, gepact in een Casse geteeckent als in Margine/. Int Casteel Batavia adij 16:e Januarij 1654„— Logieboucken des Casteels 1„ Journael, 1. generaal alphabech, en ijder camer tsijne particulier 1 „ grootboeck bestaande in 4„ deelen met haar Cohieren, w he desgelijcx ingeschreven, ende geregistreerde reecq=e en testament: Jnventarisz, ende venditie achter ingebonden, als de namen 1mo van Overleden persoonen, van p=mo septemb:r 1652. tot ult„o Augustij 1653. nu 454 002 Zelandia Casteels garnisoensd:r 1. Iournael 1. generaal alphabet een groot bouck, een Monsterrolle, testamenten ende Inventarisz: voor Amst en Hoorn van p=mo October 1652 tot ult:o augustij 1653 neffens generaal quitantiebouck. Idem Logieboucq 1 Journael 1„ generaal Alphabeth, 1. grootboucq, en Monsterrolle testamenten en Inventarisz: voor Amsterdam, Zeelant, delef rotterdam en Enchuijsen van Pmo. October 1652 tot ulto Mai 1653, Neffens generale quitantie boucq. 4 No „ 1 ul #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0994.xml #+ --- Geldria Casteel 1„ Iournael, 1 generael Alphabeth, en Ider camer t syne perticulier een grootboeck nevens testamenten, Inventarisz, voor amst als mede Inventaris voor rotterdam beginnende ult:o aug=o mo 1652. tot Pm. augustij 1653„ Fort Henricus op Soloor 1„ Iournael 1„ generael alphabet en ijder Camer 'tsijne particulier een grootb: Neffens testamenten Inventarisz:s voor Amsterdam Zeelant, en rotterdam van Ult o febr 1652, tot ult:o april 1653, Siam Comptoir 1 „ Iournaal, 1„ generaal alphabeth, 1„ grootboucq Neffens testamenten en Jnventarisz: voor Amsterdam, en een Inventaris voor rotterdam van 15 November 1651 tot 15 november 1652. Idem Comptoir 1„ Iournael 1„ generaal alphabeth, 1: grootb: neffens een testament, en Iventarijs, voor Amsterdam als mede een 1652 Inventaris van Zeelandt van 11 November tot 15 october ao. 1653. Comptoir Ligoor 1 Iournaal, 1 generaal alphabeth, ende ijder Camer tsijne particu neffens Jnventarissen voor Amsterdam, delft, en rotterdam als mede quitantie ijder achter zijn Co hier van ult:o augustij 1652„ tot ulto„ augustij 1653 v Logieboucq: Voor Riepelij. 1„ journael 1„ generaal alphabeth en Iser Co hier t sijne particulie „ groote neffens Inventarisz: van Zeelandt van ult:o maart 1652 tot ulto Maart 1653 Nasulipatum Comptoir 1„ Journaal, t„ gener:l alphabeth, en Ider Cohhier tsijne particulier 1„ grootboeng, neffens 1„ testament, en Inventaris, voor aaa 54 m als mede een Inventaris voor Zeelant van tot Pmo. augustij 1653. auq. 1652„ #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0995.xml #+ --- 455 Japara Comptoir 1„ Journaal 1: generaal alphabeth, en ijder Cohhien tsijne particul wo 1„ grootboucq, neffens Jnventarist van Amsterdam en 0Junij Rotterdam van ulto Maij 1652, tot ult:o xvi 1653 Jambij Comptoir 1„ Journael 1„ generaal als habert den Ider Cohien tsijne particul n een grootb:e excepto Cohier van delft van ult. o septemb 1652. tot ulto septemb: 1653 ava Comptoir 1„ Journaal 1„ generaal alphabeth, 1 grootboucq Excepto de Cohieren Hoorn en Enchuijsen, van ult. o october 1651 ende eijndigende ulto Januarij 1653. Neiro in Banda 1„ Iournaal 1. generaal alphabeth, ende ijder Cohier tsijne particulier, een monsterrolle, en grootboucq, neffens testamenten en Inventarissen voor Amsterdam, Zeelant mo en Hoorn, beginnende pmo Maart 1652. , ende eijndigende ulto sebr. 1653„ 1„ Iournaal 1„ generaal alphaperij, en ijder (ohier tsijne particulier, 1„ monsterrol 1 grootboucq, Neffens testament en Jnventarisz: van Amsterdam Zeelandt, rotterdam, en Hoor 1mo Banchuiser beginnende p=mo maart 1652, Eijndicht ult. o febr: 1613„ — Fort Wilhelmus op Damme 1. Iournaal 1e generaal althabeth, en, ijder Co hier tsijne particuljer een grootb: neffens een Jnventaris voor amsterdam ende een voor delft, beginnende primo maart 1652. ende eijndicht ult„o febr 1653 Gamron Comptoir Journaal 1„Generaal Alphabeth, ende ijder Cohhier particulier te grootboucq in Cohieren, Excepto cothiens Enhuijsen, neffens testament, en Inventaris voor amste Pmo. Ma 1652. eijndicht ult:o april 1653 beginnende Orangien Casteel #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0996.xml #+ --- Batavias Hospitaal 1„ Journael, 1 generaal alphabeth, een grootboucq berustende in drie deelen, testament, doot boeckjen ende overledens augustij mo reeck:e beginnende p=mo maart 1653. tot ult:o 1a 1653 Cabeljouw t Jacht 1 „ Iournaal 1„ groot boucq: 1„ generaal Alphabeth, en ijder Cohier tsijne particulier neffens een Inventaris voor amst: ende testament en Inventaris voor Zeelant als mede een generale quitantie boucq:r, beginnende, vanden 25 decemb: 1652, ende eijndicht ulto augustij 1653 Grijpskercken 5 Jacht 1 „ Iournaal 1: grootb. 1„ generaal alphabet, en Jder Cohhier 'tzijne particulier, neffens een testament voor Zeelant beginne ult„o Julij 1652, ende Eijndicht ult:o Julij 1653, Jongen Prins't Jacht/. „ Iournaal 1„ groot boucq, 1 generaal Alphabet, en Ider „Co hier tsijne particulier, nevens testamenten ende— Inventarissen voor Amsterdam ende Zeelandt, als mede een Inventaris voor rotterdam, ende een generale quitantie boucksen, beginnende ult:o october 1651, ende eijndicht 15 Junij 1653 Hoorn 'TJacht 1 „ Iournael 1 generaal alphavet, en Ider Cohier tsijne particulier 1„ groots: in Cohieren, excepto 't Cophier Enchuijsz: Neffens een Inventaris voor Zeelandt beginnende 16: ' October 1651, ende eijndicht 15 decemb: Ao. 1652. Kievid Tjacht 1„ Journael, t generael alphabeth, en ijder Cohhier sijn particulier, 1n grootboecq in Cohhieren, Excepto eere Cohhier Hoorn, Neffens een testament en Inventaris van Zeelant, als mede een Inventaris van Aastrdamt beginnende 25 Septembr 1652. ende e dacht 2.5 septemb. anno 1653 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0997.xml #+ --- 456 Fluijt schip de Post 1„ Journaal, 1 generaal alphabeth, een grootboucq in Cohieren excepto een cohier delft, Neffens 1„ Inventaris van amst een voor Zeelant, en een voor Enchuijsz„ als mede quitantie achter ijder, Cohier, beginnende van 15 december 1652 — Eijndicht ult„o october 1653 Schiedam T' schip 1„ Iournaal 1„ generaal alphebeth, ende ijder Cohier tsijnen particulier, 1n grootb: Neffens sententie, ende Inventarissen vande Camer delft, en Enchuijssen, als mede een generaal quitantie boucq: beginnende 24 Junij 1652. ende eijndicht 24 Junij 1653 Jdem T schip 1„ Journaal, 1 generaal alphebel ende ijder Cohien tsijne particulier, een grootboucq neffens quitantie, acht en - ijder Cohien beginnende 24 Junij 1653, ende eijndicht 24e. december 1653 Barcg Amsterdam 1„ Iournael 1„ generaal Alphabet ende ijder Cohier tsijne particulier, een grootb:e neffens quitantie, achter ijser mog r Cohhier, beginnende p=mo Jan:r 1653, ende eijndicht ulto October 1653 Zandijck Fluijt 1„ Journael 1„ generael alphabet ende ijder Cohier tsijne een particuliere 't grootb: nevens een Generale quitantie en 15 bouckjen, beginnen: 15 october 1652 ende Eijndicht september 1653 Reijnoster sacht Journael 1 generaal alphabeth, en ider Cothier tsijn 1. grootb: Neffens Inventarisz: voor amsterdam beginnende ult:o october 1652, ende eijndicht ulto. Juli 1613 ƒ partuule #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0998.xml #+ --- Lilla TJacht 1„ Journael 1 generaal alphabeth, en ijder Cohhien tsijne particulier, een grootboucq neffens Testament voor delft, voor Hoorn, beneffens een Inventarijs voord Rotterdam beginnende 15 april 1652, ende eijdedicht 15 augusti 1653 Hulstt Jacht 1„ Journael 1„ generaal Alphabeth, ende ijder Cohhier tsijne particulier, een grootb:e Neffens testamenten en Inventarissen voor Amsterdam, ende een voorzeelandt, als mede 2o quitantie achten ijder Cohier beginnende ult:o septemb. r 1652, ende eijndicht 15 septembr. 1653, Ip de sluijt, 1„ Iournael, 1„ generael alshabeth, ende ijder Cohien tsijne Particulier 1„ grootb:s 1„ testament ende Jnventarissen vande Camer Amsterdam, ende Inventarissen van Zeelant en en Mede quitantie achten ijder Cohier, beginnende 22=en ^hoorn september 1652, ende eijndicht ult:o aug. o 1653„ — Salm Fluijt schip 1„ Journaal 1 generaal Alphabeth, ende ijder Cohien tsijne particulier, 1 grootb: neffens Jnventarisz:t van amsterdam en Zeelant, als mede quitantie achter ijder Co hier, ^en beginnende ult„o december a. o 1651„ ende eijndicht 15=en October 1653 Zeerob. l Jacht 1„ Journael 1„ generael alp habeth, ende ijder Cohien tsijne particulier, 1„ grootboucq neffens testamenten, ende Inventarissen beginnende 15' augustij 1652, ende ehndecht 10e augustij 1653 Bacrt Car Journaal 1 generaal alphabeth, een grootbo een testament voor Amsterdam beginn 1652 ende Eyndicht aegestij nessen etc. g Pr. septe #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_0999.xml #+ --- 457 1„ Jourvael 1„ groneraal alshabeth, en Jdek Cohier het tsijne, — particulier een grooth: neffens testamenten en Inventarissen voor Amsterdam als mede quitantie achter ijder Cohier — beginnende 17. ' Septemb 1652: eijndicht 17e' Septemb: 1653 Pelleiaan fluijt schip. 1„ Journael 1„ generaal alphabeth en ijder Cohier het tsijne particulier, een grootboeck in Cohsiere, Excepto cosier Enchuijsen, Neffens Jnventarist achter ijder Cohier, — beginnende 15 October a. o 1652, ende Eijndicht den 15=e augusto 1653 der gapingh t Jacht 1„ Iournaal, 1„ generaal alphabeth een ijder Cohier het tsijn particulier, een grootboncq in Cohiere, Excepto Cohier — Hoorn Neffens een Inventarijs achter int Journaal — beginnende, den 14. ' October 1652. ende eijndicht den 14=e October 1653. Popjensburch T Jacht 1„ Journaal 1 generaal alphabeth en ijder cohien het tsijne Particulier, te grootboucq nessens een Inventarijs voor amsterdam en Zeelandt, Mitsgaders een generaal quitantie boucq: beginnen: ult. o Julij 1652. , ende Eijndicht o ulto Julij 1653 Sluijs 't Jacht 1„ Journaal, 1„ generaal alphabelh, en ijder Cohier het sijne particulier 1n groot 6. Neffens testamenten en Inventarist voor amsterdam en Zeelant beginnende adij 15 decemb. 1652 ende Eijndicht den 15 augustij 1613, Patentie sluijt schip 1„ Journaal, 1. generaal alphabeth, en ijder Cohiero het tsijne particulier, 't grootb: neffens 1„ Inventaris voor rotterd. ven beginnende P„mo. Septemb. 1652, sijndicht ult.o augo. 1653 Leeuwaarden T schip #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1000.xml #+ --- Cleen Batavia 't Jacht 1„ Journael 1 generaal alphabeth en ijder Co hier zijn particul en grootb:s neffens een generale quitantie boucken beginnende ult:o septemb:r 1652. en: eijndicht ultimo septembr: 1653 Troostenburch t Jacht 1 „ Journael 1„ generael alphabet, en ijder Cohien tsijne particulier, in grootboucq in Cohieren, Excepto Nohier Enchuijsen, nevens een generale quitansie bouckjen, beginnende p„mo septemb. 1652 „ ende eijndicht ult. o aug=o 1653 Zeijlon 'T Jacht 1„ Journael 1„ generael alphabeth en ijder Cohier tsijne particulier, een grootboecq en Cohieren Excepto rotterdam Hoorn Enchuijsen, Neffens Inventarist van Amsterdam ende Zeelaat, beginnende 15 maij 1653, ende eijndicht ult„o November 1653, Fortelduijsf tJacht. 1„ Journael 1„ generaal alphabeth, ende ijder Cohien 'sijne particulier, Excepto de cohieren, delft rotterdam Hoorn, en Enchuijsz: Neffens een Inventaris voor Amsterdam, ende quitantie staande achten in't Journael beginnende 7 october 1652 eijndigende 7e. october 1653 Charlois t galjoot 1„ Iournael 1. generael alphabeth ijder Cohier tsijn particulier 1„ grootboeck beginnende 8 october 165 ende Eijndicht 22e september 1653 Hillegaarsberch d'sleeght. 1„ Journael 1„ generael alphabeth en ijder cohhier tsijn particulier, een grootboeck, Neffens quitantie, achter ijder Cohhier beginnende ult. o 1647 ende eijndicht ulto october 1652. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1001.xml #+ --- 458 Berckhout d'fluijt. „ Journael 1„ generale althabeth en ijder Cohhier tsijne particul een grootboecq, Nevens testamenten, ende Jnventarisz:t vande Camer Amsterdam en rotterdam, als mede Inventarisz:t van & Zeelant, desgelijcx quitantie, achter ijder cohier, beginnen, 16:' October 1652 ende eijndicht ult:o augusto 1653. Zeelandia tschip 1: Iournael 1 generael Alphabet en ijder cohich tsijne particulier, een grootboeck Neffens testamenten, ende Inventarisz vo voor rotterdam ende Zeelant als mede Inventarisz:t voor Amsterdam, Mitsgaders een generale quintansie, bouckjen ^1652 beginnen: 18. ' september ende Eijndicht 16„' aug:o 1653 T galjoot van I=a Jormosa to 1„ Journael 1 generael Alphabet en ijder Cohhien 't sijne Particulier, 1n grootb: in Cohiere, Excepto delst en Rotterdam Neffens testamenten en Inventarissen voor mo Zeelant, beginnende P„mo Januarij 1653 eijndigende ult:o — december 1653 1„ Iournael 1„ generaal Alphabeth en ijder Co hier tsijne particulier 1n grootboecq in Cohhieren, Excepto, de Cohule delft en rotterdam en Emhuijsen, neffens een Inventaris van Amsterdam beginnende 22e. Maij 1652, ende eijndicht ult:o xber Macquereel 'tJacht. No 1„ Iournael 1. generael alphabeth en ijder Co hier tsijne particul: 1„ grootboecq in cohhieren, Excepto Hoorn, en Enchuijst: neffens testamenten, en Inventarisz ende quitantie achter ijder Cothier beginnende 15 aug:s 1652. , ende ejudicht 15 aueg:a 1613 godtsacht etaris t generael alptsabeth, en ijder Cothie teijn de 1. Grootboucq Neffens 1 testament, en Inventarist naede adit septemb: 1652 ende chrercht T galjoot de goede Hoop ro ris 1652. rdel 1 #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1002.xml #+ --- Caswijck d'Jonck. 1„ Iournael 1„ generael Alphabeth, en grootb: in Coldieren Excepto delft en Hoorn, beginne ult:o septemb: 1652 ende eijndicht 10. Februarij 1653 ons presentt Dirck Schoort BBodij Caunsnaenier S CaavemMabE Aldus gedaen ten zoldie Comptoir datum als vooren dat op geleijt is, Didrick Wallen #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1003.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1004.xml #+ --- Slaepers Amsterd. #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1005.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1006.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1007.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1008.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1009.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1010.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1011.xml #+ --- #+ --- #+ NL-HaNA_1.04.02_1196_1012.xml #+ ---